kielecki magazyn kulturalny

Transkrypt

1 kielecki magazyn kulturalny ISSN nr 3/6/2014 egzemplarz bezpłatny maj/czerwiec w numerze m.in.: Nie starczyło dnia Złośnica ze Stepford Książki bez ograniczeń O Dostojewskim i filmie - Jan Nowicki Sobie rysuję Ý Gabriel i Małgorzata Ý Mała forma graficzna 13x18 Ý Caracci Ý Gierowski Ý Ceramika osobista Ý

2 TEATR im. STEFANA ŻEROMSKIEGO Õ dyrektor naczelny i artystyczny Piotr Szczerski CZERWIEC 2014 WDOWY TWARDY GNAT MARTWY ŚWIAT POSKROMIENIE ZŁOŚNICY MISJA JAKIŚ I PUPCZE 1. niedziela g. 6. wieczorem R MAŁY KSIĄŻĘ Antoine de Saint-Exupéry R reż. Piotr Szczerski 3. wtorek g. 11. rano R MAŁY KSIĄŻĘ Antoine de Saint-Exupéry R reż. Piotr Szczerski 4. środa g. 11. rano R MAŁY KSIĄŻĘ Antoine de Saint - Exupéry R reż. Piotr Szczerski 5. czwartek g. 11.rano R MAŁY KSIĄŻĘ Antoine de Saint-Exupéry R reż. Piotr Szczerski 6. piątek CARYCA KATARZYNA Jolanta Janiczak R reż. Wiktor Rubin R na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym BEZ GRANIC w Cieszynie 7. sobota g. 7 wieczorem R CARYCA KATARZYNA Jolanta Janiczak R reż. Wiktor Rubin 8. niedziela g. 7 wieczorem R CARYCA KATARZYNA Jolanta Janiczak R reż. Wiktor Rubin PRZEGLĄD SPEKTAKLI W RAMACH 22. PLEBISCYTU PUBLICZNOŚCI O DZIKĄ RÓŻĘ 9. poniedziałek g. 5. po południu R WDOWY Sławomir Mrożek R reż. Piotr Szczerski g. 7. wieczorem R WDOWY Sławomir Mrożek R reż. Piotr Szczerski 10. wtorek g. 7. wieczorem R POSKROMIENIE ZŁOŚNICY William Szekspir R reż. Katarzyna Deszcz 11. środa g. 5. po południu R TWARDY GNAT, MARTWY ŚWIAT Mateusz Pakuła R reż. Eva Rysová g wieczorem R TWARDY GNAT, MARTWY ŚWIAT Mateusz Pakuła R reż. Eva Rysová 12. czwartek g. 7.wieczorem R MISJA (Wojny, od których uciekłem) Michał Buszewicz R reż. Ewelina Marciniak 13. piątek g. 5. po południu R TWARDY GNAT, MARTWY ŚWIAT Mateusz Pakuła R reż. Eva Rysová g wieczorem R TWARDY GNAT, MARTWY ŚWIAT Mateusz Pakuła R reż. Eva Rysová 14. sobota g. 7. wieczorem R JAKIŚ I PUPCZE Hanoch Levin R reż. Piotr Szczerski 15. niedziela g. 7. wieczorem R Koncert Finałowy 22. Plebiscytu Publiczności O Dziką Różę R reż. Piotr Szczerski 27. piątek g. 9. wieczorem R Biała Noc w ramach Święta Kielc w programie - nocne czytanie sztuki Ambasador Sławomira Mrożka R reż. Michał Kmiecik Bezpłatne bilety na spektakle w Plebiscycie ufundował Prezydent Miasta Kielce. rezerwacja biletów Õ Kielce, ul. Sienkiewicza 32; tel , , fax

3 od redakcji Warsztaty plastyczne w BWA. Fot. Archiwum organizatora Trzeba uczynić to wyznanie redakcja jest uzależniona od niektórych seriali telewizyjnych. Przynajmniej ta część redakcji podpisana pod tekstem. Od kilku detektywów: Wallandera, Poirota, Murdocha, chyba jednak z Monkiem na czele. Od House of Cards, ostatnio Wikingów i pokrętnie tłumacząc, że to tylko w celach poznawczych nowych trendów w kulturze True Blood i Walki o tron. I od medycznego kryminału o Gregorym Housie. W bodaj szóstej serii doktor Taub zapisuje się na fikcyjny kurs garncarstwa. Znika z domu, spotyka się z pielęgniarką, a żonie Rachel przynosi obrzydliwe gliniane potworki rzekomo wykonane na kursie kupione na internetowej aukcji. Nie o życie uczuciowe niedoszłego chirurga plastycznego z Princeton-Plainsboro tutaj chodzi. Dorośli ludzie, szanowani obywatele: lekarz, dziennikarka, prawnik, właścicielka biura nieruchomości uczęszczają na kursy, warsztaty lepienia garnków, malarstwa, rysunku ołówkowego. Nikt nie widzi w tym nic dziwnego. kielecki magazyn kulturalny dwumiesięcznik wydawca: Stowarzyszenie Twórcze Zenit ul. Zbożowa 4 lok. 11, Kielce tel redaktor naczelny: Paweł Chmielewski projektorkielce@onet.eu zastępca redaktora naczelnego: Rafał Urbański projekt graficzny magazynu, DTP: Karolina Urbańska Studio reklamy 300dpi, projekty@300dpi.com.pl Druk: JAWIST, ul. Warszawska 209 Współpraca: Paulina Drozdowska, Piotr Kardyś, Agnieszka Kozłowska-Piasta, Waldemar Kozub, Agata Kulik, Izabela Łazarczyk-Kaczmarek, Martyna Musiał, Anna Nogaj, Łukasz Rakalski, Emmanuella Robak, Aleksandra Sutowicz, Paweł Treger, Lidia Zawistowska Foto: Monika Cybulska, Paula Dulnik, Łukasz Dybalski, Grzegorz Kaczmarczyk, Krzysztof Krogulec, Agnieszka Łuczyńska, Tomasz Łukaszczyk, Szymon Piasta, Hania Silwanowicz, Bartek Warzecha W sprawie zamieszczania reklam prosimy o kontakt mailowy lub telefoniczny. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych i zastrzega sobie prawo do redagowania nadesłanych tekstów. Odpowiedzialność za treści zamieszczanych w magazynie reklam ponoszą wyłącznie reklamodawcy. ilustracja na okładce: Janina Myronowa Teatr, komiks, design, malarstwo piszemy w tym numerze są bardzo przyjaznym narzędziem przyswajania wiedzy i kształtowania gustu. Polacy mają najmniej w Europie zajęć z plastyki i historii sztuki. Hiszpanie czytają ponad trzy razy więcej. Nie da się tego wytłumaczyć tylko klimatem i ekonomią. Te zależności i historyjki przypomniały mi się w trakcie wykładu Filipa Springera, zorganizowanego przez kielecki SARP. Autor Wanny z kolumnadą mówił o przyjaznych dla obywateli pomysłach architektonicznych Oskara Hansena (lata 60. i 70.). Z sali usłyszałem (mówili dyplomowani architekci), że w zasadzie Hansen to ich nie obchodzi ergo to już moje dopowiedzenie zabudowa nie musi być przyjazna ludziom. Dalej było jeszcze dziwaczniej. Za chaos, nieład i często projektowy koszmar zostali oskarżeni po kolei: PRL (chociaż już 25 lat minęło), geografowie, historycy i przede wszystkim poloniści, którzy zajmują różne stanowiska w urzędach. Poza tym inżynierowie. Tylko raz padło stwierdzenie, że chodzi tak naprawdę o gust estetyczny większości Polaków. Zacząłem się zastanawiać o co chodzi? Jeśli nie architekci, to kto? Może biały nosorożec? Paweł Chmielewski 3

