Nakład egz. Vol 12 Nr 1/ ISSN

Transkrypt

1 Nakład egz. Vol 12 Nr 1/ ISSN APTE- KARZ Czasopismo Okręgowej Izby Aptekarskiej w Warszawie poświęcone głównie gospodarce lekiem (ekonomika farmacji, ustawodawstwo farmaceutyczne, organizacja i zarządzanie) oraz użytkowaniu leków i wiedzy o nich (farmakologia, farmakognozja, farmacja stosowana, chemia leków, farmacja kliniczna, samolecznictwo). Redaktor naczelny: dr Tadeusz Jerzy Szuba Zespół redakcyjny: mgr Leszek Drogowski, mgr Elżbieta Góralczyk, mgr Teodozja Holak, dr Włodzimierz Hudemowicz, mgr Grażyna Kornacka, mgr Barbara Kozicka, mgr Henryk Modrzejewski, mgr Seweryna Nowakowska, dr Anna Pietura, mgr Konstanty Potocki, mgr Adam Rudzki, mgr Danuta Wojnicka-Szuba, mgr Henryka Wojtaszewska Konsultanci: prof. dr Mirosława Furmanowa, mgr Halina Gabor, mgr Maria Głowniak, prof. dr Stanisław Gumułka, prof. dr Bożenna Gutkowska, dr Wojciech Kuźmierkiewicz, prof. dr Regina Olędzka, doc. dr Aleksander Ożarowski, prof. dr Jan Sawicki, prof. dr Edmund Sieradzki, dr Janusz Szajewski Wydawca: Okręgowa Izba Aptekarska w Warszawie, ul. Długa 16 tel Realizacja wydawnictwa, kolportaż, adres redakcji: Tadanco sp. z o.o., Warszawa, ul. Zawodzie 16 tel , , , fax , aptekarz@post.pl Internet, informacja o,,aptekarzu Opracowanie poligraficzne: Drukarnia Szczepan Szymański tel./fax (0-22)

2 Aptekarz Vol 12 Nr 1/2 (2004) Aptekarz Vol 12 Nr 1/2 (2004) Naczelna Izba Aptekarska Zgodnie ze statutem, z regułami demokracji, wybrano nowe władze izby na lata Prezesem miał honor zostać mgr Andrzej Wróbel Spośród członków Rady ustanowiono pozostałe prezydium: Wiceprezesi dr Wojciech Giermaziak mgr Maria Głowniak dr Danuta Ignyś Sekretarz dr Jerzy Łazowski Skarbnik mgr Marek Płuska Członkowie dr Paweł Chrzan dr Stefan Kaliszuk mgr Barbara Kozicka mgr Marian Mikulski mgr Janina Pawłowska dr Stanisław Piechula dr Elwira Telejko dr Stanisław Vogiel Nie ma wątpliwości, że dobrze im życzy cała farmaceutyczna Polska. Warto wiedzieć, że Naczelną Komisją Rewizyjną będą kierować: mgr Ryszard Jasiński przewodniczący mgr Danuta Wojnicka-Szuba wiceprzewodnicząca Naczelnym Rzecznikiem Odpowiedzialności Zawodowej będzie: mgr Ewa Kokot a jej zastępcami: mgr Krzysztof Kokot mgr Barbara Olejniczak mgr Jolanta Kobylańska mgr Teodozja Holak Naczelny Sąd Aptekarski wybrał sobie kierownictwo (oby nie miało co robić): mgr Janina Przedpełska-Szerlowska, przewodnicząca mgr Kazimierz Belniak, wiceprzewodniczący mgr Kazimierz Jura, wiceprzewodniczący Redakcja Aptekarza Spis treści Petycja PTFarm do Ministra Zdrowia Farmacja w systemie ochrony zdrowia Prawo farmaceutyczne może służyć obfitości leków To whom it may concern (IFPMA) Petycja do Ministra Skarbu Kompromitacja rzeczników patentowych Petycja do Ministra Integracji Europejskiej Delegalizujmy nie-leki Życzenia adresowane do Redaktora Gazety Farmaceutycznej Bezpieczeństwo stosowania leków Zasady kolportażu czasopisma,,aptekarz Każdy numer czasopisma,,aptekarz jest wysyłany bezpłatnie do: wszystkich aptek i hurtowni działających na terenie Okręgowej Izby Aptekarskiej w Warszawie (województwo mazowieckie), wszystkich okręgowych izb aptekarskich oraz Naczelnej Izby Aptekarskiej, wszystkich okręgowych izb lekarskich oraz Naczelnej Izby Lekarskiej, wszystkich oddziałów Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego oraz Zarządu Głównego, wszystkich oddziałów Polskiego Towarzystwa Lekarskiego oraz Zarządu Głównego, wszystkich inspektoratów nadzoru farmaceutycznego, wszystkich lekarzy wojewódzkich, wszystkich szkół farmacji, wszystkich szkół medycyny, wszystkich aptek,,zamkniętych w zakładach leczniczych, bibliotek wszystkich zakładów leczniczych,,zamkniętych (szpitali), bibliotek wszystkich zakładów leczniczych,,otwartych (ZOZ-ów), Biblioteki Narodowej, Głównej Biblioteki Lekarskiej i innych bibliotek. Czasopismo,,Aptekarz jest także dystrybuowane odpłatnie. Koszt prenumeraty rocznej na 2004 rok wynosi zł 120,-. Przy prenumeracie rocznej oraz ewentualnych zamówieniach zbiorowych pojedynczych egzemplarzy nie pobiera się kosztu przesyłki. Przekazu opłaty należy dokonać na konto Tadanco (redakcja Aptekarza ) w banku KB PBI S.A. III O/W-wa Zamówienie należy kierować do: Tadanco - Redakcja Aptekarza, Dział Kolportażu, Warszawa, ul. Zawodzie 16 (fax , tel , ).,,Aptekarz poleca wytwórcom leków usługi promocyjne i reklamowe. Na łamach naszego czasopisma można promować wyroby farmaceutyczne fachowo, skutecznie i tanio. Koszt anonsu formatu A5 czarno-białego wynosi 1000 zł, natomiast kolorowego 2000 zł. Na czwartej stronie okładki 4000 zł. Na innych stronach,,uprzywilejowanych 3000 zł. Proponujemy ponadto zamieszczanie reklam mniejszego formatu, np. na stronach, które nie są całkowicie zadrukowane tekstem artykułu. Taka forma przypomnienia swojej firmy oraz jej produktów lekarzom i aptekarzom kosztuje zaledwie 500, a nawet jeszcze mniej 250 zł. Zamówienia regularne na długie okresy nagradzamy upustem ceny. Faktury za anonsy są obciążane VAT-em 22%. 2 3

3 Aptekarz Vol 12 Nr 1/2 (2004) Aptekarz Vol 12 Nr 1/2, 5 (2004) Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne Warszawa, r. Zespół Ekonomiki, Organizacji i Zarządzania Okręgowa Izba Aptekarska Mazowieccy aptekarze wybrali swe najlepsze Koleżanki i Kolegów do kierowania pracami izby w nowej kadencji. Prezesem został z woli zdecydowanej większości delegatów ponownie: dr Włodzimierz Hudemowicz Współkierować z nim będą następujące osoby desygnowane przez Radę Izby: mgr Barbara Kozicka, na zastępcę prezesa mgr Alina Fornal na zastępcę prezesa mgr Helena Strzelecka na sekretarza mgr Marian Wocial na skarbnika Okręgowa Komisja Rewizyjna wyznaczyła spośród swego składu kierownictwo: mgr Marian Witkowski, przewodniczący mgr Izabela Rodewald-Elęba, wiceprzewodnicząca Okręgowym Rzecznikiem Odpowiedzialności Zawodowej będzie: mgr Anna Chmielecka z zastępcami - mgr Ireną Różycką, mgr Magdaleną Majewską, mgr Elżbietą Grzybowską, mgr Beatą Dziak-Konkolewską, mgr Magdaleną Falkowską, mgr Marleną Baranowską, mgr Małgorzatą Chmielak. Okręgowy Sąd Aptekarski na pierwszym posiedzeniu dokonał wyboru przewodniczącego. Został nim: mgr Franciszek Dragan Dr Leszek Sikorski Minister Zdrowia Szanowny Panie Ministrze, Dobrze wiemy, że Pan musi obecnie poświęcać gros swego czasu i energii na wygaszanie niezadowolenia z ochrony zdrowia, a zwłaszcza Narodowego Funduszu Zdrowia. Zgodnie z wolą Trybunału Konstytucyjnego musi być inaczej niż jest. W krótkim czasie trzeba system poprawić. Jedna piąta (20%) kosztów ochrony zdrowia to leki. Dużo. O ile cztery piąte jest kim naprawiać, są setki lekarzy-menadżerów, obeznanych z organizacją sieci szpitali, przychodni, instytutów, o tyle części farmaceutycznej nie ma kim. Objął Pan farmację resortową spustoszoną kadrowo i organizacyjnie. Nie ma wiceministra znającego farmację, nie ma profesjonalnego departamentu farmacji, nie ma jedynego ongiś instytutu naukowego (Instytutu Leków). W Narodowym Funduszu Zdrowia nie ma kwalifikowanego departamentu farmacji mogącego Panu pomagać przy aktualizowaniu listy leków refundowanych. W Urzędzie Rejestracji Leków też, sądząc po asortymencie rejestrowanym, nie ma wybitnych farmaceutów. Złą pracą Urzędu jest poważnie zagrożony nie tylko przemysł krajowy, ale cały naród, który będzie musiał kupować drogie leki zagraniczne, gdy polskie, tanie, nie zostaną rerejestrowane, zgodnie z wymogami Unii Europejskiej. Apelujemy gorąco o potraktowanie odbudowy kadr farmaceutycznych w resorcie jako zadania ważnego i pilnego. Mogą być trudności z rekrutowaniem dobrych fachowców do pracy państwowej, źle płatnej. Gdyby były nie do pokonania, prosimy rozważyć pożyczanie od nas pomocników społecznych. Dr Jerzy Surowiecki Dr Tadeusz J. Szuba Redakcja Aptekarza życzy dobrze wszystkim aptekarzom, ale aptekarzom-społecznikom jeszcze lepiej Wiceprzewodniczący Zespołu Ekonomiki, Organizacji i Zarządzania Przewodniczący Zespołu Ekonomiki, Organizacji i Zarządzania 4 5

