Locja śródlądowa. Prawa autorskie zastrzeżone: Andrzej Siwek Strona 1 z 16

Transkrypt

1 Locja śródlądowa Strona 1 z 16

2 Krótka definicja: LOCJA (wg. Nowa encyklopedia powszechna PWN). 1). Dział nautyki (nauki o żegludze) zajmujący się opisem oceanów, mórz, wybrzeży, torów wodnych (locja morska) oraz śródlądowych dróg wodnych (l. śródlądowa) wraz z ich oznakowaniem, w celu ułatwienia żeglugi i zwiększenia jej bezpieczeństwa; 2). Podręcznik nawigacyjny uzupełniający mapy, zawierający informacje o prądach, pływach, znakach nawigacyjnych, przeszkodach żeglugowych, lokalnych warunkach pogodowych, przepisach portowych itp. Tematem tego opracowania jest oczywiście pierwsze znaczenie Locji. Locja - pomaga bezpiecznie żeglować i służy użytkownikom dróg wodnych - przekazując wskazówki dzieki którym możliwe jest wybranie bezpiecznej drogi żeglugi, sposobu omijania miejsc niebezpiecznych. Podstawowym pojęciem w locji jest Szlak żeglowny inaczej określany jako Farwater. Farwater jest to pasmo na drodze wodnej, na którym może odbywać się bezpiecznie i swobodnie ruch żeglugowy statków o zagłębieniu dozwolonym na danym odcinku drogi wodnej. Brzmi dosyć poważnie, ale tak naprawdę farwater to taka szosa na wodzie. Pływając na śródlądziu (jeziorach, zalewach itp.) oczywiście konieczne jest, aby wiedzieć gdzie na danym np. Jeziorze przebiega szlak żeglowny, nie oznacza to jednak, że jest to jedyne możliwe do żeglowania miejsce. Szlak żeglowny ma swoja stronę prawą i lewą i ma ona odpowiednie oznaczenia: I. Znaki usytuowane na wodzie oznaczające strony szlaku żeglownego: UWAGA: korzystając z oznakowania szlaków bezwzględnie nie można do tych znaków cumować czy w jakikolwiek inny sposób narażać na zniszczenie. Zapoznając się z nimi warto zwrócić uwagę, iż np. tyka (wbity kij) czy tyka z wiechą (wbita miotła) które często stosowana są przy oznakowaniu rzek również mogą coś oznaczać 1.Prawa strona szlaku żeglownego Znak szczytowy: czerwony walec/kwadrat Kolor: czerwony Kształt: walec, pława ze znakiem szczytowym walcem/kwadratem, tyka ze znakiem szczytowym tyka z wiechą Strona 2 z 16

3 2. Lewa strona szlaku żeglownego Znak: szczytowy: zielony stożek Kolor: zielony Kształt: stożek, pława ze znakiem szczytowym stożkiem/trójkątem, tyka ze znakiem szczytowym, tyka 3. Rozgałęzienie szlaku żeglownego Znak szczytowy: kula z zielonymi i czerwonymi pasami Kolor: poziome czerwone i zielone pasy Kształt: kulisty, pława ze znakiem szczytowym kulą/kołem, tyka ze znakiem szczytowym, kulą kołem II. Znaki usytuowane na lądzie oznaczające strony szlaku żeglownego: 1. Znak położenia szlaku żeglownego przy prawym brzegu Kształt: znak tablica kwadratowa Kolor: biała z szerokim poziomym czerwonym pasem po środku lub biała z czerwoną obwódką stosowane zamiennie. 2. Znak położenia szlaku żeglownego przy lewym brzegu Kształt: znak tablica w kształcie rombu Kolor: zielono biały podzielony poziomą przekątną lub biały z zieloną obwódką stosowane zamiennie Strona 3 z 16