4 spis treści w numerze 3/6/14 05 Na czasie strony świata 12 Projekt: uwrażliwienie 16 Tuszem, dymkiem, ołówkiem, tabletem 18 Miasta-drzewa, miasta-kraty, wieże Hanoi 22 Złośnica ze Stepford 24 Uroda to pryszcz 26 Rozrywkowe kino rodzinne 27 Hipermarket znakiem naszych czasów? 28 Sobie rysuję razy grafika, mała grafika 32 Dekalog 34 Nie starczyło dnia 36 Pion, poziom, synteza 38 Książki bez ograniczeń 40 Indywidualności? 4 1 Ambitnie i (bardzo) niszowo 42 Człowiek zurbanizowany 44 Ceramika bardzo osobista 46 Kalejdoskop obrazów 47 Bristol Story 48 Magnetic improwizacja jazzowa z najwyższej półki 49 Skin and bone 50 Hilda, łowczyni przygód 51 Wierszodymkowe ilustracje 52 Liroy - sam o sobie 53 Łap swoje szczęście 54 Od Słowian do Chazarów 55 Za-dumanie, za-słuchanie 56 Tego nie znajdziesz w historii oficjalnej 57 Surrealistyczny świat architekta 58 Witaj na pustyni rzeczywistości 59 Anglik na Kaukazie 60 Wszyscy jesteśmy doskonali 61 Śmierć pewna, ale jej godzina nieznana 62 Przewodnik 4

5 na czasie W Institute of Design Kielce ruszyła druga edycja akcji Zapraszamy do stołu. Impreza jest połączeniem promocji designu oraz akcji społecznej opartej na idei slow food, czyli celebracji wspólnego posiłku, promowania tradycyjnej sztuki kulinarnej, z położeniem nacisku na wrażenia wizualne i estetyczne. Akcja ta ma być przeciwwagą dla dominującej kultury fast life i fast food. W zeszłej edycji z zaproszenia skorzystało pół tysiąca osób, a impreza stała się najpopularniejszym cyklem wydarzeń w Institute of Design Kielce. Pomysłodawczyniami akcji są Olga Grabiwoda, Paula Dulnik oraz Joanna Kurkiewicz. Warunkiem uczestnictwa w akcji jest, tak jak rok temu, przyniesienie wykonanej przez siebie potrawy. Forma otwarta czy ordynarny chaos? wykład o takim tytule wygłosił w Kielcach Filip Springer. Reporter i pisarz zajmujący się przestrzenią publiczną przyjechał na zaproszenie kieleckiego SARP-u. O jego książce Wanna z kolumnadą pisaliśmy w Projektorze nr 2/2014 (zaś o innych zagadnieniach przestrzeni miejskiej w wydaniach 1/2014 oraz 3/2013). Obok wątpliwego piękna polskich blokowisk, miejsc zaanektowanych przez reklamy, Filip Springer przedstawił koncepcję przyjaznych osiedli, projektowanych w okresie PRL-u przez Zofię i Oskara Hansenów jako tytułowe formy otwarte. W Galerii Związku Polskich Artystów Plastyków Tycjan mieszczącej się przy placu Artystów w Kielcach odbyła się indywidulna wystawa prac malarstwa Bartłomieja Radosza, absolwenta kieleckiego Plastyka, obecnie studenta malarstwa piątego roku Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Fot. Archiwum redakcji Fot. Archiwum redakcji Na zdjęciu wystawa Biblioteka w rysunku satyrycznym w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Kielcach, która wraz z Muzeum Narodowym zorganizowała Świętokrzyski Festiwal Słowa. Szersza relacja z wybranych wydarzeń w kolejnym numerze Projektora. 5

6 projekcja numeru Fot. Tomasz Łukaszczyk 54 strony świata Z Janem Nowickim, aktorem, pisarzem, autorem scenariusza Łagodnej Fiodora Dostojewskiego dla Teatru Ecce Homo, rozmawia Paweł Chmielewski. Zaczęliśmy od fenomenu teatru alternatywnego i od Teatru Ecce Homo, który w tym nurcie się mieści. Powiedzmy sobie jest spektakl według Łagodnej, ale tu chodzi o coś znacznie ważniejszego. Chodzi o bardzo specyficzne miejsce Bazę Zbożową do którego nie bez powodu przylgnąłem. To jest miejsce wyjątkowe, w dużej mierze ze względu na scenerię. Niesamowite, a przecież już wcześniej zetknąłem się z ruchem alternatywnym. Z teatrem niezależnym. Tu został wypracowany wzorcowy system prowadzenia aktorów. Wczoraj byłem świadkiem debiutu dziewczyn, które tygodniami chodzą na próby, znają wszystkie teksty, przyglądają się swoim mistrzom. Tu muszę zaznaczyć, że w teatrze repertuarowym każdy chce być mistrzem natychmiast. Za pomocą reklamy, skrótu, który nie może mieć miejsca. Natomiast stąd wychodzą ludzie, którzy tworzą z plusami i z minusami typ aktora Ecce Homo. Tak jak typ aktora kantorowskiego, którym bywał najczęściej amator, ktoś niezwiązany zawodowo z teatrem. Jeśli już padły te porównania powiedzmy z czego jest ulepiony aktor w typie Ecce Homo? To polega przede wszystkim na klimacie, nie tylko na sposobie mówienia, poruszania się. Ten teatr swoją atmosferą tworzy aktora, tak jak choćby Piwnica pod Baranami tworzyła swoich wykonawców. To często byli ludzie, którzy nie nadawali się do profesjonalnego zespołu, a z drugiej strony zawodowy aktor Leszek Herdegen czy Maklakiewicz, który był niesamowitym zjawiskiem estradowym, w Piwnicy wypadał żenu- 6

7 projekcja numeru jąco. Wiesław Dymny był natomiast niesamowity. To jest właśnie klimat danego miejsca i osobowość prowadzącego w tamtym wypadku Piotra Skrzyneckiego. Tutaj, w Bazie Zbożowej, te młode dziewczyny wchodzą w zawód nie będąc jeszcze aktorkami, poprzez uczestnictwo w próbach. Tutaj odbywa się edukacja, rozmawiają o przeklętych problemach Dostojewskiego. Muszę jednak stwierdzić, że trochę za bardzo rozpędzili się w stronę ponuractwa, bo aktorom często się wydaje, że jeśli jest ponuro, to jest już wielka sztuka. Przecież mają w repertuarze Barbarzyńców... według Stasiuka i to już nie jest tekst ponury. Trochę tak, ale chciałoby się zobaczyć na przykład Kram z piosenkami Schillera. Nawiasem mówiąc jest to wyższy stopień wtajemniczenia aktorskiego. Rozśmieszyć jest znacznie trudniej niż wzruszyć. Wzruszenie bardzo łatwo pomylić można u widza ze snem. Widz drzemie emocjonalnie. Ja boję się wielkich słów w odniesieniu do religii, Boga, sztuki, ale tu w Ecce Homo jesteśmy świadkami cudu, cudu dochodzenia tych ludzi do rezultatu, zmian można nawet powiedzieć, że pokoleniowych, bo niektórzy z tych młodych ludzi już są starsi, przyszli jako dzieci i postarzeli się w tym teatrze. Zaś to miejsce, samo w sobie już jest sztuką, wykreowane przez ludzi, ale i ludzie wciąż je kreują. Istnieje romans między nimi a scenerią. Również widownia, wierna, która przychodzi czasem na spektakl po kilka razy. To nie jest ta widownia, którą ciągnie się do teatru zawodowego na przykład na Śluby panieńskie. Stąd wychodzą mówiąc górnolotnie mądrzejsi Polacy. Takich miejsc powinno być setki. nowych smaków. Jestem najedzony, a nie chcę być przejedzony. Nie będę już uczył się nowego świata. Mój świat mi w zupełności wystarcza. Zresztą w moim wieku chodzi już o inny świat. Chodzi raczej o tematy współczesne czy może o unowocześnianie klasyki? Pytam, bo pojawiło się nazwisko Klaty... Nie jestem zamknięty na młodą sztukę. Bynajmniej. Pod warunkiem, że ma ona ręce i nogi. Rzecz jest w czymś innym. Absolutnie żenujące jest to unowocześnianie klasyki, np. poprzez użycie garnituru, żeby udowodnić, że ponadczasowa klasyka jest w istocie... ponadczasowa. Garnitury można kupić nawet z drugiej ręki i udowadnianie Molierowi, że jest wielki jak to zrobił w Skąpcu w Starym Teatrze Grabowski właśnie poprzez garnitur jest absurdem. Molier doskonale wie o swej wielkości. Idąc do teatru nie chcę oglądać ulicy. Sztuka nie powinna pokazywać życia takim, jakie ono jest, ale takim, jakie powinno być. Oczywiście, że takie udawanie ulicy, odbicie w skali jeden do jednego jest dla aktora prostsze, bo niestety, aktorzy stali się bardzo leniwi. Nie chce im się przykładowo mówić głośno. Õ Łagodna - pierwszy skład aktorski: Agata Orłowska (Łukieria), Michał Pustuła (Lichwiarz). Scenariusz Jan Nowicki, reżyseria Stanisław Miedziewski. x Jeśli już mówimy o sprawach górnolotnych, to w takim razie zadam pytanie czy to jest przyszłość polskiego teatru? Ja nie wiem co to jest przyszłość polskiego teatru. W ogóle nie lubię już mówić o teraźniejszym teatrze, bo od jakiegoś momentu w nim nie jestem. Mam teraz zupełnie inne zainteresowania: piosenki, pory roku, zwierzęta, wiersze, prozę. Kilka razy poszedłem do teatru i widzę, że znowu wychodzą z tej strony, idą w tamtą. Jeśli natomiast czegoś nie rozumiem, to nie wpadam z tego powodu w kompleksy. Nie muszę patrzeć, co robi pan Klata. Ja widziałem co robił Jerzy Jarocki, Konrad Swinarski, Wajda. Nie mam ochoty uczyć się Fot. Paweł Chmielewski 7

