ŚLADAMI KRÓLA JANA III SOBIESKIEGO

Transkrypt

1 ZAŁĄCZNIK NR 1 DO REGULAMINU OK PTTK ŚLADAMI KRÓLA JANA III SOBIESKIEGO KANON KRAJOZNAWCZY I. Szlak Husarii Polskiej Szlak biegnie wzdłuż trasy przemarszu wojska króla Jana III Sobieskiego podążającego w 1683 r. na odsiecz Wiednia: Będzin (0 km) Będzin-Grodziec (6 km) Dąbrówka Wielka (13 km) Bytom (20 km) Piekary Śląskie (26 km) Orzech (36 km) Nakło Śląskie (40 km) Tarnowskie Góry (44 km) Repty Stare (48 km) Zabrze (55 km) Gliwice (65 km) Żernica (72 km) Nieborowice (73 km) Pilchowice (77 km) Stanica (81 km) Rudy (96 km) Nędza (110 km) rez. Łężczok Racibórz (135 km) Pietrowice Wielkie (147 km) Krzanowice (156 km); oznakowanie kolor czerwony, długość trasy 156 km. II. Miejscowości i obiekty zagraniczne: A) Austria: 1. Mariazell, Styria bazylika z figurą Matki Boskiej [znana jako Wielka Matka Łaskawa Austrii, Można Pani Węgier oraz Matka Narodów Słowiańskich]; król Jan III Sobieski przypisywał Jej wstawiennictwu zwycięstwo pod Wiedniem. 2. Schwechat k/wiednia miejsce spotkania króla Jana III Sobieskiego z cesarzem Leopoldem I po bitwie pod Wiedniem; kolumna upamiętniająca to spotkanie. 3. Stetteldorf am Wagram k/tulln zamek; r. król Jan III Sobieski brał tu udział w posiedzeniu wielkiej rady wojennej, przed bitwą pod Wiedniem [wręczono mu wtedy buławę marszałkowską wojsk cesarskich jako symbol naczelnego dowództwa armii chrześcijańskiej]. 4. Wiedeń wzgórze Kahlenberg, klasztor kamedułów, kościół św. Józefa z kaplicą Jana Sobieskiego, tablica pamiątkowa, pałac księcia Eugeniusza Sabaudzkiego [Belweder], katedra św. Szczepana [Stephansdom], kościół św. Karola Boromeusza, zespół pałacowo-ogrodowy Hofburg; miejsce bitwy stoczonej roku pomiędzy wojskami polsko-austriacko-niemieckimi, pod dowództwem Jana III Sobieskiego, a armią Imperium Osmańskiego pod wodzą wezyra Kara Mustafy; Turcja nie podniosła się już po tym uderzeniu i przestała stanowić zagrożenie dla ówczesnej Europy. B) Belgia: 1. Antwerpia, Flandria Stare Miasto, rynek, ratusz [Grote Markt], katedra NMP, kościół oo. Jezuitów św. Karola Boromeusza, kościół św. Jakuba, kościół św. Pawła, Królewskie Muzeum Sztuk Pięknych, zamek Het Steen n/skaldą. 2. Bruksela Grand Place, ratusz [Hôtel de Ville], Dom Króla [Maison du Roi; ob. Muzeum Miejskie], katedra św. Michała i Guduli, kościół oo. Karmelitów Bosych, kościół Notre Dame du Sablon, Czarna Wieża [Tour Noir], Manneken pis (Siusiający chłopiec) figurka-fontanna symbol Brukseli, Królewskie Muzeum Sztuk Pięknych. C) Czechy: 1. Ołomuniec, Morawy rynek, zamek, kościół św. Maurycego, kościół św. Michała, katedra św. Wacława, grobowiec św. Jana Sarkandra; król Jan III Sobieski modlił się przy grobie ks. Jana Sarkandra podczas wyprawy wiedeńskiej. 2. Opawa, Śląsk Cieszyński kościół Wniebowzięcia NMP, kościół św. Wacława oo. Dominikanów, klasztor i kościół św. Ducha oo. Franciszkanów, wieża d. ratusza, król Jan III Sobieski zatrzymał się tu w drodze do Wiednia. D) Francja: O pobycie we Francji późniejszego monarchy istnieje wiele legend. Pewne są następujące fakty: Jan Sobieski przekroczył francuską granice 6 czerwca 1646 r. pod Cambrai, od 9 czerwca 1646 r. do 1 maja 1647 r. bawił w Paryżu, potem przybył tu raz jaszcze na krótki czas w końcu sierpnia. W międzyczasie przewędrował całą Francję pieczołowicie opracowaną trasą: z Paryża do Orleanu, Blois i Tours, przez Chartres i Angers do Nentes i La Rochelle, stamtąd do Poitiers, Lusignan, Bordeaux, przez Montauban i Tuluze do Narbonne i Carcassonne, dalej do Perpignan, Montpellier, Nimes, Aix, Tulonu i Avignon, do Orange, Valence, Grenoble i Chambery. Tydzień przebywał w Lyonie, następnie w Nevers, które zyskało tak wielkie znaczenie w jego życiu; z Paryża pojechał wreszcie przez Rouen i Dieppe, Hawr i Amiens do Calais, gdzie zaokrętował się do Anglii. 1. Angers, Kraj Loary zamek warowny, opactwo Ronceray, katedra Saint Maurice, kościół St. Martin, kościół St. Serge, szpital św. Jana [ob. Muzeum Archeologiczne], pałac biskupi, opactwo Saint Aubin. 2. Awinion, Prowansja Pałac Papieski [największa gotycka budowla w Europie], katedra Notre Dame des Doms, mury obronne, kościół St. Ruf, kościół St. Didier z ołtarzem Drogi Krzyżowej, kościół Notre Dame la Principale, kościół St. Pierre, kościół St. Agricol, Most Awinioński [Saint Benezet] na Rodanie, wieża króla Filipa V, d. pałac arcybiskupi [tzw. Petit Palais]. 3. Blois, Centre zamek należący do słynnej grupy zamków nad Loarą [odbywają się tu spektakle Światło i dźwięk ], katedra St. Louis, pawilon Anny de Bretagne. 4. Bordeaux, Akwitania mury obronne, bramy miejskie, katedra St. Andre, kościół St. Seurin, kościół St. Michel. 5. Calais, Nord-Pas-de-Calais twierdza, ruiny gotyckiego kościoła Notre Dame, port pasażerski, latarnia morska; Jan Sobieski zaokrętował się tu na statek do Anglii. 6. Carcassonne, Langwedocja-Roussillon miasto obronne [Cité] na wzgórzu, mury obronne z basztami, bramami i barbakanem, zamek, kościół St. Nazaire, dolne miasto [Ville basse], kościół St. Michel, kościół St. Vincent. 7. Chartres, Centre ratusz, słynna gotycka katedra Notre Dame pw. NMP wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury i Przyrody UNESCO [wew. największy w Europie labirynt]; kościół St. Martin au Val, kościół St. Pierre, pałac biskupi [ob. muzeum]. 8. Fontainebleau, Ile de France zespół pałacowo-ogrodowy wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury i Przyrody UNESCO.

