Konflikty Bliskiego Wschodu - Izrael

Transkrypt

1 Konflikty Bliskiego Wschodu - Izrael Konflikty na Bliskim Wschodzie Początki powstania państwa Izrael (adsbygoogle = window.adsbygoogle []).push({}); Syjonizm nacjonalistyczna ideologia żydowska - jej celem było utworzenie państwa żydowskiego w Palestynie, oraz zahamowanie asymilacji mniejszości żydowskiej w innych państwach - współtwórcą był Theodor Herzl, który stanął na czele ruchu syjonistycznego. W roku 1897 w Bazylei, odbył się I Kongres Syjonistyczny, gdzie wysunięto postulaty odtworzenia państwa Izrael na terytorium Palestyny 2 listopada 1917 roku - Deklaracja Balfoura Dokument opublikowany przez brytyjskiego ministra spraw zagranicznych Arthoura Balfoura - o poparciu Wielkiej Brytanii dla koncepcji utworzenia żydowskiej siedziby narodowej w Palestynie. Przewidując koniec wojny i możliwość utworzenia brytyjskiego mandatu nad Palestyną, rząd brytyjski 2 listopada 1917 roku skierował, przez Balfoura, pismo do przedstawiciela międzynarodowej Agencji Żydowskiej lorda Waltera Rothschilda, który był zarazem przewodniczącym Brytyjskiej Federacji Syjonistycznej. Deklaracja stwierdzała, że "rząd Jego Królewskiej Mości przychylnie zapatruje się na ustanowienie w Palestynie domu dla narodu żydowskiego". Na mocy deklaracji Balfoura z 1917 roku rozpoczęła się szeroka fala migracyjna narodu żydowskiego, której celem stała się Palestyna. Palestyńscy Arabowie opierali się syjonistycznej imigracji. Wyrazem tego były zamieszki, które wybuchały w 1920, 1921 i Generalnie kończyły się one pogromami Żydów. Początkowo Wielka Brytania wspierała żydowską imigrację, ale reagując na nastroje w Palestynie, wprowadziła jej ograniczenia. Sytuacja skomplikowała się dodatkowo, kiedy w Niemczech do władzy doszedł Adolf Hitler. Jego działania antyżydowskie doprowadziły ponownie do wzmożonej fali migracyjnej i w rezultacie arabskiej rewolty, która trwała w latach Skłoniło to Wielką Brytanię najpierw do ponownego ograniczenia (w 1939 roku), a w 1945 roku do wstrzymania emigracji Żydów do Palestyny. W 1945 roku powstały na terytorium Palestyny pierwsze żydowskie grupy terrorystyczne Irgun (pod przywództwem Menachema Begina) i Stern (jednym z przywódców był przyszły premier Izraela Icchak Shamir) 29 listopada 1947 roku - Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło projekt podziału Palestyny na 2 odrębne państwa i wyodrębnienie Jerozolimy, jako miejsca świętego trzech religii zarówno Arabowie, jak i Żydzi odrzucili ten plan. Poziom agresji pomiędzy Żydami a Arabami wciąż już tylko narastał. Potrzebny był wyłącznie pretekst do konfliktu. (adsbygoogle = window.adsbygoogle []).push({}); I wojna arabsko - żydowska - Wojna palestyńska 14 V 1948 roku wojska Wielkiej Brytanii wycofały się z Palestyny

2 - proklamowano jednocześnie państwo Izrael, które zostało uznane przez USA i ZSRR proklamację tę ogłosił David Ben Gurion pierwszy premier Izraela, urodzony w Płońsku (Polska) - pierwszym prezydentem został Chaim Weizman, a premierem David Ben Gurion - doprowadziło to jednocześnie do pierwszego konfliktu i ataku państwa arabskich na Izrael - 15 V 1948 roku Egipt, Syria, Liban, Irak, Arabia Saudyjska i Jemen uderzyły na Izrael - w VII 1949 roku po interwencji ONZ na wyspie Rodos podpisano zawieszenie broni - spowodowało to masową migrację Palestyńczyków, gdyż Izrael powiększył swoje terytorium z do km2 II wojna arabsko - żydowska - tzw. Wojna Sueska Państwa arabskie rozpoczęły bojkot Izraela, czego wynikiem stało się również znacjonalizowanie przez Egipt Kanału Sueskiego rok - w Egipcie przewrót wojskowy obalił panującego tam króla Faruka rok - Egipt proklamowano republiką - na przywódcę rewolucji egipskiej wysunął się pułkownik Abd-el Naser - od 1954 roku premier Egiptu, a od 1956 roku prezydent - 26 lipca 1956 roku - Naser proklamował nacjonalizację Kanału Sueskiego - celem tego posunięcia było użycie opłat z eksploatacji Kanału do sfinansowania budowy nowej, większej tamy asuańskiej (początkowo inwestycja ta miała powstać w oparciu o kredyty zachodnie, których jednak Egiptowi nie przyznano, gdy kraj ten przesunął się do radzieckiej strefy wpływów) - formalnie dzierżawa Kanału wygasała w 1968 roku - to z kolei spowodowało protesty Anglii i Francji, które zawarły w Sevres w 1956 roku tajny układ z Izraelem, który zakładał uderzenie na Egipt i przejęcie kontroli nad Kanałem - wojna rozpoczęła się 29 X 1956 roku i trwała 8 dni - zakończyła się ingerencją ZSRR i USA, które zażądały zakończenia tego konfliktu