8 projekcja numeru Słyszałem kilka opinii starszych aktorów, którzy mówiąc o młodszych kolegach twierdzili, że to właśnie unowocześnianie, skrótowe traktowanie klasyki, wynika z nieumiejętności mówienia wierszem przez absolwentów szkół teatralnych. To o czym mówisz mówienie wierszem, łączenie wiersza z gestem, to jest sprawa w zasadzie nieobecna w polskim teatrze. Z kilku powodów: wymagania widza są znacznie zaniżone, jeszcze w latach 80. w Krakowie było zrzeszonych czterdzieści tysięcy miłośników teatru. Mieli ogromne wymagania wobec aktorów, a jak wiadomo w teatrze, w przypadku zwłaszcza komedii, to widz jest ostatecznym reżyserem. Przestała istnieć jednolitość stylu aktorskiego i współbrzmienia. Jak w filharmonii. Tak, zespół jak orkiestra. A dziś jeden gra farsę, drugi dramat, trzeci kabaret. To wystarczy. W gruncie rzeczy wystarczy, że aktor nauczy się tekstu na pamięć. Nie ma również w teatrze ruchu scenicznego, nie ma, bo wszyscy gdzieś pędzą, nikt nie ma czasu. A co to jest ruch sceniczny? Weźmy jedną z tyrad Papkina. Wiersz jest w odłożeniu kapelusza. Tekst został napisany wierszem po to, aby aktor wierszem się zachowywał. Można inaczej niby prościej (tu Jan Nowicki odegrał scenę z Zemsty w stylu filmów Martina Scorcese), ale to już jest mówienie wierszem, a zachowywanie się prozą. Moja wypowiedź to trochę taki jęk z przeszłości. Wróćmy do Ecce Homo. Dlaczego właśnie Łagodna? Fot. Tomasz Łukaszczyk 8

9 projekcja numeru A dlaczego nie? Wiem, że jest to pytanie z gatunku dziennikarski wytrych... To jest pięćdziesiąt cztery strony najlepiej napisanej literatury w dziejach świata. Pojemnej intelektualnie w sposób przerażający. Moje spotkania z Dostojewskim dotyczyły kilku ról Swidrygajłow w Zbrodni i karze, który jest o niebo ciekawszy od Raskolnikowa i Porfirego, Rogożyn, wreszcie Stawrogin w Biesach. Układa się to w pewien cykl: Rogożyn, a nie Myszkin, Swidrygajłow, Stawrogin postaci kierujące się jakimś pierwotnym instynktem, brutalne, ale i bardzo tragiczne. Czy nie padł pomysł zagrania chociażby młodego Wierchowieńskiego? Fot. Paweł Chmielewski Przed wiekami oglądałem film Bitwa nad Neretwą. Podszedł do mnie Andrzej Wajda i zaproponował mi rolę właśnie Wierchowieńskiego w Biesach. Wtedy rzuciłem się na Dostojewskiego. Na całe lata. Zobaczyłem w spektaklu dyplomowym Wojtka Pszoniaka i powiedziałem Panie Andrzeju to powinien zagrać Pszoniak, a ja spróbuję Stawrogina. To była postać, o której jeszcze nic nie wiedziałem. Zrozumiałem ją dopiero po lekturze Bachtina, Grossmana. Wchodząc w świat Dostojewskiego dotarłem do Łagodnej. Lata prób, usiłowań. Zaczęliśmy z Jandą, z Budzisz-Krzyżanowską i jeszcze z kimś, i jeszcze z kimś. Potem przygotowałem adaptację, będąc absolutnie, od początku przeciwnikiem monodramu, który jest świadectwem pychy. Monodram jest czymś chorym.? Człowiek nie tylko przy stole, także na scenie, nie może mówić bez przerwy sam. To świadectwo złecgo wychowania i... biedy. I znów jesteśmy przy Łagodnej. Wystawiamy w teatrze coś, co Dostojewski przeznaczył do czytania. Zaciągamy w ten sposób dług u pisarza. Dług, który musimy spłacić, ale inną monetą. Podam przykład z Biesów. Stawrogin, który był w powieści pięknym mężczyzną, u mnie od razu miał garb. I znów powraca Łagodna. Lata, lata przygotowań, scenariusz, adaptacja, miał powstać spektakl, aktorka się zestarzała, została bardziej Anną Kareniną niż bohaterką z Łagodnej, a we mnie ciągle ten strach przed zagraniem roli lichwiarza. Grałem z Łagodna - scena w foyer. wcześniej Dostojewskiego i znałem cenę grania Dostojewskiego. Ja przecież rujnowałem sobie życie emocjonalne. Te role trzeba odchorować. Tam nie wystarczy talent. Trzeba je przeżyć. W Londynie po premierze Zbrodni i kary entuzjastycznie przyjętego przedstawienia spotkałem Lubimowa. Był smutny. Zapytałem go, co się stało, a wiedziałem, że widział wcześniej naszą Nastassję Filipownę. Powiedział mi, że aktorzy angielscy mają tylko talent, a to jest za mało, żeby zagrać Dostojewskiego. Więc wracamy do Łagodnej, od której w pewnym momencie uciekłem, bo nie chciałem chorować. Pan Piotr Skrzynecki nie tykał Dostojewskiego mówiąc, że sobie nie życzy, że jest z kultury śródziemnomorskiej. I tak rozmawiałem o tej Łagodnej z Domalikiem... W pewnym momencie zobaczyłem Ecce Homo i pomyślałem, że do tego ich smutactwa dorzućmy jeszcze smutactwo totalne. Ania wzięła tekst, znalazła reżysera.. Przede wszystkim mnie zdziwiło, że... tak po prostu wzięli i zrobili. To mi przypomina sytuację, gdy przyszedłem kiedyś do Jurka Jarockiego i siedzi tam Różewicz. Pyta się mnie co teraz robicie? Biesy. Jak to Biesy? Tak po prostu robicie? Ja się do ich adaptacji od trzydziestu lat zabieram. I zrobiliśmy Biesy genialne, bo każdy z nas Õ 9

