Agnieszka Zembroo-Łacny

Transkrypt

1 Agnieszka Zembroo-Łacny Zakład Medycyny Sportu i Biochemii Zam. Wydział Kultury Fizycznej w Gorzowie Wlkp. Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu biochem@awf-gorzow.home.pl

2 Substancje wprowadzane do organizmu w celu zwiększenia siły fizycznej, sprawności mechanicznej, poprawy odporności psychicznej, przede wszystkim poprzez zadziałanie na jeden lub więcej procesów wpływających na rozwój wymienionych cech

3 FIZJOLOGICZNE - możliwości wytwarzania/przetwarzania energii potrzebnej do skurczu mięśniowego PSYCHOLOGICZNE - kontrolowanie procesów energetycznych, nerwowo-mięśniowych, motywacja, napięcie nerwowe, psychiczne BIOMECHANICZNE - możliwości wydajnego zużytkowania energii POKONANIE TYCH BARIER WPŁYNIE NA WYNIK SPORTOWY!

4 ŚRODKI WSPOMAGAJĄCE Efekt ergogeniczny poprawa zdolności wysiłkowych Efekt ergolityczny obniżenie zdolności wysiłkowych inaczej efekt pracotwórczy

5 Skutecznośd należy oceniad jedynie na podstawie wniosków pochodzących z badao naukowych!!! Przede wszystkim musi istnied uzasadnienie stosowania danego środka!

6 Podział środków wspomagających wg Australijskiego Instytutu Sportu ze względu na ich efektywnośd i bezpieczeostwo

7 Grupa A - suplementy zalecane dla sportowców stanowią dobre źródło energii i naukowo wykazano poprawę możliwości wysiłkowych po zastosowaniu ich w konkretnych przypadkach. Grupa B - suplementy do rozważenia do ewentualnego ich zastosowania u sportowców są wstępne doniesienia o ich skuteczności i są nimi zainteresowani trenerzy oraz zawodnicy. Grupa C - suplementy nie polecane, bo brak przekonywujących dowodów naukowych o ich skuteczności, poza sporadycznymi przypadkami. Większośd suplementów szeroko reklamowanych i popularnych wśród zawodników. Grupa D - suplementy zabronione przez WADA, albo o dużym ryzyku zanieczyszczenia substancjami dającymi pozytywny wyniku w testach antydopingowych.

8 Grupa A - suplementy zalecane dla sportowców stanowią dobre źródło energii i naukowo wykazano poprawę możliwości wysiłkowych po zastosowaniu ich w konkretnych przypadkach. Antioxidant Vitamins C and E Bicarbonate and Citrate Calcium Supplement Creatine Electrolyte Replacement Supplements Iron Supplement Liquid meal supplements Multivitamins and Minerals Probiotics (use for gastrointestinal protection) Sports bars Sports drinks Sports gels Vitamin D

9 Grupa B - suplementy do rozważenia co do ewentualnego ich zastosowania u sportowców są wstępne doniesienia o ich skuteczności i są nimi zainteresowani trenerzy oraz zawodnicy. Colostrum B-alanine Glucosamine Glutamine HMB Melatonin Probiotics (used for immune protection) Ribose

10 Grupa C - suplementy nie polecane, bo brak przekonywujących dowodów naukowych o ich skuteczności, poza sporadycznymi przypadkami. Większośd z nich jest szeroko reklamowanych i popularnych wśród zawodników. Branched chain amino acids (& other free-from amino acids) Carnitine Chromium picolinate Coenzyme Q10 Cordyceps Cytochrome C Gamma-oryzanol & ferulic acid Ginseng Inosine Lactaway Nitric oxide supplements Oxygenated waters Pyruvate Rhodiola rosea Vitamin supplements when used in situations other than summarised in Group A ZMA

11 Grupa D - suplementy zabronione przez WADA, albo o dużym ryzyku zanieczyszczenia substancjami dającymi pozytywny wynik w testach antydopingowych. Androstenedione 19-norandrostenediol 19-norandrostenedione DHEA Ephedra Strychnine Tribulus terrestris & other herbal testosterone supplements