3 - Pod międzynarodowym naciskiem w 1957 Izrael, Wielka Brytania i Francja wycofały swoje wojska, a ich miejsce zajęły międzynarodowe siły UNEF II wojna arabsko żydowska tzw. Wojna Sueska - spowodowała gwałtowne zbrojenia tego rejonu oraz wzmożone akty terrorystyczne III wojna arabsko - żydowska - wojna 6 dniowa - wojna rozpoczęła się 5 VI 1967 roku - Spowodowana zakazaniem przez Egipt żeglugi izraelskich statków po zatoce Akaba. - tym razem agresorem był Izrael, choć pierwsze strzały padły ze strony Egipcjan, który zaatakował jednocześnie Egipt, Jordanię, Syrię i Irak - zastosowano taktykę wojny błyskawicznej, która w pierwszych godzinach wojny zlikwidowała praktycznie całkowicie lotnictwo arabskie. Utrzymując przewagę w powietrzu siły Izraelskie odniosły spektakularne zwycięstwo - wojna trwała 6 dni i zakończyła się totalnym zwycięstwem Izraela przy minimalnych stratach. - Siły Obronne Izraela: 779 zabitych, rannych, 14 jeńców (46 samolotów, 80 czołgów) - Egipt: 11,5 tys. zabitych, 20 tys. rannych, 5,5 tys. jeńców (350 samolotów, 625 czołgów, 750 dział artylerii) - Syria: 2,5 tys. zabitych, 5 tys. rannych, 600 jeńców (57 samolotów, 100 czołgów) - Jordania: 6 tys. zabitych, 12 tys. rannych, 636 jeńców (28 samolotów)

4 - Irak: 10 zabitych, 30 rannych (28 samolotów) Stanowisko państw arabskich po przegranej wojnie było jednoznaczne wobec Izraela. 17 czerwca 1967 ministrowie spraw zagranicznych trzynastu państw arabskich proklamowali w Kuwejcie utworzenie wspólnego frontu walki przeciwko izraelskiej agresji. Postanowiono, że z Izraelem nie będzie żadnych negocjacji, nie będzie traktatu pokojowego i nikt nie uzna istnienia tego państwa. Czas pokazał, że nie było to aż tak proste i oczywiste. Izolując Izrael politycznie i gospodarczo, postanowiono prowadzić jednoczesną wojnę ze wszystkich kierunków. Te ciągłe ataki ze wszystkich kierunków miały zmęczyć i osłabić Izrael. W tej walce niezwykle ważnym czynnikiem okazała się Organizacja Wyzwolenia Palestyny, która wykorzystała osłabienie militarne Egiptu i rozpoczęła prowadzenie coraz bardziej samodzielnej polityki. Poglądy jej przywódców stopniowo radykalizowały się, aż w 1969 przywództwo nad OWP przejął Jaser Arafat, wróg kompromisu z Izraelem. IV wojna arabsko żydowska - wojna Yom Kippur - w judaizmie Dzień Pojednania - pokuty i postu, obchodzony dziesiątego dnia miesiąca tiszri (IX/X). W Polsce znany jest także pod nazwą Sądny Dzień. Jedyne święto, do którego nie dodaje się drugiego dnia w diasporze, co jest związane z trudnością zachowania całkowitego postu przez dwa kolejne dni. - rozpoczęła się 6 X 1973 roku atakiem państw arabskich - dla wywarcia presji na proizraelski Zachód, kraje arabskie zrzeszone w OPEC (Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową z siedzibą w Wiedniu) zdecydowały się sięgnąć po broń naftową" - na konferencji w Kuwejcie 17 października 1973 roku podjęto decyzję o podniesieniu cen ropy o 70% i zmniejszeniu eksportu - 22 października 1973 roku - Rada Bezpieczeństwa ONZ wezwała strony do przerwania ognia strony konfliktu zgodziły się na zawieszenie broni...i nadal kontynuowały wojnę - dopiero 24 października ustały działania wojenne - 4 listopada 1973 roku rozpoczął się Naftowy Szok - kraje arabskie ogłosiły embargo na dostawy ropy do stanów Zjednoczonych i Holandii, grożąc równocześnie redukcją dostaw dla innych krajów do 25%. Embargo spowodowało 4-krotny wzrost cen ropy naftowej na rynkach światowych w ciągu 2 miesięcy (światowy kryzys energetyczny) - dodatkowo wycofano lokaty bankowe z banków zachodnich na sumę 9 mld dolarów