4 Aptekarz Vol 12 Nr 1/2, 6-9 (2004) Farmacja w systemie ochrony zdrowia Tadeusz J. Szuba 6 Farmacja w systemie ochrony zdrowia* Wydatki publiczne na lekarstwa stanowią jedną piątą wydatków na ochronę zdrowia (6 mld zł : 30 mld zł). Jest to mniejszy wskaźnik niż w krajach biednych, źle zorganizowanych, a większy niż w krajach zamożnych, wysoko rozwiniętych. W krajach zamożnych leki ważą procentowo mniej, dlatego że płace lekarzy i innego białego personelu są wyższe i ważą więcej. W tym opracowaniu wykonanym w ramach naprawy systemu ochrony zdrowia nie chodzi o zwiększenie lub zmniejszenie udziału kosztu leków w kosztach całkowitych ochrony zdrowia lecz o optymalizację oferty farmaceutycznej w każdej sytuacji. Jakby przy założeniu, że nawet mając 12 miliardów zamiast 6 miliardów można je wydać lepiej lub gorzej. Przy farmakoterapii mamy przeogromne możliwości oszczędzania i marnotrawienia pieniędzy. Wręcz nieporównywalne z jakąkolwiek inną dziedziną działalności ludzkiej. Zjawisko jest bardzo złożone, ale postaramy się je wyjaśnić. Wyjaśnienie powinno się składać z trzech zupełnie różnych części: I brand/generyk, II-kongener, III-sponsoring. I Leki markowe, branded, monopolistyczne leki konkurencyjne, generyczne. Niemal każdy produkt leczniczy opracowany z zamiarem komercjalizacji jest patentowany. Po to, by przedsiębiorstwo nim się zajmujące uzyskało na pewien czas ochronę przed konkurencją, by mogło odzyskać nakłady poniesione na prace wynalazcze i dobrze zarobić, co je i inne przedsiębiorstwa zachęci do prac wynalazczych. W konsekwencji każdy nowy lek, wytwarzany w warunkach wyłączności, monopolu, może być i jest drogi. My się na to zgadzamy. To jest cena postępu, na którym nam zależy. Problem się zaczyna po upływie okresu ochrony patentowej. Pojawia się zgodnie z prawem konkurencja. Konkurenci robią to samo, ale nie mogą tak samo nazwać, bo firma wynalazcza nadała produktowi nazwę, markę, swój brand, który zarejestrowała (także w urzędzie patentowym). Lekarze i pacjenci zostali przyzwyczajeni do nazwy markowej. To samo zaoferowane taniej pod nazwą inną, generyczną, wydaje im się innym środkiem leczni- * Stanowisko wygłoszone na sympozjum Poszukiwania i propozycje naprawy systemu ochrony zdrowia Rady Strategii Społeczno-Gospodarczej przy Radzie Ministrów w dniu 23 stycznia 2004 r. czym, nie chcą go stosować pomimo niższej ceny. Zwłaszcza że lekarze nie płacą i pacjenci bardzo często też nie płacą (ubezpieczenie). Różnice cen są zawrotne. Na świecie dochodzą do 11915% (Cipro, Ciprobay Ciprofloxacina), do 120-krotności. W Polsce do 1210% (Zovirax Heviran), do 12-krotności. Patrz Aptekarz Nr 10/2003 str. 265 i 267. Koncerny farmaceutyczne latami wykorzystują magię nazwy leku. Przeciwstawiając się temu można zarobić krocie. II Kongenery (me-too drugs) Skoro konkurowanie z lekiem markowym jest przez wiele lat ważności patentu niemożliwe (a później bardzo trudne), firmy farmaceutyczne robią pieniądze na obchodzeniu patentów, polegającym na syntetyzowaniu molekuł siostrzanych, bardzo podobnych. Jeśli np. Merck Corp. zrobił pomysłowy tiazyd, Chlorothiazid (Diuril), środek diuretyczny i przy okazji obniżający ciśnienie, na którym zarabiał miliardy, niebawem Ciba zrobiła Hydrochlorothiazid (Esidrex). Taki kongener bywa lepszy, stąd akceptacja procederu. Przeważnie jednak jest gorszy, bo wynalazcom chodzi przede wszystkim o pieniądze, a nie o zdrowie. Proceder ma charakter powszechny. Po Hydrochlorothiazidzie przyszedł Bendroflumethiazid, Hydroflumethiazid, Polythiazid i 50 innych. Po każdym nowym, dobrym, kasowym leku pojawiają się kongenery. Też drogie, bo lekarzy nie pozyska się ceną, a promocją. A ta kosztuje. Nam to nie przeszkadza, niech lekarze przebierają w kongenerach jak w ulęgałkach tak długo, jak długo wszystkie są drogie. Z czasem jednak te najstarsze, niekiedy najlepsze, tracą ochronę patentową i dramatycznie tanieją. Np. obniżający ciśnienie Enalapril, doskonały, szeroko akceptowany na całym świecie, kosztuje w Polsce (Enarenal) 6 razy taniej niż mniej renomowany Perindopril (Prestarium). Wówczas bardzo nam przeszkadza, gdy Perindopril (Prestarium) staje się lekiem Nr 1 (drogiego wytwórcę stać na reklamę) pochłaniającym rocznie 150 mln zł. III Sponsoring postępu Trzecim sposobem marnotrawienia pieniędzy jest uleganie sponsoringowi przy lekach wnoszących postęp. Pokażmy to na przykładzie leków antyagregacyjnych, mających hamować zlepianie się płytek krwi, czopowanie naczyń krwionośnych, zapobiegać zawałom serca i udarom mózgu. Najlepszym takim lekiem jest Acidum acetylosalicylicum podawane w niewielkich dawkach, np. Acard. Kosztuje grosze. Ale są osoby, u których kwas acetylosalicylowy jest niebezpieczny, może spowodować chorobę wrzodową, krwawienia w przewodzie pokarmowym. Dla nich wynaleziono Ticlopidinę (Ticlid). Akceptujemy jej stosowanie bez zastrzeżeń, choć jest 25 razy droższa. Producent Ticlopidiny sponsoruje jej naukowe popularyzowanie, re- 7

5 Tadeusz J. Szuba Farmacja w systemie ochrony zdrowia klamuje pożytkowanie, ale zapomina informować, iż jest zupełnie niepotrzebna u wszystkich osób zagrożonych zawałem bądź udarem. Jest potrzebna tylko u tych wrażliwych na salicylany. Wydatki rosną zupełnie niepotrzebnie. Ba, gdy wciąż dobra Ticlopidina się podstarzeje, ochrona patentowa wygaśnie, zachodzi obawa o pojawienie się tańszych generyków. Wówczas wynajduje się coś nowego, bardzo podobnego, np. Clopidogrel (Plavix), i się go patentuje. 8 S N Ticlopidina (Ticlid) Cl Clopidogrel (Plavix) Clopidogrel (Plavix) jest 3 razy droższy od Ticlopidiny (Ticlidu), 75 razy droższy od kwasu acetylosalicylowego (Acardu) i znajduje wzięcie u lekarzy wskutek naukowego sponsoringu, iż jest rzekomo lepszy. Tymczasem jego jedyną zaletą w porównaniu z Ticlopidiną jest to, że działa od niej nieco szybciej. Co nie ma żadnego znaczenia przy powszechnej masowej profilaktyce antyagregacyjnej, kiedy to podawanie leku ma miejsce non stop, przez cały okrągły rok. Lekarze padają ofiarą sprytnie wymyślonej EBM (evidence based medicine), która w teorii ma być źródłem rzetelnej prawdy, a w praktyce bywa szalbierstwem. Za posiadane środki publiczne w kwocie 6 mld zł rocznie nie można zapewnić dobrobytu, ale można dać więcej leków. Wg mojej oceny ilustrowanej licznymi konkretnymi przykładami (Aptekarz Nr 11/2003, Nr 12/2003) na drogie synonimy, przy istnieniu tańszych (I), marnotrawi się około 1 miliarda złotych. Wycena strat ponoszonych przy stosowaniu niepotrzebnych kongenerów (II i III) jest w toku. Zapewne wynoszą około pół miliarda złotych. Zapobiegnięcie tym stratom pozwoliłoby nie tylko lepiej zaspokoić potrzeby ludności na asortyment leków obecnie refundowanych, ale nawet dopisywać corocznie do refundacji nowe drogie wynalazki farmaceutyczne, które chcielibyśmy mieć, a nie mamy wskutek braku pieniędzy. Co trzeba zrobić, by zaistniał ład na rynku leków? 1. Należy rządy lekami odebrać lekarzom i oddać farmaceutom. Jedynym rozsądnym okresem rządów był ten, kiedy wiceministrem zdrowia ds. farmacji był farmaceuta, dyrektorem departamentu farmacji farmaceu- S O N O CH 3 Cl ta, dyrektorem instytutu ds. leków farmaceuta. Najbardziej chybionym był czas lekarza Łapińskiego, który z pomocą lekarza Naumana zniszczył wszystko, co można było zniszczyć farmaceutycznego w ochronie zdrowia. 2. Należy wprzęgnąć do pracy przy ustalaniu refundacji autorytety ekonomiczno-farmaceutyczne. Nie można tworzyć list leków bezkrytycznie, opierając się na wnioskach profesorów medycyny, wąskich specjalistów, klinicystów, lekarzy leczących choćby prezydenta lub premiera. Specjaliści nie mają czasu śledzić niczego poza swoją specjalnością i łatwo padają ofiarą firmowej propagandy; gorzej lekceważą rachunek ekonomiczny, co jest zgubne dla ochrony zdrowia. 3. Należy staraniem rządu uruchomić instruktaż dla lekarzy pomyślany jako odtrutka na orgię promocyjną koncernów farmaceutycznych. Wznowić wydawanie poradnika terapeutycznego. Umieszczać w prasie medycznej artykuły wykpiwające brak rozsądku u niektórych lekarzy piszących recepty. W pierwszej kolejności należy eliminować błędy popełniane masowo. Wiadomo na przykład że nie ma bardzo dobrych leków przeciwko chorobom naczyń żylnych kończyn dolnych. Są liczne leki, zwłaszcza flawonoidowe, robione z surowców roślinnych. Wszystkie są stosowane z rozsądkiem i są tanie. Jeden spośród nich również flawonoidowy, zagraniczny i drogi, reklamowany z talentem, ponoć cudownie leczy nawet głębokie zakrzepice żylne, jest sprzedawany w dziesiątkach milionów tabletek, wyciągając z kieszeni biednych Polaków co rok 83 mln zł. Jest rokrocznie w rankingu największych leków. Daleko wyprzedza setki renomowanych leków, bezdyskusyjnie wartościowych, decydujących o zdrowiu narodu. To jest kompromitacja naszej medycyny i farmacji. Można wierzyć w cudowne właściwości leku, ale tylko te potwierdzane przez lekarzy i chorych w innych krajach. Cudowny u nas lek nie jest cudowny za granicą albo w ogóle go nie ma w USA, Niemczech, Anglii, Szwecji itd. 4. W piśmiennictwie naukowym należy bezwzględnie piętnować taką evidence based medicine, która jest inspirowana przez koncerny farmaceutyczne dla promowania leków niepotrzebnych i drogich. 5. W ustawie Prawo farmaceutyczne należy jasno sformułować artykuł o wolności słowa pozwalający lekarzom i farmaceutom krytykować dezinformacje rozpowszechniane przez koncerny, nadużywanie reklamy dla pogarszania i podrażania lecznictwa, i wskutek tego wadliwe stosowanie leków. Obecne prawo pozwala firmom bezkarnie rozpowszechniać kłamliwe, wprowadzające w błąd treści (niekiedy wręcz bzdury), a zabrania ludziom kompetentnym przeciwstawiać się temu. Są oni oskarżani o wyrządzanie szkody dobremu imieniu i interesom firmy i lękają się zabierania głosu. 9