4 3. Znak usytuowany na prawym brzegu wskazujący przejście z prawego na lewy brzeg Kształt: znak tablica kwadratowa Kolor: żółta z szerokim pionowym czarnym pasem po środku lub biała z żółtym równoramiennym krzyżem/ ew. żółty krzyż 4. Znak usytuowany na lewym brzegu wskazujący przejście z lewego na prawy brzeg Kształt: znak tablica w kształcie rombu Kolor: żółta biała z szerokim czerwonym pasem lub biała z czerwoną obwódką stosowane zamiennie Pozostałe najważniejsze znaki żeglugowe na ostatnich stronach ---- III. Miejsca Niebezpieczne Istotnym elementem oznakowania stosowanego na drogach wodnych jest oznakowanie miejsc niebezpiecznych. Na szczęście dla żeglarzy mazurskich na WJM od kilku lat przybywa oznakowań miejsc niebezpiecznych i oznakowanie znakami kardynalnymi jest w niektórych rejonach (np. Mamry, Dargin, Niegocin ) powszechnie używane. Znaki Kardynalne - oznaczają miejsca niebezpieczne, a tak naprawdę wskazują z której strony bezpiecznie można pokonać dany fragment drogi wodnej. Są to tyki lub pławy w kolorze żółto czarnym z usytuowanymi na szczycie dwoma stożkami. Umiejscowienie kolorów oraz wzajemne położenie stożków pozwala rozróżnić z którym z czterech znaków kardynalnych mamy do czynienia. (Północnym, Wschodnim, południowym czy zachodnim) Strona 4 z 16

5 - północny - kolor - u góry czarny, u dołu żółty znak szczytowy dwa czarne stożki umieszczone jeden nad drugim wierzchołkami do góry - wschodni Kolor - czarny z żółtym szerokim pasem pośrodku znak szczytowy dwa czarne stożki umieszczone jeden nad drugim zwrócone podstawami do siebie - południowy kolor -u góry żółty, u dołu czarny znak szczytowy dwa czarne stożki umieszczone jeden nad drugim wierzchołkami do dołu -zachodni- - kolor - żółty z poziomym czarnym pasem pośrodku, - znak szczytowy dwa czarne stożki umieszczone jeden nad drugim zwrócone wierzchołkami ku sobie UWAGA: Znaki kardynalne mijamy po tej stronie, którą wskazuje znak!!! Czyli znak kardynalny północny mijamy po stronie północnej, wschodni od wschodu, itd. Strona 5 z 16

6 - Zastosowanie znaków kardynalnych w oznakowaniu miejsca niebezpiecznego UWAGA: Podczas żeglugi, z większej odległości kardynałki rozpoznaje się głównie po znaku szczytowym. (na morzu również po rodzaju sygnału świetlnego) kolor widoczny jest ze znacznie bliższej odległości. Dodatkowo przy dużym zafalowaniu podstawa znaku może być przykrywana przez falę, co dodatkowo zwiększa ryzyko pomyłki. Dodatkowo można spotkać inne oznaczenie miejsc niebezpiecznych na : 1- prawym brzegu 2- lewym brzegu 3- rozgałęzieniu szlaku Strona 6 z 16

7 RZEKA Żegluga po rzece: Obecnie, po czasach odwrotu od rzek kosztem pływania po mniej skomplikowanych akwenach, szukając przygód i nowych doznań żeglarze powracają na pływanie po rzekach. Aby to żeglowanie uczynić bezpieczniejszym bezwzględnie należy się zapoznać z możliwymi przeszkodami na drodze wodnej oraz sposobami ich omijania. Z punktu widzenia żeglugi - rzeki dzielimy na: - uregulowane i - nieuregulowane Rzeka uregulowana to taka rzeka, która w wyniku przeprowadzonych prac hydrotechnicznych zachowuje mniej więcej stałą głębokość, stały nurt, raczej stałe ukształtowanie dna. Dzięki tym czynnikom jest jest ona bardziej zdatna do żeglugi. Rzeka uregulowana przypomina bardziej wybudowany przez człowieka kanał. Uzyskuje się to poprzez wybudowanie systemu ostróg i opasek oraz jazów i progów.. Ostroga - Podstawowa konstrukcja służącą do regulacji rzek zwana również główką. Jest to prostopadły do brzegu wystający ponad wodę wał usypany z kamieni, umocniony na obrzeżach palami, czasami zabetonowany. Ostroga chroni brzeg przed rozmywaniem przez wodę, odsuwa nurt ku środkowi rzeki, zwęża koryto, spiętrzając wodę i zwiększając głębokość nurtu. W miarę upływu czasu pomiędzy ostrogami zbiera się muł i niekiedy wypełniają się one niesionym przez wodę materiałem. Dla przykładu na zalewie zegrzyńskim, który swoje początki wziął ze spiętrzenia rzeki w naszym ośrodku również można zobaczyć takie ostrogi. Strona 7 z 16