5 - 13 III 1974 roku embargo zostało zniesione, nie powstrzymało to jednak kryzysu na zachodzie, gdzie ceny benzyny skoczyły do góry nawet o 400% - 11 listopada 1973 roku - podpisano rozejm - po konferencji bliskowschodniej w Genewie w latach postanowiono o zawieszeniu broni i ustaleniu linii demarkacyjnej na wzgórzach Golan Pierwszy przełom - 26 marca 1979 roku - w Waszyngtonie premier Izraela Menachem Begin i prezydent Egiptu Anwar el Sadat podpisali, wynegocjowany w Camp David (leżąca pod Waszyngtonem letnia rezydencja prezydenta USA) we wrześniu 1978 roku, dzięki pośrednictwu Jimmiego Cartera, izraelsko-egipski traktat pokojowy - Izrael zobowiązał się do wycofania swych wojsk z półwyspu Synaj, zapowiedział także, że po 5 latach zezwoli Palestyńczykom zamieszkującym zachodni Brzeg Jordanu na powołanie autonomicznych instytucji władzy lokalnej - Po rozmowach w Camp David Egipt popadł w izolację w świecie arabskim (Sadat został zamordowany przez muzułmańskich ekstremistów w 1981 roku) I wojna libańska W czerwcu 1982 roku Izrael zdecydował się na ingerencję w pogrążonym w chaosie wojny domowej Libanie. - Celem operacji wojskowej była likwidacja baz i rozbicie oddziałów Organizacji Wyzwolenia Palestyny, która miała swoją główną siedzibę w Bejrucie. - Podczas działań wojennych doszło do starć z wojskami syryjskimi, które okupowały część Libanu (od 1976 r. z tytułu mandatu Ligi Państw Arabskich). - W starciach zniszczono 96 syryjskich samolotów i liczne wyrzutnie rakiet czerwca nastąpiło zawieszeni broni syryjsko-izraelskie w Libanie. - Armia izraelska przystąpiła wówczas do oblężenia Bejrutu. Po zaciętych walkach i wyniszczającym bombardowaniu miasta, międzynarodowa mediacja polityczna ONZ oraz USA nakłoniła Palestyńczyków do ewakuacji oddziałów OWP z Libanu.