6 Aptekarz Vol 12 Nr 1/2, (2004) Prawo farmaceutyczne może służyć obfitości leków Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne Zespół Ekonomiki, Organizacji i Zarządzania 10 Prawo farmaceutyczne może służyć obfitości leków Stanowienie prawa farmaceutycznego jest potrzebne, a nawet konieczne, ze względu na istotne różnice między lekarstwami i innymi dobrami powszechnego użytku. Różnice mają dwojaką naturę: 1) Lekarstwa, aczkolwiek służą zdrowiu, mogą być bardziej szkodliwe dla zdrowia od innych dóbr, przeto ich produkcja i obrót nimi muszą pozostawać pod specjalistyczną kontrolą. 2) Lekarstwa różnią się od innych dóbr dużo większą patentowalnością, podatnością na monopol, wyłączność produkcji. Wg szacunkowych obliczeń środki farmaceutyczne stanowią 66% wszelkich patentów na świecie. Patenty niefarmaceutyczne są ważne przez ustawową ilość lat po czym wygasają. Konkurencja i spadek cen nie-leków są natychmiastowe. Patenty farmaceutyczne są eksploatowane również po wygaśnięciu ich ważności dzięki zmyślnej instytucji marki, nazwy zastrzeżonej, do której pacjent i lekarz przywyka i później ciężko odwyka. Systematyczne wydłużanie ochrony patentowej pogarsza konkurencję w przemyśle farmaceutycznym. Nadużywanie monopolu przez producentów leków ma niewyobrażalny wymiar. To, co sprzedaje się na świecie rocznie za 500 miliardów dolarów (w cenach fabrycznych), można by kupić od producentów generycznych, niemarkowych, konkurencyjnych za 50 miliardów. Sprawa byłaby mniej dokuczliwa, gdyby obejmowała dobra w rodzaju kawioru, kosmetyków lub rolsrojsów. W tym wypadku jednak chodzi o dobra po wodzie i chlebie najbardziej pożądane. Także przez ludzi niezamożnych. Konstytucja stanowi, że państwo ma i zamożnym, i niezamożnym zapewnić dostęp do ochrony zdrowia, a więc także do lekarstw. Aby to postanowienie nie było martwą literą, państwo musi zapewnić ochronę obywateli przed nadmiarem monopolu w farmacji. Musi zapewnić nie tylko łatwiejszy dostęp do leków poprzez refundację, lecz także przez ułatwianie produkcji i stosowania leków generycznych, tanich, oraz eliminowanie stosowania leków markowych, drogich, po wygaśnięciu ich prawa do wyłączności. Tworzenie sprawiedliwego prawa farmaceutycznego jest bardzo trudne. W krajach najwyżej rozwiniętych dlatego, że tam powstają nowe leki, patenty i marki, tam inkasuje się pożytki z monopolu, z wyłączności. W Polsce dlatego, że my po długim okresie ekonomicznego (nie tylko) zniewolenia mamy zamiłowanie do złotej ekonomicznej wolności. Niestety, jeśli chcemy mieć leki i znośny do nich dostęp, musimy mądrze i zdecydowanie ograniczać złotą wolność koncernów farmaceutycznych. Oczywiście w zgodzie z międzynarodowym prawem dotyczącym własności przemysłowej, handlowej, intelektualnej. Do mądrego stanowienia prawa farmaceutycznego potrzebny jest rozum i nieprzekupność. Rozum nie wymaga komentarza, nieprzekupność tak. Otóż współczesny koncern farmaceutyczny ma przychody roczne rzędu wielu miliardów dolarów, ma miliardowe zyski przed ich świadomym i celowym roztrwonieniem na promocję, sponsoring badań klinicznych, korupcję notabli. Potędze tego pieniądza ulegają decydenci na Zachodzie. A więc mogą też ulegać decydenci w Polsce. Sprawa jest kluczowa dla dobrobytu (lekowego) Polaków. Dlatego komentarz nieco rozciągnijmy na obszar stanowienia prawa. Jest rok Kształtuje się prawo farmaceutyczne. W wielkich męczarniach. Za racjami złotej wolności opowiadają się agenci koncernów farmaceutycznych, a także krajowi liberałowie. Głosów rozsądku jest mało. Racje są ważone w sejmie bardzo starannie. Idą do senatu. Pomimo zabiegów wielkiego kapitału niezła ustawa przechodzi. Jest rok Wkracza na scenę minister Łapiński z wiceministrem Naumanem. Pod szyldem dopasowywania naszego prawa do unijnego zgłasza do ustawy z 2001 r. prokoncernowe korekty. Np. by urząd rejestracji leków (element fortun koncernowych Nr 1) podporządkować sobie, by jeden podmiot mógł z czasem posiadać tysiące aptek, by monopol w produkcji zlał się z monopolem w obrocie i konsument nie miał żadnego wpływu na swój los. Prokoncernowe prawo przy przestrzeganiu dyscypliny partyjnej przechodzi gładko. Jest rok Ludzie rozumiejący skutki złego prawa zbierają podpisy i zgłaszają do sejmu inicjatywę obywatelską, by prawo poprawić. Sejm jest skłonny obradować. Ale rząd w dalszym ciągu przesiąknięty duchem Łapińskiego nie znajduje zrozumienia dla inicjatywy obywatelskiej. Minister Zdrowia nie może działać przeciw swemu rządowi. Pisze dla sejmu projekt korekty prawa farmaceutycznego na 22 stronach maszynopisu. W tym dokumencie nie ma ani jednego słowa na tematy zasygnalizowane przez inicjatywę. Jest 16 stron przepisów dotyczących badań klinicznych, przepisów nie wymagających regulowania aktem normatywnym najwyższego rzędu. Ustawą trzeba regulować sprawy kluczowe, decydujące o tym, czy leki będą, czy będą dostępne, a nie przepisy kliniczne, które mogą, zgodnie z postępem nauki, co roku po trosze się zmieniać. Minister Zdrowia powinien być władny przepisy kliniczne odświeżać stosownie do potrzeb. Natomiast Sejm powinien postawić tamę proliferacji elementów monopolistycznych w gospodarce lekiem: 11

7 Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne To whom it may concern zastosować za przykładem krajów Unii Europejskiej ograniczenie orgiastycznej reklamy leków markowych; reklama księgowana w koszty (redukująca obligo podatkowe) powinna być ograniczona tylko do leków Rp (na receptę), i tylko do produkowanych w kraju, strzec konkurencji w hurcie przez uniemożliwienie koncernom gierek, faworyzacji, najlepiej przez przymus stosowania jednakich cen zbytu, uniemożliwić oligopolizację detalu przez zakaz tworzenia przedsiębiorstw-łańcuchów aptek, ideałem jest udzielenie prawa do zakładania aptek tylko aptekarzom (jeden aptekarz jedna apteka); jeśli na tym etapie historycznym złota wolność gospodarcza ma mieć przewagę nad lekowym bezpieczeństwem ludności, to niech ustawa choć ogranicza liczbę aptek w ręku jednego podmiotu, wprowadzić system jednolitych cen detalicznych w całym kraju, dający żelazną osłonę przed infiltracją koncernów przemysłowych do obrotu lekami. Prosimy spojrzeć na inne kraje. Wszędzie tam, gdzie pozwolono grasować koncernom farmaceutycznym, nie ma w aptekach tanich leków generycznych. Są tam niemal wyłącznie leki markowe. Farmaceuci i niefarmaceuci z doświadczeniem ekonomicznym, rozmiłowani w swoim zawodzie, pragnący dobrego prawa, zwracają się do Sejmu, a przede wszystkim do Komisji Zdrowia, z prośbą o wspólne przedyskutowanie bardzo trudnych zagadnień lekowych. 12 Dr Jerzy Surowiecki Wiceprzewodniczący Zespołu Ekonomiki, Organizacji i Zarządzania Stanowisko niniejsze było omawiane na posiedzeniu Zespołu Ekonomiki, Organizacji i Zarządzania w dniu 16 lutego 2004 r. i zostało akceptowane jednomyślnie. * * * Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne Warszawa, luty 2004 r. Zespół Ekonomiki, Organizacji i Zarządzania To whom it may concern Dr Tadeusz J. Szuba Przewodniczący Zespołu Ekonomiki, Organizacji i Zarządzania Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń Przemysłu Farmaceutycznego, International Federation of Pharmaceutical Manufacturers Associations (IFPMA) opracowała paszkwil na Polskę datowany 14 listopada 2003 r., który jest z wielkim staraniem rozpowszechniany. Zdaniem Federacji mają u nas miejsce niepokojące wydarzenia prowadzące do: ograniczenia dostępu Polaków do zdobyczy medycyny, pogorszenie stanu zdrowia wielu tysięcy pacjentów, zahamowanie rozwoju sektora farmaceutycznego. Federacja obszernymi słowy wywiera presję na władze kraju i środowiska opiniotwórcze o stosowanie u nas w większym stopniu nowych leków. To jej wolno. Nasze prawo nie zabrania reklamy. Nie wolno jej nadużywać tego prawa przez stosowanie kłamliwych oszczerstw. Tymczasem Federacja w ferworze głosi, iż rząd Polski działa na zgubę Polaków, bo od ponad 5 lat żaden nowy lek nie został uwzględniony na polskich listach leków refundowanych. Przejdźmy na chwilę do porządku nad bezgranicznym tupetem zagranicznego podmiotu, ośmielającego się mieszać do rządów w Polsce, w niezawisłym kraju. Nawet jako kraj-członek Unii Europejskiej, zapewne od 1 maja 2004 r., będziemy mieli prawo refundować chorym to, co my uznamy za stosowne (w ramach naszych finansowych możliwości). Podobnie jak czynią to wszystkie inne kraje członkowskie. Narzucanie nam cudzych rządów, wbrew naszej woli, musi wzbudzać zdecydowany sprzeciw. Pokażmy skalę nieuczciwości zawartej w paszkwilu IFPMA. W okresie ostatnich 5 lat wprowadziliśmy do lecznictwa setki nowych leków. Pomimo niełatwej sytuacji w budżecie kas chorych, obecnie Narodowego Funduszu Zdrowia, wprowadziliśmy kilkadziesiąt nowych leków na listy leków refundowanych. Postęp w refundacji obejmuje wszystkie rodzaje leków. Ale o ile w poprzednim pięcioleciu ogromny postęp dotyczył leków kardiologicznych i onkologicznych, to w ostatnich 5 latach najwięcej dokonano na polu osteoporozy (bifosfoniany), astmy (formoterole), prostaty (reliny). Do refundacji włączano nawet nowe leki o znikomej skuteczności, a o zawrotnej cenie. Dla przykładu wymieńmy Rilutek (Riluzol), mający pomagać przy stwardnieniu zanikowym bocznym, kosztujący 1.122,06/56 tabl, albo mający poprawiać pamięć Exelon (Rivastigmina) z ceną 332,20 zł/56 tabl. Niektóre z tych leków nowej generacji, o które larum podnosi IFPMA, rejestrujemy, stosujemy i refundujemy, może zupełnie niepotrzebnie. Dochodzą nas sygnały, że więcej szkodzą, niż pomagają, jak antydepresant Efectin (Venlafaxina), za który trzeba płacić 217,29 zł/56 tabl. Stosowanie nowych leków wymaga ogromnej roztropności. U nas niezależnie od krytycyzmu medycznego (szkodzi/pomaga) musi istnieć krytycyzm ekonomiczny (koszt/korzyść). Niestety, relacja koszt/korzyść dla wielu nowych leków wypada mało zachęcająco. Nie mamy prawa mieszać się do rządzenia amerykańskiego rządu w USA, tak jak IFPMA miesza się do rządzenia polskiego rządu w Polsce, ale gdyby nam na chwilę pozwolono to zrobić, wykazalibyśmy, że rząd bogatego kraju, jakim są Stany Zjednoczone Ameryki, nie refunduje większości 13