10 projekcja numeru zachorował na Dostojewskiego. Mówię o głównych wykonawcach. Jeszcze jeden aktor zmarł Fabisiak. Tak Kazimierz Fabisiak. Więc oni zrobili sobie Łagodną. Przyjechał pan Stanisław. I zrobił. W wielu fragmentach bardzo zręcznie. Zrobił i wyjechał, a tak nie wolno, bo przedstawienia rodzą się po wyjeździe reżysera. I tu dopiero zaczyna się spektakl. Można inaczej, tak jak Jerzy Jarocki, który potrafił parę razy przereżyserować całą Matkę. Mówimy o Matce Witkacego z Markiem Walczewskim? Także o Szewcach. Był na każdym spektaklu i złożył przedstawienie na nowo. Zrobił też wspaniały Proces według Kafki. Przyszedł na jedną z prób i powiedział odrzucamy te wszystkie teatralne ornamenty, które widzowi będą się tak podobać, bo za nimi zniknął Kafka. Zatem tu w Ecce Homo jeśli tylko czas mi pozwoli będę czasem obecny, bo ci ludzie już nadgryźli Dostojewskiego. Powoli zaczynają zapominać o formie i stałych akcentach. Momentami na Łagodnej ludzie zaczynają się śmiać. Tam w foyer między oficerami zaczyna coraz lepiej się dziać. Trzeba tylko uważać, żeby z tego nie wyszedł jakiś Bałucki. Czyli Dostojewskiego nie przerobić na farsę? Tak na farsę. Choć u Dostojewskiego też jest humor. I jedna bardzo ważna sprawa związana z realizacją. Ciągłe zmiany. Zespół się zmienia. Ludzie przyjeżdżają i odjeżdżają. Demontują dekoracje. Wciąż jeżdżą, biorą ze sobą kostiumy, jeden drugiemu pomaga nosić tobołek. To jest prawdziwy teatr. Taki był stary teatr lat 70. i 80., teatr elżbietański, Reduta Juliusza Osterwy. To przemieszczanie, wędrowanie trochę przypomina ideę teatru, który zmienia się w klasycyzmie wraz z powstaniem budynku teatralnego. Ale ja miałem naszą rozmowę zacząć całkiem inaczej. Od tytułów prasowych. Czytamy: Przyjechał. Powiedział. Był nie Jan Nowicki a Wielki Szu. Dlaczego nie Stawrogin od Wajdy? Józef z filmu Hasa? Imre Nagy z Niepochowanego. Lub Imre Nagy. Przy pomocy zabiegów, które czyni całymi latami telewizja i prasa, widownia równo kretynieje albo, mówiąc bardzo elegancko, zaniża kryteria oceny. Trudno, żeby widz, który ogląda M jak miłość był człowiekiem rozgarniętym. To wszystko, co nas otacza nowy kapitalizm stało się nagle bogatsze, a bogactwo na początku otumania. Otumaniony widz produkuje głupiego aktora. Taki jest mechanizm. Żeby napisać przyjechał Imre Nagy z Niepochowanego, trzeba wiedzieć chociażby, co to była rewolucja węgierska 1956 r. Ludzi nie in- Fot. Tomasz Łukaszczyk 10

11 projekcja numeru Fot. Paweł Chmielewski z Łagodna : Michał Pustuła, Joanna Rasała (tytułowa bohaterka). teresuje historia. Ludzi nie interesuje tak fascynujące zjawisko jak śmierć. Oddalają najistotniejszy problem jaki nas dotyka. Poza tym za każdym aktorem wlecze się czasem nieszczęście. Tak wszechstronny talent aktorski, również pedagogiczny jak Jerzy Stuhr postrzegany jest na przykład poprzez Seksmisję. Gdy już jesteśmy przy, największym chyba polskim reżyserze filmowym, Wojciechu Hasie. Jak wyglądała praca nad Sanatorium pod klepsydrą? Przecież to proza i szalona, i nierzeczywista. Zetknięcie z wielkim talentem zawsze musi boleć. Prawdziwy artysta w tym wypadku reżyser zawsze cierpi i nigdy nie jest zadowolony. Wojtek był absolutnie największym reżyserem powojennym w Polsce. Suwerennym jeśli chodzi o wyobraźnię. Z nim praca była radosnym cierpieniem. Na szczęście byłem wtedy bogatszy o doświadczenie wyniesione z tej szczególnej inscenizacji Procesu Kafki, gdzie aktor był jak oko kamery. Tylko patrzył. Gdy więc wziąłem Sanatorium..., to stwierdziłem, że tego bohatera nie ma, fizycznie, nie ma określonego wieku, wyglądu, zachowań. Na dobrą sprawę nie ma człowieka trzeba go wymyślić. Nie wiadomo kogo grasz. Zaczynamy, kończy się scena. Wojtek było dobrze? No tak... Ale dobrze było czy niedobrze. Eee... Zmieniamy plan. Ciągłe poczucie nieokreśloności bohatera. Gdybym nakręcił tylko ten film, wiedziałbym po co się urodziłem. A plan u Jerzego Skolimowskiego w Barierze? Trochę w anegdoty idziemy. Może tak. Muszę się do czegoś przyznać. Rzadko chodzę do kina, które uważam za sztukę jarmarczną. Teraz na Szumowską, na Drogówkę, idę sobie popatrzeć, Ida, W imię. Widzę, że są zdolni ludzie. Tyle, że niestety mniej. Ja pamiętam jak po łódzkiej wytwórni biegał młody Romek Polański, Skolimowski, Kluba, w sumie młody Wajda. I wszyscy byli niewyobrażalnie bezczelni. Gdy jechaliśmy ze Skolimowskim do Bergamo z Barierą, to on mówił tylko ten Visconti, a reszta nieważna. Nie było w tym chamstwa, tylko pewność artysty. Ci chłopcy byli niezwykle utalentowani i przekonani, że zawojują świat. Stąd się wziął Nóż w wodzie, Walkower, Bariera, pierwsze filmy Kutza, Majewskiego. To były perły. Czasem w koronie, innym razem bez. Niedawno obejrzałem kilka filmów z lat 90. Niby o nowych sprawach, nowymi środkami, ale bardzo się zestarzały w porównaniu z kinem lat 60. Tu dotykasz bardzo ważnej sprawy. Mieszkałem jeszcze w bloku, włączyłem telewizor i patrzę jakiś socrealistyczny film. Potworne dyrdymały, jakieś garnki dostali od rady zakładowej. I oczu nie mogłem oderwać. Ten film miał duszę. A dzisiaj? Oglądam Drogówkę i co? Ano to, że nie ma w tym duszy. A Wesele? Wesele w porządku. Gorzki obraz naszej rzeczywistości, skarykaturyzowany. Tylko, że patrzysz na kolejny film Smarzowskiego i on jest zrobiony tym samym kluczem. Żeby zagrać prawdziwego mężczyznę, to trzeba go ogolić na łysą pałę, trochę pobrudzić i zostawić trzydniowy zarost? Z kolei Skolimowski niedawno do mnie zadzwonił, żebym zagrał u niego Pana Boga. Czemu nie? W każdym z nas jest kawałek Boga. Do realizacji nie doszło. Jednym z powodów może być śmierć jego żony Joanny Szczerbic. Zbieram się, żeby coś o tym napisać. To mnie interesuje... Naprawdę... Chyba się rozgadałem? Dużo tego materiału. I co z nim zrobisz? Będę ciął i... montował. Dziękuję za rozmowę. Ja również. 11

12 projekcja numeru Fot. archiwum Muzeum Narodowego w Kielcach Projekt: uwrażliwienie Przybliżają historię, sztukę współczesną, uczą kreatywności, rozwijają zainteresowania i pokazują nowe, często pracochłonne i wymagające sporego wysiłku techniki. Choć oferta zajęć plastycznych w Kielcach jest coraz bogatsza, ciągle za mała na potrzeby stolicy województwa i regionu. W naszym mieście dostępne są cztery typy zajęć edukacyjnych zajęcia pozalekcyjne organizowane przez domy kultury, odbywające się cyklach rocznych, pojedyncze zajęcia edukacyjne i warsztaty, dostępne stale w ofercie edukacyjnej i organizowane przez inne instytucje kultury m.in. galerie, muzea czy instytuty. Trzecim rodzajem spotkań realizujących edukację artystyczną są zajęcia czasu wolnego warsztaty odbywające się przez kilka tygodni w czasie ferii czy wakacji. Całość uzupełniają nieliczne warsztaty rodzinne organizowane sporadycznie przez wszystkie kieleckie instytucje kultury. Oferta przeznaczona jest głównie dla dzieci: tych małych, nawet kilkuletnich i tych większych: gimnazjalistów czy licealistów. Jedynie Institute of Design Kielce kieruje swoją ofertę także do dorosłych. 12