2 9. Grenoble, Rodan-Alpy ratusz, katedra Notre Dame, kościół St. Laurent z kryptą, kościół St. André, kościół St. Louis. 10. Lyon, Rodan-Alpy ruiny teatru, odeonu, amfiteatru i akweduktów, ratusz, bazylika oo. Benedyktynów Saint Martin d'ainay, katedra św. Jana, kościół św. Bonawentury, kościół św. Ireneusza z Lyonu. 11. Montpellier, Langwedocja-Roussillon kościół Notre Dame des Tables, katedra St. Pierre, wieża, uniwersytet, Promenade du Peyrou [tarasowe założenie ogrodowe z akweduktem, bramą triumfalną i pomnikiem konnym Ludwika XIV], ogród botaniczny [najstarszy we Francji]. 12. Nantes, Kraj Loary zamek książąt bretońskich [ob. Muzeum Historii Miasta], katedra św. Piotra i Pawła, kościół Niepokalanego Poczęcia. 13. Nevers, Burgundia katedra St. Cyr et Ste Juliette, kościół St. Etienne, kościół St. Pierre, pałac książęcy. 14. Orlean, Centre ratusz, katedra św. Krzyża, kościół St. Aignan, kościół St. Pierre du Martroi, kościół St. Aignan, kościół Notre Dame de Recouvrance, pałac biskupi. 15. Paryż Katedra Notre Dame, Bazylika Sacré Coeur [Serca Jezusowego] na wzgórzu Montmartre, Łuk Triumfalny, Panteon, Palais Royal [d. rezydencja kardynała Armanda Jeana Richelieu; ob. siedziba francuskiej Rady Stanu, Rady Konstytucyjnej i Ministerstwa Kultury, połączony z francuskim Teatrem Narodowym], Pałac Luwr z ogrodem Tuilerii, Sorbona, Pola Elizejskie, Montparnasse, Lasek Buloński, Ogród Luksemburski, Opera Garnier. 16. Perpignan, Langwedocja-Roussillon d. stolica Królestwa Majorki, ratusz, pałac królów Majorki, cytadela, katedra St. Jean, kościół St. Jean le Vieux, kościół St. Jacque, forteca Le Castillet, giełda La Loge. 17. Saumur, Kraj Loary ratusz, kościół Notre Dame de Nantilly, kościół St. Pierre, kościół Nicolas, zamek warowny n/loarą. 18. Tours, Centre pozostałości budowli z kościoła opackiego św. Marcina, katedra St. Gatien, kościół St. Julien, kościół St. Saturnin, kościół Notre Dame la Riche. 19. Tulon, Prowansja ratusz, katedra Sainte Marie Majeure, Tour Royale [ob. muzeum], wieża de la Mitre. 20. Tuluza, Midi-Pyrénées katedra St. Etienne, kościół pielgrzymkowy opactwa oo. Benedyktynów St. Sernin, klasztor i kościół Jakobinów, kościół Notre Dame du Taur. E) Holandia: 1. Amsterdam Pałac Królewski [ratusz], waga miejska, kościół Oude Kerk, kościół Nieuwe Kerk, Montelbaanstoren [wieża]. 2. Delft Stare Miasto, rynek, ratusz, Oude Kerk [Stary Kościół], Nieuwe Kerk [Nowy Kościół], Prinsenhof [d. klasztor rezydencja Wilhelma I Orańskiego; ob. muzeum]. 3. Haga ratusz, zespół pałacowy Binnenhof, Sala Rycerska, Mauritshuis muzeum sztuki, katedra St. Jacobskerk, kościół Groote Kerk, Madurodam [miasteczko modeli najcenniejszych zabytków architektury Holandii]; Jan Sobieski studiował tu m. in. naukę o fortyfikacji. 4. Lejda ratusz, uniwersytet, Biblioteka Uniwersytecka, obserwatorium astronomiczne. 5. Rotterdam kościół św. Wawrzyńca, dom Schielandshuis [ob. Muzeum Historyczne]. 6. Utrecht Stare Miasto, katedra, Dom Toren [Wieża Katedralna], kościół św. Jana, kościół św. Piotra, kościół św. Mikołaja, kościół św. Jakuba, kościół i klasztor św. Katarzyny [ob. muzeum], dom papieża Hadriana VI. F) Litwa: Wilno Stare Miasto, Ostra Brama [Aušros Vartai], kaplica NMP Wileńskiej z obrazem MB Ostrobramskiej, Cerkiew Trójcy Świętej, ratusz, kościół św. Kazimierza, Pałac Paców, kościół św. Mikołaja, Uniwersytet Wileński, kościół św. Jana, katedra św. Stanisława, baszta Giedymina. G) Niemcy: 1. Berlin kościół Marienkirche, pałac myśliwski Grünewald [ob. muzeum], arsenał. 2. Bremervörde, Dolna Saksonia zamek warowny Vörde, Muzeum Reginalne. 3. Frankfurt n/menem, Hesja Stare Miasto, Römerberg, ratusz Römer, kościół św. Mikołaja, Steinernes Haus [Kamienny Dom; ob. galeria sztuki], katedra św. Bartłomieja, kościół św. Justyna. 4. Halberstadt, Saksonia-Anhalt rynek, ratusz, katedra św. Stefana i Sykstusa, kościół św. Pawła, kościół NMP i św. Maurycego, pozostałości dawnych murów miejskich. 5. Hamburg Stare Miasto, kościół św. Piotra, kościół św. Jakuba, kościół św. Katarzyny, Muzeum Historii Miasta, planetarium. 6. Lipsk, Saksonia Stare Miasto, ratusz [Altes Rathaus], budynek wagi [Alte Waage], sukiennice [Gewandhaus], Dom Królewski [Königshaus], kościół św. Mikołaja, kościół św. Tomasza z grobowcem Jana Sebastiana Bacha, zabytkowe domy ze słynną Piwnicą Auerbacha, pomnik Bitwy Narodów. 7. Wolfenbüttel, Dolna Saksonia Stare Miasto, ratusz, zamek książęcy, Biblioteka Księcia Augusta, fara miejska pw. Błogosławionej Marii Dziewicy, kościół Św. Trójcy; Jan Sobieski wiele uwagi poświęcił pięknej i zasobnej bibliotece zamkowej. H) Słowacja: Sturovo [d. Parkany] miasto nad Dunajem, przy granicy z Węgrami miejsce dwóch bitew stoczonych przez Jana III Sobieskiego z Turkami w 1683 r. I) Turcja: Stambuł [d. Konstantynopol] Kościół Mądrości Bożej [Hagia Sofia], kościół Jana ze Studionu, kościół św. Ireny, Pałac Topkapi [d. rezydencja sułtanów], Błękitny Meczet [wł. Meczet Sułtana Ahmeda], Hipodrom; Jan Sobieski przebywał tu z poselstwem polskim od do r. J) Ukraina: 1. Beresteczko, obwód wołyński miejsce bitwy stoczonej w dniach r. w trakcie powstania Chmielnickiego; Jan Sobieski brał udział w bitwie w randze pułkownika i został ciężko raniony w głowę. 2. Bracław, obwód winnicki miejsce bitwy; podczas walk z Kozakami Piotra Doroszenki, który wypowiedział posłuszeństwo Rzeczypospolitej i związał się z