8 Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne Aptekarz Vol 12 Nr 1/2, (2004) nowych leków, które są refundowane w Polsce. A więc Polska pomimo niewielkiej zamożności przykłada ogromną wagę do lecznictwa, do podaży leków, w tym do finansowania leków zagranicznych z budżetu państwa. Tymczasem IFPMA w swym paszkwilu głosi Polsce i światu, że polskie władze skupiają się na ograniczaniu wydatków budżetowych kosztem pacjentów i ich stanu zdrowia, próbują ograniczyć do minimum konsumpcję leków z importu oraz nakładają astronomiczne kary na zagraniczne, innowacyjne firmy farmaceutyczne (tu zapewne chodzi o konflikt celny, który jest tematem odrębnym). Zarzut ograniczania do minimum leków z importu jest zupełnie nieodpowiedzialny w świetle danych statystycznych. Przecież udział importu w krytykowanym pięcioleciu ( ) wzrósł znacząco z 59% do 67%. Stanowi obecnie ponad dwie trzecie ogólno-krajowego spożycia leków. W swoim bezceremonialnym napadzie na Polskę Federacja straszy polski rząd, że zbliża się do sytuacji, w której producenci zagraniczni mogą uznać swoją działalność w Polsce za zbyt ryzykowną i po prostu wycofać się z rynku. Są to duby smalone wręcz księżycowe, a nawet marsjańskie: szefowie firm farmaceutycznych o których mowa, sprzedających w Polsce leki za 9 miliardów złotych rocznie (w cenach fabrycznych) musieliby być chorzy umysłowo, by zrezygnować z zysku kilku miliardów; możemy pomóc IFPMA policzyć zyski osiągane w Polsce, jeśli bez nas nie potrafi, niemal każdy polski biznesmen branży farmaceutycznej, w razie sabotażu eksportu leków do Polski przez obrażoną firmę farmaceutyczną, potrafi przywieźć jej leki skądinąd, w trybie importu paralelnego. Antypolski paszkwil IFPMA został podpisany przez dyrektora generalnego, dr. Harvey E. Bale Jr. Przez człowieka żyjącego i pracującego w Genewie, który nie ma pojęcia o Polsce i polityce lekowej państwa polskiego. Nie może być najmniejszej wątpliwości, że dr Bale opiera się na dezinformacjach przekazanych mu przez Stowarzyszenie Przedstawicieli (Zagranicznych) Firm Farmaceutycznych w Warszawie. Należy zwrócić uwagę, że to Stowarzyszenie przekracza granice działalności dozwolone prawem. Stowarzyszenie ma prawo działać w interesie reprezentowanych firm, ale nie szkodzić interesom kraju urzędowania. Tu mamy do czynienia ze szkodzeniem, przeciw któremu protestujemy zdecydowanie. 14 Mgr Jacek Polatyński Wiceprzewodniczący Zespołu Ekonomiki, Organizacji i Zarządzania Dr Tadeusz J. Szuba Przewodniczący Zespołu Ekonomiki, Organizacji i Zarządzania Stanowisko niniejsze zredagowane przez zarząd było przedstawione na posiedzeniu Zespołu Ekonomiki, Organizacji i Zarządzania PTFarm w dniu 16 lutego 2004 r. i akceptowane jednomyślnie. Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne Warszawa, luty 2004 r. Zespół Ekonomiki, Organizacji i Zarządzania Pan Zbigniew Kaniewski Minister Skarbu Warszawa Szanowny Panie Ministrze, Panu także przyszło kierować Ministerstwem Skarbu (Prywatyzacji) w klimacie amoku ekonomicznego patrz tytuł wykładu we Wprost Nr 6 z 8 lutego 2004 r.: Prywatyzacja, jakkolwiek źle byłaby prowadzona, jest dla gospodarki zbawienna. Dlatego prosimy uprzejmie o przyjęcie do wiadomości naszych uwag na temat pozostałych jeszcze do sprywatyzowania fabryk leków. Z uwag tych wynika, że źle prowadzona prywatyzacja w farmacji jest jednoznaczna z odebraniem Polakom dużej części leków, które obecnie mają. Z konieczności musimy Panu Ministrowi naświetlić sprawę lakonicznie. W razie potrzeby będziemy służyć ministerstwu obszernymi wyjaśnieniami. Jak powszechnie wiadomo, przemysł farmaceutyczny nie jest jednorodny. Składa się z dwóch bardzo różnych przemysłów: 1) markowego, zwącego siebie innowacyjnym, monopolistycznego (produkty charakteryzują się wyłącznością z racji najpierw patentu, później marki), 2) generycznego, pracującego w warunkach konkurencji, (robiącego leki, których ochrona patentowa już wygasła, ale są bardzo istotne dla farmakoterapii). Każdy przedsiębiorca ma prawo do maksymalizacji zysku. Każdy wynalazca ma prawo do pobierania za produkt chroniony patentem dowolnej ceny z tytułu monopolu, wyłączności. To jest oczywiste, zgodne z prawem. Także zgodnie z prawem po upływie ustawowego okresu ochrony patentowej ma pojawić się konkurencja (spadek cen) i zaniknąć monopol. To prawo jest brutalnie deptane przez przemysł markowy, który pragnie pobierać, i w rzeczywistości pobiera, ceny monopolistyczne zawsze. Wykorzystując system nazw zastrzeżonych. Problem jest gigantyczny. Na całym świecie sprzedaje się leków w wersji markowej za 500 miliardów dolarów. Te same leki można by kupić w wersji generycznej za 50 miliardów. Na wyjaśnienie, dlaczego ludzie dają się wystrychiwać na dudka koncernom farmaceutycznym, potrzeba dłuższego wywodu. 15

9 Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne Petycja do Ministra Skarbu Ograniczmy się tu tylko do Polski. Inwazja koncernów, aczkolwiek niehamowana (mamy już od czasów premiera Rakowskiego wolność gospodarczą), jest na razie mniejsza, bo mieliśmy relatywnie silnie rozwinięty przemysł rodzimy i dobrą ofertę tanich leków generycznych. Oferta ta kurczy się między innymi z powodu zalecanej Panu uparcie jakiejkolwiek źle prowadzonej prywatyzacji. Przykładem najbardziej dosadnym była prywatyzacja Polfy w Poznaniu przez ministra Wąsacza sprzedanie najlepszej, najnowocześniejszej fabryki leków generycznych ogromnemu koncernowi farmaceutycznemu. Przecież nie po to on kupił tę Polfę, by zwiększać podaż leków tanich. Nigdzie na świecie nie robi leków tanich, tylko drogie i bardzo drogie. Tak jak uprzedzaliśmy ministra Wąsacza, obecnie dawna Polfa w Poznaniu nie zajmuje się zupełnie uruchamianiem produkcji generyków. Robi jeszcze te stare, które musi robić, a przecież każdego roku wygasają jakieś patenty i otwierają się możliwości dla nowych generyków, dla taniej konkurencji, na którą niecierpliwie czeka Narodowy Fundusz Zdrowia. Wskutek naszych interwencji osobistych u ministrów Chronowskiego i Kameli Sowińskiej, pisemnych u ministrów Kaczmarka i Czyżewskiego zła prywatyzacja była później mniej zła. Żaden minister już nie zdobył się na oddanie fabryki generycznej koncernowi markowemu. Wypieranie z rynku tanich leków przez drogie leki spowolniało. Nie ma tu miejsca i czasu na krytykę licznych dokonanych już prywatyzacji. Obecnie w centrum naszej uwagi pozostają zamierzenia prywatyzacji dotyczące trzech dużych fabryk: Polfy Tarchomin, Polfy Warszawa i Polfy Pabianice. Nie wykluczone, że pod naszym wpływem (by źle nie prywatyzować), Ministerstwo Skarbu odstąpiło od ich prywatyzowania dziś. Chce je najpierw połączyć w kombinat i za rok, dwa, trzy podjąć próbę sprzedaży korzystniejszej. Pomysł ten ma same minusy: a) Reorganizacja dużych zakładów przemysłowych musi kosztować wiele wysiłku i energii, ergo odciągać uwagę menadżerów od ich właściwej pracy (robienia leków, szczególnie nowych leków generycznych). b) Reorganizacja fuzyjna nie przyniesie żadnego pożytku. Nie ma dowodów w przemyśle farmaceutycznym na poparcie tezy, iż fabryka leków generycznych większa jest lepsza od mniejszej. O ile w przemyśle markowym fuzje mają głęboki sens nie tylko ułatwiają walkę z konkurentami markowymi, lecz wręcz chronią wytwórcę markowego, nawet potężnego z ogromnymi zyskami, przed nieuchronną plajtą, gdy przed wygaśnięciem ochrony patentowej na leki stare nie wylansował nowych hitów, o tyle w wytwórni generycznej nie ma groźby splajtowania. Tu zawsze są zyski umiarkowane, nie grozi upadek z konia. c) Fuzja trzech Polf przyniesie straty, bo zmniejszy ich konkurencyjność. Istotą pożytku z fabryk generycznych jest tworzenie nowych leków kon- 16 kurencyjnych dla drogich leków markowych. Suma pomysłowości Polfy w Tarchominie, Warszawie i Pabianicach zawsze jest większa od pomysłowości jednego kombinatu ulepionego z trzech Polf. To jest oczywiste. Bo teraz każda Polfa musi mieć pomysły, by dobrze żyć. Po fuzji nie musi. Może istnieć żywiąc się sokami innej Polfy. d) Fuzja, nawet bardzo udana, nie ułatwi prywatyzacji obiektu, lecz ją utrudni, wręcz uniemożliwi. Ogromna fabryka, złożona z trzech fabryk, będzie zbyt kosztowna, by mogli ją nabyć prywatni przemysłowcy generyczni. Takich zamożnych nie ma. Jeśli się znajdzie, to nie po to, by produkować tanio. Oferty zakupu będą składać bogate koncerny. Im nie wolno sprzedać, bo to byłby koniec tanich leków generycznych, to byłoby równoznaczne z pozbawieniem nas leków, ponieważ nie stać nas tylko na drogie leki markowe. A więc zamierzona fuzja przekreśli ideę prywatyzacji. Wobec powyższego wnosimy uprzejmie o zaniechanie realizacji ministerialnego projektu tworzenia holdingu farmaceutycznego z trzech Polf. Wnosimy o pozostawienie ich w spokoju i wystawienie na powolną sprzedaż giełdową z wykluczeniem udziałowców strategicznych. Niech wzorem do naśladowania będzie Jelfa, a nie Polfa Kutno. Celem przecież nie jest prywatyzacja, jako taka ani wpływy z prywatyzacji, śmieszne w porównaniu z ogromnymi zyskami pozabilansowymi z fabryk generycznych. Celem jest rosnąca produkcja i oferta tanich leków generycznych, wciąż nowych. Temu celowi powinien być podporządkowany proces prywatyzacji. Tu chodzi o zawrotne pieniądze. Te trzy Polfy, w skali problemów ministerstwa maleńkie, osiągną wkrótce produkcję leków wartości 1 miliarda złotych licząc w niskich, realnych cenach generycznych. Stworzenie holdingu i złe sprywatyzowanie może zmusić nas do płacenia za te same leki 6-8 miliardów złotych. Tak ogromnie różne są bowiem ceny leków pochodzących z różnych źródeł. Dr Jerzy Surowiecki Wiceprzewodniczący Zespołu Ekonomiki, Organizacji i Zarządzania Dr Tadeusz J. Szuba Przewodniczący Zespołu Ekonomiki, Organizacji i Zarządzania 17