6 - Ewakuowali się do Tunezji, Algierii, Jemenu, Sudanu i Iraku. - Armia izraelska wycofała się z Libanu w czerwcu 1985 roku, pozostawiając pod swoją kontrolą tzw. strefę bezpieczeństwa w południowym Libanie (pas ziemi szerokości 8-10 km przy granicy izraelskolibańskiej), którą nadzorowały oddziały Armii Południowego Libanu. Drugi przełom Zakończenie ogólnego konfliktu pomiędzy Izraelem a państwami arabskimi znalazło swoje rozwiązanie 30 X 1991 roku w Madrycie, gdzie pokój z Izraelem podpisały Jordania, Syria i Palestyna W styczniu 1993 roku przeprowadzono rozmowy przedstawicieli Izraela i Organizacji Wyzwolenia Palestyny w Oslo (Norwegia). Zawarte porozumienie otwierało drogę ku palestyńskiej autonomii. 13 września 1993 roku - w Waszyngtonie Szimon Peres i Abu Mazan - w obecności Icchaka Rabina, Jasera Arafata oraz Billa Clintona, podpisali wynegocjowane w Oslo porozumienie o autonomii palestyńskiej w okupowanych od 1967 roku Strefie Gazy i Jerychu - zgodnie z tym układem armia izraelska miała być wycofana z tych terenów do kwietnia 1994 roku, władza miała zaś przejść w ręce wybranych w powszechnym głosowaniu palestyńskich samorządów W 1994 roku Szimon Peres, Icchak Rabin i Jaser Arafat otrzymali Pokojową Nagrodę Nobla 26 października 1994 roku - zawarto układ pokojowy między Jordanią i Izraelem Izrael przekazał Jordanii 300 km2 między Zatoką Akaba i Morzem Martwym luty 1996 roku - Jaser Arafat został zaprzysiężony jako przewodniczący Autonomii Palestyńskiej 23 października 1998 roku - premier Izraela Beniamin Netanjahu, przywódca Autonomii Palestyńskiej Jaser Arafat i prezydent USA Bili Clinton w obecności gwaranta porozumienia, króla Jordanii, Husseina, podpisali zawarte w Wye Plantation porozumienie arabsko - izraelskie, które przewidywało m.in.: - usunięcie z Karty Palestyńskiej, która była konstytucją Autonomii Palestyńskiej, antyizraelskich sformułowań (Karta powstała w 1964 roku) - wycofanie się etapami wojsk Izraela z Zachodniego Brzegu Jordanu - uwolnienie 750, z żądanych trzech tysięcy Palestyńczyków, siedzących w izraelskich więzieniach, a uważanych przez Arafata za więźniów politycznych 11 listopada 1998 roku - rząd Izraela ratyfikował porozumienie z Wye Plantation, lecz równocześnie przedstawił Palestyńczykom warunki, od spełnienia których uzależniał wprowadzenie tej umowy w życie grudzień 1998 roku - atak rozwścieczonego tłumu Palestyńczyków na samochód żydowskiego osadnika i jadącego z nim żołnierza stał się pretekstem do wstrzymania przez rząd Beniamina Netanjahu realizacji porozumienia z Wye Plantation i w rezultacie zahamowanie procesu pokojowego 7 lipca 1999 roku - nowy rząd Izraela kierowany przez Ehuda Baraka zapowiedział ponowne ożywienie procesu pokojowego 5 września 1999 roku - premier Izraela Ehud Barak i przywódca Palestyńczyków Jaser Arafat podpisali w egipskim kurorcie Szarm el-szejk, nad Morzem Czerwonym, porozumienie o realizacji umowy z Wye Plantation, które przewidywało: uwolnienie z izraelskich więzień 350 Palestyńczyków