3 Turcją, r. hetman wielki koronny Jan Sobieski rozbił tu wojska kozacko-tatarskie. 3. Chocim [Chotyn], obwód czerniowiecki twierdza i zamek nad Dniestrem, cerkiew garnizonowa św. Aleksandra Newskiego; miejsce bitwy wojsk Rzeczpospolitej z wojskami Imperium Osmańskiego; r. wojska koronne i litewskie pod dowództwem hetmana wielkiego koronnego Jana Sobieskiego odniosły zwycięstwo nad wojskami tureckimi pod wodzą Husejna Paszy; triumf ten przyniósł Janowi Sobieskiemu sławę w świecie i koronę Rzeczypospolitej. 4. Cudnów [Czudniw], obwód żytomierski miejsce kapitulacji armii rosyjskiej Wasyla Szeremietiewa; Jan Sobieski był jednym z czterech komisarzy królewskich, którzy po zwycięstwie nad Jerzym Chmielnickim r. podpisali tu układy z kozakami. 5. Komarno, obwód lwowski kościół Narodzenia NMP; miejsce zwycięskiej bitwy stoczonej r. pomiędzy wojskami Jana III Sobieskiego i oddziałami tatarskimi sułtana Nuraddyna. 6. Lubar, obwód żytomierski miejsce bitwy z wojskami rosyjskimi r. podczas wojny polsko-rosyjskiej. 7. Lesienice k/lwowa, obwód lwowski miejsce bitwy stoczonej r. podczas wojny polsko-tureckiej. 8. Lwów Stare Miasto, rynek, ratusz, Kamienica Królewska [d. rezydencja Jana III Sobieskiego], bazylika archikatedralna Wniebowzięcia NMP [zwana Katedrą Łacińską] z obrazem Matki Boskiej Łaskawej, przed którym król Jan Kazimierz złożył słynne śluby narodowe, obierając Matkę Bożą Królową Korony Polskiej, sobór św. Jura, klasztor i kościół oo. Bernardynów, kościół oo. Dominikanów, Lwowska Galeria Sztuki, obraz Artura Grottgera Spotkanie Jana III Sobieskiego z cesarzem Leopoldem I pod Schwechat. 9. Ochmatów, obwód czerkaski miejsce bitwy z połączoną armią rosyjskokozacką podczas wojny z Rosją w 1655 r. 10. Olesko, obwód lwowski miejsce urodzenia Jana Sobieskiego; zamek książąt halicko-wołyńskich, obraz Marcina Altomontego Sobieski pod Wiedniem, filia Lwowskiej Galerii Sztuki, klasztor i kościół oo. Kapucynów, kościół parafialny Św. Trójcy [ob. w gestii cerkwi prawosławnej]. 11. Podhajce, obwód tarnopolski miejsce bitwy stoczonej r. podczas wojny polsko-kozacko-tatarskiej; Jan Sobieski pobił tu pięciokrotnie liczniejszych Kozaków i Tatarów pod wodzą hetmana Piotra Doroszenki. 12. Pomorzany, obwód lwowski d. majątek Sobieskich [najpierw Jakuba, później Jana]; rynek, ratusz, ruiny zamku. 13. Stryj, obwód lwowski kościół Narodzenia Matki Bożej, kościół św. Marii Magdaleny; Jan Sobieski sprawował urząd starosty stryjeńskiego. 14. Zborów, obwód tarnopolski miejsce bitwy stoczonej w dniach r. w czasie powstania Chmielnickiego; Jan Sobieski jako rotmistrz, na czele własnej chorągwi husarskiej przeszedł chrzest bojowy. 15. Złoczów, obwód lwowski dawna posiadłość Sobieskich i Radziwiłłów; zamek [ob. muzeum], kościół Wniebowzięcia NMP, cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego. 16. Żółkiew, obwód lwowski ulubiona rezydencja Jana Sobieskiego; rynek, zamek, zespół klasztorny oo. Bazylianów, cerkiew Św. Trójcy, kościół farny św. Wawrzyńca i Stanisława z grobowcami Jakuba i Konstantego Sobieskich, kościół podominikański, gdzie spoczęły zwłoki matki króla Jana III Sobieskiego Zofii Teofili z Daniłowiczów fundatorki kościoła. 17. Żurawno, obwód lwowski miejsce bitwy stoczonej w dniach r. pomiędzy 20. tys. armią polską dowodzoną przez króla Jana III Sobieskiego i 140. tys. armią turecko-tatarską; pomnik upamiętniający zwycięską bitwę. 18. Żwaniec, Podole, obwód chmielnicki miejsce bitwy z Tatarami w 1653 r.; Jan Sobieski uczestniczył w bitwie w randze pułkownika chorągwi kozackiej; następnie brał udział w rokowaniach i był zakładnikiem strony polskiej. K) Wielka Brytania: 1. Canterbury, hrab. Kent ruiny opactwa św. Augustyna, kościół parafialny św. Marcina, katedra Chrystusa [siedziba arcybiskupa Kościoła Anglikańskiego], pałac Tudorów. 2. Dover, hrab. Kent zamek z wieżą, kościół St. Mary. 3. Londyn Tower of London, katedra św. Pawła, Pałac Westminsterski i Big Ben [Gmach Parlamentu i wieża zegarowa], Opactwo Westminsterskie [kolegiata św. Piotra], Pałac Buckingham, Hyde Park, pałac kardynała Wolseya. 4. Oksford, hrab. Oxfordshire Uniwersytet Oksfordzki [najstarszy anglojęzyczny uniwersytet na świecie], Bodleian Library [Biblioteka Uniwersytecka], zespół kolegiów uniwersyteckich, kościół NMP [kościół uniwersytecki], katedra Chrystusa, kościół św. Piotra, Carfax Tower [wieża], klasztor oo. Dominikanów. 5. Rochester, hrab. Kent ruiny Zamku Królewskiego, pozostałości murów miejskich, katedra św. Andrzeja, kościół św. Mikołaja. 6. Windsor, hrab. Berkshire [w regionie miejskim Londynu] Zamek Królewski [Windsor Castle]. III. Miejscowości i obiekty w Polsce: 1. Alwernia, pow. chrzanowski, woj. małopolskie zespół klasztorny oo. Bernardynów wzorowany na włoskiej pustelni La Verna, kościół p.w. Stygmatów św. Franciszka z cudownym obrazem Ecce Homo; król Jan III Sobieski odwiedził klasztor w 1676 r. 2. Bartków k/zagnańska, woj. świętokrzyskie dąb Bartek ; według legendy król Jan III Sobieski odpoczywał tu wracając spod Wiednia, a w dziupli drzewa schował butelkę wina i szablę turecką. 3. Będzin, woj. śląskie Zamek Piastowski, kościół parafialny Św. Trójcy, tablica upamiętniająca pobyt króla Jana III Sobieskiego w drodze pod Wiedeń w 1683 r. [król przyjął tu wysłannika cesarza austriackiego, generała Caraffę], kościół cmentarny św. Tomasza, kolumna Jana III Sobieskiego. 4. Bobolice, woj. śląskie ruiny zamku [ob. własność prywatna, w trakcie odbudowy]; w 1683 r. gościł tu Jan III Sobieski; król musiał jednak spać w namiocie, gdyż budowla była już mocno zrujnowana. 5. Bytom, woj. śląskie Stare Miasto, rynek, kościół Wniebowzięcia NMP, kościół św. Wojciecha [d. św. Mikołaja].