13 projekcja numeru Program otwarty jest dla wszystkich chętnych. Podczas cykli zajęć powstają przedmioty użytkowe, dodatkowo estetyczne, wykonane z nowych interesujących materiałów. Wykorzystujemy ciekawe technologie, korzystamy z idei zrównoważonego designu. Z perspektywy czasu mogę stwierdzić, że wypracowaliśmy sobie już markę i Własnoręczni to grupa osób zainteresowanych tematem, ale także tych, którzy nie boją się czegoś od siebie dać. W ramach zajęć w ubiegłym roku zaprojektowaliśmy i wykonaliśmy siedziska, z których teraz korzystają goście IDK. W tym roku budujemy ul, który stanie na Wzgórzu Zamkowym wyjaśnia realizująca projekty Własnoręcznych Olga Grabiwoda. Zajęcia dla dorosłych odbywają się kilka razy w miesiącu. Mali adepci designu spotykają się raz w miesiącu na warsztatach z cyklu Mali własnoręczni, dla klas szkolnych powstają Lekcje designu. Wszystkie zajęcia są bezpłatne. O potrzebie stworzenia zajęć dla dorosłych opowiada także prowadząca zajęcia plastyczne W Młodzieżowym Domu Kultury Joanna Biskup-Brykczyńska. Coraz częściej przychodzą młode mamy, które pytają o możliwość spotkań artystycznych. My jednak kierujemy swoją ofertę do dzieci tłumaczy. Kursowe zajęcia pracowni plastycznej dla małych odbywają się zwykle raz w tygodniu i trwają przez cały rok szkolny. To właściwie jedyna szansa ciągłej, programowej, alternatywnej edukacji plastycznej dla dzieci w Kielcach. Tę ofertę mają praktycznie wszystkie kieleckie domy kultury: te miejskie, ale także osiedlowe, istniejące przy spółdzielniach mieszkaniowych. wrażliwości i poradzenie sobie z własnymi emocjami. Dużo z dziećmi rozmawiam, pokazuję im filmy, chodzimy na wystawy. Chcę, aby nauczyły się widzieć to, co je otacza i czerpać z tego, co najlepsze dodaje. Uczestnicy zajęć plastycznych biorą udział w licznych konkursach. W ten sposób zdają egzamin z tego, czego się nauczyli, a że uzdolnionych dzieci jest wiele, to i nagród nie brakuje dodaje prowadząca. Zupełnie inną formę edukacji estetycznej oferują uczniom muzea. Poza daniem szansy na kreatywność, ekspresję, przekazujemy dzieciom wiedzę, przybliżamy pojęcia z historii, historii sztuki, teorii sztuk plastycznych wymienia kierowniczka Działu Edukacji Muzeum Narodowego w Kielcach Natalia Łakomska. Na zajęciach dzieci nie tylko dowiadują się, czym Przekazujemy dzieciom wiedzę, przybliżamy pojęcia z historii, x historii sztuki... Szkoła nie daje możliwości takiego artystycznego wyżycia, tworzenia pracy przez kilka tygodni. U nas panuje inna atmosfera, dzieci kontaktują się nie tylko ze mną prowadzącą, ale dużo czerpią od siebie nawzajem, zwłaszcza, że różnice wieku w grupie są często bardzo duże. Na jednych zajęciach spotykają się zerówkowicze i tacy, którzy za chwilę skończą podstawówkę wyjaśnia Biskup-Brykczyńska. Wśród korzyści prowadząca wymienia szansę na poznanie technik plastycznych, naukę wyboru tworzywa, papieru i materiałów. Już ośmiolatki w pełni świadomie wybierają sposób, w jaki wykonają swoją pracę opowiada. Zajęcia to nie tylko mozolne rękodzieło, to także szansa na naukę obserwacji otaczającego świata, otwarcie głowy, rozbudzenie Fot. Archiwum Muzeum Narodowego w Kielcach 13

14 projekcja numeru Archiwum MDK w Kielcach, fot. Hania Silwanowicz były poszczególne prądy w sztuce, jak tworzyli impresjoniści, czym jest tableau, czy ikona, ale mają także możliwość wykonać pracę, zrobić zadanie, które praktycznie pomoże im zrozumieć dane zagadnienie. Co z tego, że dzieci wiedzą, co to jest horyzont, jeśli nie potrafią go namalować? pyta Łakomska. Zajęcia w muzeum dają coś jeszcze oswajają z przestrzenią muzealną, z materialnym dziedzictwem poprzednich pokoleń, ze skarbami sztuki, rzemiosła. I paradoksalnie choć przeszłość już została opisana, skodyfikowana, zanalizowana przez badaczy, naukowców czy krytyków sztuki szefowa edukacji widzi w tych zajęciach szansę na rozwój kreatywności, naukę operowania językiem plastycznym i określenie się wobec historycznych estetyk. Choć niezdefiniowana, żywa, ciągle zmieniająca się sztuka współczesna wydaje się być lepsza do wyrażania siebie, nie należy zapominać o przeszłości dodaje. Wyjście do muzeum, choć często przez dzieci i nauczycieli traktowane jest jako forma rozrywki, jest tak z Już ośmiolatki w pełni świadomie wybierają sposób, w jaki wykonują swoją pracę. v Szansa na kreatywność Fot. Archiwum BWA w Kielcach 14

15 projekcja numeru Fot. Archiwum Institute of Design Kielce c Cykl warsztatów Mali własnoręczni. naprawdę realizacją podstawy programowej. Dział Edukacji Muzeum Narodowego przygotowuje ofertę w zgodzie z ministerialnymi wytycznymi. W tym roku realizowany jest eksperymentalny projekt Dowiedz się więcej!. W jego ramach uczniowie klas 4-6 ze szkoły podstawowej w Jaworzni przez cały rok szkolny, raz w tygodniu przyjeżdżają na zajęcia do muzeum. Poznają historię sztuki, historię, zabytki Pałacu Biskupów Krakowskich, rozwiązują zadana z języka angielskiego i polskiego i nauk przyrodniczych. Projekt jest dofinansowany z Unii Europejskiej i ma kształtować i rozwijać kompetencje obywatelskie, społeczne, językowe i przyrodnicze młodych ludzi. Ciekawą ofertę dla dzieci ma także kieleckie BWA. Realizowany od wielu lat wakacyjny projekt Mali odkrywcy, wielkie możliwości pozwala dzieciom i młodzieży poznać tajniki fotografowania, zapoznać się z historią Kielc, a potem swoje odkrycia pokazać na wystawie. W repertuarze BWA jest także pełna oferta zajęć warsztatowych przybliżających sztukę współczesną, dostępne w galerii wystawy i prace. Przed świętami wielkanocnymi dzieci np. malowały pisanki, inspirując się wylosowanymi reprodukcjami dzieł sztuki. Niebywały rozkwit pozalekcyjnych ofert edukacyjnych dla małych i dużych przygotowywanych przez instytucje kultury wynika z wielu przyczyn. Po pierwsze instytucje kultury muszą odnaleźć się na rynku, oferując coraz ciekawsze propozycje dla swoich odbiorców. Oferta podoba się kieleckiej publiczności, czego dowodem np. nadkomplety na warsztatach wakacyjnych i feryjnych w prawie wszystkich kieleckich instytucjach. Po drugie to chyba ważniejsze odpowiadają na braki i niedoskonałości polskiego szkolnictwa. Testowe sposoby sprawdzania wiedzy wymuszają na pedagogach określony styl nauczania, ograniczający dziecięcą kreatywność, samodzielną interpretację, w pogoni za opanowaniem kolejnej partii materiału. W szkołach brakuje czasu na drążenie tematów, szukanie inspiracji, ba nawet na praktyczne przećwiczenie omawianych tematów. Stąd coraz większe zainteresowanie pozaszkolną alternatywą instytucjami, które nie boją się zadawać pytań, stawiać trudnych wyzwań i pokazywać świat zacznie szerzej, niż widać go na kartach szablonowo pisanych podręczników. Szkoda tylko, że ten kontakt z innym często jest sporadyczny, wyrywkowy, przypadkowy, a ofert w Kielcach przybywa zbyt wolno. Agnieszka Kozłowska-Piasta 15