8 UWAGA: podpływając do ostrogi należy pamiętać, że zazwyczaj jej brzegi i koniec spada ukośnie ku dnu. Często też jak to ma miejsce przy ostrogach na Zegrzu na końcach ostróg już pod woda można natknąć się na kawałki materiału, z której jest zrobiona. Należy uważać na miecz, ster i poszycie dna. Tama równoległa jest to budowla w postaci wału, która jest łączy końce ostróg wzmacniając ich działanie. Taka tama może stanowić podobnie jak ostroga duże nie bezpieczeństwo dla żeglugi, szczególnie w nocy lub przy wysokim stanie wody, gdy jest mało widoczna. Opaski - zwane czasem brzegosłonami są to umocnienia zbudowane bezpośrednio na ślini brzegowej. Najczęściej betonowe ewentualnie z kamieni czy drewna. Próg budowla, która ma na celu spiętrzenie wody (nawet o kilkadziesiąt centymetrów). W celu spiętrzenia rzeki stosuje się progi i jazy przegradzające rzekę. Mogą one ułatwiać one żeglugę na obszarach powyżej nich, same natomiast stanowią przeszkodę nawigacyjną. Progi są dennymi tamami spiętrzającymi wodę o najwyżej kilkadziesiąt centymetrów.. Jazy umożliwiają spiętrzenie wody o minimum 1 metr. Spiętrzona woda tworzy przed jazem tzw. cofkę, czyli obszar rozszerzonego koryta rzeki o zmniejszonym prądzie i zwiększonej głębokości. Rozróżnia się jazy stałe i ruchome. Jazy ruchome umożliwiają regulowanie wysokości, dzięki czemu możliwa jest regulacja stopnia spiętrzenia akwenu. Zarówno jaz jak i próg ułatwiają żeglugę powyżej natomiast zazwyczaj stanowią przeszkodę nie do przebycia. Próba pokonania któregoś z nich jachtem może skończyć się niemała niespodzianką. Należy pamiętać również, że samo zbliżenie się w okolice jazu może stanowić zagrożenie ze względu na rosnący gwałtownie prąd. Śluza komorowa - budowla hydrotechniczna umożliwiającą poruszanie się pomiędzy zbiornikami o dużej różnicy poziomu wód. Śluzę tworzy basen zwany komorą, zaopatrzony w dwie pary otwieranych na przemian wrót. Statki zmierzające do górnego zbiornika wpływają do śluzy przez dolne wrota, wrota zamykają się a do komory przez przepusty wpływa woda z górnego zbiornika, w momencie, gdy poziom wody wyrówna się otwarte zostają górne wrota, statki wypuszczone, i do śluzy wpływają statki udające się Strona 8 z 16

9 w przeciwną stronę. Po zamknięciu górnych wrót, obniżeniu wody w komorze i otwarciu dolnych wrót, statki mogą kontynuować podróż, a proces śluzowania powtarza się. Jeśli różnica poziomów jest bardzo duża to buduje się śluzy wielostopniowe. Przepływanie przez śluzę przebiega w kolejności przypływania statków do miejsca zatrzymania przed śluzą, ale wiele statków korzysta z prawa pierwszeństwa, są to statki inspektoratu, straży pożarnej, policji, służb celnych, oraz statki pasażerskie. Jednostki oczekujące na śluzowanie cumują do brzegu, awanporcie śluzy lub do dalb instalowanych po bokach toru podejściowego do śluzy. Czas oczekiwania należy wykorzystać do przygotowania jachtu do śluzowania. Polega ono najczęściej na złożeniu masztu ( niskie mostki ponad wrotami śluzy) sklarowaniu cum i rzutek, wyłożeniu odbijaczy. Przy otwarciu wrót śluzy należy ustąpić pierwszeństwa statkom z niej wypływającym. Na zdjęciu śluza Guzianka w szczycie sezonu jest wypełniona jachtami, które cumują do siebie nawzajem burta w burtę dziób w rufę. Warunki wtedy są dosyć extremalne i należy zachować szczególną ostrożność gdyż np. cumując dziobem do rufy jachtu poprzedzającego nad naszym pokładem położony maszt sąsiadów z przodu. Cumowanie w śluzie jest obowiązkowe ze względu na występujące podczas śluzowania prądy. Należy jednak pamiętać, aby cumy zakładać nabiegowo ze względu na to, iż poler cumowniczy, który początkowo jest w zasięgu ręki po obniżeniu poziomu może być już nieosiągalny z pokładu. Poziom wody w śluzie zmienia się nieustannie należy, więc pamiętać o ciągłym wybieraniu lub luzowaniu cum w miarę zmieniającego się poziomu wody. Strona 9 z 16

