STARZENIE SIÊ A ODPORNOŒÆ
|
|
|
- Renata Janik
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 STARZENIE SIÊ A ODPORNOŒÆ dr n. farm. Pawe³ BODERA Aging and immunological function Summary. We live in a potentialy hostile world filled with a lot of infectious agents. In our life we should avoid one of the most important weakeners of our immune system: bad nutrition. Obesity, caused by overeating is recognised as an epidemic disease of the modern, industrialised world. The other factor which could weaken our immune system and cause e.g. chronic fatigue is stress. The next and perhaps the most dangerous factor associated with a decline in immune function is aging. Aging leads to lower tolerance of fatigue, a higher incidence of cancer, infection and autoimmune disease. Various groups of the population could be at risk of vitamin and microelement deficiency and could benefit from supplementation, but the elderly people are in the of highest risk group. Until the 1990s, there were only few properly conducted clinical trials involving vitamins and microelements. Increasing amount of evidence is emerging from double-blind, randomised, placebo-controlled trials and also from systematic reviews and meta-analyses S³owa kluczowe: mikroelementy, obni enie odpornoœci, starzenie siê, witaminy, z³e od ywianie. Keywords: microelements, immunodeficiency, aging, vitamins, bad nutrition. Zmiany w odpornoœci zwi¹zane ze starzeniem siê dotycz¹ g³ównie przemian w funkcjonowaniu komórek T. Wraz ze starzeniem siê wystêpuj¹ równie zmiany w funkcjonowaniu komórek B. Starzenie siê organizmu to naturalny proces, któremu prêdzej czy póÿniej musi sprostaæ ka da ywa istota. Jednym z najczêstszych czynników os³abiaj¹cych odpornoœæ jest z³e od ywianie (1). Niedobory pokarmowe s¹ spotykane przynajmniej u jednej trzeciej osób starszych w krajach uprzemys³owionych (2). Nadmierne jedzenie i oty³oœæ, obecnie przyjmuj¹ce formê epidemii na Zachodzie, pogarszaj¹ tak e funkcje uk³adu odpornoœciowego. Stres jest równie atakiem na równowagê uk³adu immunologicznego (3). Starzenie siê wi¹ e siê z pogarszaniem siê funkcji odpornoœciowej, które prowadzi do wzrostu wystêpowania infekcji, raka i chorób autoimmunologicznych. Zmiany w odpornoœci zwi¹zane ze starzeniem siê dotycz¹ g³ównie przemian w funkcjonowaniu komórek T. Wraz ze starzeniem siê wystêpuj¹ równie zmiany w funkcjonowaniu komórek B (4). SK ADNIKI OD YWCZE A ODPOWIED IMMUNOLOGICZNA Z³e od ywianie jest g³ówn¹ przyczyn¹ niedoboru odpornoœci na œwiecie, a braki w sk³adnikach od ywczych s¹ powszechne w krajach uprzemys³owionych. Badanie przeprowadzone w Detroit w 1993 r. dotycz¹ce zdrowych starszych ludzi wykaza³o œrednie dzienne spo ycie cynku o wartoœci 9 mg, czyli 40% poni ej RDA (recommended dietary allowance zalecanej w USA normy ywieniowej), wynosz¹cej 15 mg. Poziomy cynku w neutrofilach i limfocytach by³y o wiele ni sze ni te w grupie kontrolnej pacjentów (5). Badanie przeprowadzone w Belgii dotycz¹ce stanu selenu u doros³ych wykaza³o dzienne œrednie spo ycie selenu wynosz¹ce tylko 40 mcg, mniejsze ni amerykañski bezpieczny i wystarczaj¹cy zakres spo ycia wynosz¹cy mcg dziennie (6). W badaniu funkcji immunologicznych u starszych pacjentów pozostaj¹cych pod opiek¹ pielêgniarsk¹ w wyniku udaru 22% mia³o deficyt witaminy A a 48% deficyt witaminy C (7). Wyniki te s¹ typowe dla wspó³czesnych badañ ywieniowych, które pokazuj¹, e wielu ludzi, zw³aszcza starszych, ma deficyty sk³adników od ywczych nawet wed³ug obni onych norm RDA. 20
2 W badaniu z roku 1992 Chandra podawa³ starszym pacjentom suplement multiwitamino- -mikroelementowy lub placebo. Poziomy sk³adników od ywczych ustalono na % RDA. Po 12 miesi¹cach pomiary odpowiedzi immunologicznej wykaza³y wyraÿny wzrost w grupie suplementów. Iloœæ limfocytów T pomocniczych, dzia³anie limfocytów NK, namna- anie siê komórek T w odpowiedzi na mitogeny (sztuczne, eksperymentalne antygeny) oraz poziomy receptorów IL2 i IL2 znacznie wzros³y, przy braku zmian w grupie placebo. Wszystkie te pomiary poprawy odpornoœci wi¹za³y siê z korzyœciami klinicznymi. Œrednia liczba dni choroby zakaÿnej wynosi³a 23 w grupie suplementów a 48 w grupie placebo. Antybiotyki by³y stosowane œrednio przez 18 dni w grupie suplementów a 32 dni w grupie placebo (8). Badania analizuj¹ce stosowanie ró nych sk³adników w niskich dawkach pokazuj¹, e nawet niewielkie uzupe³nienie diety witaminami i mikroelementami mo e spowodowaæ poprawê odpornoœci. Pokazuj¹ równie, e ³¹czenie sk³adników mo e dawaæ efekt synergiczny, mimo e wiêkszoœæ opublikowanych badañ skupia siê tylko na jednym sk³adniku od ywczym, hormonie lub leku w celu podniesienia odpornoœci. WITAMINA A: PRZECIWINFEKCYJNA Witamina A (lub retinol) jest witamin¹ rozpuszczaln¹ w t³uszczach, która jest niezbêdna dla wrodzonej (nieswoistej) odpornoœci. Witamina A jest konieczna dla zdrowia komórek nab³onkowych (wydzielaj¹cych œluz), które wyœcie³aj¹ usta, nos, gard³o, o³¹dek, jelita, p³uca i drogi moczowo-p³ciowe, z powodu swojego udzia³u w produkcji mukopolisacharydu (9). Bez odpowiedniej iloœci witaminy A komórki nab³onkowe twardniej¹, co powoduje ich ³atwiejsz¹ penetracjê przez bakterie i paso yty. Komórki nab³onkowe pe³ni¹ jedn¹ z g³ównych funkcji bariery wrodzonej odpornoœci. Ponadto komórki nab³onkowe z deficytem witaminy A nie wydzielaj¹ lizozymu, enzymu trawi¹cego bakterie (10). W 1982 r. witamina A zosta³a nazwana witamin¹ przeciwinfekcyjn¹, gdy dwóch brytyjskich badaczy opublikowa³o skrót badania nad ludÿmi i zwierzêtami ³¹cz¹cego niedobór witaminy A z obni on¹ odpornoœci¹ na infekcje (11). Uzupe³nianie witaminy A w du ej dawce jest kontrowersyjne, gdy mo e siê ona gromadziæ w w¹trobie a do poziomu toksycznego. W ocenie toksycznoœci witaminy A Hathcock i wspó³autorzy notuj¹, e u doros³ych toksycznoœæ witaminy A przy spo yciu uzupe³niaj¹cym mniejszym ni 50,000 IU dziennie przez d³ugi okres wystêpuje rzadko. Stwierdzaj¹ oni, e przypadki toksycznoœci witaminy A u doros³ych przyjmuj¹cych dzienny suplement mniej ni IU dotycz¹ osób z niezwykle wysokim spo yciem lub pogorszonym stanem zdrowia, np. poprzez czynn¹ chorobê w¹troby, niedo ywienie lub u ywanie narkotyków lub alkoholu (12). WITAMINA C: WIÊCEJ ZNACZY LEPIEJ Witamina C (kwas askorbinowy, ASC) jest przedmiotem ogromnej liczby badañ eksperymentalnych i klinicznych. W swoim artykule z 1984 roku Anderson, badaj¹cy kwas askorbinowy od d³ugiego czasu, nazwa³ kwas askorbinowy witamin¹ stymuluj¹c¹ procesy immunologiczne, przeciwzapaln¹ i przeciwalergiczn¹ (13). Stwierdzi³, e ASC jest niezbêdna do wspierania optymalnej migracji neutrofilów i makrofagów do miejsc infekcji. Zauwa y³ równie, e wysokie poziomy kwasu askorbinowego w surowicy krwi podnosz¹ mobilnoœæ neutrofilów i zdolnoœæ do przekszta³cania siê limfocytów. Neutrofile i makrofagi wydzielaj¹ toksyczne utleniacze nadtlenki i rodniki wodorotlenowe s³u ¹ce im jako broñ do walki z drobnoustrojami. Utleniacze wydostaj¹ siê z neutrofilów, uszkadzaj¹c oraz otaczaj¹c tkankê i przyczyniaj¹c siê do rozwoju procesu zapalnego, chyba e zostan¹ zneutralizowane przez odpowiednie przeciwutleniacze, takie jak kwas askorbinowy. WITAMINA E: PRZECIWUTLENIACZ I STYMULATOR PROCESÓW IMMUNOLOGICZNYCH Witamina E jest g³ównym rozpuszczalnym w t³uszczach przeciwutleniaczem, który chroni b³ony komórkowe (14). Kiedy witamina E Badania analizuj¹ce stosowanie ró nych sk³adników w niskich dawkach pokazuj¹, e nawet niewielkie uzupe³nienie diety witaminami i mikroelementami mo e spowodowaæ poprawê odpornoœci. Bez odpowiedniej iloœci witaminy A komórki nab³onkowe twardniej¹, co powoduje ich ³atwiejsz¹ penetracjê przez bakterie i paso yty. Komórki nab³onkowe pe³ni¹ jedn¹ z g³ównych funkcji bariery wrodzonej odpornoœci. 21
3 Komórki uk³adu odpornoœciowego wytwarzaj¹ du e iloœci utleniaczy, które czêsto zatruwaj¹ siebie i otaczaj¹ce komórki. Równie wysoki poziom utleniaczy prowadzi do zwiêkszonego dzia³ania zapalnego cytokiny, a nadmierne dzia³anie zapalne obni a odpornoœæ. Grasica w³¹cza cynk do nieaktywnej postaci hormonu grasicy, tworz¹c aktywn¹ tymulinê (ZnFTS). ZnFTS jest konieczna dla dojrzewania i ró nicowania komórek macierzystych w dojrza³e komórki. chroni wielonienasycone t³uszcze w b³onach komórkowych, staje siê wolnym rodnikiem tokoferoksylu. Wolny rodnik witaminy E jest nastêpnie ponownie redukowany do witaminy E przez kwas askorbinowy. Witamina C i witamina E dzia³aj¹ wiêc synergistycznie, tak, aby chroniæ b³ony przed utlenianiem lipidów, i odgrywaj¹ kluczow¹ rolê w ochronie fagocytów przed zniszczeniem przez wolne rodniki (15). Autoutlenianie b³on fagocytów jest g³ównym problemem immunologicznym a do tego stopnia, e neutrofile zazwyczaj gin¹ od autoutleniania w wyniku unieszkodliwienia tylko 3-20 bakterii! WITAMINA B6: RDA JEST ZBYT NISKIE Witamina B 6 ma szeroki zakres dzia³ania na funkcje immunologiczne. Niedobór B 6 prowadzi do atrofii grasicy i ubytku limfocytów w wêz³ach ch³onnych i œledzionie (15). Niedobór B 6 prowadzi do zmniejszonej produkcji przeciwcia³, nadwra liwoœci typu opóÿnionego oraz cytotoksycznoœci (niszczenia drobnoustrojów) (16). Ubytek witaminy B 6 u cz³owieka zmniejsza produkcjê przeciwcia³ i obni a poziom limfocytów we krwi. Witamina B 6 jest niezbêdna do produkcji cysteiny, aminokwasu koniecznego do produkcji glutationu, wa nego dla odpornoœci czynnika. Glutation zapobiega aktywacji czynnika j¹drowego kb (NFkB). NFkB uaktywnia produkcjê zapalnej cytokiny immunosupresyjnej IL-6. Mo na domniemywaæ, e dieta wegetariañska, zazwyczaj uboga w cysteinê i witaminê B 6, mo ne dzia³aæ depresyjnie na odpornoœæ. Dawki witaminy B 6 wynosz¹ce 100 mg lub mniej s¹ ogólnie uwa ane za bezpieczne. Suplement witaminy B 6 wynosz¹cy mg jest zatem rozs¹dnym sposobem na podniesienie sprawnoœci uk³adu odpornoœciowego. Witaminê B 6 najlepiej przyjmowaæ jednoczeœnie z innymi witaminami grupy B. KOENZYM Q10 Koenzym Q10 (CoQ10) jest absolutnie konieczny dla ycia. Nie mo e siê bez niego odbyæ produkcja energii w mitochondriach (17). CoQ10 jest równie wa nym przeciwutleniaczem. Packer uwa a, e CoQ10 jest jednym z piêciu g³ównych komórkowych przeciwutleniaczy, które nawzajem siê wzmacniaj¹ i uzupe³niaj¹ (18). Komórki uk³adu odpornoœciowego wytwarzaj¹ du e iloœci utleniaczy, które czêsto zatruwaj¹ siebie i otaczaj¹ce komórki. Równie wysoki poziom utleniaczy prowadzi do zwiêkszonego dzia³ania zapalnego cytokiny, a nadmierne dzia³anie zapalne obni a odpornoœæ. Folkres przetestowa³ reakcje immunologiczne w odpowiedzi na kuracjê CoQ10 z witamin¹ B 6 i bez niej (19). Wyniki eksperymentu wykaza³y zwiêkszon¹ liczbê limfocytów T4 pomocniczych, brak zmian w komórkach T8 i zwiêkszony stosunek T4/T8 u pacjentów, którym podawano CoQ10 jak i CoQ10/B 6. Warto wspomnieæ, e znacznie obni ony stosunek T4/T8 jest jednym z g³ównych immunologicznych czynników warunkuj¹cych rozwój AIDS. Poziom przeciwcia³ IgG we krwi pacjentów, którym podawano CoQ10 i CoQ10/B 6, znamiennie wzrós³. Te przyrosty IgG i limfocytów T4 w grupie pacjentów otrzymuj¹cych CoQ10 i witaminê B 6 s¹ klinicznie istotne dla badañ nad AIDS, chorobami zakaÿnymi i rakiem. CYNK: PIERWIASTEK ODM ADZAJ CY GRASICÊ Cynk jest konieczny dla integralnoœci morfologicznej i fizjologicznej grasicy oraz dla odpornoœci typu komórkowego. Grasica w³¹cza cynk do nieaktywnej postaci hormonu grasicy, tworz¹c aktywn¹ tymulinê (ZnFTS). ZnFTS jest konieczna dla dojrzewania i ró nicowania komórek macierzystych w dojrza³e komórki. T. Mocchegiani i wspó³pracownicy wykazali, e 90 dni uzupe³niania cynku u myszy spowodowa³o zregenerowanie siê grasicy, która wczeœniej uleg³a atrofii, wraz z odnowieniem siê puli komórek wydzielaj¹cych hormony jak i komórek kory grasicy przetwarzaj¹cych limfocyty T (20). Wyst¹pi³ równie wzrost aktywnoœci naturalnych komórek cytotoksycznych (limfocytów NK). 22