10 Aptekarz Vol 12 Nr 1/2, (2004) Kompromitacja rzeczników patentowych Tadeusz J. Szuba 18 Kompromitacja rzeczników patentowych (i Urzędu Patentowego) Nieznajomość ustawodawstwa farmaceutycznego wyrządza duże szkody. Warto pokazać to na konkretnym przykładzie. Sądy wszystkich instancji, aż po Sąd Najwyższy, absorbuje się bezsensownymi pracami, odciągając je od pracy pożytecznej z powodu ignorancji ekspertów rzeczoznawców-rzeczników patentowych. Od lat toczy się spór dwóch wytwórni leków o prawo do stosowania nazwy leku. Konkretnie chodzi o nazwę Nifuroksazyd. Firma A uruchomiła w 1986 r. produkcję leku, a w 1988 r. zarejestrowała jego nazwę Nifuroksazyd w Urzędzie Patentowym, jako brand, jako markę, jako coś własnego. Już samo zgłoszenie nazwy Nifuroksazyd jako własnej, proprietary, było świadectwem nieznajomości rzeczy fabrycznego rzecznika patentowego. Zarejestrowanie zaś tej nazwy przez Urząd Patentowy było świadectwem ciemnoty do kwadratu rzeczoznawcy rządowego zatrudnionego przez urząd. Każdy student IV roku farmacji wie doskonale, że istnieją nazwy międzynarodowe, których nikt sobie nie może przywłaszczyć. Polska jest krajem-członkiem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). WHO nadaje substancjom leczniczym nazwę międzynarodową, INN, International Nonproprietary Name. Termin nonproprietary znaczy właśnie to, że nazwy INN nie można uczynić prywatną własnością. Nazwa INN jest własnością całego świata. (Nie tu miejsce na omówienie zalet tego systemu, stwarzającego ład nomenklaturowy). Polska ratyfikowała system INN, więc nie wolno w Polsce go naruszać. Nie ma żadnej wątpliwości, że nazwa Nifuroksazyd jest nazwą INN. Od dawien dawna. Była zarejestrowana przez WHO pod numerem 1406 i pozostaje do dziś na wszystkich kolejnych listach kumulatywnych. Rzecznicy patentowi o tym nie wiedzą, powinni się wstydzić. Wie o tym firma B i 10 lat później uruchamia produkcję identycznego wyrobu z tąże nazwą międzynarodową. W świetle obowiązującego prawa zupełnie legalnie. Firma A uznaje to za nieuczciwą konkurencję i wytacza proces firmie B. Firma B proces przegrywa. Sąd stwierdza nieuczciwą konkurencję, nakazuje firmie B zmianę nazwy leku, wymierza karę odszkodowania. Jest to możliwe dzięki ignorancji biegłych rzeczoznawców, rzeczników. Przecież sędziowie nie uczą się na uniwersytecie prawa farmaceutycznego. Firma B odwołuje się do Sądu II instancji i sprawę wygrywa. Ale i Sąd Apelacyjny ma złych doradców (biegłych). Racje firmy B sąd opiera nie na bezdyskusyjnych podstawach (nazwa międzynarodowa, święta rzecz, każdy ma prawo ją używać bez ograniczeń), lecz na tezie, że skoro ministerstwo zdrowia lek firmy B z daną nazwą zarejestrowało, to tym samym uprawniło do wprowadzenia leku do obrotu. Teza jest fałszywa, bo gdyby zarejestrowało (przez przeoczenie) z cudzą nazwą własną, musiałoby rejestr anulować. Minister Zdrowia w przedmiocie nazw leków ani międzynarodowych, ani firmowych nie ma ważnego głosu. Może tylko nie chcieć rejestrować leków z nazwami firmowymi kolidującymi z interesem ochrony zdrowia. Np. nie wolno z nazwy czynić narzędzia reklamy, nie wolno leku na przeziębienie nazwać Gripex. O stosowaniu leku ma decydować lekarz, a nie fabrykant. Firma A otrzymawszy źle uzasadniony wyrok Sądu Apelacyjnego wnosi o jego kasację w Sądzie Najwyższym. W pozwie znów pisze głupstwa. Powołuje się na rzekome zalecenia Komisji Leków, by leki nie występowały pod taką samą nazwą handlową, bo wtedy nie sposób kontrolować, kto jest producentem danego leku. Byłem przez wiele lat członkiem Komisji Leków. Ona wie dużo, m.in. to, że w USA jest 70 generycznych preparatów kwasu acetylosalicylowego różnych firm z jedną nazwą Aspirin i nie ma najmniejszego problemu z kontrolą produktów i producentów (nazwa Aspirin, zgodnie z prawem, jest w USA, Anglii, Francji nazwą potoczną; szkoda, że Polacy łamią sobie język nazwą Acidum acetylosalicylicum). Sąd Najwyższy, nie wspierany poradą fachowych biegłych kasację uwzględnił. Uchylił słuszny wyrok Sądu Apelacyjnego. Uznał, że Nifuroksazyd to nazwa rodzajowa powszechnie używana, ale materiał dowodowy dotyczący tej kwestii ocenił jako niejednoznaczny. Dlatego przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Przy niezadowalającej znajomości prawa farmaceutycznego i prawa własności przemysłowej przez rzeczników patentowych (66% patentów i nazw markowych rejestrowanych w urzędach patentowych dotyczy leków) oraz rzeczoznawców (biegłych sądowych) absorbowanie sądów jedną błahą sprawą może potrwać i 10 lat. Dla firmy A i B to nie ma wielkiego znaczenia. Leki furanowe są już niemodne. W niektórych krajach w ogóle się ich nie stosuje. Bezzasadne zaprzątanie uwagi sądów jest dramatem dla tych podmiotów, które czekają na opóźniające się orzeczenia w ważnych sprawach. 19

11 Aptekarz Vol 12 Nr 1/2, (2004) Petycja do Ministra Integracji Europejskiej Dr Tadeusz J. Szuba Warszawa, r. 20 W.P. Prof. dr Danuta Hübner Minister Urząd Komitetu Integracji Europejskiej Warszawa Szanowna Pani Minister, Przebieg posiedzenia Rady Konsultacyjnej w dniu 12 stycznia 2004 r. poświęconego farmacji, skłonił mnie do podzielenia się z Panią, na najwyższym szczeblu, zaniepokojeniem o leki dla Polaków. Jesteśmy zgodni, iż integracja Polski z Unią Europejską jest nieuchronna i per saldo będzie korzystna. Wycinkowo, np. w farmacji, integracja będzie niosła zagrożenia. Trzeba mieć ich świadomość, nawet nie mogąc im zapobiec. W rodzinie europejskiej tracąc tu, można rekompensować gdzie indziej, np. w rolnictwie. Ale do negocjacji potrzebne są dane. Obawiam się, że poza Panią, nikt na szczycie nie uświadamia sobie skali zagrożeń. Oto ich rys możliwie lakoniczny: Średni koszt lekarstwa wydanego w 2002 r. przez kasy chorych w RFN wynosił EUR 29,80. W tymże roku średni koszt leku sprzedawanego (wydanego) w Polsce wyniósł EUR 2,53. Różnica cen jest prawie 12-krotna. Leki stosowane tu i tam są w przeważającej masie identyczne w sensie chemicznym i terapeutycznym lub bardzo podobne. RFN nie jest krajem najtańszym w Europie. Do tych rozważań przyjmijmy z błędem, że leki są w Polsce 8 razy tańsze niż w Europie Zachodniej. Dlaczego tak jest, wyjaśniałem wielokrotnie; najbardziej odświeżone wykłady są wydrukowane w Aptekarzu Nr 9/2003 i 10/2003 (patenty, nazwy zastrzeżone, leki generyczne kontra markowe, polityka lekowa państwa). Bruksela wymusza na nas zastosowanie unijnego porządku farmaceutycznego rygorystycznie, by maksymalnie utrudnić podaż i spożycie tanich leków polskich. Nie tylko w Unii, nawet w Polsce. Robi to w sposób rażąco bezwzględny: my mamy rerejestrować stare leki, wypróbowane przez lat, jako potencjalnie niebezpieczne, czego nie wymaga się od leków w RFN, Francji itd. Przy istnieniu tam tysięcy leków-śmieci, które przez dzisiejsze ucho igielne badaczy, by nie przeszły. Polityka Brukseli jest zrozumiała. Taniość polskich leków stanowi wielkie zagrożenie dla rozwiniętych krajów Unii Europejskiej, dla tamtejszego przemysłu farmaceutycznego, dla narodowej prosperity. Drogie leki mar- kowe są sprzedawane nie tylko w kraju pochodzenia lecz też eksportowane na cały świat. Wysokie na nich zyski nakręcają koniunkturę, zmniejszają bezrobocie, zwiększają dochody podatkowe skarbu państwa. Część korzyści osiąganych z drogich leków można obrócić na dofinansowanie kas chorych; wówczas ludność nie uskarża się na wysokie ceny. Łatwo więc zrozumieć nieprzejednane stanowisko sterowanej przez państwa wysoko rozwinięte Brukseli w rozmowach z naszym rządem. Po wejściu do Unii udział tanich leków generycznych w naszym lecznictwie będzie malał, ich miejsce będą zajmowały drogie leki markowe. Stopniowo, nie od razu, 1 maja 2004 r. Czy grozi nam wzrost kosztu leków obecnie spożywanych, wynoszącego w cenach detalicznych 18 mld złotych, do 144 miliardów (18 x 8))? No nie. Przecież w obecnych 18 miliardach już teraz leki zachodnie stanowią 12 mld. Problem wymiany asortymentu taniego na drogi dotyczy tylko obecnych 6 miliardów. Z nich ca 2 miliardy da się uratować, bo zawsze, nawet po 20 latach ważność patentu i przy wszelkich możliwych szykanach przemysłu generycznego, trochę leków generycznych będzie się robić. A więc problem sprowadza się do obecnych 4 miliardów, które urosną do 32 miliardów ( 4 x 8). Wzrost kosztu leczenia wyniesie 28 mld zł (32 4). Zamiast 18 mld zł będziemy musieli wydawać na leki 46 mld zł ( ), więcej 2,55 razy (46 : 18 = 2,55) niż obecnie. Wzrost kosztu leków pochłonie niemal tyle, ile obecnie Narodowy Fundusz Zdrowia ma na całe lecznictwo z lekami włącznie. Na posiedzeniu Rady nie odniosłem wrażenia, by rząd uświadamiał sobie wagę problemu. Przedstawiciele resortu zdrowia referowali beznamiętnie unijne regulacje prawne. Nie koniecznie wiernie. Np. referent obrotu równoległego słowem nie wspomniał o dyskryminacji Polski wyrażającej się naszym prawem do importu, ale Boże uchowaj, prawem do eksportu równoległego. Np. procedurę ugruntowanego zastosowania medycznego wymyśloną przez markowe koncerny farmaceutyczne dla utrudnienia produkcji konkurencyjnej w porządku dnia obrad widzi się jako szansę dla naszych firm generycznych To drobiazgi. Na posiedzeniu Rady dostrzegłem, że rząd (minister przewodniczący) nie ma pojęcia o kluczowej problematyce w farmacji, o ochronie własności przemysłowej. Z razu nie wiedział kto się nią zajmuje, zaraz potem stanęło na Ministrze Kultury. To jest porażające. Przecież twórcom, pisarzom, kompozytorom, należą się prawa autorskie, one są nieźle zabezpieczone i właśnie dlatego Minister Kultury myśli o zupełnie innych migdałach, a nie o prawach własności przemysłowej, o patentach, które z nazwami zastrzeżonymi przyczyniają koncernom farmaceutycznym niezasłużonej renty monopolowej ponad 450 miliardów dolarów rocznie!!! Kosztem biednych chorych. W warszawskiej szkole farmacji wykonano duże studium na ten temat i opublikowano (Aptekarz Nr 3/2003 po angielsku, Nr 4/2003 po pol- 21

12 Tadeusz J. Szuba Aptekarz Vol 12 Nr 1/2, (2004) sku). Publikację posłano via ambasady do wielu rządów; żaden nie zareagował. To także ilustruje ścianę, z którą przyjdzie zderzyć się polskiemu rządowi. Stopień trudności nie powinien nas paraliżować. Wręcz przeciwnie musimy znaleźć siły, zwłaszcza w Ministerstwie Gospodarki, do mozolnej pracy (Ministerstwo Zdrowia, umedycznione, trudno radzi sobie z gospodarką). Dyskontując wyniki tej pracy, wiedzmy, że dyplomacja nie pozwoli nam nazbyt namolnie walczyć o słuszne sprawy na płaszczyźnie międzyrządowej. Trzeba nauczyć się wprzęgać do rządowej służby farmaceutycznej organizacje pozarządowe, niektóre bardzo potężne i wpływowe. Dobrym uzasadnieniem tej tezy może być wydatny sukurs EGA (Stowarzyszenia Europejskiego Przemysłu Generycznego) dla naszego Polfarmedu i naszego Związku Pracodawców Przemysłu Farmaceutycznego. Jednoczenie sił ma wielkie szanse akurat przy lekach, produktach umniejszających cierpień, humanitarnych, wykorzystywanych przez koncerny do pobierania renty monopolowej aż 93,5%. Jest to renta, o czym trzeba nie wstydzić się mówić, zdecydowanie za duża. Można ją zmniejszyć redukując ochronę patentową leków z 20 do 10 lat, czego najlepszy rząd polski sam na rządach USA, Niemiec, Anglii i Francji nie wymusi. 22 Z poważaniem Dr Tadeusz J. Szuba Przewodniczący Zespołu Ekonomiki, Organizacji i Zarządzania PTFarm Stacje krwiodawstwa są otwarte dla czytelników Aptekarza przez cały 2004 rok Tadeusz J. Szuba Delegalizujmy nie-leki Obłuda, zakłamanie, określane również terminem hipokryzja, zapożyczonym od starożytnych Greków (hypokrisis), towarzyszą nam od tysiącleci. Współcześnie przejawem obłudnego postępowania ludzi mogą być produkty mające rzekomo ich uzdrawiać. Zjawisko to jeszcze nie ma nazwy, ale przybiera ogromne rozmiary. Przykładem takich produktów może być glukozamina, która w 2003 r. wyciągnęła w Polsce z kieszeni naiwnych ludzi co najmniej 100 milionów złotych. Hipokryzja w farmakoterapii nie dotyczy lekarstw bezwartościowych, a dopuszczonych do obrotu, stosowanych na podstawie urzędowych rejestrów lub nawet naukowych farmakopeji. Jak pamiętamy, najsłynniejszym takim lekiem był teriak, który miał leczyć wiele chorób, a nie leczył żadnej. Wiedza ludzka zawsze była i będzie ograniczona. Z tych samych powodów z hipokryzją nie mają na razie nic wspólnego nowe wynalazki, które być może okażą się zupełnie bezwartościowe, ale dziś jeszcze tego nie wiemy, ponieważ przechodzą przez sito badań farmakodynamicznych i klinicznych. Chodzi wyłącznie o produkty, o których już wiemy, że nie leczą, a pozwalamy sprzedawać je bez ograniczeń w postaci leku, wprowadzając w błąd konsumenta. Pozwalamy je bezkarnie reklamować jako środki lecznicze. Oto przykład reklamy glukozaminy amerykańskiej firmy Puritan`s Pride w tygodniku o półmilionowym nakładzie: - zwalcza ból i sztywność stawów, - chroni i wzmacnia stawy, - odbudowuje chrząstkę stawową, - wspomaga leczenie chorób i nadwerężeń stawów. W przypadku jakichkolwiek problemów ze stawami dostarczenie glukozaminy powoduje dodatkowe wytworzenie mazi stawowej, która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania stawów. Po przeczytaniu tej reklamy nie ma najmniejszej wątpliwości, że glukozamina, zdaniem producenta, jest (lub ma być) lekiem. Skoro tak, to powinna być zarejestrowana w urzędzie rejestracji leków i podlegać nadzorowi inspekcji farmaceutycznej. Jednak glukozamina firmy Puritan`s Pride nie jest nigdzie zarejestrowana. Nikomu i niczemu nie podlega. Czy tak być powinno? Odnośne przepisy prawne funkcjonujące w Polsce sprawiają, że glukozamina może być i jest sprzedawana w każdym punkcie sprzedaży detalicznej, ze straganami bazarowymi i kioskami ruchu włącznie. Glukozamina ma postać i wygląd medykamentu i nie ma żadnych przeciwwska- 23