10 Przy cumowaniu, odcumowywaniu bądź odpychaniu się bosakiem należy również uważać na porośnięte brzegi śluzy, które bywają niebezpiecznie śliskie. Postępowanie przy śluzowaniu szybkie ABC: Cumowanie w awanporcie (przed śluzą)- położenie masztu, przygotowanie pagaji (silnika) odpowiedniej długości cum, odbijaczy (W żadnym wypadku nie należy korzystać z odnóży!) i oczekiwanie na sygnał zezwolenia na wejście do komory. Wyścig do zajęcia dogodnego miejsca i zacumowanie. Przygotowanie się na silne falowanie w komorze i akcje ratunkowo- poszukiwawcze pagajów, itp. nie zamocowanych części jachtu i ludzi. Upewnienie się, że sąsiednie jednostki nie uszkodzą naszej wystającymi częściami. Wyjście z komory- klar jachu NIE należy stawiać masztu w komorze śluzy Sygnalizacja w śluzie: - 2 czerwone światła śluza zamknięta - Czerwone i zielone przygotowanie do otwarcia - Zielone lub dwa zielone śluza otwarta Rzeka nieuregulowana W odróżnieniu od rzeki uregulowanej Żegluga po rzece nieuregulowanej wiąże się z większa ilością zagrożeń, najważniejszymi z nich są ciągle zmieniające położenie mielizny. Każda rzeka niesie ze sobą materiał ruchomy (żwir, piasek). Wleczony w ten sposób materiał ma tendencje do tworzenia ławic (płycizn). Miejscem szczególnie podatnym na tworzenie płycizn są zakola rzeki. Na zakolu rzeki największa prędkość wody występuje przy brzegu zewnętrznym (wklęsłym) i tam właśnie powstaje ploso (F) (miejsce o największej głębokości), natomiast przy brzegu wewnętrznym, gdzie prąd jest mniejszy, gromadzi się niesiony przez wódę piasek, tworząc w ten sposób odsypisko [E] Strona 10 z 16

11 Rys. Przekrój 3-3 odsypisko - przymulisko Opada ono łagodnie w stronę środka rzeki, przy brzegu tworzy się przymulisko [D], które porasta roślinnością i kształtuje linie koryta rzeki. Ławica [A] o kształcie podłużnym i łagodnie opadającymi brzegami powstaje za plosem, między środkiem koryta rzeki a jej wypukłym brzegiem. Rys Przekrój 1-1 ławica Ławica ma tendencje do powolnego przesuwania się w dół rzeki Przy wysokich stanach wody znika pod powierzchnią wody, tworząc płyciznę, natomiast przy niskich wystaje ponad lustro wody. Utrzymująca się przez dłuższy czas ławica może porosnąć roślinnością i zamienić się w wyspę. Przykosa [H] powstaje w części rzeki leżącej poza nurtem i jest wędrującą po dnie ławicą piasku. Przykosa tworzy stopnie, z których najniższy znajduje się w górze rzeki, najwyższy zaś tzw. kant, za którym znajduje się głębia, jest nieco w dół rzeki. Przykosę poznajemy po marszczeniu się wody nad kantem. Rys. Przekrój 4-4 Przykosa Płycizna zwana przemiałem [C] tworzy się w miejscach, gdzie woda rozlewa się szeroko, a prąd rzeki słabnie. Najczęściej wypłycenie takie powstaje pomiędzy dwoma plosami, z dwóch Rys. Przekrój 2-2 Przemiał zbliżających się do siebie ławic, albo z połączenia ławicy z odsypiskiem. Przemiał układa się zazwyczaj prostopadle do nurtu rzeki. Strona 11 z 16