4 SELEN: WZMACNIACZ IL-2 Mikroelement selen (Se) jest najbardziej znany ze swojej roli w aktywacji enzymu antyoksydacyjnego o nazwie peroksydaza glutationowa (21). Peroksydaza glutationowa chroni komórki przed dzia³aniem silnych utleniaczy, które powstaj¹ w wyniku aktywacji uk³adu immunologicznego. Dzia³anie peroksydazy glutationowej w w¹trobie i surowicy krwi jest bardzo uzale nione od poziomu selenu w organizmie. Peroksydaza glutationowa i glutation s¹ kluczowymi przeciwutleniaj¹cymi czynnikami koniecznymi do zminimalizowania aktywacji NFkB, czynnika j¹drowego, który aktywuje nadmiern¹ produkcjê utleniaczy i prozapalnych cytokiny. Obni ony poziom selenu oraz nadmierna aktywacja NFkB s¹ wa nymi czynnikami w procesie rozwoju pe³noobjawowego AIDS. RESVERATROL INHIBITOR PROSTAGLANDYNY E2 Resveratrol jest zwi¹zkiem fenolowym, od którego zale ¹ przeciwutleniaj¹ce w³aœciwoœci czerwonego wina, w którym stê enie trans-resveratrolu mo e siêgaæ nawet 15 mg/l (22). Fremont twierdzi, e g³ówne dzia- ³ania biologiczne resveratrolu obejmuj¹ inhibicjê peroksydacji lipidów b³on komórkowych (wa n¹ dla optymalnego dzia³ania fagocytów), wymiatanie wolnych rodników, modyfikacjê syntezy eikozanoidów (prostaglandyn), dzia³anie przeciwzapalne i przeciwnowotworowe (23). Trans-resveratrol w po³¹czeniu z witamin¹ C i/lub E jest bardziej skuteczny w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym ni ka dy powy szy przeciwutleniacz z osobna. Resveratrol jest nie tylko antyutleniaczem i ma w³aœciwoœci antymutagenne, ale mo e równie obni aæ œmiertelnoœæ komórek spowodowan¹ utleniaczami. Wykazano, e resveratrol hamuje produkcjê tlenku azotu (NO) i czynnika martwicy nowotworu alfa (TNF-alfa). Byæ mo e, najwa niejsz¹ w³aœciwoœci¹ resveratrolu jest jego zdolnoœæ do hamowania cyklooksygenazy 2 (COX2). Prostaglandyna E2 (PGE2) jest g³ówn¹ prostaglandyn¹ zapaln¹. PGE2 jest produkowana z kwasu arachidonowego (wielonienasyconego kwasu t³uszczowego) przez tzw. szlak COX2. Poziomy PGE2 otrzymanej z makrofagów i splenocytów znacznie rosn¹ wraz z wiekiem. Co wiêcej, PGE2 sprzyja produkcji cytokin typu Th2 (IL-4 i IL-5) a powstrzymuje cytokiny typu Th1 (IL-2 i IFN-g). Zatrzymanie cyklooksygenazy mo e doprowadziæ 23
5 Wa nym dzia³aniem immunomoduluj¹cym DHEA jest zmniejszenie wydzielania interleukiny IL-6, która sprzyja rozwojowi stanów zapalnych, zwyrodnieniom lub chorobom autoimmunizacyjnym, takim jak choroba Alzheimera, Parkinsona, mia d yca, bia³aczka, osteoporoza i toczeñ wielouk³adowy. Wyci¹gi z grasicy zapobiegaj¹ uszkodzeniu szpiku kostnego oraz póÿniejszemu zmniejszeniu produkcji bia³ych i czerwonych krwinek, powodowanemu przez promieniowanie rentgenowskie lub przez chemioterapiê. do tego, e PGE2 wróci do normalnego poziomu. Ponadto wykazano, e trans-resveratrol moduluje dzia³anie leukocytów wieloj¹drzastych g³ównie neutrofilów. Trans-resveratrol uniemo liwia uwalnianie mediatorów zapalnych przez aktywowane leukocyty wieloj¹drzaste. Nadmierne uwalnianie mediatorów zapalnych przez stymulowane drobnoustrojami neutrofile hamuje odpornoœæ komórkow¹. WYCI G Z GRASICY PIERWSZA POMOC DLA STARZEJ CEGO SIÊ GRUCZO U Grasica jest najwa niejszym gruczo³em dla odpornoœci komórkowej. Limfocyty T s¹ przetwarzane w korze grasicy do osi¹gniêcia postaci dojrza³ej ró nych typów komórek T i w celu zniszczenia komórek, które mog¹ zaatakowaæ organizm. Grasica wydziela równie ró ne hormony, takie jak tymulina cynkowa, tymozyna, tymopoetyna, i grasiczy czynnik humoralny (24). Niestety, grasica ma tendencjê do wczesnej atrofii, nastêpuj¹cej zazwyczaj przed 20. rokiem ycia, i wraz z wiekiem zmienia siê w kilka rzadkich limfoidalnych p³acików otoczonych tkank¹ t³uszczow¹. Witamina A mo e pomóc w odbudowie struktury grasicy a cynk ponownie uruchomiæ wydzielanie tymuliny. Wyci¹gi z grasicy mog¹ s³u yæ do odbudowy struktury grasicy. Wyci¹gi z grasicy maj¹ szeroki zakres dzia³ania moduluj¹cego odpornoœæ. Zmniejszaj¹ reakcje autoimmunologiczne, takie jak te, które wystêpuj¹ w reumatoidalnym zapaleniu stawów. Wyci¹gi z grasicy zapobiegaj¹ uszkodzeniu szpiku kostnego oraz póÿniejszemu zmniejszeniu produkcji bia³ych i czerwonych krwinek, powodowanemu przez promieniowanie rentgenowskie lub przez chemioterapiê. Wyci¹gi z grasicy redukuj¹ poziom przeciwcia³ alergii IgE u pacjentów z alergicznym nie ytem nosa, astm¹ i atopowym zapaleniem skóry. Wyci¹gi z grasicy normalizuj¹ stosunek T4/T8 u pacjentów cierpi¹cych na ró ne choroby, reguluj¹c go do normalnego poziomu 2/1. DHEA KOMÓRKOWY STYMULATOR UK ADU ODPORNOŒCIOWEGO DHEA (dehydroepiandrosteron) jest hormonem steroidowym nadnerczy, którego poziom radykalnie zmniejsza siê wraz z wiekiem. Poziom DHEA osi¹ga swoje szczytowe stê enie oko³o 25. roku ycia, jego poziom zmniejsza siê o 60% ok roku ycia, aby spaœæ do 20% w wieku 70 lat. DHEA jest te nazywany tzw. anty-glukokortykoidem (25). Zarówno badania na ludziach jak i na zwierzêtach pokazuj¹ podobny wp³yw DHEA na stymulowanie funkcjonowania uk³adu odpornoœciowego. Wa nym dzia³aniem immunomoduluj¹cym DHEA jest zmniejszenie wydzielania interleukiny IL-6, która sprzyja rozwojowi stanów zapalnych, zwyrodnieniom lub chorobom autoimmunizacyjnym, takim jak choroba Alzheimera, Parkinsona, mia d yca, bia³aczka, osteoporoza i toczeñ wielouk³adowy. Poziomy IL-6 maj¹ tendencjê do gwa³townego wzrostu wraz z wiekim, w przeciwieñstwie do obni aj¹cych siê poziomów DHEA. MELATONINA Melatonina (MLT) jest hormonem wytwarzanym przez szyszynkê (niewielki gruczo³ zlokalizowany wewn¹trz mózgu), którego ubywa wraz z wiekiem. Najbardziej znanym dzia³aniem melatoniny jest regulacja cyklu sen czuwanie, w zwi¹zku z czym rozpoczêto jej stosowanie jako œrodka u³atwiaj¹cego zasypianie. Wydzielanie melatoniny osi¹ga szczyt w wieku ok. 10 lat, spada do po³owy najwy szego poziomu ok. 25. roku ycia, do 1/4 najwy szego poziomu ok. 35. roku ycia i do 10% ok. 50. roku ycia (26). Melatonina jest silnym œrodkiem wymiataj¹cym wolne rodniki (27). Dr farm. Pawe³ Bodera jest autorem pracy doktorskiej: Dzia³anie przeciwutleniaj¹ce, radioprotekcyjne a struktura izoflawonów i ich pochodnych glikozydowych, napisanej pod kierunkiem prof. dr hab. Iwony Wawer (Wydzia³ Farmaceutyczny Akademiii Medycznej w Warszawie, 2004). Od 5 lat zajmuje siê zawodowo nadzorowaniem bezpieczeñstwa farmakoterapii. 24