4 6. Cieszanów k/lubaczowa, woj. podkarpackie miejsce bitwy stoczonej r. z Tatarami; pomnik ku czci króla Jana III Sobieskiego. 7. Cieszyn, woj. śląskie rynek, tablica pamiątkowa. 8. Czerwińsk n/wisłą, woj. mazowieckie Sanktuarium Królowej Mazowsza Zwycięskiej Matki Pocieszenia, klasztor kk. Salezjanów, bazylika Zwiastowania NMP z obrazem MB Czerwińskiej, przed którym modlił się król Jan III Sobieski. 9. Częstochowa Sanktuarium Najświętszej Maryi Panny Jasnogórskiej, klasztor oo. Paulinów na Jasnej Górze, bazylika Znalezienia Krzyża Świętego i Narodzenia NMP, kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej, Bastion św. Rocha z trofeami wojennymi podarowanymi przez króla Jana III Sobieskiego; stąd po modlitwie przed cudownym obrazem Czarnej Madonny Jan III Sobieski wyruszył pod Wiedeń. 10. Falenty, pow. pruszkowski, woj. mazowieckie pałac Zygmunta Opackiego [ob. Instytut Melioracji i Użytków Zielonych i Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Rozwoju Regionalnego]; król Jan III Sobieski zatrzymał się tu w drodze na odsiecz Wiedniowi. 11. Gdańsk Główne Miasto, Bazylika Mariacka Wniebowzięcia NMP, Ratusz Głównego Miasta, kościół św. Jana, kościół św. Mikołaja, Kaplica Królewska, Dwór Artusa, Fontanna Neptuna, Żuraw [ob. siedziba Centralnego Muzeum Morskiego], Brama Mariacka, Wielka Zbrojownia, Stare Miasto, kościół św. Katarzyny, kościół św. Brygidy, Ratusz Starego Miasta, Wielki Młyn, pomnik króla Jana III Sobieskiego [przeniesiony z Lwowa], Stare Przedmieście, kościół Św. Trójcy, klasztor pofranciszkański [ob. Muzeum Narodowe ze słynnym tryptykiem Hansa Memlinga Sąd Ostateczny], bazylika archikatedralna Trójcy Św., NMP i św. Bernarda w Oliwie, kościół św. Ignacego w Starych Szkotach, Twierdza Wisłoujście, Trójmiejski Park Krajobrazowy; rok po koronacji (1677 r.) Jan III Sobieski przebywał tu dłuższy czas m. in. prowadząc obserwacje nieba wspólnie z Janem Heweliuszem w jego obserwatorium astronomicznym. 12. Gdynia osiedle Kolibki [d. majątek Sobieskich], zespół dworsko-krajobrazowy z Parkiem Marysieńki, Trójmiejski Park Krajobrazowy. 13. Gidle, pow. radomszczański, woj. łódzkie zespół klasztorny oo. Dominikanów, kościół Wniebowzięcia MB z figurą Matki Bożej Gidelskiej, muzeum przyklasztorne, dwa stoły dębowe wykonane na okoliczność wizyty króla Jana III Sobieskiego jadącego pod Wiedeń. 14. Gliwice, woj. śląskie Stare Miasto, rynek ratusz, Zamek Piastowski, kościół parafialny Wszystkich Świętych, kościół parafialny Podwyższenia Krzyża Świętego, klasztor oo. Redemptorystów; król Jan III Sobieski gościł tu w drodze do Wiednia. 15. Gniew, pow. tczewski, woj. pomorskie Stare Miasto, rynek, zamek krzyżacki [d. siedziba komtura], Pałac Marysieńki [budowla powstała w czasie, gdy starostą gniewskim był hetman Jan Sobieski; ob. hotel], kościół parafialny św. Mikołaja. 16. Grabina n/jez. Górskim, pow. płocki, woj. mazowieckie Dęby Sobieskiego pomniki przyrody [według podania pod nimi odpoczywać miał król Jan III Sobieski]. 17. Horyniec-Zdrój, pow. lubaczowski, woj. podkarpackie klasztor i kościół oo. Franciszkanów, dawny teatr dworski [ob. Gminny Ośrodek Kultury], Pałac Ponińskich [d. zameczek myśliwski, ob. sanatorium Metalowiec]; Jan III Sobieski bywał tu na polowaniach. 18. Hrubieszów, woj. lubelskie d. zespół klasztorny oo. Dominikanów, kościół św. Mikołaja Bpa, kościół św. Stanisława Kostki [d. cerkiew św. Mikołaja]; hetman Jan Sobieski w wyprawie na czambuły tatarskie bije tu Tatarów w miejscu, które ludność nazywa Tatarską Górą. 19. Jarosław, woj. podkarpackie Stare Miasto, rynek, kamienica pod nr 11, tablica pamiątkowa ku czci Jana III Sobieskiego, sanktuarium Matki Bożej Bolesnej, klasztor i bazylika oo. Dominikanów, obraz Jan III Sobieski wyruszający pod Wiedeń, kolegiata Bożego Ciała [d. kościół św. Jana], klasztor ss. Benedyktynek, kościół św. Mikołaja i św. Stanisława Bpa. 20. Kampinos, pow. warszawski zachodni, woj. mazowieckie kościół parafialny Wniebowzięcia NMP, zespół dworsko-parkowy; stąd król Jan III Sobieski wyruszał na łowy. 21. Koszęcin, pow. lubliniecki, woj. śląskie rynek, zespół pałacowo-parkowy [ob. siedziba Państwowego Zespołu Pieśni i Tańca Śląsk ], kościół Św. Trójcy; w drodze do Wiednia gościł tu król Jan III Sobieski, który pozostawił na zamku królową Marysieńkę. 22. Kraków Stare Miasto, rynek, ratusz, Sukiennice, kościół św. Wojciecha, Kościół Mariacki Wniebowzięcia NMP, tablica upamiętniająca 200-lecie odsieczy wiedeńskiej, kościół śś. Piotra i Pawła, Zamek Królewski na Wawelu, Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu portret Jana III Sobieskiego Daniela Schultza, wieża Sobieskiego, bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława [miejsce koronacji Jana III Sobieskiego], krypta św. Leonarda, sarkofagi króla Jana III Sobieskiego i królowej Marii Kazimiery, Brama Floriańska, Barbakan, kolegiata św. Floriana, Dom Jana Matejki Oddział Muzeum Narodowego obraz Jan III Sobieski wręcza kanonikowi Denhoffowi list do papieża z wiadomością o zwycięstwie nad Turkami pod Wiedniem, Uniwersytet Jagielloński, Collegium Maius [ob. Muzeum UJ], kościół akademicki św. Anny, bazylika św. Franciszka z Asyżu oo. Franciszkanów, klasztor i kościół Św. Trójcy oo. Dominikanów, klasztor i bazylika św. Michała Archanioła i św. Stanisława BM oo. Paulinów na Skałce, sanktuarium MB Piaskowej Pani Krakowa, klasztor i bazylika Nawiedzenia NMP oo. Karmelitów na Piasku, sanktuarium Matki Wolności, kościół ss. Prezentek śś. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty z obrazem Świętojańskiej MB od Wykupu Niewolników, przed którym r. modlił się król Jan III Sobieski, dziękując Maryi za odniesione zwycięstwo pod Wiedniem, I Liceum Ogólnokształcące im. Bartłomieja Nowodworskiego [d. Gimnazjum św. Anny, znane też jako Kolegium Nowodworskie; najstarsza w Polsce publiczna szkoła średnia o charakterze świeckim, do której uczęszczał Jan Sobieski] pl. Na Groblach 9, klasztor i kościół Wniebowzięcia NMP oo. Kamedułów na Bielanach. 23. Krasnobród, pow. zamojski, woj. lubelskie zespół klasztorny oo. Dominikanów [ob. Muzeum Wsi Krasnobrodzkiej], kościół Nawiedzenia NMP [wewnątrz tzw. ołtarz soborowy z ante-pedium pochodzącym z ołtarza prywatnej kaplicy króla

5 Jana III Sobieskiego], kapliczka Na wodzie", zespół pałacowo-parkowy, Pałac Leszczyńskich, Krasnobrodzki Park Krajobrazowy, kaplica św. Rocha; stąd Jan III Sobieski pisał swoje listy do ukochanej żony Marii Kazimiery; tutaj r. wydał uniwersał wzywający szlachtę do obrony przed Turkami; stąd też wyruszył przeciw Tatarom, doprowadzając do wygranej bitwy pod Narolem. 24. Kruszyna, pow. częstochowski, woj. śląskie zespół pałacowy Denhoffów, pustelnia Denhoffa, kaplica Sobieskiego [tzw. Grota Sobieskiego, w której król odpoczywał podczas odsieczy wiedeńskiej]. 25. Lubaczów, woj. podkarpackie wzgórze zamkowe, pozostałości zamku, spichlerz [ob. Muzeum Regionalne]; w 1672 r. hetman Jan Sobieski rozbił tu czambuł tatarski. 26. Łańcut, woj. podkarpackie Zamek Lubomirskich, powozownia, kościół farny; Jan Sobieski opuściwszy szeregi szwedzkie zgłosił się tu pod komendę Stefana Czarnieckiego i odtąd walczył pod komendą Jerzego Lubomirskiego. 27. Łowicz, woj. łódzkie Stary Rynek, bazylika katedralna Wniebowzięcia NMP i św. Mikołaja, Brama Prymasowska, gmach pomisjonarski [obecnie muzeum], klasztor ss. Bernardynek, kościół NMP i św. Klary, kościół oo. Pijarów Matki Bożej Łaskawej, kościół Św. Ducha, ruiny zamku prymasowskiego; Jan Sobieski bywał tu często jako hetman, a jako król był tu trzykrotnie w latach ; stąd król Jan III Sobieski wyruszył na wojnę z Turkami. 28. Malbork, woj. pomorskie zamek krzyżacki n/nogatem, Muzeum Zamkowe; w czasie wielkiej powodzi na Żuławach w 1676 r. zatrzymał się tu Jan III Sobieski. 29. Mirów, pow. myszkowski, woj. śląskie ruiny zamku; król Jan III Sobieski w 1683 r. przejeżdżał tędy w drodze do Wiednia. 30. Narol k/tomaszowa Lubelskiego, pow. lubaczowski, woj. podkarpackie kościół parafialny Narodzenia NMP, rynek, ratusz, kamień upamiętniający rozgromienie przez Jana Sobieskiego w 1672 r. watahy Tatarów i uwolnienie dwutysięcznego jasyru. 31. Nieborów, pow. łowicki, woj. łódzkie Muzeum w Nieborowie i Arkadii Oddział Muzeum Narodowego w Warszawie, Pałac Radziwiłłów portret króla Jana III Sobieskiego i Marii Kazimiery Sobieskiej z synem Jakubem nieznanego autora. 32. Niepołomice, pow. wielicki, woj. małopolskie Zamek Królewski, kościół parafialny pw. Dziesięciu Tysięcy Męczenników. 33. Oława, woj. dolnośląskie zamek; d. majątek królewicza Jakuba Sobieskiego syna króla Jana III Sobieskiego. 34. Pabianice, woj. łódzkie Stary Rynek, Dwór Kapituły Krakowskiej, muzeum, kościół św. Mateusza. 35. Pelplin, pow. tczewski, woj. pomorskie opactwo cystersów, bazylika katedralna NMP, św. Bernarda i św. Stanisława; Jan Sobieski gościł tu dwukrotnie: w 1668 r. jako hetman wielki koronny i w 1677 r. już jako monarcha. 36. Piekary Śląskie, woj. śląskie Sanktuarium Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej, bazylika NMP i św. Bartłomieja, tablica pamiątkowa, Kalwaria Piekarska na wzgórzu Cerkwica, kościół Zmartwychwstania Pańskiego, Kopiec Wyzwolenia. 37. Pilaszkowice, pow. świdnicki, woj. lubelskie zespół dworsko-parkowy, kapliczka; d. majątek rodu Sobieskich. 38. Pilaszków, pow. warszawski zachodni, woj. mazowieckie pałac, Muzeum Dworu Polskiego; bywał tu król Jan III Sobieski. 39. Płock Stare Miasto, Muzeum Mazowieckie obraz Wojciecha Gersona Pożegnanie Jana III z rodziną przed wyprawą wiedeńską. 40. Płonka Kościelna k/łap, pow. białostocki, woj. podlaskie kościół św. Michała Archanioła z obrazem MB Płonkowskiej Królowej Młodzieży ; Jan III Sobieski pielgrzymował tu trzykrotnie. 41. Puszcza Mariańska, pow. żyrardowski, woj. mazowieckie klasztor i kościół kk. Marianów, kościół Niepokalanego Poczęcia NMP; r. król Jan III Sobieski zatrzymał się tu na odpoczynek w drodze do Wiednia. 42. Racibórz, woj. śląskie rynek, kościół Wniebowzięcia NMP, kościół św. Jakuba Starszego, Zamek Piastowski, kaplica św. Tomasza z Canterbury. 