16 projekcja numeru Tuszem, dymkiem, ołówkiem, tabletem Tytuł wystawy otwartej w Galerii Interior Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej mówi dużo o specyfice komiksu jako sztuki z pogranicza literatury i plastyki. Wernisaż był elementem konferencji naukowej zorganizowanej dla bibliotekarzy, studentów i młodzieży szkolnej. Fot. Archiwum redakcji z Na wystawie kieleckiego komiksu w Galerii Interior pokazano prace rysowników i scenarzystów: Magdaleny Łysak, Sylwii Resteckiej, Agnieszki Serwickiej, Pawła Chmielewskiego, Roberta Kolasy, Zygmunta Zeke Kowala, Tomasza Łukaszczyka, Grzegorza Majchra, Jakuba Matysa, Michała Ociesy, Janusza Ordona, Jerzego Ozgi, Norberta Rybb Rybarczyka, Artura Sadłosa, Klaudiusza Stochmala, Rafała Urbańskiego. 16

17 projekcja numeru Fot. Archiwum redakcji z Wystawa w WBP. c Tomasz Łukaszczyk rysuje historię obrazkową. O fenomenie komiksu i zjawiskach kulturowych z nim związanych mówił Artur Wabik z Krakowskiego Centrum Komiksu. Potem Paweł Chmielewski przybliżył krótką historię kieleckiego środowiska, zaś Tomasz Łukaszczyk narysował niewielką historyjkę obrazkową. Dzień wcześniej w Centrum Kongresowym Targów Kielce ponad siedemdziesięciu uczniów z kieleckich szkół uczestniczyło w warsztatach Jak narysować komiks? przygotowanych przez Pedagogiczną Bibliotekę Wojewódzką. O scenariuszu na przykładzie fragmentów z Mistrza i Małgorzaty opowiadał Paweł Chmielewski, a ilustracją krótkiego tekstu zajął się Tomasz Łukaszczyk. c Warsztaty Jak narysować komiks. Kilkadziesiąt plansz narysowanych przez młodzież monochromatycznych, barwnych, w różnorakiej stylistyce, pokazujących moment spotkania pary tytułowych bohaterów powieści Bułhakowa przekonuje, że komiks może być doskonałym medium, nie tylko uczącym wrażliwości plastycznej, ale inspirującym do poznania klasyki literatury światowej. 17

18 przestrzeń publiczna Fot. Archiwum redakcji. z Miasto- drzewo. Część kampusu Uniwersytetu Jana Kochanowskiego. Miasta-drzewa, miasta-kraty, wieże Hanoi Próbuję układać książki na półkach. Seriami wydawniczymi współczesna proza światowa PIW, Fantastyka i przygoda nieistniejących Iskier, KIK. Może inaczej? Tematycznie antropologia, historia średniowiecza, reportaże. Czy Chandler to tylko kryminał czy już klasyka? Albo rosyjska proza, polska poezja. Może alfabetycznie? Może kolorami okładek? 18

19 przestrzeń publiczna Fot. Archiwum Muzeum Narodowego w Kielcach z Ogród włoski na tyłach Pałacu Biskupiego. Fot. Archiwum redakcji. Nie mogę znaleźć systemu. Stryjeczny dziadek lubił rozmawiać z ludźmi. Milczał, gdy jego ukochana drużyna Detroit Pistons przegrywała mecz. Mistrzostwo zdobyła dopiero, gdy szkice obrazujące poruszanie się poszczególnych graczy na boisku, zastąpiono komputerową analizą. Starzy inżynierowie z zakładów Forda nadal rysowali kreski i strzałki na serwetkach, ignorując sieci neuronowe. Dla nich Chuck Daly po prostu miał nosa. Przypominali dawnych generałów przesuwających modele na wielkich mapach. Zaczynam układać książki wydawnictwami. Serwetki, tomy na półkach, komputer podpowiada jak ma zagrać Isiah Thomas. To dwa przypadki jakby wyjęte z książki Plany metra i sieci neuronowe. Książki dla matematycznych ignorantów. Książki pasjonującej. Otaczają nas grafy. Kiedyś pisałem, że świat jest narracją, jednym, wielkim komiksem. Po lekturze podręcznika Claudii Alsiny już nie jestem taki pewien. Świat ten współczesny, zurbanizowany równie dobrze można opisać grafem. z Jak ułożyć książki? Wymyślił je w 1736 r. Leonard Euler przechadzając się ulicami Królewca. Miasto składało się wtedy z czterech części, połączonych siedmioma mostami na 19

20 przestrzeń publiczna Rys. Tomasz Łukaszczyk Fot. Archiwum redakcji x Budynki Politechniki Świętokrzyskiej. Pregole. Euler postawił pytanie: czy można odwiedzić cały Królewiec przechodząc tylko raz przez każdy z mostów. Potem rozrysował schemat używając punktów i kresek. Prosty schemat. Pierwszy graf. Szybko przejęli go Anglicy. Ustalając reguły gry w tenisa zaczęli analizować ile razy, w jaki punkt uderza zawodnik, aby wygrać. Królewskie Towarzystwo Geograficzne rozpisało konkurs na mapę świata korzystającą z jak najmniejszej liczby kolorów oznaczających państwa, ale narysowaną w ten sposób, aby żaden z odcieni nie sąsiadował z identycznym. Po latach matematycy są zgodni, że wystarczą cztery barwy. Genealogia opiera się na grafach, nauki społeczne, medycyna, przede wszystkim ekonomia. XX wiek to triumf abstrakcji geometrycznej opartej na matematycznych zasadach. Teoria gier. Wreszcie zagadki logiczne. Takie jak problem komiwojażera, który ma odwiedzić określoną ilość sklepów, nigdy nie przecinając drogi. W każdym mieście akademickim ten dylemat logistyczny usiłują rozwikłać studenci, odwiedzając kolejne bary. Bardzo znana jest zagadka z wieżami Hanoi (legenda sięgająca jeszcze do mitologii indyjskiej), które wypełniają mnisi złotymi krążkami w określonym porządku, zaś gdy skończą nastąpi koniec świata. Ich działania to też graficzny zapis genialnych matematyków. Najbardziej praktyczne i dotyczące każdego z nas zastosowanie grafów dotyczy urbanistyki. Kolorowe mapki komunikacyjne, a nawet zoptymalizowane plany podróży to nic innego. Wszystko zaczęło się w Londynie, gdy dyrektor reklamowy metra zlecił kilku grafikom opracowanie czytelnego planu kolejki podziemnej. Mapki były tak chaotyczne i bezsensowne, że podróżni 20

21 przestrzeń publiczna gubili się jeszcze częściej. Dopiero Henry Beck (inżynier) sprowadził całą sieć do zestawu kropek i kolorowych kresek. Ten uproszczony, graficzny schemat połączeń jest do dziś stosowany na całym świecie. Miasto jest grafem. Amerykański architekt i teoretyk Christopher Aleksander stwierdził, że metropolia powstająca w sposób naturalny ma strukturę kraty. Tworzona sztucznie przypomina drzewo. Ilustrował to przykładem miasteczka akademickiego. Przed wiekiem zakładano uniwersytety w centrum. Studenci i mieszkańcy korzystali z tych samych sklepów i restauracji. Tkanka się przenikała. Jak krata. W bistro przy ul. Leśnej (Kielce) stołowali się studenci filologii, przechodnie, pracownicy BWA. Ten sam bar założony na ul. Świętokrzyskiej, obok nowego miasteczka akademickiego odwiedzą tylko żacy. Miasto-drzewo składa się z zamkniętych enklaw. Możemy stanąć na rondzie Herlinga-Grudzińskiego i zastanowić się czy potrafimy przejść każdą z odchodzących od niego pięciu ulic, dotrzeć do określonego punktu, ale tak, aby tylko raz przekroczyć rondo i nigdy nie powtarzać przemierzonej trasy. Potem narysować schemat. Najlepiej kolorowy. I wczuć się w rolę chińskiego listonosza z jednego z matematycznych twierdzeń. Świat jest grafem. Claudia Alsina, Plany metra i sieci neuronowe. Teoria grafów, s. 144, BUKA Books, Warszawa Paweł Chmielewski v Siatka architektoniczna budująca Galerię Korona to też graf. Fot. Archiwum redakcji 21