13 Tadeusz J. Szuba Delegalizujmy nie-leki zań do jej obecności w aptece. Aptekarz nie jest powołany do tego, by walczyć z prasą. Jeśli miliony ludzi za pozwoleniem partii i rządu dowiadują się ze środków masowego przekazu, że glukozamina bardzo dobrze leczy stawy, najwybitniejszy aptekarz nie jest w stanie oszukiwanym ludziom pomóc. Jeśli on im nie sprzeda glukozaminy, pójdą po nią do domu towarowego lub gdziekolwiek indziej. Aptekarza zaś wykpią jako tumana, bo prasa wie najlepiej. Władze państwowe odpowiedzialne za zdrowie obywateli zupełnie tym się nie interesują. Na dobrą sprawę nikt, absolutnie nikt, nie decyduje formalnie o tym, czy glukozamina firmy Puritan`s Pride jest lub nie jest lekiem. Byłaby może lekiem, gdyby producent udał się do kompetentnego urzędu z wnioskiem rejestracji. Tak, jak wcześniej postąpiła inna firma. Pierwszą glukozaminę przywiozła do nas włoska firma Rottapharm i zarejestrowała ją jako lek, Arthryl, w 1998 r. Wykpiłem to publicznie ( Aptekarz Nr 5/6, 1999, 128). Zacytowałem stanowisko bardzo autorytatywnej instytucji, Food and Drug Administration w USA: This product is not intended to diagnose, treat, cure or prevent any disease. Okazuje się, że popełniłem błąd, który na domiar złego powtórzyłem twierdząc, że za pieniądze wydawane bezsensownie na Arthryl (Glukozaminę) można by kupić i wmontować artretykom-inwalidom protezy kolanowe, przywracające sprawność fizyczną ( Aptekarz Nr 7/8, 2002, ). Pożytek z mojej interwencji był taki, że przestano rejestrować preparaty glukozaminy. Pożytek przekształcił się w szkodę, bo glukozamina wymknęła się spod kurateli ministra zdrowia i teraz każdy, kto chce zarobić pieniądze szybko i bez trudu, wypuszcza na rynek swój preparat glukozaminy. Nawet firma GlaxoSmithKline, której sprzedaliśmy Polfę w Poznaniu, bo nam obiecała, że będzie robiła w Polsce nowe ambitne leki, zrobiła w zamian Stavomax (Glukozaminę), i sprzedaje go bez rejestru. Ta słynna fabryka osiągająca obrót tylko w Polsce 1,12 mld złotych rocznie ze sprzedaży leków, zarabiająca na tym wiele milionów, łaszczy się na dodatkowy zysk z bezwartościowej glukozaminy. Czy tak powinno się dziać w cywilizowanym kraju? Wszystko ma się odbywać pod dyktando groszorobów? Państwo dostaje od nas co roku kilkadziesiąt miliardów złotych na administrację, na zarządzanie, czyż nie powinno nas chronić przed obłudą przedsiębiorców? Sprawa jest bardzo trudna; minister zdrowia jest upoważniony przez państwo do rządzenia lekami. A skoro glukozamina teraz może nie być lekiem, minister zdrowia może nic w tej sprawie nie robić. Powstaje pytanie, kto ma z tym coś zrobić, kto jest odpowiedzialny za produkty będące nie-lekami w sensie formalnym, a obłudnie pełniące w praktyce rolę leków. Decyzja powinna należeć do prawników decydujących o podziale kompetencji wśród organów państwowych. Przypomnijmy im pokrótce historię glukozaminy, dobrze znaną nam, farmaceutom, i trochę także lekarzom, ale prawnikom zupełnie obcą. 24 Glukozaminę wykryto po raz pierwszy w chitynie w 1878 r. Pierwsza synteza glukozaminy była dokonana w 1902 r. Przez niemal cały dwudziesty wiek glukozamina istniała obok medycyny i farmacji. W ostatnich dwudziestu latach robiono próby zastosowania glukozaminy do leczenia artretyzmu. Próby były dobrze udokumentowane, efekty niemal zerowe. Początkowo glukozaminę podawano tylko we Włoszech, w iniekcjach, a więc na pewno docierała do krwioobiegu i tkanek. Efekty lecznicze były niezauważalne, ale po paru latach te kiepskie iniekcje wycofano z obrotu ze względu na niebezpieczeństwo zakażeń, wysypek skórnych, zmian w obrazie krwi. Zresztą po tych wszystkich tarapatach ukazała się praca kliniczna wykazująca dowodnie, iż glukozamina i placebo to niemal to samo (1). Fabrykanci przewidując rychły koniec iniekcji zrobili preparaty doustne (proszek lub tabletki). Te okazały się w 90% resorbowalne. Cóż z tego, skoro badania farmakokinetyczne wykazały, że po połknięciu glukozaminy nie ma jej śladu w plazmie krwi (2). Zapewne organizm ją spala, tak jak czyni to z glukozą. To nie zniechęciło ludzi dobrej wiary we Włoszech i Niemczech do leczenia stawu kolanowego glukozaminą. Nieszczęścia wielkiego nie było, bo to jest produkt naturalnie występujący w organizmie ludzkim, więc niepodawany w nadmiarze nie jest toksyczny. Z czasem literatura naukowa na temat glukozaminy jest coraz bardziej sceptyczna. W poważnym, kontrolowanym, opartym na ślepej próbie badaniu okazało się, że nie ma różnicy między glukozaminą i placebo (3). Podjęto też długotrwałe studium pomiaru szczeliny w chorym stawie kolanowym. Okazało się, że u pacjentów otrzymujących glukozaminę i placebo po 3 latach leczenia różnica szczeliny była znikoma (4). Żadna duża firma farmaceutyczna, ciesząca się poważnym autorytetem, nie wzięła do ręki glukozaminy. Dała się skusić firma Rottapharm we Włoszech (Arthryl) i firma Opfermann w Niemczech (Dona). Jedynym tam wskazaniem dla glukozaminy jest choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego (zmiany starcze, a nie reumatyzm o podłożu zapalnym). Dlaczego produkt w Niemczech i Włoszech jest dopuszczony do stosowania, skoro nie ma dowodów jego skuteczności? Zapewne dlatego, że glukozamina w sposób naturalny występująca w organizmie ludzkim nawet w większej dawce nie może być bardzo toksyczna oraz dlatego, że nie ma leków pomocnych przy zwyrodnieniu stawu kolanowego. Istnieją takie poglądy, że nie należy choremu nie okazać troski, a podanie leku nieleczącego jest rzekomo przejawem troski. Nie dopuszczono glukozaminy do stosowania w USA, Anglii, Francji, Skandynawii, Szwecji i wielu innych krajach. W Polsce dopuszczono Arthryl i nie wycofano go, ale powstrzymano się od rejestracji następnych produktów synonimicznych. Teraz widzę na rynku 10 preparatów glukozaminy (mogą być jeszcze inne, których nie dostrzegłem), które przedstawiam niealfabetycznie, a konkurencyjnie, poda- 25

14 Tadeusz J. Szuba Aptekarz Vol 12 Nr 1/2, (2004) jąc ceny detaliczne w złotych w przeliczeniu na 1 definiowaną dawkę dobową glukozaminy (DDD) wynoszącą 1500 mg: Artreum - Puritan`s Pride, USA 0,817 Artresan - Asa, PL 0,909 Zdrovit Glukozamina - NP Pharma, PL 1,036 Glukozamina - Jemo-pharm, DK 1,219 Flexodon - Medagro, PL-I 1,389 Reumatrix - Scano Medica, PL 1,450 Stavomax - GlaxoSmithKline, PL-GB 1,618 Bio-Glukozamina - Pharm Nord, DK 2,207 Ortholan - IC Medicare, CH 3,446 Arthryl - Rotapharm, I 3,462 Rozpiętość cen jest znaczna, bo czterokrotna, co w farmacji zdarza się powszechnie, jako że konsumenci-pacjenci są analfabetami towaroznawczymi i się nie targują. Wydatek pacjenta, przeważnie emeryta w podeszłym wieku, wynosi zależnie od marki produktu od 25 do 100 zł miesięcznie i jest zupełnie niepotrzebny. Zwracam się z nieśmiałym pytaniem do Rzecznika Praw Obywatelskich, czy nie można byłoby uchronić Polaka przed legalnym nabijaniem go w butelkę. Aptekarz w tej sprawie może zrobić bardzo niewiele. Należy podkreślić, że glukozamina jest jednym z wielu produktów ilustrujących wyłudzanie pieniędzy. Ogromnych pieniędzy, skoro jeden artykuł może kosztować 100 mln zł. Oprócz glukozaminy jest wiele innych takich leków-nieleków, np. prasteron (dehydroepiandrosteron, DHEA), melatonina et cetera. Wprowadzić ład można. Ktoś musi decydować o tym, czy dany produkt jest lekiem, czy nie jest. Jeśli jest musi być rejestrowany, po czym reklamowany i sprzedawany zgodnie z prawem farmaceutycznym. Jeśli nie jest nie powinien mieć postaci leku, nie powinno być wolno go reklamować i sprzedawać jako leku. Piśmiennictwo: 1. Reichelt, A. et alia: Efficacy and safety of intramuscular glucosamine sulfate in osteo-arthritis of the knee. Arzneim. Forsch. 44 (1994), Setnikar, I. et alia: Pharmacokinetics of glucosamine in man. Arzneim. Forsch. 43 (1993), Rindone, J.P. et alia: Randomized, controlled trial of glucosamine for treating osteoarthritis of the knee. West. J. Med. 172 (2000), Reginstar, J.V. et alia: Long-term effects of glucosamine sulphate on osteoarthritis progression: a randomized, placebo-controlled clinical trial. Lancet 357 (2001), Tadeusz J. Szuba Warszawa, r. Redaktor Aptekarza Pani Ewa Dux-Prabucka Redaktor Gazety Farmaceutycznej Szanowna Pani Redaktor, W Gazecie Farmaceutycznej Nr 1/2004 rozpoczęła Pani Nowy Rok życzeniami pod hasłem Wspierajmy tych, co mają. Chce Pani dawać każdemu: aptekarzowi, hurtownikowi, zwłaszcza fabrykantowi. Niech Pani wspiera, daje komu ile chce, ale w życiu prywatnym. W życiu publicznym godzimy się z konieczności na hasła i akcje charytatywne, gdy dzieci chodzą głodne do szkoły lub chorzy są nieleczeni, ale hasła te brzmią wręcz groteskowo, jeśli odnoszą się do koncernów przemysłowych. Tych, co mają, nie ma potrzeby wspierać (chyba że ktoś chce się przypodobać, by mu coś ze stołu spadło). Oni sobie sami dobrze radzą. Politycy i dziennikarze niech im tylko nie przeszkadzają. Wspierać powinniśmy tych, którzy są zdolni i pragną czegoś dokonać niezależnie od tego, ile mają. Choć oczywiście bardziej logiczne jest wesprzeć zdolnego studenta, który nie ma, niż zdolnego przemysłowca, który ma. Jestem farmaceutą, który ma, otoczonym wieloma aptekarzami, którzy bądź mają, bądź są w długach. Bardzo Panią proszę, niech Pani nas nie wspiera. Pani apele o sukurs są zupełnie niepotrzebne. Zapewniam Panią, że są absolutnie nieskuteczne. Zamożność aptekarstwa zaistnieje automatycznie, w interesie nie aptekarzy, w interesie chorych, gdy rząd wykurzy z aptek bazarowe praktyki, wykurzy kupczyków przekształcających apteki w kramy. Co Pani robi, by na łamach wytłumaczyć rządowi i ustawodawcom, jak powinno wyglądać prawo farmaceutyczne? Służące dobrze wszystkim Polakom, a nie aptekarzom. Pani apoteoza posiadaczy koncentruje się w artykule Wspierajmy tych, co mają na koncernach farmaceutycznych. Zarzuca Pani nam, a w szczególności politykom i dziennikarzom, iż chcemy, by koncerny farmaceutyczne rozdawały leki, a nie na nich zarabiały. A przecież, twierdzi Pani, te koncerny zagraniczne są dla Polaków zasłużone: zatrudniają (lekarzy i farmaceutów w charakterze repów), wysyłają (lekarzy na zjazdy i 27