7 częściowe wycofanie wojsk izraelskich z terytorium Zachodniego Brzegu Jordanu rozpoczęcie negocjacji w sprawie ostatecznego statusu ziem palestyńskich okupowanych przez Izrael 9 września 1999 roku - Kneset zdecydowaną większością głosów ratyfikował umowę izraelskopalestyńską z Szarm el-szejk; tego samego dnia wypuszczono w ramach tej umowy 199 Palestyńczyków z więzień izraelskich Na początku lutego 2000 roku zerwano negocjacje w sprawie podpisania ostatecznego izraelskopalestyńskiego układu pokojowego, który zgodnie z porozumieniami dwustronnymi, wynegocjowanymi we wrześniu 1999 roku w Szarm el-szejk, powinien być zawarty do września 2000 roku, powodem zerwania rozmów stały się ataki terrorystyczne Hezbollahu, przeprowadzone z terytorium Libanu czerwiec 2001 roku - Izrael zaakceptował warunki rozejmu z Palestyńczykami przedstawione przez przebywającego z misją mediacyjną na Bliskim Wschodzie szefa amerykańskiej CIA George'a Teneta - plan Teneta zakładał m. in. wycofanie w ciągu 48 godzin sił pancernych Izraela z ziem palestyńskich oraz zniesienie blokady palestyńskich miast na Zachodnim Brzegu Jordanu i w Strefie Gazy. Palestyńczycy nie zaniechali jednak działań terrorystycznych i ataków samobójczych, wobec czego plan Teneta nie przyniósł oczekiwanych rezultatów - odpowiedzialność za organizowanie zamachów ponosiły głównie organizacje terrorystyczne Hamas i Islamski Dżihad. Hamas od początku sprzeciwiał się porozumieniom zawartym przez OWP z Izraelem w Oslo w 1993 roku i domagał się powstania wolnego islamskiego państwa palestyńskiego ze stolicą w Jerozolimie. 26 września 2001 roku - przywódca Autonomii Jaser Arafat i izraelski minister spraw zagranicznych Szimon Peres wystosowali wspólny apel o wstrzymanie walk na Zachodnim Brzegu Jordanu i w Strefie Gazy oraz zamachów terrorystycznych w Izraelu - ogłoszony rozejm nigdy nie wszedł jednak w życie 13 grudnia 2001 roku - armia izraelska wkroczyła na terytoria Autonomii, władze izraelskie ogłosiły zerwanie kontaktów z Arafatem i zamknęły go w areszcie domowym, obwiniając go o brak kontroli nad terytorium palestyńskim. 24 lutego 2002 roku - Izrael zgodził się na złagodzenie aresztu domowego Jasera Arafata - zezwolono mu na opuszczenie siedziby, ale zabroniono mu opuszczać miasto Ramall - Arafat zmarł 11 listopada 2004 w szpitalu wojskowym Percy w Clamart, najbardziej znany polityk i przywódca palestyński, laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1994 r. - Śmierć Jasera Arafata w listopadzie 2004 roku wygasiła w znacznym stopniu Intifadę. - Nowy przywódca Autonomii Palestyńskiej Mahmud Abbas przystąpił do rozmów pokojowych z Izraelem. - Stwarzało to nadzieję na pokojowe rozwiązanie konfliktu palestyńsko-izraelskiego, niestety trwało to tylko do zwycięstwa Hamasu w wyborach w Autonomii w 2006 roku. II wojna libańska Konflikt między Izraelem a Hezbollahem, mającym swoje bazy w południowym Libanie. Ten trwający 33 dni konflikt znany jest również jako wojna lipcowa Wojna rozpoczęła się 12 lipca 2006 r. i trwała do wejścia w życie zawieszenia broni wprowadzonego dzięki działaniom ONZ rankiem 14 sierpnia 2006, choć oficjalnie wojna zakończyła się 8 września 2006, kiedy to Izrael zniósł blokadę morską wybrzeża Libanu.

8 - Konflikt rozpoczął się, gdy bojownicy Hezbollahu ostrzelali rakietami izraelskie miasta nadgraniczne i przeprowadzili atak rakietami na samochody patrolujące ogrodzenie graniczne po izraelskiej stronie. - Izrael odpowiedział na te wydarzenia masowymi bombardowaniami i atakami artyleryjskimi na cele w Libanie, które niszczyły infrastrukturę cywilną - Nałożył także morską i powietrzną blokadę na Liban oraz rozpoczął inwazję wojsk lądowych na południową część tego kraju. - Hezbollah w odpowiedzi rozpoczął wojnę partyzancką. W wyniku konfliktu śmierć poniosły tysiące osób, przede wszystkim libańscy cywile. ok. miliona Libańczyków zostało zmuszonych do opuszczenia swoich domów, podobnie jak tys. Izraelczyków. 11 sierpnia 2006 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ jednogłośnie przyjęła rezolucję, mającą na celu zakończenie konfliktu. - Dokument, który został zaakceptowany zarówno przez izraelski, jak i libański rząd, wzywał do rozbrojenia Hezbollahu, wycofania wojsk izraelskich z Libanu i wprowadzenie na ich miejsce armii libańskiej oraz powiększenia oddziałów UNIFIL w południowej części tego kraju. - Oddziały libańskie wkroczyły tam 17 sierpnia 2006 r. - Z czasem zarówno libański rząd, jak i dowództwo UNIFIL stwierdziło, że nie uda im się rozbrojenie Hezbollahu Operacja Płynny Ołów W krajach arabskich wydarzenie to określane jest jako Masakra Gazy - Bezpośrednią przyczyną rozpoczęcia działań zbrojnych był ostrzał terytorium Izraela przez Hamas po zakończeniu rozejmu z 19 czerwca 2008, który wygasł 19 grudnia W ramach izraelskiej operacji odwetowej, siły lotnicze zbombardowały ponad 100 celów włączając w to bazy Hamasu, obozy treningowe, kwatery i biura. Została zaatakowana również infrastruktura cywilna, taka jak meczety, domy i szkoły. - 8 stycznia 2009 r. Rada Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych przyjęła Rezolucję, wzywającą do natychmiastowego zawieszenia broni i wycofania żołnierzy izraelskich. - Zarówno Izrael, jak i Hamas uznały rezolucję za niewykonalną.

9 Autor: dr Andrzej Żygadło