22 w teatrze x Od lewej: Marcin Brykczyński, Edward Janaszek, Wojciech Niemczyk, Dominik Nowak, Zuzanna Wierzbińska, Mirosław Bieliński, Wiktoria Kulaszewska, Krzysztof Grabowski Złośnica ze Stepford Fot. Grzegorz Kaczmarczyk Ostatnia w tym sezonie premiera w Teatrze im. Stefana Żeromskiego w Kielcach. Poskromienie złośnicy Williama Szekspira w reżyserii Katarzyny Deszcz. Jest to dramat dość ryzykowny ideologicznie, bardzo łatwo popaść przy jego realizacji w szowinistyczny ton. 22

23 w teatrze Katarzyna Deszcz jako kobieta i feministka (mówimy tu o feminizmie w klasycznej jego formie, gdzie kobieta jest równa mężczyźnie, a nie równiejsza lub też jest niemalże mężczyzną), chciała tej pułapki uniknąć, ale czy do końca jej się to udało? Reżyserka twierdzi, że interesuje ją w tym dramacie Szekspira damskomęski konflikt. Ścieranie się dwóch silnych, indywidualnych postaci, które w imię miłości i wzajemnej fascynacji w końcu idą na obopólny kompromis. Niestety tego wydźwięku w przedstawieniu moim zdaniem zabrakło. Część pierwsza inscenizacji jest dosyć dobrze poprowadzona. Fakt wyzwala (zwłaszcza w nas kobietach) silne emocje. Szokuje swoją brutalnością. Po raz pierwszy w teatrze uwiera mnie nagość bohatera, z którą przez tyle lat spotkałam się nieraz przecież w o ile większej ilości ale tu jest jakby niesmaczna. I myślę, że taki był zamiar, ma być właśnie taka, bo też Petruchio (Krzysztof Grabowski) tym gestem ostentacyjnie pokazuje, że ma wszystko właśnie w ordynarnych czterech literach. Ostatnia scena odjazdu nowożeńców jest skrajnie bulwersująca, ale zarazem świetnie zagrana. To, co dzieje się w teatrze upadla i upokarza tak naprawdę oboje małżonków: Katarzynę (Wiktoria Kulaszewska) z dość oczywistych względów, Petruchia bo nie umie inaczej niż gwałtem i przemocą poradzić sobie ze swoją żoną. Potem siedzą naprzeciw siebie, a w tle pojawia się napis przerwa. Dzięki temu po brutalnej scenie, jesteśmy jakby zwieszeni wraz z bohaterami w kontemplacji nad tym, co się wydarzyło. Niestety po przerwie spektakl staje się niekonsekwentny w stosunku do tego jak się zdaję co chciała osiągnąć reżyserka. Można domniemywać, że bohaterowie przełamują pierwsze lody, gdy zostają ze sobą sam na sam. Może gdzieś tam w ich sercu coś się zmienia. Może zdają sobie sprawę, że z czegoś, co z pozoru dla jednego było wyzwaniem, dla drugiego pewnego rodzaju przymusem, wynika jednak pewna wzajemna fascynacja. Ale z dalszego ciągu wydarzeń wynika, iż Katarzyna zmienia się nie z powodu kompromisu w imię miłości, ale po prostu dla świętego spokoju. Ok, chcesz żebym mówiła na słońce księżyc? Niech Ci będzie. Mnie wszystko jedno, przynajmniej Ty robisz wtedy to co, ja chcę zdaje się mówić swą postawą Kasia. I to wydaje mi się totalnym zaprzeczeniem wzajemnego szacunku. Lepiej poprowadzona jest scena ze staruszkiem, kiedy Kasia wchodzi niejako w konwencję, po prostu drwi razem ze swym mężem z rzeczywistości, widzi w tym zabawę. Niestety zaraz potem następuje jej monolog, w którym wygląda jak idealna żona robot ze Stepford, prezentowana przez swojego męża zgromadzonym, niczym rasowa klacz na wybiegu i tu już zabawy konwencją moim zdaniem zabrakło. I nie zmienia nawet tego końcowy monolog z zamianą ról, swoją drogą dosyć mało czytelny. Choć trzeba przyznać, że sama rola Kasi jest o tyle dojrzała, że jej złość wynika z niezgody na zastaną rzeczywistość, nie jest w tym wcale histeryczna i to wydaje się być wielkim plusem tej inscenizacji. Atutem spektaklu jest gra aktorska. Na szczególną uwagę zasługują Dominik Nowak oraz Artur Słaboń grający, co prawda epizod, ale jak zawsze w jego przypadku dobrze dopracowany. Agata Kulik c Od lewej: Janusz Głogowski, Artur Słaboń, Mirosław Bieliński. Fot. Grzegorz Kaczmarczyk 23

24 w teatrze Uroda to pryszcz Jak wytłumaczyć dzieciom, że nie tylko wygląd ma znaczenie? Jak w dobie niezliczonych reklam, sklepów, programów o modzie, urodzie i operacjach plastycznych dać znać, że równie ważny, jeśli nie ważniejszy jest charakter, współczucie dla innych, pracowitość i uczciwość? Fot. Bartek Warzecha 24

25 w teatrze Tego trudnego zadania podjęła się z sukcesem jedna z najbardziej znanych i płodnych autorek sztuk teatralnych dla dzieci Marta Guśniowska. Nic dziwnego, że jej Baśń o Pryszczycerzu i Królewnie Pięknotce trafiła już do repertuaru kilku teatrów lalkowych w Polsce. Za sprawą kwietniowej premiery w Teatrze Kubuś mogą ją oglądać także nasi milusińscy. Fot. Bartek Warzecha W swojej baśni Guśniowska z wielką swobodą żongluje motywami bajkowymi, tworząc opowieść inną od tych, które maluchy znają z licznych książeczek czy programów telewizyjnych. Królewna zamiast dbać o wygląd postanawia się oszpecić, aby sprawdzić, który z kandydatów na jej męża kocha ją jedynie za wygląd. To ona wybiera sobie męża i decyduje się na rycerza, który z powodu pryszczy skrywa twarz pod przyłbicą. Co prawda wszystko kończy się szczęśliwie: ogromny nochal za sprawą czarów Wiedźmiły znika z twarzy królewny, a po zdjęciu przyłbicy okazuje się, że Pryszczycerz już nie ma problemów z cerą. Mimo to opowieść znacznie odbiega od utartych bajkowych schematów. Reżyserii Baśni podjął się Piotr Bogusław Jędrzejczak, znany z kilku realizacji w Teatrze im. Stefana Żeromskiego. Dzięki wsparciu scenografki Małgorzaty Gałaś-Prokopf, a także autorki muzyki dj-ki Digital PrinceZZ opowieść o szukaniu kandydata na męża dla najpiękniejszej królewny na świecie stała się także zabawną grą współczesną modą: tą muzyczną i tą tekstylną. Kostiumy aktorów przypominają współczesne stylizacje: jest hipster, hipsterka, rockman, raper, wielbicielka solariów i złotych ozdób, modelka prosto z pokazu haute cuture, a nawet blondynka przypominająca nieco przyblakłą obecnie, ale nadal rozpoznawaną Różową Królową Polskiego Popu. Stylizacje doskonale wspiera muzyka i piosenki zaklęte w dyskotekowe rytmy, rockowe brzmienie czy pozornie monotonną muzykę klubową. Pozostaje pytanie, czy ten music&dress code zostanie odczytany przez małych odbiorców. Dorośli z pewnością nie będą mieć z tym problemów. W tej zabawie modą i stylizacjami doskonale sprawdzają się aktorzy. Uzbrojeni w lalki muppety, przypominające ukochane plastikowe dziecięce klocki Lego, tworzą rysowane grubą kreską postaci. Dodowata Pięknotka Magdaleny Daniel balansuje pomiędzy szlachetnością a pozerstwem, Pryszczycerz Michała Olszewskiego to ziomal, który rap ma we krwi. Doskonale wypadły także animujące trzech kandydatów na mężów panie: Agata Sordyl (Baron Modniak) jako zafascynowana Marylin Monroe wielbicielka solariów i prostych rytmów, Jolanta Kęćko (Królewicz Piękniewicz) w pozach prawdziwej modelki i romantyczno-delikatna Beata Orłowska (Książę Bławatek). Ta ostatnia zauroczyła mnie jednak postacią Wiedźmiły pewnej siebie dj-ki z modnego klubu. Nie można zapomnieć o Małgorzacie Sielskiej z duża lekkością zmieniająca osobowość podczas animacji nierozłącznej królewskiej pary rodziców Pięknotki, hipstera-błazna Zdzisława Reczyńskiego i rockmana Andrzeja Matysiaka, czyli Zbója Psuja. Współczesna popkultura pokazuje, że każdy z nas jeśli trafi w dobre ręce specjalistów od wizerunku i mody może stać się Kopciuszkiem i co najdziwniejsze przez nową fryzurę czy ubrania lepiej dopasowane do figury może zmienić swoje życie. Dorośli często dają się na to nabrać, więc nic dziwnego, że w te bajki wierzą także dzieci. Kielecki Pryszczycerz i Pięknotka pomagają z nimi walczyć i robią to naprawdę nieźle. Agnieszka Kozłowska-Piasta 25