15 Tadeusz J. Szuba Życzenia adresowane do Redaktora Gazety Farmaceutycznej konferencje), edukują, finansują (organizacje prozdrowotne, towarzystwa naukowe), wydają (ulotki, książki), utrzymują (telewizję z reklam). Takie naiwne laurki można zrozumieć w publikacjach stowarzyszenia firm zagranicznych. Są niepojęte w poważnej polskiej prasie. Przecież firmy zagraniczne zatrudniają lekarzy i farmaceutów odciągając ich od mądrej i pożytecznej pracy do stronniczej reklamy (przecież chyba Pani nie wierzy, iż każda statyna każdego koncernu jest najlepsza) nie po to, by Polsce się zasłużyć, lecz jedynie po to, by zarobić. Jak Pani może pochwalać sytuację, w której Polska podobniejsza jest do Czadu lub Gabonu, aniżeli do Anglii lub Szwecji. Przecież w krajach, którym staramy się dorównać, jest nie do pomyślenia, by lekarz lub farmaceuta z wyższym wykształceniem antyszambrował w placówkach zdrowia ze swymi ulotkami. Tam od tego są salesmani. A Pani ten stan uważa za chwalebny dla Polski. Pani Redaktor, neoliberałowie hołdują filozofii, iż robienie pieniędzy jest wielką cnotą. Zgódźmy się z tym, jeśli te pieniądze są uzyskiwane zacnie, nie korupcją, oszustwem czy lichwą. Jeśli powiększają dochód narodowy, a nie biedę. Pani wydaje Gazetę, która też robi pieniądze. I to uczciwie. Ale my Panią kochamy nie za to, a za teksty przysparzające mądrości i pośrednio dochodu wszystkim. Pani ma wielki urok. Chciałbym, by Pani go wykorzystywała do mówienia i pisania prawdy. Pani uwierzą. A prawda jest następująca: Nie ma żadnej niechęci, nie mówiąc o wrogości, do firm farmaceutycznych. Lekarze, ludzie decydujący o stanie rynku leków, są bardzo producentom życzliwi. Również producentom zagranicznym, którzy słono każą za leki płacić. Licząc w cenach hurtowych spożywamy rocznie leków za 15 mld złotych, w tym krajowych tylko za 5 mld zł, a zagranicznych za 10 mld. Mówienie o niechęci do firm zagranicznych jest rażącym mijaniem się z prawdą. Mówimy, i powinniśmy mówić, źle o firmach zagranicznych tylko wtedy, gdy wykorzystując meandry prawa chcą na nas zarobić barbarzyńsko. Wówczas protestujemy i Pani powinna protestować razem z nami. Sprawa jest prosta. Każda firma ma prawo wprzęgać naukowców w opracowanie nowego leku, ma prawo lek opatentować, zarejestrować i sprzedawać monopolistycznie po dowolnej cenie. Przez określoną prawem ilość lat. Później prawo otwiera drzwi dla konkurencji. Inne firmy robią to samo i oferują razy taniej. Nieładne, sprzeczne z duchem prawa, sprzeczne z interesem chorych jest nieetyczne przeszkadzanie firmom konkurencyjnym. Takim nieetycznym postępowaniem jest posyłanie repów, czy to lekarzy, czy farmaceutów, do zakładów leczniczych i plucie w ucho, iż produkt ich marki jest lepszy. Niekiedy to plucie w ucho jest dokonywane z takim talentem, że produkt ich marki 6-krotnie droższy, jawi się tańszym. 28 Pani jest prawa, z wykształceniem humanistycznym, więc Pani umysł nie dopuszcza bezeceństwa przy podawaniu leków chorym. Ja też jestem prawy, ale wykształcenie mam biznesowe. Przeto jestem mniej łatwowierny. Widziałem wiele bezeceństwa i staram się coś robić, by zmniejszyć jego zakres. Nie dzięki mnie, ale dzięki takim jak ja pazerność koncernów farmaceutycznych jest w Polsce 10 razy mniejsza niż za granicą. Nawet w tak światłych krajach jak w USA, RFN lichwa koncernów wyrażająca się po okresie ochrony patentowej różnicą ceny leku markowego, koncernowego, i leku konkurencyjnego, niekoncernowego, dochodzi do 12000%. W Polsce lichwa sięga tylko 1200%. Proszę mi wierzyć. To są dane udokumentowane sprawdzalnymi badaniami naukowymi. Patrząc na wszystkich, na wszystko, także na przemysł farmaceutyczny, starajmy się dostrzegać i dobro i zło. Wspierajmy to, co dobre, nie wspierajmy tego co złe. W Pani chciałbym widzieć tylko dobro. I nosić na rękach. Niech Pani mi nie przeszkadza. też redaktor Balsam profilaktyczno-leczniczy do ust * * * Tadeusz J. Szuba Wskazania: Stany podrażnień w przebiegu opryszczki, zajadów, trądzika młodzieńczego. Działanie: łagodzi podrażnienia, uczucie swędzenia i pieczenia, przyśpiesza gojenie, działa ochronnie, zapobiega pękaniu ust, pielęgnuje wrażliwą skórę. Sposób użycia: nanosić cienką warstwę preparatu kilka razy dziennie profilaktycznie lub leczniczo. Środki ostrożności: Zaleca się ostrożne stosowanie u dzieci do lat 5 i osób wrażliwych na Skład: składniki preparatu. Unikać kontaktu z okiem. Ung. Album, Zincum oxydatum, Phenylum salicylicum, Tinct. Tomentillae, Sulphur, Menthol, Methylparaben, Propylparaben. Opakowanie: Tuba 7 g Termin trwałości: 2 lata Preparat dostępny w hurtowniach farmaceutycznych Wytwórnia Kosmetyków IRIA ul. Bagatela 1, Otwock 29

16 Aptekarz Vol 12 Nr 1/2, (2004) Bezpieczeństwo stosowania leków Danuta Wojnicka-Szuba Bezpieczeństwo stosowania leków (informacje poniższe są uzyskane via WHO) ReFacto (Moroctocog alfa) Kanada. Lek został dopuszczony do stosowania w 2002 r. Główne dlań wskazanie to profilaktyka krwawień u pacjentów hemofilitycznych, u których trzeba dokonać zabiegu chirurgicznego. W 2003 r. ostrzeżono lekarzy o braku skuteczności tego środka. Leku jeszcze nie wycofano z obrotu licząc na to, że lepsze dawkowanie i monitorowanie może poprawić terapeutyczne efekty. Red.: Moroctocog alfa jest rekombinowanym czynnikiem VIII. Klasyczny przeciwkrwotoczny czynnik VIII jest produkowany z krwi ludzkiej. Ten rekombinowany uzyskuje się biotechnologicznie w komórkach jajników chomika chińskiego. Patent na to był udzielony firmie Kabi Vitrum w 1991 r. Patent musiał nie być przesadnie skuteczny, skoro produkt jest komercjalizowany przez różne firmy. Np. w Anglii oferuje go: Aventis Boehring (Helixate), Baxter Bioscience (Recombinate), Bayer (Kogenate), Wyeth (ReFacto). Nie jest wykluczone, że firmy te nie produkują tego środka leczniczego, lecz go kupują od firmy zaawansowanej biotechnologicznie (np. Genetics Institute, Cambridge, MA, USA). W Polsce ReFacto został zarejestrowany przez oddział austriacki Wyeth-Lederle. Produkt rekombinowany, jeśli jest jakościowo zadowalający, miałby sens, gdyby był cenowo przystępny. Niestety, jest bardzo drogi. W USA ReFacto z pierwszej ręki (Genetics Institute) kosztuje 1360 dolarów za 1 fiolkę 1000 j (proporcjonalnie mniej kosztują fiolki 500 i 250 jednostek). W Polsce, przy obecnie nawet niskiej cenie dolara, kwota 1360 dolarów to jednak ponad 5000 złotych. Trudno sobie wyobrazić szpital w służbie Narodowego Funduszu Zdrowia zdolny do zakupu ReFacto. Na wieść z Kanady, że skuteczność środka jest wątpliwa, nasuwa się pytanie, czy jego bardzo szybka rejestracja w Polsce była potrzebna. Phenylpropanolamina Japonia. W Japonii jest na rynku wiele preparatów, leków złożonych, zawierających Phenylpropanolaminę (PPA). Są to leki na przeziębienie, kaszel, a także leki mające zmniejszać apetyt (odchudzające). Ministerstwo Zdrowia otrzymuje doniesienia o poważnych problemach kardiowaskularnych u chorych stosujących te leki. Najpoważniejsze to krwotoki mózgowe. Ministerstwo nie poleciło jeszcze wycofania z obrotu leków zawierających PPA, ograniczyło się do zarządzenia wpisania rygorystycznych ostrzeżeń w ulotkach i informacjach naukowych, lecz już prosi producentów o opracowywanie nowych receptur, bez PPA. Red.: Phenylpropanolamina to nazwa poprawna, rekomendowana przez WHO (INN), stosowana w wielu farmakopeach narodowych, ale warto przypomnieć, że nazywało się ją też Norephedriną. To pomaga uświadomić sobie natychmiast jej własności sympatykomimetyczne (pobudzające układ sympatyczny), własności Ephedriny. Zarówno Ephedrina, jak i Norephedrina poszły do lamusa głównie dlatego, że nie są selektywne. Pobudzają receptory adrenergiczne alfa i beta. Chorzy i lekarze wolą dzisiaj bądź leki działające na receptory alfa (np. obkurczające naczynia krwionośne nosa), bądź na receptory beta (rozluźniające oskrzela). O ile Ephedrina bywa jeszcze wzmiankowana w podręcznikach dla celów naukowych, Phenylpropanolaminy już się nie pamięta. W polskich lekach już od dziesięcioleci jej nie było. Teraz modne u nas jest małpowanie wzorów amerykańskich i bez przeszkód rejestruje się niepotrzebne leki w rodzaju Contac 400 zawierające PPA. Dwa lata temu w Aptekarzu Nr 1/2 (2002), domagaliśmy się z inspiracji FDA wycofania z aptek preparatu Contac 400. Nie wycofano. Valsartan (Diovan) Japonia. Biuro ds. Bezpieczeństwa Leków i Żywności alarmuje, że przy stosowaniu przeciwnadciśnieniowego Valsartanu (Diovanu) notuje się przypadki śródmiąższowego zapalenia płuc. Po zaobserwowaniu gorączki, kaszlu, duszności, zmian w klatce piersiowej, Valsartan trzeba natychmiast odstawić i leczyć zapalenie. Red.: Sartany wymyślono (Losartan, Valsartan i inne), gdy ochrona patentowa prili wygasała i miliardowe na nich zarobki stały się zagrożone. Sartany miały był lepsze od prili, które dobrze obniżają ciśnienie, ale u niektórych chorych dają odruchy kaszlowe. Wypieranie doskonałych prili (Enalapril, Captopril) trwa wyjątkowo długo. Sartany zaczynają już tracić ochronę patentową, pojawiają się tańsze odmiany generyczne (Xartan, Lorista). Nie będzie komu opowiadać lekarzom o wyższości sartanów nad prilami. Rofecoxib (Vioxx) i Celecoxib (Celebrex) Australia. Komitet ds. Niepożądanych Reakcji Leków otrzymał znaczącą liczbę raportów o szkodliwym działaniu Rofecoxibu i Celecoxibu na przewód pokarmowy. Wcześniej reakcje wrzodowe dostrzegano przeważnie u osób starszych, już znanych z wrażliwości przewodu pokarmowego na środki przeciwzapalne. Obecnie skargi na krwawienia otrzymuje się od 30 31