6 ??? NAUKA I PRAKTYKA Piœmiennictwo: 1. Chandra R.K.: Nutrition, immunity and infection, Proc. Natl. Acad. Sci. 93: 14, , Chandra R.K.: Nutrition and the immune system, Am. J. Clin. Nutri. 66: , Saha, A. et al.: Zinc induces thymulin secretion from human thymic epithelial cells in vitro and augments splenocyte and thymocyte responses in vivo, Int. J. Immunopharmac. 17: , Khorram O. et al.: Activation of immune function by dehydroepiandrosterone (DHEA) in age-advanced men, J. Geront. 52A: 1-7, High K.P.: Micronutrient supplementation and immune function in the elderly, Clin. Infec. Dis. 28: , Peretz A. et al.: Lymphocyte response is enhanced by supplementation of elderly subjects with selenium-enriched yeast, Am. J. Clin. Nutr. 53: , Penn N.D. et al.: The effect of dietary supplementation with vitamins A, C and E on cell-dediated immune function in elderly long-stay patients, Age & Ageing 20: , Chandra R.K.: Effect of vitamin and trace element supplementation on immune responses and infection in elderly subjects, Lancet 340: , Garrison R. Somer, E. The Nutrition Desk Reference. New Canaan: Keats, 67, Cohen B. et al.: Reversal of postoperative immunosuppression in man by vitamin A, Surg. Gynecol. Obstet. 149: , Green H. Mallanby, E.: Vitamin A as an anti-infective agent, Br. Med. J. 2: , Hathcock, J.N. et al.: Evaluation of vitamin A toxicity, Am. J. Clin. Nutr. 52: , Anderson R.: The immunostimulatory, anti-inflammatory and anti-allergic properties of ascorbate in Advances in Nutritional Research, H. Draper, ed. NYC: Plenum Press, 19-45, Del Rio M. et al.: Improvement by several antioxidants of macrophage function in vitro, Life Sci. 63: , Grimble R.F.: Effect of antioxidative vitamins on immune function with clinical applications, Int. J. Vit. Nutr. Res. 67: , Talbott M.C. et al.: Pyridoxine supplementation: effect on lymphocyte responses in elderly persons, Am. J. Clin. Nutr. 46: , Champe P. and Harvey, R.: Lippincott s Illustrated Reviews: Biochemistry. Philadelphia: J.B. Lippincott, Packer L. Colman, C.: The Antioxidant Miracle. NYC: John Wiley, Folkers K. et al.: The activities of coenzyme Q10 and vitamin B6 for immune responses, Biochem. Biophys. Res. Comm. 193: 88-92, Mocchegiani E. et al.: Reversibility of the thymic involution and of age-related peripheral immune dysfunctions by zinc supplementation in old mice, Int. J. Immunophermac. 17: , Baum M.K. et al. (2000) Selenium and interleukins in persons infected with human immunodeficiency virus type 1 J. Infec. Dis. 182: 69-73, Fremont L.: Biological effects of Resveratrol, Life Sci. 66: , Fremont L.: Biological effects of resveratrol. Life Sci. 66: , Goss, J. and Flye, M.: The Thymus: Regulator of Cellular Immunity. Austin: R.G. Landes, Zhang Z. and Watson, R.R.: DHEA in immune modulation and aging; Health Promotion and Aging, R.R. Watson, ed. Harwood Acad. Pub., , Reiter R.J., Robinson, J.: Melatonin, Bantam Books, 20, Inserra P. et al.: Modulation of cytokine production by dehydroepiandrosterone (DHEA) plus melatonin (MLT) supplementation of old mice, Proc. Soc. Exp. Biol. Med. 218: 76-82,
DOPALACZE. - nowa kategoria substancji psychoaktywnych
DOPALACZE - nowa kategoria substancji psychoaktywnych CZYM SĄ DOPALACZE? Dopalacze stosowana w Polsce, potoczna nazwa różnego rodzaju produktów zawierających substancje psychoaktywne, które nie znajdują
Witamina D - 4 fakty, które mogą cię zaskoczyć
Witamina D - 4 fakty, które mogą cię zaskoczyć Co chwilę słyszymy o nowej, zbawiennej roli, jaką może pełnić w naszym organizmie. Niemal wszyscy Polacy mają jej niedobór. Mowa o słonecznej witaminie D,
WITAMINY. www.pandm.prv.pl
WITAMINY - wpływa na syntezę białek, lipidów, hormonów a szczególnie hormonów tarczycy - pomaga w utrzymaniu prawidłowej czynności uk.immunologicznego - pomaga w leczeniu : rozedmy płuc i nadczynności
ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA - UROZMAICONA DIETA GWARANCJĄ NIEZBĘDNYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH, MINERALNYCH ORAZ WITAMIN.
ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA - UROZMAICONA DIETA GWARANCJĄ NIEZBĘDNYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH, MINERALNYCH ORAZ WITAMIN. 1 Urozmaicenie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowej diety, która zapewnia
skąd pochodzi Nasz Kurczak
Nasz Kurczak to mięso pochodzące od sprawdzonych dostawców. W większości to odbiorcy pasz marki Wipasz - znamy ich hodowle, wspieramy wiedzą, szkolimy. 1 Wiemy skąd pochodzi Nasz Kurczak Kontrolujemy jakość
lider w nieswoistej stymulacji układu immunologicznego Scanomune immunostymulacja nieswoista
SCANOMUNE lider w nieswoistej stymulacji układu immunologicznego AKTYWNOŚĆ LIDERA Doustnie, tylko 1-2 kapsułki Scanomune dziennie i... po 72 godzinach stosowania u psa (a także człowieka) dochodzi do 3000-5000%
Lipidy OLEJ. Kwasy t uszczowe. Kwasy t uszczowe Omega6 COOH COOH CH3. Schéma acides gras omega 6 COOH
Lipidy CH 3 R CH3 Kwasy t uszczowe Kwasy t uszczowe Omega3 Lipidy Schéma acides gras omega 6 CH3 Kwasy t uszczowe Omega6 23 TRAN Kwasy t uszczowe Wielonienasycone kwasy t uszczowe zawarte w pokarmie ulegajà
probiotyk o unikalnym składzie
~s~qoy[jg probiotyk o unikalnym składzie ecovag, kapsułki dopochwowe, twarde. Skład jednej kapsułki Lactobacillus gasseri DSM 14869 nie mniej niż 10 8 CFU Lactobacillus rhamnosus DSM 14870 nie mniej niż
APAp dla dzieci w zawiesinie
APAp dla dzieci w zawiesinie Paracetamol usp to skuteczny, wysokiej jakości lek o działaniu: II II przeciwgorączkowym przeciwbólowym Walory smakowe w przypadku leku dla dzieci są równie ważne jak skuteczność
Układ wydalniczy i skóra
Układ wydalniczy i skóra 1. Zaznacz definicję wydalania. A. Usuwanie z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii. B. Pobieranie przez organizm substancji niezbędnych do podtrzymywania funkcji Ŝyciowych
Młodzieńcze spondyloartropatie/zapalenie stawów z towarzyszącym zapaleniem przyczepów ścięgnistych (mspa-era)
www.printo.it/pediatric-rheumatology/pl/intro Młodzieńcze spondyloartropatie/zapalenie stawów z towarzyszącym zapaleniem przyczepów ścięgnistych (mspa-era) Wersja 2016 1. CZYM SĄ MŁODZIEŃCZE SPONDYLOARTROPATIE/MŁODZIEŃCZE
Koszty obciążenia społeczeństwa. Ewa Oćwieja Marta Ryczko Koło Naukowe Ekonomiki Zdrowia IZP UJ CM 2012
Koszty obciążenia społeczeństwa chorobami układu krążenia. Ewa Oćwieja Marta Ryczko Koło Naukowe Ekonomiki Zdrowia IZP UJ CM 2012 Badania kosztów chorób (COI Costof illnessstudies) Ekonomiczny ciężar choroby;
SCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWAWCZEJ: AGRESJA I STRES. JAK SOBIE RADZIĆ ZE STRESEM?
SCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWAWCZEJ: AGRESJA I STRES. JAK SOBIE RADZIĆ ZE STRESEM? Cele: - rozpoznawanie oznak stresu, - rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem, - dostarczenie wiedzy na temat sposobów
Prezentacja dotycząca sytuacji kobiet w regionie Kalabria (Włochy)
Prezentacja dotycząca sytuacji kobiet w regionie Kalabria (Włochy) Położone w głębi lądu obszary Kalabrii znacznie się wyludniają. Zjawisko to dotyczy całego regionu. Do lat 50. XX wieku przyrost naturalny
Urząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: 2016-06-30/02:29:36. Wpływ promieni słonecznych na zdrowie człowieka
Wpływ promieni słonecznych na zdrowie człowieka Światło słoneczne jest niezbędne do trwania życia na Ziemi. Dostarcza energii do fotosyntezy roślinom co pomaga w wytwarzaniu tlenu niezbędnego do życia.
Tematy prac licencjackich w Zakładzie Fizjologii Zwierząt
Tematy prac licencjackich w Zakładzie Fizjologii Zwierząt Zegar biologiczny Ekspresja genów i białek zegara Rytmy komórkowe Rytmy fizjologiczne Rytmy behawioralne Lokalizacja neuroprzekźników w układzie
Leki przeciwzapalne. Niesteroidowe (NSAID nonsteroidal. Steroidowe
Leki przeciwzapalne Leki przeciwzapalne Niesteroidowe (NSAID nonsteroidal anti-inflammatory drug) Steroidowe Kwas acetylosalicylowy (Aspirin ) rok odkrycia 1897 (F. Hoffmann), rok wprowadzenia 1899 (Bayer)
Seminarium 1: 08. 10. 2015
Seminarium 1: 08. 10. 2015 Białka organizmu ok. 15 000 g białka osocza ok. 600 g (4%) Codzienna degradacja ok. 25 g białek osocza w lizosomach, niezależnie od wieku cząsteczki, ale zależnie od poprawności
Raport kwartalny BM Medical S.A.
Raport kwartalny BM Medical S.A. IV kwartał 2011r. Warszawa, 14 lutego 2012r. ZAWARTOŚĆ RAPORTU KWARTALNEGO: 1. PODSTAWOWE DANE O EMITENCIE 2. WYBRANE DANE FINANSOWE Z BILANSU ORAZ RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT
cz. III leki przeciwzapalne
Oddziaływanie leków z celami molekularnymi cz. III leki przeciwzapalne Prof. dr hab. Sławomir Filipek Wydział Chemii oraz Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych Uniwersytet Warszawski 1 Leki przeciwzapalne
23PLN OD OSOBY PRZERWY KAWOWE@NOVOTEL KATOWICE CENTRUM. Czy wiesz, że...? PRZERWA OCZYSZCZAJĄCA
Ludzki organizm w ok. 60% składa się z wody. Bardzo ważne jest wypijanie przynajmniej 1,5 l płynów dziennie - zapobiegasz w ten sposób odwodnieniu organizmu oraz wspomagasz pracę mózgu. PRZERWA OCZYSZCZAJĄCA
Zagro enia fizyczne. Zagro enia termiczne. wysoka temperatura ogieñ zimno
Zagro enia, przy których jest wymagane stosowanie œrodków ochrony indywidualnej (1) Zagro enia fizyczne Zagro enia fizyczne Zał. Nr 2 do rozporządzenia MPiPS z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych
LEKCJA 3 STRES POURAZOWY
LEKCJA 3 STRES POURAZOWY Stres pourazowy definicje Stres pourazowy definiuje się jako zespół specyficznych symptomów, które mogą pojawić się po przeżyciu ekstremalnego, traumatycznego zdarzenia. Są to
Spis treêci. 1. Wprowadzenie Barbara Bu hak-jachymczyk, Miros aw Jarosz... 15. 2. Energia Barbara Bu hak-jachymczyk... 32
Spis treêci 1. Wprowadzenie Barbara Bu hak-jachymczyk, Miros aw Jarosz.... 15 1.1. Rys historyczny rozwoju norm ywienia.............. 16 1.2. Wspó czesne metody opracowywania norm............ 19 1.3. Rodzaje
TEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp
TEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp 1. Informacja o pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy oraz o pracownikach wyznaczonych do wykonywania działań w zakresie
INSTYTUCJE WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI WARSZAWA, LIPIEC 2000
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-58 - 95, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
3.2 Warunki meteorologiczne
Fundacja ARMAAG Raport 1999 3.2 Warunki meteorologiczne Pomiary podstawowych elementów meteorologicznych prowadzono we wszystkich stacjach lokalnych sieci ARMAAG, równolegle z pomiarami stê eñ substancji
Sugerowany profil testów
ZWIERZĘTA FUTERKOWE Alergologia Molekularna Rozwiąż niejasne przypadki alergii na zwierzęta futerkowe Użyj komponentów alergenowych w celu wyjaśnienia problemu wielopozytywności wyników testów na ekstrakty
II edycja akcji Przedszkolak pełen zdrowia
II edycja akcji Przedszkolak pełen zdrowia Odporność wzmacniamy, bo o zdrowe żywienie i higienę dbamy I tydzień: Uświadomienie dzieciom, co oznaczają pojęcia : zdrowie i choroba. Jakie są objawy choroby
ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie niepo àdanych odczynów poszczepiennych.
Dziennik Ustaw Nr 241 15978 Poz. 2097 2097 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie niepo àdanych odczynów poszczepiennych. Na podstawie art. 19 ust. 3 ustawy z dnia 6 wrzeênia
2016-05-30. Czego się obawiać? Przed czym się bronić? Czy wszyscy jesteśmy tak samo zagrożeni patogenami?
Układ immunologiczny ( ) nadaje kręgowcom zdolność do odróżniania swego od obcego i do odpowiedzi immunologicznej, dzięki której zwalcza infekcje wirusów, bakterii i pierwotniaków, odrzuca obce przeszczepy
4.3. Warunki życia Katarzyna Gorczyca
4.3. Warunki życia Katarzyna Gorczyca [w] Małe i średnie w policentrycznym rozwoju Polski, G.Korzeniak (red), Instytut Rozwoju Miast, Kraków 2014, str. 88-96 W publikacji zostały zaprezentowane wyniki
ROLA SZKOŁY W PROFILAKTYCE OTYŁOŚCI DZIECI I MŁODZIEŻY Barbara Woynarowska Kierownik Zakładu Biomedycznych i Psychologicznych Podstaw Edukacji, Wydział Pedagogiczny UW Przewodnicząca Rady Programowej ds.
Polska-Warszawa: Usługi w zakresie napraw i konserwacji taboru kolejowego 2015/S 061-107085
1/6 Niniejsze ogłoszenie w witrynie TED: http://ted.europa.eu/udl?uri=ted:notice:107085-2015:text:pl:html Polska-Warszawa: Usługi w zakresie napraw i konserwacji taboru kolejowego 2015/S 061-107085 Przewozy
Terapie o długotrwałym wpływie na chorobę (modyfikujące chorobę)
Rozdział 3 Terapie o długotrwałym wpływie na chorobę (modyfikujące chorobę) Celem leczenia pacjentów chorych na stwardnienie rozsiane jest zapobieżenie nawrotom oraz stałemu postępowi choroby. Dokumentowanie
ZATRUCIA POKARMOWE KAŻDE ZATRUCIE POKARMOWE MOŻE BYĆ GROŹNE, SZCZEGÓLNIE DLA NIEMOWLĄT I DZIECI DO LAT 3, LUDZI OSŁABIONYCH I STARSZYCH.