26 film Rozrywkowe kino rodzinne Przez ostatnie lata filmy familijne były rzadkością w polskiej kinematografii. Tę lukę próbuje wypełnić Gabriel, najnowszy obraz w reżyserii Mikołaja Haremskiego, ze scenariuszem Radosława Hendla i Piotra Chrzana. Głównym bohaterem jest Tomek, nastolatek mieszkający po śmierci matki z dziadkami. Pewnego dnia postanawia uciec z domu i odnaleźć ojca, z którym od lat nie utrzymuje kontaktów. W drodze nie udaje mu się uniknąć przygód, takich jak spotkanie pary kryminalistów. W perypetiach towarzyszy mu tajemniczy chłopiec, tytułowy Gabryś (Gabriel), który niejednokrotnie pomaga mu uniknąć kłopotów. Historia przedstawiona w filmie jest schematyczna i dość przewidywalna, chyba nie da się nie zauważyć bazowania na kliszach i nawiązań (czy celowych?) do innych produkcji tego gatunku. Pojawia się pytanie, czy to faktycznie wada? Możliwe, że bardziej wybredny widz nie będzie usatysfakcjonowany, jednak trzeba pamiętać, że to kino rozrywkowe, którego cechą jest szablonowość. Główny wątek filmu bazuje na tragicznych wydarzeniach z przeszłości. Wyprawa młodego człowieka w poszukiwaniu ojca ma wzruszyć widza. Nie jest to jednak podróż całkowicie sentymentalna. Dzięki dodaniu elementów komedii łotrzykowskiej, udało się wprowadzić do opowieści odrobinę humoru. Para rabusiów, Marny i Zielony, których role odgrywa świetny duet Tomasza Sapryka i Sławomira Orzechowskiego, potrafi wywołać u widza uśmiech. W Gabrielu można zobaczyć też inne gwiazdy polskiego kina Zbigniewa Zamachowskiego, Krzysztofa Globisza czy Pawła Królikowskiego. Jednak młodzi aktorzy, Jan Rotowski grający Tomka i Natan Czyżewski wcielający się w postać Gabriela, nie spisują się gorzej niż ich doświadczeni partnerzy z planu. Jedną z większych zalet produkcji są zdjęcia Jana Pawła Trzaski. W filmie zostały pokazane niektóre z najbardziej charakterystycznych i reprezentacyjnych miejsc województwa świętokrzyskiego, takie jak Chęciny, Kielce, zamek Krzyżtopór w Ujeździe czy Sandomierz. Trzeba przyznać, że twórcom udało się uchwycić piękno promowanego regionu. Gabriel niewątpliwie zasługuje na uwagę młodszych widzów lub całych rodzin, co potwierdza szereg nagród, m.in. na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym Cinerockom w Los Angeles i Festiwalu Filmów Dla Dzieci w Lucknow. Można mu zarzucić brak oryginalności czy odrealnienie, ale raczej nie są to cechy, które dyskwalifikowałyby film w oczach dzieci, do których jest, przede wszystkim, skierowany. To właśnie im w pierwszej kolejności ma zapewnić rozrywkę i cel ten spełnia. Martyna Musiał 26

27 teatr Hipermarket znakiem naszych czasów? Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Kielcach, za sprawą głośnego czytania dramatów, autorstwa świętokrzyskich twórców pragnie promować pisarzy z regionu. Czy słusznie to robi? Przyjrzyjmy się ósmej edycji i utworowi Szczęsnego Wrońskiego pt. Hipermarket. Komedia tragiczna w dwóch odsłonach. Postaciom dramatu głosu użyczyli: aktor Teatru im. Stefana Żeromskiego w Kielcach Mirosław Bieliński, młodzież z Grupy Teatralnej Karczówka-Studio- Perspektywa oraz autor z żoną Barbarą. Staszkowi Pyjasowi i innym głosi dedykacja utworu. Wspomnienie Pyjasa, bliskiego kolegi Wrońskiego wskrzesza pamięć do dziś niewyjaśnionej śmierci opozycjonisty czasów PRL. Omawiając Hipermarket... od polityki odżegnać się nie można. Począwszy od bohaterów, przez tematykę i aluzje literackie, na przesłaniu kończąc. Fot. Archiwum redakcji. c Od lewej: młodzież z Grupy Teatralnej oraz autor Hipermarketu. Polityk i Senator. Senator i Polityk dwaj główni bohaterowie, który z nich ważniejszy? trudno orzec jednoznacznie. Politycy, obaj żądni władzy, dla której gotowi poświęcić wszystko. Oś utworu zawieszona jest na osiągnięciu przez Senatora pozycji numer 1. Polityk jest kimś w rodzaju doradcy. Jego kariera, jak to bywa w tej branży, w myśl zasady manus manum lavat jest uzależniona od powodzenia Senatora. Jak to jednak w takich sytuacjach bywa, jest od niego lepiej wykształcony, rozumie więcej z otaczającego świata i pociąga za sznurki Senatorem- marionetką. Poza tym jest w dziwnej relacji z Konradem-poetą. Tak, tak skojarzenie z Konradem Wallenrodem, romantyczną legendą jest tu jak najbardziej na miejscu. Konrad pełni dokładnie taką samą rolę jak w utworze Adama Mickiewicza. Przeżywając dylematy dotyczące wyboru między powinnością a pragnieniem, obowiązkiem a wolnością, prowokuje czytelnika do wątpliwości moralnych i etycznych. Autor Hipermarketu... w odróżnieniu od wieszcza narodowego nie używa historyzmu maski i bez trudu można się zorientować, że osadza akcję w historii ostatnich lat (np. piszę do ciebie osamo... grający w samolociki zasiewasz śmierć i trwasz). Jak zachowa się współczesny Konrad w obliczu fałszywej demokracji, skomercjalizowania, bezdusznego marketingu? Odsyłam do dramatu choćby po to, żeby zobaczyć, czy według autora romantyczna postawa jest dziś w ogóle możliwa. Czwartą liczącą się według mnie w dramacie postacią inne pomniejsze (Hostessa I, Hostessa II), albo epizodyczne (Młody Człowiek) jest Kobietka-Róża, która oprócz urody nie ma nic wspólnego z mickiewiczowską Aldoną, której czystość i szlachetność opiewano pieśnią. Czasy się zmieniły, bolączki narodu pozostały i choć w trochę innym kształcie, to według autora chyba trzeba z nimi walczyć. Czy taka walka ma jeszcze sens, a nas współczesnych stać na bohaterską postawę? Może pozostaje zapożyczony tym razem od Wyspiańskiego chocholi taniec w wersji HO-HOŁ...? Paulina Drozdowska 27