43. Radom Stare Miasto, kościół św. Wacława, Nowe Miasto, Zamek Królewski [ob. plebania], kościół farny św. Jana Chrzciciela, klasztor oo. Bernardynów, kościół św. Katarzyny; wiosną 1646 r. Jan Sobieski podróżując razem z bratem Markiem do zachodniej Europy zawitał do grodu nad Mleczną. 44. Radziejowice, pow. żyrardowski, woj. mazowieckie zespół pałacowo-parkowy: Pałac Radziejowskich, zameczek, dworek modrzewiowy, domek szwajcarski, d. kuźnia, park krajobrazowy. 45. Rudy, pow. raciborski, woj. śląskie pocysterski zespół klasztorno-pałacowy, park krajobrazowy, przyklasztorny kościół Wniebowzięcia NMP z obrazem Matki Boskiej Pokornej. 46. Rzucewo k/pucka, woj. pomorskie zespół pałacowo-parkowy, Zamek Jan III Sobieski ; aleja lipowa [tzw. Aleja Sobieskiego, którą wg tradycji sadził sam Jan Sobieski, w czasie gdy właścicielką wsi była jego siostra Katarzyna]; monarcha kilkakrotnie odwiedził tutejsze dobra i uczestniczył w polowaniach. 47. Skierniewice zespół pałacowo-parkowy, pałac arcybiskupów gnieźnieńskich, park pałacowy kościół św. Jakuba Apostoła; w 1672 r. gościł tu hetman wielki koronny Jan Sobieski. 48. Skrzatusz, pow. pilski, woj. wielkopolskie sanktuarium Bolesnej MB Skrzatuskiej, kościół Wniebowzięcia NMP z łaskami słynącą figurą Matki Bożej Bolesnej; w 1680 r. do sanktuarium przybył król Jan III Sobieski, by modlić się o zwycięstwo nad Turkami. 49. Sobieszyn k/dęblina, pow. rycki, woj. lubelskie kościół Podwyższenia Krzyża Świętego; d. posiadłość rodu Sobieskich. 50. Sopot średniowieczne grodzisko [ob. skansen archeologiczny oddział Muzeum Archeologicznego w Gdańsku], kościół św. Jerzego [d. św. Zbawiciela], Trójmiejski Park Krajobrazowy; Jan III Sobieski przebywał tu jako właściciel sąsiednich Kolibek. 51. Stalowa Wola-Rozwadów, woj. podkarpackie Zamek Lubomirskich [ob. Muzeum Regionalne], klasztor i kościół oo. Kapucynów, pomnik upamiętniający 300-lecie nadania praw miejskich z popiersiem Jana III Sobieskiego. 52. Staniątki, pow. wielicki, woj. małopolskie klasztor ss. Benedyktynek, kościół NMP i św. Wojciecha z obrazem Matki Bożej Bolesnej. 53. Starogard Gdański, Kociewie, woj. pomorskie rynek, ratusz, mury obronne z basztami, kościół farny św. Mateusza, kościół parafialny św. Katarzyny.

6 54. Stary Sącz, pow. nowosądecki, woj. małopolskie rynek, klasztor ss. Klarysek założony przez księżną Kingę żonę Bolesława Wstydliwego, kościół św. Trójcy i św. Klary; w 1683 r. król Jan III Sobieski po bitwie pod Wiedniem w drodze powrotnej do Warszawy postanowił pokłonić się szczątkom księżnej Kingi; tu spotkał się z Marysieńką Sobieską i podarował Klaryskom zdobyty na Turkach sztandar do dziś przechowywany w klasztorze. 55. Studzianna, pow. opoczyński, woj. łódzkie Sanktuarium Świętej Rodziny, bazylika św. Filipa Neri i św. Jana Chrzciciela z obrazem Św. Rodziny z Nazaretu [kult obrazu przerastał w pewnym okresie MB Częstochowską; czcili go szczególnie królowie Michał Korybut Wiśniowiecki i Jan III Sobieski], pomnik Jana III Sobieskiego, klasztor kk. Filipinów, kościół św. Józefa. 56. Sułoszowa, pow. krakowski, woj. małopolskie zamek Pieskowa Skała w dolinie Prądnika [element łańcucha obronnych Orlich Gniazd ], ogród zamkowy, Muzeum Zamkowe, Ojcowski Park Narodowy. 57. Szczebrzeszyn, pow. zamojski, woj. lubelskie kościół św. Mikołaja, kościół św. Katarzyny; w 1672 r. Jan Sobieski zawiązał tutaj konfederację wojsk koronnych [tzw. Konfederacja Szczebrzeszyńska ]. 58. Sztum, woj. pomorskie zamek krzyżacki, kościół parafialny św. Anny; Jan III Sobieski wraz z Aleksandrem Koniecpolskim w październiku 1658 r. oblegał ówcześnie pruskie miasto. 59. Tarnowskie Góry, woj. śląskie rynek, ratusz, kościół św. Apostołów Piotra i Pawła, Winiarnia Sedlaczka [ob. Muzeum Miejskie], tablica pamiątkowa; Jan III Sobieski gościł tu z małżonką i synami w dniach r. w drodze pod Wiedeń. 60. Tenczynek, woj. małopolskie, pow. krakowski, gm. Krzeszowice kościół św. Katarzyny, Brama Zwierzyniecka; Jan III Sobieski gościł tu wracając spod Wiednia. 61. Toruń Stare Miasto, rynek, ratusz Staromiejski, bazylika katedralna św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty, kościół Wniebowzięcia NMP, kościół św. Jakuba, Muzeum Okręgowe obraz Jana III Sobieskiego, ruiny zamku krzyżackiego; w 1658 r. Jan Sobieski w czasie choroby Aleksandra Koniecpolskiego dowodzi oblężeniem miasta; r. król Jan III Sobieski wraz z dworem zatrzymał się tu na odpoczynek w drodze do Gdańska. 62. Warka, pow. grójecki, woj. mazowieckie kościół parafialny św. Mikołaja, kościół MB Szkaplerznej; r. Jan Sobieski brał udział w bitwie z oddziałami margrabiego badeńskiego Fryderyka idącymi na pomoc Szwedom. 