ZATRUCIA POKARMOWE Zatrucia pokarmowe to ostre i gwałtowne dolegliwości żołądkowo-jelitowe objawiające się zwykle biegunką i wymiotami. Występują w stosunkowo krótkim czasie po spożyciu żywności skażonej
podręcznik chorób alergicznych
podręcznik chorób alergicznych Gerhard Grevers Martin Rócken ilustracje Jurgen Wirth Redaktor wydania drugiego polskiego Bernard Panaszek I. Podstawy alergologii... 1 II. Diagnostyka chorób alergicznych...
Lp. Tematyka Liczba godzin I. Wymagania edukacyjne
Anna Ulrych Plan wynikowy Przedmiot: Materiały fryzjerskie Kierunek : Technikum Usług Fryzjerskich- rok szkolny 05/ 06 Liczba godzin: 76 Liczba godzin w roku szkolnym: KL.II Lp. Tematyka Liczba godzin
Hormony płciowe. Macica
Hormony płciowe Macica 1 Estrogeny Działanie estrogenów Działanie na układ rozrodczy (macica, endometrium, pochwa) Owulacja Libido Przyspieszenie metabolizmu Zwiększenie ilości tkanki tłuszczowej Tworzenie
zamówienia jest likwidacja barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych w WSS5 w
Sosnowiec: Likwidacja barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych w WSS5 w Sosnowcu poprzez wymianę dźwigów osobowych w trzonie komunikacyjnym Numer ogłoszenia: 130927-2009; data zamieszczenia:
DE-WZP.261.11.2015.JJ.3 Warszawa, 2015-06-15
DE-WZP.261.11.2015.JJ.3 Warszawa, 2015-06-15 Wykonawcy ubiegający się o udzielenie zamówienia Dotyczy: postępowania prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego na Usługę druku książek, nr postępowania
TIENS OLEJ Z WIESIOŁKA
TIENS OLEJ Z WIESIOŁKA WIESIOŁEK ZINC and its influence on human body Pliniusz Starszy, rzymski historyk i pisarz, w swoim dziele Historia Naturalna tak pisze o wiesiołku: Zioło dobre jak wino, aby uradować
Producent P.P.F. HASCO-LEK S.A nie prowadził badań klinicznych mających na celu określenie skuteczności produktów leczniczych z ambroksolem.
VI.2 Podsumowanie danych o bezpieczeństwie stosowania produktów leczniczych z ambroksolem VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Wskazania do stosowania: Ostre i przewlekłe choroby płuc i oskrzeli
Atpolan BIO 80 EC. Atpolan BIO 80 EC
Nowy, opatentowany adiuwant olejowy w formie koncentratu do sporządzania emulsji wodno-olejowej, olejowej, dodawany do zbiornika opryskiwacza w celu wspomagania działania ania środków w ochrony roślin
Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.gddkia.gov.pl
1 z 6 2012-03-08 14:33 Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.gddkia.gov.pl Rzeszów: Wynajem i obsługa przenośnych toalet przy drogach
Klasyfikacja i oznakowanie substancji chemicznych i ich mieszanin. Dominika Sowa
Klasyfikacja i oznakowanie substancji chemicznych i ich mieszanin Dominika Sowa Szczecin, 8 maj 2014 Program prezentacji: 1. Definicja substancji i mieszanin chemicznych wg Ustawy o substancjach chemicznych
SEKCJA I: ZAMAWIAJĄCY SEKCJA II: PRZEDMIOT ZAMÓWIENIA. file://d:\rckik-przetargi\103\ogłoszenie o zamówieniu - etykiety.htm
Page 1 of 5 Lublin: Zadanie I. Dostawa etykiet samoprzylepnych (w rolkach) na pojemniki z wytwarzanymi składnikami krwi oraz na próbki pilotujące wraz z taśmą barwiącą - do drukarek termotransferowych
8 osób na 10 cierpi na choroby przyzębia!
8 osób na 10 cierpi na choroby przyzębia! Wiemy jak Państwu pomóc Jesteśmy po to, aby Państwu doradzić! Czym jest zapalenie przyzębia (periodontitis)? Przyzębie to zespół tkanek otaczających ząb i utrzymujących
Opinie Polaków na temat zniesienie granic wewnętrznych w UE w rok po wejściu Polski do strefy Schengen
Opinie Polaków na temat zniesienie granic wewnętrznych w UE w rok po wejściu Polski do strefy Schengen TNS OBOP dla Reprezentacji Komisji Europejskiej w Polsce grudzień 2008 Ośrodek Badania Opinii Publicznej
Tylko dwie choroby - serca i nowotworowe powodują zgon 70% Polaków w wieku lat, czyli masz jedynie 30% szans dożyć 75 roku życia!
Prezentacja naukowa Tylko dwie choroby - serca i nowotworowe powodują zgon 70% Polaków w wieku 45-74 lat, czyli masz jedynie 30% szans dożyć 75 roku życia! Nie musi tak być! Badania dowiodły jednoznacznie
Co zrobić, jeśli uważasz, że decyzja w sprawie zasiłku mieszkaniowego lub zasiłku na podatek lokalny jest niewłaściwa
Polish Co zrobić, jeśli uważasz, że decyzja w sprawie zasiłku mieszkaniowego lub zasiłku na podatek lokalny jest niewłaściwa (What to do if you think the decision about your Housing Benefit or Council
Leczenie biologiczne co to znaczy?
Leczenie biologiczne co to znaczy? lek med. Anna Bochenek Centrum Badawcze Współczesnej Terapii C B W T 26 Październik 2006 W oparciu o materiały źródłowe edukacyjnego Grantu, prezentowanego na DDW 2006
Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.wup.pl/index.php?
1 z 6 2013-10-03 14:58 Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.wup.pl/index.php?id=221 Szczecin: Usługa zorganizowania szkolenia specjalistycznego
Roczne zeznanie podatkowe 2015
skatteetaten.no Informacje dla pracowników zagranicznych Roczne zeznanie podatkowe 2015 W niniejszej broszurze znajdziesz skrócony opis tych pozycji w zeznaniu podatkowym, które dotyczą pracowników zagranicznych
Temat: Czy świetlówki energooszczędne są oszczędne i sprzyjają ochronie środowiska? Imię i nazwisko
Temat: Czy świetlówki energooszczędne są oszczędne i sprzyjają ochronie środowiska? Karta pracy III.. Imię i nazwisko klasa Celem nauki jest stawianie hipotez, a następnie ich weryfikacja, która w efekcie
Wnioskodawcy. Warszawa, dnia 15 czerwca 2011 r.