17 Danuta Wojnicka-Szuba Bezpieczeństwo stosowania leków osób w wieku poniżej 60 lat, u których nie obserwowano dawniej czynników ryzyka. Komitet stwierdza, że selektywne inhibitory COX-2 (Rofecoxib i Celecoxib) powinny być traktowane z podobną ostrożnością jak inne niesteroidowe środki przeciwzapalne. Red.: O niepożądanych działaniach coxibów raportowaliśmy niejednokrotnie: Aptekarz Nr 11/2003 str. 309, Nr 5-6/2002 str. 149, Nr 1-2/2001 str. 43. Repaglinid (NovoNorm) Kanada. Ostrzega się lekarzy przed stosowaniem Repaglinidu (Novonormu) przez tych diabetyków, którzy obniżają poziom cholesterolu Gemfibrozilem. Może wystąpić silna i długotrwała hipoglikemia. Red.: Gemfibrozil jest bardzo popularny w Kanadzie, w Polsce nie. U nas stosuje się szeroko inne fibraty: Fenofibrat (Lipanthyl, Grofibrat) i Bezafibrat (Bezamidin, Bezalip). Jeśli niedopuszczalne jest jednoczesne stosowanie Repaglinidu z fibratem Gemfibrozilem, to w Polsce należałoby obawiać się połączenia Repaglinidu z Fenofibratem i Bezafibratem, też fibratami. Salmeterol (Serevent) Kanada. Podano do wiadomości informacje nt. SMART. Badanie Salmeterol Multicenter Asthma Research Study (SMART) zostało w USA zatrzymane z uwagi na zaobserwowany wzrost zgonów astmatyków otrzymujących Salmeterol (Serevent) w porównaniu z tymi otrzymującymi placebo. W Kanadzie Salmeterol nie jest dozwolony do stosowania w monoterapii astmy, nie może sam służyć do podtrzymywania leczenia astmy i nie może zastępować kortykosteroidów, ni wziewnych, ni doustnych. Może być środkiem dodatkowym u osób leczonych kortykosteroidami wziewnymi. Red.: W Polsce Salmeterol jest szeroko stosowany. Salmeterolu wdycha się rocznie 135 mln dóz. Robi to nie garstka, a tłum pacjentów. Trzeba im mówić, że leku nie wolno gwałtownie odstawić. Trzeba odstawiać bardzo ostrożnie w porozumieniu z lekarzem. Venlafaxina (Efectin) Anglia, Stany Zjednoczone, Kanada, Szwecja. Venlafaxiny nie wolno stosować do leczenia depresji u dzieci i młodzieży poniżej 18 lat. U nich lek wyrządza więcej szkody niż przynosi pożytku. Dane kliniczne nie wykazują skuteczności leku u niepełnoletnich chorych, a nawet zaobserwowano pod jego wpływem wzrost wrogiego nastawienia, myśli samobójcze, samookaleczenia. Szwedzka agencja ds. leków mówi, że sprawa ryzyka/pożytku z Ven- 32 lafaxiny będzie rozpatrywana w 2004 r. na forum Unii Europejskiej. Tymczasem zabrania się w Szwecji stosowania leku u dzieci i młodzieży. Red.: Aptekarze polscy powinni bacznie przyglądać się receptom na Efectin (wiek chorego). Dyspensują ich niemało, rocznie. Nasze centrum ds. reakcji niepożądanych jest bierne, co nie zwalnia nas z obowiązku troski o chorego. Sirolimus USA. Bezpieczeństwo i skuteczność Sirolimusa przy immunosupresyjnej terapii po przeszczepie płuc nie zostały potwierdzone. Miały miejsce przypadki oskrzelowego rozstępu zespoleniowego, w tym śmiertelne. Również notowano zgony pacjentów otrzymujących Sirolimus po przeszczepie wątroby i nerek. Lek nie jest więcej rekomendowany do immunosupresji, aczkolwiek z listy leków jeszcze nie został skreślony. Red.: Sirolimus jest pierwszym limusem, antybiotykiem zastosowanym do profilaktyki odrzucania przeszczepów. Był opracowany przez firmę Ayerst w 1974 r. Został dopuszczony w Polsce, i jest nadal, pod nazwą handlową Rapamune. Nieco większą karierę zrobił drugi limus, Tacrolimus, opracowany przez firmę Fujisawa w 1986 r. Też jest bardzo toksyczny, mało stosowany. W Polsce nazywa się Prograf. Może się okazać przyczynkiem do postępu nie w chirurgii, a w dermatologii. Dostrzeżono jego przydatność do leczenia atopowej egzemy. Najnowszym limusem jest Pimecrolimus zrobiony przez firmę Sandoz w 1991 r. Pisaliśmy o nim niedawno, gdy został zarejestrowany w Polsce ("Aptekarz" Nr 4/2003, 98-99) pod nazwą Elidel. Producent, dawniej Sandoz, obecnie Novartis, mając w ofercie immunosupresyjną Cyclosporinę, rekomenduje swojego limusa wyłącznie do leczenia egzemy. Pergolid USA. Pergolid ma wskazania do leczenia choroby Parkinsona jako środek pomocniczy, uzupełniający przy podawaniu Levodopy/Carbidopy. Niestety, dostrzeżono oprócz innych działań niepożądanych (zapalenie opłucnej, wysięk opłucnowy, zapalenie osierdzia) przypadki uszkodzenia zastawek serca. Nie są to zdarzenia częste, dotykają 0,005% pacjentów, ale trzeba o tym wiedzieć. Należy z Pergolidem uważać, zwłaszcza u pacjentów, którzy już wiedzą, że źle znosili alkaloidy sporyszu. Red.: Pergolid jest w Polsce i ma nazwę Permax. 33

18 Aptekarz Vol 12 Nr 1/2 (2004) Aptekarz Vol 12 Nr 1/2 (2004) Chcesz zamożnej Polski? Nie marnotraw pieniędzy na drogie lekarstwa Przykłady ilustrujące problem: cena cena pełna refundowana Uczulenia. Cetirizina. Zyrtec tabl 10 mg x 20 16,07 zł 10,46 zł Amertil tabl 10 mg x 20 11,94 zł 6,33 zł Biegunka. Loperamid. Imodium cps 2 mg 30 53,25 zł 53,25 zł Loperamid tabl 2 mg x 30 7,48 zł 3,11 zł Osteoporoza. Alendronian. Fosamax tabl 10 mg x ,98 zł 65,44 zł Ostolek tabl 10 mg x 28 66,73 zł 20,02 zł Cholesterol. Atorvastatina. Sortis tabl 20 mg x ,13 zł 88,60 zł Tulip tabl 20 mg x 30 54,71 zł 16,41 zł Nadciśnienie. Indapamid. Tertensif SR tabl 1,5 mg x 30 17,93 zł 12,55 zł Diuresin SR tabl 1,5 mg x 30 10,76 zł 5,38 zł Stany bólowe. Tramadol. Tramal ret. tabl. 100 mg x 10 17,51 zł 10,98 zł Poltram ret. tabl 100 mg x 10 13,07 zł 6,54 zł (podano ceny apteczne) H.M. 15 lutego 2004 r. zmarł Dr Teodor Kikta członek honorowy Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego Farmaceuta, oddany bez reszty farmacji, dużą część swego życia poświęcił zapisom osiągnięć farmaceutycznych, by pamięć o nich przetrwała w historii. Przedstawienie samego tylko spisu prac historycznych Doktora wymagałoby kilku stron maszynopisu. W tej krótkiej nocie pośmiertnej musimy ograniczyć się do podkreślenia Jego zasług dla utrwalenia obrazu pierwszych 150 lat Tarchomińskich Zakładów Farmaceutycznych i Warszawskich Zakładów Farmaceutycznych, 100 lat przemysłu farmaceutycznego w Wielkopolsce i na Pomorzu. W związku z orientacją proprzemysłową wymieńmy niektóre spośród wielu nazwisk, którym poświęcił odrębne monografie: Edward Gessner ( ), Edward Gobiec ( ), Wincenty Karpiński ( ), Stanisław Kiełbasiński ( ), Stanisław Klawe ( ), Jerzy Luba ( ), Leon Nasierowski ( ), Konstanty Potocki ( ), Tomasz Spasowicz twórca polskiej insuliny ( ), Józef Trawkowski ( ), Tadeusz Cieślawski ( ). Zainteresowania zmarłego historyka uczonymi koncentrowały się na nielicznych indywidualnościach, znaczących dla swej epoki, jak np. Jędrzej Śniadecki, Jerzy Aleksandrowicz, Stanisław Konopka, Konstaty Hrynakowski. Temu ostatniemu poświęcił najwięcej uwagi jako organizatorowi farmaceutycznych studiów uniwersyteckich od 1920 r. i orędownikowi ich emancypacji. Dr Kikta ukończył studia przed wojną w poznańskiej szkole farmacji, a doktorat obronił po wojnie w uczelni warszawskiej. Pracował od 1937 r. do 1958 r. w aptekarstwie (aż po Departament Farmacji Ministerstwa Zdrowia), a od 1958 r. w przemyśle leków. Wielkim dziełem jego życia było utworzenie na gruzach aptek warszawskich Muzeum Farmacji, którego był kustoszem do 1992 r. W dowód uznania zasług dla farmacji otrzymał od Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego najwyższe odznaczenie Ignacego Łukasiewicza. Cieszył się estymą nie tylko polskich farmaceutów. Był członkiem wielu towarzystw naukowych, był członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Historii Medycyny, a także członkiem honoris causa American Institute of the History of Pharmacy. Pozostanie długo w naszej wdzięcznej pamięci Okręgowa Rada Aptekarska w Warszawie i Redakcja Aptekarza 34 35

19 Aptekarz Vol 12 Nr 1/2 (2004) Zmarli farmaceuci 4 listopada 2003 r. Dr Edmund Bamburski 9 listopada 2003 r. Mgr Hanna Kulińska 19 listopada 2003 r. Mgr Alicja Jastrzębska 22 listopada 2003 r. Mgr Blandyna Dąbrowska-Lewandowska 28 listopada 2003 r. Mgr Zofia Kieraszewicz 11 grudnia 2003 r. Mgr Ryszard Łobarzewski 23 grudnia 2003 r. Mgr Zofia Płóciennik 24 grudnia 2003 r. Mgr Barbara Okińczyc 28 grudnia 2003 r. Mgr Stanisława Gwizdoń 29 grudnia 2003 r. Mgr Jerzy Kozarzewski 1 stycznia 2004 r. Dr Krystyna Jakimowska-Dudzińska 4 stycznia 2004 r. Mgr Stanisław Wiśnicki 10 stycznia 204 r. Mgr Krystyna Machnicka 18 stycznia 2004 r. Mgr Halina Zduń 31 stycznia 2004 r. Mgr Jerzy Dobrowolski Cześć Ich pamięci Okręgowa Rada Aptekarska w Warszawie i Redakcja Aptekarza 36