12 JAKIE RYZYKO PONOSI ZAWODNIK STOSUJĄC ŚRODKI WSPOMAGAJĄCE? efekt ergolityczny brak wiedzy nt. działania suplementów może doprowadzid do przeładowania nadmiar jednej substancji wywołuje niedobór innej pozytywny wynik testu antydopingowego zanieczyszczenie preparatów substancjami niedozwolonymi

13 ZAWARTOŚD SUBSTANCJI NIEDOZWOLONYCH W ODŻYWKACH IOC Nutritional supplement analysis country products unlabelled drug percentage NL UK USA I D % 19% 19% 14% 12% The International Olympic Committee Medical Commission, Lausann, Switzerland (2002) unlabelled drug oznacza substancję niewymienioną na opakowaniu, najczęściej są to steroidy anaboliczno-androgenne

14 WYSIŁEK - SKURCZ MIĘŚNI koncentryczny ekscentryczny OKSYDACYJNY reaktywne formy tlenu STRES ENERGETYCZNY AMP/ATP SYGNALIZACJA MECHANICZNY uszkodzenia mięśni ADAPTACJA tolerancja na stres TRENING

15 TAK

16 RECOVERY FASTER TRAIN HARDER! 1. WĘGLOWODANY 2. WODA 3. BIAŁKA i AMINOKWASY 4. ANTYOKSYDANTY - biotiole - flawonoidy

17

18 Zapotrzebowanie energetyczne Typowy trening piłkarski 1500 kcal Mecz: Wydatek energii (kcal/ kg/ dzieo) Dobowe zapotrzebowanie na energię (kcal) Piłka nożna 72, Piłka ręczna 68, Koszykówka 67, Hokej na trawie 69, Hokej na lodzie 71,

19 WYKORZYSTANIE ENERGII METABOLIZM TŁUSZCZY ENERGIA SYNTEZA BIAŁKA mięśnie, enzymy, hormony itd. TERMOREGULACJA zapobieganie przegrzaniu PRZYSTOSOWANIE DO NOWEJ STREFY CZASOWEJ i KLIMATYCZNEJ niedobór CHO wydłuża adaptację do nowej stresy czasowej i nowych warunków klimatycznych

20 GLIKOGEN 150 g minut intensywnego wysiłku przy 60 80% VO 2 max 150 g minut Wysiłku o intensywności % VO 2 max GLIKOGEN w mięśniach szkieletowych sportowcy g

21 TRENING 4,5 g/d na kg m.c. PRZED ZAWODAMI g/d

22 O WYSOKIM I UMIARKOWANYM IG

23 Zastosowanie IG w sporcie Utrzymanie optymalnej masy ciała redukcja masy ciała 55>IG Zwiększenie zawartości glikogenu mięśniowego w okresie superkompensacji 55<IG<70 lub 70<IG Zwiększenie stężenia glukozy we krwi 2 h przed zawodami 55<IG<70 Odbudowa zasobów glikogenowych w okresie odnowy biologicznej 55<IG<70 lub 70<IG

24 Stworzona w celu uniknięcia huśtawki glikemicznej lub niedoborów energetycznych u sportowców; atut prostota stosowania

25 MALTODEKSTRYNA cukier o średniej długości, cząsteczek glukozy posiada wysoki IG nie jest tak słodka jak glukoza stanowi ok. 80% składu płynnej odżywki węglowodanowej pozostałą częśd odżywki mogą stanowid sacharoza, glukoza, fruktoza, triozy zamiast maltodekstryny może występowad AMYLOZA

26 IZOMALTULOZA jest dwucukrem wytwarzanym z sacharozy, znana także pod nazwą palatinoza stosuje się ją w Japonii od 1985 roku jako substytut cukru charakteryzuje się niskim indeksem glikemicznym, wchłania się powoli jako glukoza i fruktoza zapewnia długotrwałe dostarczanie energii

27

28 NAWADNIANIE - REHYDRATACJA

29 Według Europejskiej Komisji ds. Zdrowia i Ochrony Konsumenta: jako izotoniczne mogą byd nazwane napoje o osmolalności 300 mosm ± 10% (tj mosm/kg wody). Napoje te powinny zawierad 6-8% węglowodanów, gdyż wtedy się wchłaniają najłatwiej. Dodatkowo powinny zawierad przynajmniej 20 mmol/l (460 mg/l) sodu, ale nie więcej niż 50 mmol/l (tj mg/l).