Warszawa, dnia 15 czerwca 2011 r. My, niŝej podpisani radni składamy na ręce Przewodniczącego Rady Dzielnicy Białołęka wniosek o zwołanie nadzwyczajnej sesji Rady dzielnicy Białołęka. Jednocześnie wnioskujemy
Dr inż. Andrzej Tatarek. Siłownie cieplne
Dr inż. Andrzej Tatarek Siłownie cieplne 1 Wykład 3 Sposoby podwyższania sprawności elektrowni 2 Zwiększenie sprawności Metody zwiększenia sprawności elektrowni: 1. podnoszenie temperatury i ciśnienia
2. Podjęcie uchwał w sprawie powołania członków Rady Nadzorczej 1[ ], 2[ ], 3[ ]
![2. Podjęcie uchwał w sprawie powołania członków Rady Nadzorczej 1[ ], 2[ ], 3[ ]](/thumbs/38/17872210.jpg "2. Podjęcie uchwał w sprawie powołania członków Rady Nadzorczej 1[ ], 2[ ], 3[ ]")
Warszawa, dnia 9 czerwca 2015 roku OD: Family Fund Sp. z o.o. S.K.A ul. Batorego 25 (II piętro) 31-135 Kraków DO: Zarząd Starhedge S.A. ul. Plac Defilad 1 (XVII piętro) 00-901 Warszawa biuro@starhedge.pl
Tkanka łączna. Komórki i bogata macierz. Funkcje spaja róŝne typy innych tkanek zapewnia podporę narządom ochrania wraŝliwe części organizmu
Komórki i bogata macierz Substancja międzykomórkowa przenosi siły mechaniczne Tkanka łączna Funkcje spaja róŝne typy innych tkanek zapewnia podporę narządom ochrania wraŝliwe części organizmu Tkanka łączna
MIKROBIOTA JELITOWA A ROZWÓJ MÓZGU. M.K.Borszewska-Kornacka Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka WUM
MIKROBIOTA JELITOWA A ROZWÓJ MÓZGU M.K.Borszewska-Kornacka Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka WUM MIKROBIOTA Nazwa tego hasła odnosi się do więcej niż jednego pojęcia. Np. monotypowy
10 ZASAD ZDROWEGO ODŻYWIANIA
ŻYJ ZDROWO! 10 ZASAD ZDROWEGO ODŻYWIANIA Jedz regularnie co 3 godziny. Jedz ostatni posiłek 2-3 godziny przed snem. Dbaj by twoja dieta była bogata we wszystkie składniki odżywcze(węglowodany, białko i
Regulamin lodowiska BIAŁY ORLIK przy Zespole Szkół nr 1 w Nowym Dworze Mazowieckim
Regulamin lodowiska BIAŁY ORLIK przy Zespole Szkół nr 1 w Nowym Dworze Mazowieckim I. Część ogólna 1. Lodowisko jest obiektem sportowym ogólnodostępnym, którego właścicielem jest Miasto Nowy Dwór Mazowiecki,
GDZIE DZIEDZICZYMY, CO DZIEDZICZYMY, JAK DZIEDZICZYMY
08 kwietnia 2014 r. Od dziś, 1 kwietnia 2014 r., przez najbliższe cztery miesiące, ubezpieczeni płacący składki emerytalne będą mogli zdecydować gdzie chcą gromadzić kapitał na przyszłe emerytury: czy
Morska Stocznia Remontowa Gryfia S.A. ul. Ludowa 13, 71-700 Szczecin. ogłasza
Morska Stocznia Remontowa Gryfia S.A. ul. Ludowa 13, 71-700 Szczecin ogłasza rozpoczęcie przetargu w sprawie udzielenia zamówienia na świadczenie usług w zakresie przewozu pracowników z terenu stoczni
Omówienie wyników badañ krwi
Omówienie wyników badañ krwi ej asz n y w ializ m a D t Wi tacji S Dlaczego badania krwi s¹ wykonywane tak czêsto? Co miesi¹c pobieramy seriê próbek krwi w celu sprawdzenia skutecznoœci zabiegu dializy
II.2) CZAS TRWANIA ZAMÓWIENIA LUB TERMIN WYKONANIA: Okres w miesiącach: 7.
Warszawa: Organizacja cyklu wyjazdów informacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego (RPO WM) w roku 2010 Numer ogłoszenia: 34595-2010; data zamieszczenia: 19.02.2010
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
ZASADY WYPEŁNIANIA ANKIETY 2. ZATRUDNIENIE NA CZĘŚĆ ETATU LUB PRZEZ CZĘŚĆ OKRESU OCENY
ZASADY WYPEŁNIANIA ANKIETY 1. ZMIANA GRUPY PRACOWNIKÓW LUB AWANS W przypadku zatrudnienia w danej grupie pracowników (naukowo-dydaktyczni, dydaktyczni, naukowi) przez okres poniżej 1 roku nie dokonuje
Techniczne nauki М.М.Zheplinska, A.S.Bessarab Narodowy uniwersytet spożywczych technologii, Кijow STOSOWANIE PARY WODNEJ SKRAPLANIA KAWITACJI
Techniczne nauki М.М.Zheplinska, A.S.Bessarab Narodowy uniwersytet spożywczych technologii, Кijow STOSOWANIE PARY WODNEJ SKRAPLANIA KAWITACJI SKLAROWANEGO SOKU JABŁKOWEGO Skutecznym sposobem leczenia soku
Metody pozyskiwania oocytów ich klasyfikacja i selekcja do IVM
Metody pozyskiwania oocytów ich klasyfikacja i selekcja do IVM dr Ricardo Faundez Klinika Zwierząt Gospodarskich z Ambulatorium wyjazdowym Katedra Nauk Klinicznych Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW
Gasimy pragnienie - gospodarka wodna młodego sportowca.
Gasimy pragnienie - gospodarka wodna młodego sportowca. Woda to najważniejszy, niezbędny do życia nieorganiczny składnik ciała człowieka. Jej ilość zależy od wieku, płci i zawartości tkanki tłuszczowej,
CONSUMER CONFIDENCE WSKAŹNIK ZADOWOLENIA KONSUMENTÓW W POLSCE Q3 2015
CONSUMER CONFIDENCE WSKAŹNIK ZADOWOLENIA KONSUMENTÓW W POLSCE Q3 2015 Najwyższy wzrost od Q2 2005 Poziom zadowolenia polskich konsumentów w Q3 15 wyniósł 80 punktów, tym samym wzrósł o 10 punktów względem
Uchwała Nr... Rady Miejskiej Będzina z dnia... 2016 roku
Uchwała Nr... Rady Miejskiej Będzina z dnia... 2016 roku w sprawie określenia trybu powoływania członków oraz organizacji i trybu działania Będzińskiej Rady Działalności Pożytku Publicznego. Na podstawie
Techniki korekcyjne wykorzystywane w metodzie kinesiotapingu
Techniki korekcyjne wykorzystywane w metodzie kinesiotapingu Jak ju wspomniano, kinesiotaping mo e byç stosowany jako osobna metoda terapeutyczna, jak równie mo e stanowiç uzupe nienie innych metod fizjoterapeutycznych.