63. Warszawa Stare i Nowe Miasto, Rynek Nowego Miasta, klasztor ss. Benedyktynek-Sakramentek i kościół św. Kazimierza [fundacji królowej Marii Kazimiery jako wotum dziękczynne za zwycięstwo Jana III Sobieskiego pod Wiedniem], Rynek Starego Miasta, Muzeum Historyczne m. st. Warszawy portret króla Jana III Sobieskiego nieznanego autora, bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela, Zamek Królewski portret konny króla Jana III Sobieskiego autorstwa Jeana Babtiste Martina oraz obraz Marcelego Baciarellego Jan III pod Wiedniem, kościół akademicki św. Anny, klasztor i kościół Przemienienia Pańskiego oo. Kapucynów urna z sercem Jana III Sobieskiego, kamienna figura MB Passawskiej, kościół ss. Wizytek Opieki św. Józefa, Pałac Kazimierzowski [d. rezydencja Wazów i Sobieskich; ob. siedziba władz Uniwersytetu Warszawskiego], kościół Wniebowzięcia NMP i św. Józefa Oblubieńca [pokarmelicki], Plac Teatralny z Teatrem Wielkim [d. Marywil (Miasto Marii) wielkomiejskie założenie mieszkalno-handlowe], Zamek Ujazdowski, Muzeum Narodowe obraz Juliusza Kossaka Sztandar proroka, obraz Jerzego Eleuter Szymonowicza-Siemiginowskiego Jan III Sobieski pod Wiedniem, obraz Józefa Brandta Bitwa pod Chocimiem, Muzeum Wojska Polskiego obraz Józefa Brandta Bitwa pod Wiedniem, pałac w Wilanowie ulubiona prywatna rezydencja króla Jana III Sobieskiego, obraz Józefa Brandta Wyjazd z Wilanowa Jana III Sobieskiego z Marysieńką, pomnik Electio Viritim upamiętniający Pole Elekcyjne na Woli ul. Ostroroga róg ul. Obozowej. 64. Wejherowo, woj. pomorskie Trójmiejski Park Krajobrazowy, Sanktuarium Pasyjno-Maryjne, kościół św. Anny, d. klasztor oo. Franciszkanów, Kalwaria Wejherowska [sanktuarium Męki Pańskiej, zespół 26 kaplic]; d. własność Jana III Sobieskiego. 65. Wola Rasztowska, pow. wołomiński, woj. mazowieckie pałac [d. myśliwska rezydencja króla Jana III Sobieskiego, ob. szkoła podstawowa]. 66. Wolbórz, pow. piotrkowski, woj. łódzkie pałac biskupi [d. rezydencja biskupów kujawskich], kościół parafialny św. Mikołaja. 67. Wrocław Stare i Nowe Miasto, Muzeum Narodowe obraz Juliusza Kossaka Wjazd Jana III do Wiednia, Ostrów Tumski, Sanktuarium Matki Bożej Adorującej, archikatedra św. Jana Chrzciciela z obrazem Matki Bożej Sobieskiego [obraz Sobieskiego jako Mater Adorans]. 68. Wygiełzów k/chrzanowa, woj. małopolskie Nadwiślański Park Etnograficzny, Zamek Lipowiec [ruiny zamku biskupów krakowskich], tablica upamiętniająca pobyt Jana III Sobieskiego r. w drodze do Wiednia. 69. Zamość, woj. lubelskie rynek, ratusz, twierdza; Jan Sobieski powrócił tu do matki po podróżach zagranicznych we wrześniu 1648 r. i w dniach 6-24 listopada dowodził obroną twierdzy przed Kozakami Bohdana Chmielnickiego. 70. Zwierzyniec, pow. zamojski, woj. lubelskie kościół filialny św. Jana Nepomucena [tzw. kościół Na wodzie ]; pomnik Psa Marysieńki Sobieskiej i pomnik szarańczy [jedyny taki na świecie]; ulubiona rezydencja Marii Kazimiery; tu rozkwitła miłość Marii Kazimiery D'Arguin i Jana Sobieskiego. IV. Pomniki Jana III Sobieskiego na świecie: 1. Esztergom, Węgry. 2. Dvorce k/opavy, Republika Czeska. V. Pomniki Jana III Sobieskiego w Polsce: 1. Cieszanów k/lubaczowa skrzyżowanie ul. Sienkiewicza i ul. Jana III Sobieskiego. 2. Gdańsk Targ Drzewny na Starym Mieście [pomnik przeniesiony z Lwowa]. 3. Kraków Park Strzelecki. 4. Płonka Kościelna k/łap kościół św. Michała Archanioła. 5. Przemyśl rynek. 6. Puszcza Mariańska, woj. mazowieckie kościół Niepokalanego Poczęcia NMP.

7 7. Warszawa Pałac w Wilanowie. 8. Warszawa Łazienki Królewskie, most Sobieskiego, ul. Agrykola. VI. Szkoły im. Jana III Sobieskiego: 1. Będzin, woj. śląskie Szkoła Podstawowa nr 2, ul. Wolności Białystok, woj. podlaskie V Liceum Ogólnokształcące, ul. Miodowa Bielsko-Biała, woj. śląskie Gimnazjum nr 15, ul. Cieszyńska Brenna, woj. śląskie, pow. cieszyński Gimnazjum nr 1, ul. Górecka Brzeźno Szlacheckie, woj. pomorskie, pow. bytowski, gm. Lipnica Zespół Szkół, Brzeźno Szlacheckie Bydgoszcz, woj. kujawsko-pomorskie Collegium Catholicum Bydgostiense, I Katolickie Gimnazjum i I Katolickie Liceum Ogólnokształcące, ul. Stanisława Leszczyńskiego Bydgoszcz, woj. kujawsko-pomorskie Zespól Szkół nr 12, ul. Stawowa Bytom, woj. śląskie Szkoła Podstawowa nr 38, ul. Janusza Korczaka Częstochowa, woj. śląskie Gimnazjum nr 1, ul. Stefana Starzyńskiego Czułówek, woj. małopolskie, pow. krakowski, gm. Czernichów Publiczna Szkoła Podstawowa, Czułówek Gdańsk, woj. pomorskie Gimnazjum nr 26, ul. Romualda Traugutta Gliwice, woj. śląskie Szkoła Podstawowa nr 9, ul. Jana III Sobieskiego Gniew, woj. pomorskie, pow. tczewski Szkoła Podstawowa, ul. Gdańska Gniezno, woj. wielkopolskie Zespół Szkół, ul. Jana III Sobieskiego Gorzów Wielkopolski, woj. lubuskie Zespól Szkół nr 12, ul. Śląska Grudziądz, woj. kujawsko-pomorskie II Liceum Ogólnokształcące, ul. Karola Marcinkowskiego Jangrot, woj. małopolskie, pow. olkuski, gm. Trzyciąż Zespół Szkół [Szkoła Podstawowa i Publiczne Gimnazjum], Jangrot Jastrzębie Zdrój, woj. śląskie Zespół Szkół nr 6, ul. Harcerska Jejkowice, woj. śląskie, pow. rybnicki Szkoła Podstawowa, ul. Główna Kańczuga, woj. podkarpackie, pow. przeworski Szkoła Podstawowa, ul. Szkolna Katowice, woj. śląskie Szkoła Podstawowa nr 2, al. Walentego Roździeńskiego Kozy, woj. śląskie, pow. bielski Szkoła Podstawowa nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi, pl. Ks. Karola Kochaja Kraków, woj. małopolskie Gimnazjum nr 18, ul. Złoty Róg Kraków, woj. małopolskie II Liceum Ogólnokształcące, ul. Jana III Sobieskiego Laszki, woj. podkarpackie, pow. jarosławski Szkoła Podstawowa, Laszki Legionowo, woj. mazowieckie Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2, ul. Królowej