12 Przeszkody w żegludze: Oprócz budowli hydrotechnicznych, oraz zmian dna (mielizn, przykos) należy zwracać baczną uwagę na inne przeszkody, które mogą stanowić utrudnienie w żegludze oraz zagrożenie bezpieczeństwa są to np.: - pływające na powierzchni lub tuż pod nią konary gałęzie - podtopione boje - łańcuchy mocujące pomosty pływające do dna - sieci rybackie (te widoczne rozpięte na żakach i te podpowierzchniowe i głębinowe oznaczone małymi chorągiewkami koloru czarnego lub czerwonego często spotykane np. na Śniardwach). - wędkarze - inni użytkownicy akwenu Znaki żeglugowe a)znaki zakazu Zakaz wjazdu lub przejazdu (tablica, światło lub czerwona flaga) Długotrwały zakaz wjazdu lub przejazdu (znaki zdublowane) Zakaz wyprzedzana statków Zakaz wzajemnego wyprzedzania pociągów holowniczych, zestawów pchanych i zespołów sprzężonych Zakaz mijania i wyprzedzania wszystkich statków Zakaz postoju w odstępie wskazanym na tym znaku w metrach (począwszy od znaku) Zakaz postoju (zakaz kotwiczenia lub cumowania) po tej stronie szlaku żeglownego, po której stoi znak Zakaz kotwiczenia lub wleczenia kotwic łańcuchów albo lin po tej stronie szlaku żeglownego, po której stoi Strona 12 z 16

13 znak Zakaz cumowania do brzegu po tej stronie szlaku żeglownego, po której stoi znak Zakaz zawracania Lub Zakaz wytwarzania wysokiej fali lub zjawiska przyssawania Zakaz ruchu statków sportowych lub spacerowych oraz innych małych statków Zakaz ruchu statków motorowych Zakaz pływania statków żaglowych Zakaz przejazdu poza skrajnie, oznaczoną tablicami Zakaz wjazdu, przejazdu; należy przygotować się do rozpoczęcia jazdy b) Znaki nakazu Nakaz jazdy w kierunku wskazanym przez strzałkę Nakaz zatrzymania się Nakaz jazdy po tej stronie szlaku żeglownego, która leży z lewej strony burty statku Nakaz jazdy po tej stronie szlaku żeglownego, która leży z prawej strony burty statku Nakaz trzymania się tej strony szlaku żeglownego, która leży po lewej burcie statku Nakaz trzymania się tej strony szlaku żeglownego, która leży po lewej burcie statku Nakaz przechodzenia na stronę szlaku żeglownego, która znajduje się z lewej burty statku Nakaz przechodzenia na stronę szlaku żeglownego, która znajduje się z prawej burty statku Nakaz nie przekraczania szybkości podanej na tablicy w km/h Nakaz nadania sygnału dźwiękowego Nakaz zwiększenia uwagi Nakaz zachowania szczególnej ostrożności przy wpływaniu na główną drogę wodną Strona 13 z 16

14 Nakaz zachowania szczególnej ostrożności przy przecinaniu głównej drogi wodnej c) Znaki ograniczenia Ograniczenie głębokości Ograniczenie prześwitu nad powierzchnia wody w metrach Ograniczenie szerokości przejazdu lub szlaku żeglownego Ograniczenie żeglugi, należy bezwzględnie zapoznać się z nim Ograniczenie odległości przepływu statków od brzegu (lewego lub prawego) odległość szlaku żeglownego w metrach d) Znaki wskazania lub lub lub Wolny przejazd (tablica lub zielone światło) Skrzyżowanie napowietrznej linii przewodów z drogą wodna Usytuowanie jazu w bliskiej odległości Miejsce przepływania promu na uwięzi Miejsce przepływania promu swobodnie płynącego Miejsc zatrzymania się na postój Miejsc zatrzymania się na postój na przestrzeni wodnej licząc od tablicy w metrach Miejsce w którym zezwala się na kotwiczenie, lub wleczenie kotwic, łańcuchów i lin po dnie Miejsce w którym zezwala się na cumowanie przy brzegu Miejsce w którym zezwala się na zawracanie statków Miejsce skrzyżowania bocznej drogi wodnej z główną Miejsce połączenia głównej drogi z boczną Miejsce skrzyżowania głównej drogi wodnej z boczną Strona 14 z 16

15 Miejsce połączenia bocznej drogi z główną Miejsce w którym przestaje obowiązywać zakaz lub ograniczenie Strona 15 z 16

16 Literatura: - Załącznik do rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2003 r. (poz. 2072) - Kolaszewski Żeglarz i sternik - Część Rysunków i tekstów zaczerpnięta z ogólno dostępnych materiałów w Internecie autorzy nieznani. Strona 16 z 16