30 % ilość testowanego płynu zalegającego w żołądku Krzywa przedstawiająca wpływ stężenia węglowodanów i osmolalności na tempo opróżniania żołądka woda 8% napój izotoniczny 15% napój hipertoniczny Czas (min)

31 CHARAKTERYSTYKA NAPOJÓW

32 CEL PRZYJMOWANIA NAPOJÓW SPORTOWYCH przeciwdziałanie odwodnieniu organizmu i zaburzeniom termoregulacji poprawa wydolności zawodnika dostarczenie energii

33 NIE WOLNO POLEGAD NA ODCZUCIU PRAGNIENIA!!! PRAGNIENIE NIE JEST DOBRYM WSKAŹNIKIEM STANU NAWODNIENIA ORGANIZMU!!! PRAGNIENIE POJAWIA SIĘ GDY ODWODNIENIE ORGANIZMU JEST JUŻ RZĘDU 2% MASY CIAŁA (STRATA OK. 1.5 L WODY) PRAGNIENIE JEST WYNIKIEM: WZROSTU OSMOLALNOŚCI PŁYNU ZEWNĄTRZKOMÓRKOWEGO ZMNIEJSZENIA OBJĘTOŚCI PŁYNU ZEWNĄTRZKOMÓRKOWEGO ODWODNIENIA KOMÓRKOWEGO!

34 Rozpoczynamy nawadnianie jak najwcześniej! niewielkie nawet odwodnienie organizmu rzędu 1% ubytku masy ciała (ok ml) pogarsza możliwości wysiłkowe zawodnika! zanim pojawi się pragnienie! odwodnienie rzędu 2% odwodnienie rzędu 4% masy ciała pogarsza tempo opróżniania żołądka z płynów! - mechanizm błędnego koła!

35 ILE PŁYNÓW NALEŻY PODAD? straty wody w wyniku nasilonego pocenia podczas bardzo intensywnego wysiłku w gorącym otoczeniu mogą wynosid 2-3 l/h konsumpcja wody powinna wynosid 1 ml na każdą wydatkowaną 1 kcal energii dla sportowców trenujących 2-3 h dziennie w gorącym otoczeniu, dobowa wymiana wody może wynosid 5-10 litrów, a czasami nawet litrów!!!

36 PRZED ZAWODAMI sportowiec powinien pid dużo płynów w ciągu dnia przed zawodami! w dniu zawodów sportowiec powinien wypid ok ml napoju sportowego na 2-3 godziny przed czekającym go wysiłkiem ok ml napoju sportowego 5-10 min przed startem

37 W TRAKCIE ZAWODÓW Poleca się przyjmowanie ok , a nawet 350 ml napoju co 15 do 20 minut wysiłku. Objętośd ml/h napoju zawierającego węglowodany w stężeniu 6-8% Temperatura napoju C Dla dzieci o masie ciała 40 kg przyjmuje się, że objętośd 7 ml płynu/kg masy ciała/h, czyli ok. 140 ml napoju przyjmowanego co 30 min jest ilością wystarczającą przy umiarkowanym wysiłku (45-50% VO 2max )

38 PO ZAWODACH LUB TRENINGU kontynuujemy nawadnianie do 24 godzin pid często ważne jest dostarczanie węglowodanów i aminokwasów nawadnianie stymuluje efekt anaboliczny ważne jest spożywanie pokarmów z odpowiednią ilością soli, w celu uzupełnienia chlorku sodu utraconego z potem ODWODNIENIE KATABOLIZM NAWODNIENIE ANABOLIZM

39

40 ZAWARTOŚD BIAŁKA g/kg Tkanka Przed wysiłkiem Po wysiłku Mięsieo brzuchaty łydki Serce Wątroba * * * różnica statystycznie istotna

41 CELEM WSPOMAGANIA SPORTOWCÓW BIAŁKIEM JEST: Zwiększenie adaptacji podczas treningów Zwiększenie masy mięśni, jednocześnie siły, mocy podczas zawodów Wykorzystanie aa jako paliwa i mniejsze wykorzystanie glikogenu