Skrócone sprawozdanie finansowe za okres od 01.04.2015 r. do 30.06.2015 r. wraz z danymi porównywalnymi... 3
RAPORT ZA II KWARTAŁ 2015 ROKU READ-GENE Spółka Akcyjna z siedzibą w Szczecinie za okres od 01.04.2015 r. do 30.06.2015 r. wraz z danymi porównywalnymi Szczecin, 14 sierpnia 2015 r. SPIS TREŚCI: Skrócone
STOWARZYSZENIE LOKALNA GRUPA DZIAŁANIA JURAJSKA KRAINA REGULAMIN ZARZĄDU. ROZDZIAŁ I Postanowienia ogólne
Załącznik do uchwały Walnego Zebrania Członków z dnia 28 grudnia 2015 roku STOWARZYSZENIE LOKALNA GRUPA DZIAŁANIA JURAJSKA KRAINA REGULAMIN ZARZĄDU ROZDZIAŁ I Postanowienia ogólne 1 1. Zarząd Stowarzyszenia
WZÓR SKARGI EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA. Rada Europy. Strasburg, Francja SKARGA. na podstawie Artykułu 34 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka
WZÓR SKARGI EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA Rada Europy Strasburg, Francja SKARGA na podstawie Artykułu 34 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz Artykułu 45-47 Regulaminu Trybunału 1 Adres pocztowy
WYZNACZANIE PRZYSPIESZENIA ZIEMSKIEGO ZA POMOCĄ WAHADŁA REWERSYJNEGO I MATEMATYCZNEGO
Nr ćwiczenia: 101 Prowadzący: Data 21.10.2009 Sprawozdanie z laboratorium Imię i nazwisko: Wydział: Joanna Skotarczyk Informatyki i Zarządzania Semestr: III Grupa: I5.1 Nr lab.: 1 Przygotowanie: Wykonanie:
Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.wup.pl
1 z 6 2015-06-09 10:55 Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.wup.pl Szczecin: Usługa szkolenia specjalistycznego pn. Obsługa trudnego
BUS - Kabel. Do po³¹czenia interfejsów magistrali TAC - BUS BK 1 BK 10 BK 40-1
BUS - Kabel Do po³¹czenia interfejsów magistrali TAC - BUS BK 1 BK 10 BK 40-1 Nr katalogowy 719 001 351 nr katalogowy 7 719 001 350 nr katalogowy 7 719 002 012 6 720 604 442 (03.06) PL (94862928/8368-4357B)
Choroby alergiczne układu pokarmowego
Choroby alergiczne układu pokarmowego Zbigniew Bartuzi Katedra i Klinika Alergologii, Immunologii Klinicznej i Chorób Wewnętrznych Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK 4 Reakcje alergiczne na pokarmy Typy
INFORMACJA O LEKU DLA PACJENTA
INFORMACJA O LEKU DLA PACJENTA Witagin tabletka Działanie: Korzeń żeń-szenia wykazuje działanie stymulujące na OUN. Witaminy i mikroelementy zawarte w preparacie uzupełniają niedobory tych związków powstałe
REGULAMIN PRACY ZARZĄDU GDAŃSKIEJ ORGANIZACJI TURYSTYCZNEJ (GOT)
REGULAMIN PRACY ZARZĄDU GDAŃSKIEJ ORGANIZACJI TURYSTYCZNEJ (GOT) I. Postanowienia ogólne 1 1. Niniejszy Regulamin określa zasady oraz tryb działania Zarządu Gdańskiej Organizacji Turystycznej. 2. Podstawę
DEKLARACJA RODZICÓW. Będąc odpowiedzialnym za wychowanie mojego dziecka, wyrażam zgodę na uczestnictwo. ... imię i nazwisko dziecka, klasa
DEKLARACJA RODZICÓW wyrażam zgodę na uczestnictwo...... data i podpis DEKLARACJA RODZICÓW wyrażam zgodę na uczestnictwo...... data i podpis ZGŁOSZENIE SPRZECIWU wyrażam sprzeciw wobec uczestnictwa... ZGŁOSZENIE
Piła: Prowadzenie obsługi bankowej Związku Numer ogłoszenia: 145986-2013; data zamieszczenia: 13.04.2013 OGŁOSZENIE O ZAMÓWIENIU - usługi
Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.prgok.pl Piła: Prowadzenie obsługi bankowej Związku Numer ogłoszenia: 145986-2013; data zamieszczenia:
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wyniki badań ankietowych przeprowadzonych przez Departament Pielęgniarek i Położnych wśród absolwentów studiów pomostowych, którzy zakończyli udział w projekcie systemowym pn. Kształcenie zawodowe pielęgniarek
Cholesterol - to "wróg", czy też może nasz "przyjaciel"?
Cholesterol - to "wróg", czy też może nasz "przyjaciel"? Artykuł pobrano ze strony eioba.pl Udowodniono naukowo, że HDL cholesterol nie tylko zapobiega rozwojowi miażdżycy, ale chroni nas przed nowotworami.
Zamieszczanie ogłoszenia: obowiązkowe. Ogłoszenie dotyczy: zamówienia publicznego. SEKCJA I: ZAMAWIAJĄCY
Program Nowy Sącz: Świadczenie usługi tłumaczenia pisemnego z języka słowackiego na język polski oraz z języka polskiego na język angielski wraz z korektą Native Speaker a oraz świadczenie usługi tłumaczenia
LABORATORIUM TECHNOLOGII NAPRAW WERYFIKACJA TULEJI CYLINDROWYCH SILNIKA SPALINOWEGO
LABORATORIUM TECHNOLOGII NAPRAW WERYFIKACJA TULEJI CYLINDROWYCH SILNIKA SPALINOWEGO 2 1. Cel ćwiczenia : Dokonać pomiaru zuŝycia tulei cylindrowej (cylindra) W wyniku opanowania treści ćwiczenia student
Nasz kochany drogi BIK Nasz kochany drogi BIK
https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/bankowosc/biuro-informacji-kredytowej-bik-koszty-za r Biznes Pulpit Debata Biuro Informacji Kredytowej jest jedyną w swoim rodzaju instytucją na polskim rynku
Proces wprowadzania nowo zatrudnionych pracowników
Proces wprowadzania nowo zatrudnionych pracowników poradnik dla bezpoêredniego prze o onego wprowadzanego pracownika WZMOCNIENIE ZDOLNOÂCI ADMINISTRACYJNYCH PROJEKT BLIèNIACZY PHARE PL03/IB/OT/06 Proces
Satysfakcja pracowników 2006
Satysfakcja pracowników 2006 Raport z badania ilościowego Listopad 2006r. www.iibr.pl 1 Spis treści Cel i sposób realizacji badania...... 3 Podsumowanie wyników... 4 Wyniki badania... 7 1. Ogólny poziom
Fetal Alcohol Syndrome
Stowarzyszenie Zastêpczego Rodzicielstwa Fetal Alcohol Syndrome Debra Evensen Cechy charakterystyczne i objawy Program FAStryga Stowarzyszenie Zastêpczego Rodzicielstwa Oddzia³ Œl¹ski Ul. Ho³dunowska 39
I. 2) RODZAJ ZAMAWIAJĄCEGO: Inny: Państwowa Instytucja Kultury.
Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: nie dotyczy Kraków: Dostawa urządzeń kontroli ruchu turystycznego - sprawa nr XIII/ZKnW/12 Numer
PRZEPISY KLASYFIKACJI I BUDOWY STATKÓW MORSKICH
PRZEPISY KLASYFIKACJI I BUDOWY STATKÓW MORSKICH ZMIANY NR 2/2010 do CZĘŚCI VIII INSTALACJE ELEKTRYCZNE I SYSTEMY STEROWANIA 2007 GDAŃSK Zmiany Nr 2/2010 do Części VIII Instalacje elektryczne i systemy
Parafina ciekła - Avena
Oznakowanie opakowania bezpośredniego (butelka PE, 500 g) Opakowanie przeznaczone do stosowania w lecznictwie zamkniętym Parafina ciekła - Avena Paraffinum liquidum Płyn doustny i na skórę, 1g/ 1g Zawartość
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Warszawa, 15.05.2009 r. Informacja sygnalna WYNIKI BADAŃ GUS POGŁOWIE TRZODY CHLEWNEJ WEDŁUG STANU W KOŃCU MARCA 2009 ROKU 1 W
300,0 mg. 150,0 mg. Witamina C 85,0 mg 106% Witamina B 3 (mg ekwiwalentu niacyny) 18,0 mg
Pharmaton Matruelle Suplement diety Kapsułki żelatynowe miękkie 30 szt., 60szt. PHARMATON MATRUELLE jest kompozycją witamin oraz składników mineralnych z dodatkiem kwasów Omega-3 (w tym DHA) oraz kwasem
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Notatka informacyjna Warszawa 5.10.2015 r.
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Notatka informacyjna Warszawa 5.10.2015 r. Informacja o rozmiarach i kierunkach czasowej emigracji z Polski w latach 2004 2014 Wprowadzenie Prezentowane dane dotyczą szacunkowej
NOWA GAMA - NOWA SZANSA BIZNESOWA W TWOIM SALONIE. POZNAJ SERIOXYL
NOWA GAMA - NOWA SZANSA BIZNESOWA W TWOIM SALONIE. POZNAJ SERIOXYL 4OZNAKI PRZERZEDZONYCH WŁOSÓW RZADSZE ŁAMLIWE WŁOSY, PODATNE NA USZKODZENIA CIENKIE MNIEJSZA OBJĘTOŚĆ SERIOXYL MA ODPOWIEDŹ NA KAŻDĄ Z