Jadwigi Lubaczów, woj. podkarpackie Publiczne Gimnazjum nr 2, ul. Mikołaja Kopernika Lublin, woj. lubelskie Szkoła Podstawowa nr 46, ul. Biedronki Lublin, woj. lubelskie Społeczne Gimnazjum i Społeczne Liceum Ogólnokształcące, al. Racławickie Lyski, woj. śląskie, pow. rybnicki Szkoła Podstawowa, ul. Dworcowa Malbork, woj. pomorskie Gimnazjum nr 1, ul. Stefana Żeromskiego Nysa, woj. opolskie I Liceum Ogólnokształcące Carolinum, ul. Jana III Sobieskiego Oława, woj. dolnośląskie Liceum Ogólnokształcące, pl. Zamkowy Opole, woj. opolskie Publiczne Gimnazjum nr 3, ul. Joachima Lelewela Piekary Śląskie, woj. śląskie I Liceum Ogólnokształcące, ul. Gimnazjalna Pilszcz, woj. opolskie, pow. głubczycki, gm. Kietrz Zespół Szkolno- Przedszkolny [Publiczne Przedszkole i Szkoła Podstawowa], ul. Owsiana Płonka Kościelna, woj. podlaskie, pow. białostocki, gm. Łapy Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół, Płonka Kościelna Podzamcze, woj. świętokrzyskie, pow. kielecki, gm. Chęciny Zespół Szkół Nr 7 CKU, ul. Białego Zagłębia Porajów, woj. dolnośląskie, pow. zgorzelecki, gm. Bogatynia Zespół Szkoły Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi i Gimnazjum z Oddziałami Integracyjnymi, ul. Górnicza 1c. 40. Poświętne, woj. łódzkie, pow. opoczyński Zespół Szkół Samorządowych [Szkoła Podstawowa i Gimnazjum Publiczne], ul. Szkolna Poznań, woj. wielkopolskie Szkoła Podstawowa nr 15, os. Jana III Sobieskiego Przeginia, woj. małopolskie, pow. krakowski, gm. Jerzmanowice-Przeginia Szkoła Podstawowa, Przeginia Przeworsk, woj. podkarpackie Zespół Szkół Zawodowych [Liceum Profilowane, Liceum Ogólnokształcące, Technikum, Zasadnicza Szkoła Zawodowa i Szkoła Policealna], ul. Ignacego Krasickiego Przybyszówka, woj. podkarpackie, pow. rzeszowski Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół, Przybyszówka Puszcza Mariańska, woj. mazowieckie, pow. żyrardowski Szkoła Podstawowa [oraz filia w Starym Łajszczewie], ul 3 Maja nr Racibórz, woj. śląskie Szkoła Podstawowa nr 15 z Oddziałami Sportowymi, ul. Juliusza Słowackiego Radom, woj. mazowieckie VIII Liceum Ogólnokształcące, ul. Jana III Sobieskiego Rudy, woj. śląskie, pow. raciborski, gm. Kuźnia Raciborska Szkoła Podstawowa, ul. Juliusza Rogera Rybnik, woj. śląskie Gimnazjum nr 13, ul. Kręta Rzeszów, woj. podkarpackie Gimnazjum nr 7, ul. Tadeusza Rejtana Sobieszyn, woj. lubelskie, pow. rycki, gm. Ułęż Zespół Szkół Ogólnokształcących [Szkoła Podstawowa, Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące], Sobieszyn Sosnowiec, woj. śląskie Szkoła Podstawowa nr 12, ul. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Stalowa Wola, woj. podkarpackie Zespół Szkół nr 3 [popularny Ekonomik ; Liceum Profilowane, Technikum, Zasadnicza Szkoła Zawodowa i Szkoła Policealna], ul. Polna Szczecinek, woj. zachodniopomorskie Zespół Szkół, ul. Wiatraczna 5.

8 55. Szczytno, woj. warmińsko-mazurskie Zespół Szkół nr 3 [Gimnazjum Sportowe, Liceum Ogólnokształcące], ul. Jerzego Lanca Szydłowiec, woj. mazowieckie Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi, ul. Wschodnia Świdnica, woj. dolnośląskie Zespół Szkół Budowlano-Elektrycznych, ul. Wałbrzyska 35/ Tarnowskie Góry, woj. śląskie Publiczne Gimnazjum nr 1, ul. Jana III Sobieskiego Tczew, woj. pomorskie II Liceum Ogólnokształcące, ul. Królowej Marysieńki Tychy, woj. śląskie Gimnazjum nr 11, al. Niepodległości Warszawa, woj. mazowieckie LXXV Liceum Ogólnokształcące, ul. Czerniakowska Warszawa, woj. mazowieckie Szkoła Podstawowa nr 307, ul. Barcelońska Wejherowo, woj. pomorskie I Liceum Ogólnokształcące, ul. Bukowa Wrocław, woj. dolnośląskie Szkoła Podstawowa nr 44, ul. Wilanowska Zabrze, woj. śląskie Szkoła Podstawowa nr 5, ul. Królewska Zbiersk, woj. wielkopolskie, pow. kaliski, gm. Stawiszyn Szkoła Podstawowa, Zbiersk Cukrownia Zbludza, woj. małopolskie, pow. limanowski, gm. Kamienica Szkoła Podstawowa w Zespole Szkoły i Przedszkola, Zbludza Żelistrzewo, woj. pomorskie, pow. pucki, gm. Puck Szkoła Podstawowa i Publiczne Gimnazjum w Zespole Szkół, ul. Szkolna 1. VII. Inne obiekty im. Jana III Sobieskiego: 1. Czułówek, woj. małopolskie, pow. krakowski, gm. Czernichów Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi im. Jana III Sobieskiego, Czułówek Nakło n/notecią, woj. kujawsko-pomorskie, pow. nakielski Park im. Jana III Sobieskiego. 3. Świerklany Górne, woj. śląskie, pow. rybnicki, gm. Świerklany Buk Sobieskiego (pomnik przyrody), ul. Tadeusza Kościuszki. 4. Toruń Fort I Twierdzy Toruń im. Jana III Sobieskiego, ul. Winna. 5. Ustroń, woj. śląskie, pow. cieszyński Dąb Sobieskiego z 1683 r. (pomnik przyrody) upamiętniający przemarsz wojsk polskich do Wiednia, ul. Ignacego Daszyńskiego Warszawa Hotel Jan III Sobieski, pl. Artura Zawiszy Warszawa Fundacja Instytut Sobieskiego, ul. Nowy Świat Warszawa Las im. Króla Jana III Sobieskiego (rez. przyrody), ul. Bronisława Czecha. 9. Żołynia, woj. podkarpackie, pow. łańcucki Sosna Sobieskiego ; wg legendy w jej cieniu odpoczywał król Jan III Sobieski. Kanon opracował Roman Henryk Orlicz Instruktor Krajoznawstwa Polski.