42 EFEKT SUPLEMENTACJI BIAŁKA PODCZAS 12 TYGODNI TRENINGU SIŁOWEGO Grupa Kontrolna Badana Powierzchnia mięśnia uda cm * Zawartość kreatyniny w moczu g/dl * różnica statystycznie istotna

43 AMINOKWASY BCAA Leucyna, Izoleucyna, Walina wytrzymałośd tlenowa, ograniczenie zmęczenia ośrodkowego Sugestie blokują wejście wolnego tryptofanu do mózgu i syntezę serotoniny Zalecenia w badaniach stosowano dawki 5-20 g dziennie lub 1 7 g na litr napoju

44 Dzienne zapotrzebowanie na BCAA sportowców intensywnie trenujących Masa ciała kg Leucyna g Walina g Izoleucyna g

45 HMB stymuluje: Proliferację komórek mięśniowych Różnicowanie i fuzję mioblastów Hipertrofię mięśni poprzez aktywację insulinopodobnego czynnika wzrostu IGF-I Kornasio i wsp. Biochimica et Biophysica Acta 2009

46 KARNOZYNA działanie antyoksydacyjne działanie buforujące aktywator ATPazy miozynowej zalecenia g dziennie

47 AMINOKWASY glutamina zalecana w odnowie biologicznej stymuluje odbudowę glikogenu mięśniowego, zwiększa ochronę przed infekcjami zalecenia do 1.5 g dziennie

48 AMINOKWASY tauryna reguluje stężenie jonów wapnia w komórkach jest neuroprzekaźnikiem i neuromodulatorem odpowiada za osmoregulację moduluje przebieg reakcji zapalnej tworzy kwasy taurocholowe trawienie tłuszczy zalecenia od 2 do 6 g dziennie przez 4 tygodnie

49 AMINOKWASY kreatyna syntetyzowana w wątrobie i mięśniach z metioniny, argininy i glicyny stanowi podstawowe źródło energii w biegu sprinterskim zwiększa pojemnośd buforową mięśni zwiększa zawartośd wody w miocytach i tym samym stymuluje procesy anaboliczne monohydrat kreatyny, fosforan kreatyny, jabłczan kreatyny, cytrynian kreatyny, pirogronian kreatyny estry kreatyny

50 FOSFOKREATYNA źródło energii

51

52 WYSIŁEK H 2 O 2 NO antyoksydanty sygnalizacja komórkowa SIŁA WYTRZYMAŁOŚD nadmierna ilośd antyoksydantów może zahamowad adaptację do wysiłku fizycznego

53 2008

54 wit. E wit. C -karoten luteina cynk magnez selen 2009

55 wit. E wit. C -karoten selen 2009

56 wit. E wit. C ECSS Oslo 2009

57 NIE

58 2007

59

60

61 KWAS -LIPONOWY antyoksydant, który generuje H2 O 2 H 2 O 2 tiolowy status redoks IL-6 IL-10 8-izoprostan IL-1 IL-4 TNF (rest 24 h) CK (rest 48 h) Zembron-Lacny i wsp. European Congress of Sport Sciences Oslo 2009

62 ERGOTIONEINA antyoksydant, który uczestniczy w metabolizmie NO NO thiol redox IL-6 IL-10 8-izoprostan IL-1 IL-4 Zembron-Lacny i wsp. European Congress of Sport Sciences Oslo 2009

63 N-acetylo-L-cysteina antyoksydant substrat glutationu, który moduluje odpowiedź hematologiczną thiol redox EPO Hb Htc MCV MCH HIF-1 Zembron-Lacny i wsp. J Physiol Sci 2007 Zembron-Lacny i wsp. Physiol Res2009 Tajima i wsp. Eur J Pharmacol 2009

64 KWERCETYNA silny antyoksydant flawonoid IL-6 IL-1ra 8-izoprostan IL-8 TNF Nie wpływa na aktywnośd czynników transkrypcyjnych NF- B i COX-2 w mięśniach szkieletowych Nieman i wsp. J Appl Physiol 2007

65 protein: PPAR-delta drugs: GW1516, AICAR EXERCISE PILLS