Biuro Forum - ul. Przytockiego 4; Gdańsk tel/fax ; tel. kom biuro@pfwb.org.pl;

Transkrypt

1 Sprawozdanie z działalności POMORSKIEGO FORUM na rzecz WYCHODZENIA z BEZDOMNOŚCI w roku 2005 Biuro Forum - ul. Przytockiego 4; Gdańsk tel/fax ; tel. kom biuro@pfwb.org.pl; 1 Sprawozdanie z działalności Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności w roku 2005

2 Część 1. Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności jako organizacja 1.1. Status organizacji Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności jest płaszczyzną współpracy ponad dwudziestu organizacji pozarządowych oraz instytucji sektora publicznego w sferze problemu bezdomności. Podmioty zrzeszone w Pomorskim Forum współpracują na mocy Porozumienia o Współdziałaniu podpisanego 11 września 2001 roku, sygnowanego przez ówczesną sekretarz stanu Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej Joannę Staręgę - Piasek. Pomorskie Forum istniejące od 1997 r. nie posiada formy prawnej, środki na działalność głównie koordynującą uzyskuje poprzez organizacje członkowskie, które występują i pozyskują środki na pracę Forum. Członkostwo opiera się na Porozumieniu o Współdziałaniu, formie umowy pomiędzy podmiotami. Instytucje członkowskie a jest ich obecnie 23 wnoszą oprócz potencjału merytorycznego, wkład w postaci nieodpłatnych sal, sprzętu technicznego, poczęstunków itp. Każdego roku z odpowiednim wyprzedzeniem wybierana jest organizacja przewodnicząca Forum, podmiot ten występuje i formalnie reprezentuje sprawy Pomorskiego Forum. Organizacją przewodniczącą Forum w roku 2005 było Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta Koło Gdańskie. Organizacją reprezentującą Forum do czasu powołania odrębnej, niezależnej struktury będzie Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta Koło Gdańskie. Organem koordynującym działania Forum jest sekretariat Pomorskiego Forum usytuowany w Gdańsku Wrzeszczu na ulicy Ks. J. Zator Przytockiego Organizacje członkowskie 1. Fundacja Edukacji Społecznej FES w Gdańsku 2. Fundacja Misja Chrześcijańska Oaza w Kościerzynie 3. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kartuzach 4. Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Słupsku 5. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Człuchowie 6. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Gdańsku 7. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Gdyni 8. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Lęborku 9. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Sopocie 10. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim 11. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Tczewie 12. Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Debrznie 13. Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Ustce 14. Stowarzyszenie Abstynencji Kaszuby w Kartuzach 15. Stowarzyszenie Fides w Malborku 16. Stowarzyszenie Monar Pomorskie Centrum Pomocy Bliźniemu w Gdańsku 17. Stowarzyszenie na rzecz Bezdomnych i Niepełnosprawnych Wspólny Dom w Słupsku 18. Stowarzyszenie na rzecz Bezdomnych Agape Borowy Młyn 19. Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta koło Gdańsk 20. Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta koło Grudziądz 2

3 21. Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta koło Słupsk 22. Wydział Polityki Społecznej Pomorski Urząd Wojewódzki w Gdańsku 23. Zarząd Rejonowy PCK w Słupsku 1.3. Cele Celem współpracy w ramach Forum jest dążenie do uzyskania wpływu na tworzenie strategii rozwiązywania problemów społecznych dotyczących bezdomności na poziomie gminy, powiatu i województwa poprzez: monitoring i diagnozę zagrożeń dotyczących osób, środowisk i zjawisk wynikających z szeroko rozumianego problemu bezdomności; opracowanie, wdrażanie i monitorowanie standardów usług specjalistycznych w noclegowniach, schroniskach i domach socjalnych; wspólną realizację projektów, które pozwolą na weryfikację i promowanie nowych rozwiązań merytorycznych; kreowanie spójnej polityki zrzeszonych Podmiotów wobec rozwiązywania problemów osób wchodzących w krąg problemu bezdomności; propagowanie sprawdzonych sposobów skutecznego rozwiązywania problemów związanych z bezdomnością i jej skutkami; tworzenie społecznego ciała dyskusyjno opiniodawczego; dążenie do uzyskania wpływu na kodyfikacje przepisów dotyczących pomocy społecznej w zakresie problemu bezdomności; wzajemne wspieranie działań zrzeszonych, w ramach Forum, organizacji i instytucji; edukację społeczności lokalnych oraz środowisk opiniotwórczych w celu rzetelnego rozumienia przyczyn, skutków oraz dróg wychodzenia z bezdomności Metody działań Formy działalności Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności to konsultacje merytoryczne, opiniowanie, organizowanie szkoleń, badań socjologicznych, konferencji i seminariów a także publikowanie wydawnictw dotyczących bezdomności oraz szeroko rozumiana współpraca z mediami w tym zakresie. Praca Forum opiera się na cyklicznych spotkaniach osób zawodowo zajmujących się problematyką społeczną w szczególności bezdomnością. Spotkania mają formę roboczą, dyskusyjną i seminaryjną. Odbywają się one w różnych placówkach, co daje możliwość przedstawienia ośrodków i wzajemnej wymiany praktycznych doświadczeń. Na początku funkcjonowania, Forum obejmowało swoim zasięgiem Trójmiasto i okoliczne gminy, obecnie całe Województwo Pomorskie. 3

4 Część 2. Historia oraz kontekst powstania Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności Historia powstania Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności związana jest z realizowanym w Gdańsku, jako jednym z pięciu miast w Polsce, pilotażowym projektem kontraktowania usług organizacji pozarządowych przez samorząd lokalny. Projekt ten w Gdańsku był przygotowany, realizowany i współfinansowany przez trzech partnerów: Miasto Gdańsk, Fundację Regionalne Centrum Informacji i Wspomagania Organizacji Pozarządowych i UMBRELLA PROJECT. Jednym z elementów projektu było powołanie tematycznych zespołów roboczych, które w oparciu o dotychczasowe doświadczenia zawodowe uczestników, przygotować miały grunt pod przyszłe kontrakty finansowe ze środków samorządu. Spośród kilku uruchomionych zespołów roboczych, najbardziej zwartą i najtrwalszą okazała się grupa złożona ze specjalistów zajmujących się problematyką pomocy ludziom bezdomnym. Niezwykle istotnym aspektem początkowej działalności grupy było budowanie modelowej, opartej na partnerstwie, współpracy pomiędzy tak często różniącymi się podmiotami administracji rządowej, samorządowej a organizacjami sektora pozarządowego. Najważniejsze działania podejmowane w ramach Forum w roku 1997 i Począwszy od października 1997r. do grudnia 1998r. na spotkaniach roboczych grono pracowników Ośrodków Pomocy Społecznej oraz przedstawicieli organizacji pozarządowych a także przedstawicieli wojewody przy aktywnej współpracy Regionalnego Centrum Informacji i Wspomagania Organizacji Pozarządowych, opracowało projekt dokumentujący standardy jakie powinny spełniać placówki dla osób bezdomnych. Efektem spotkań i dyskusji był projekt dokumentujący wszelkie standardy, jakie powinny spełniać placówki dla osób bezdomnych. Standardy te dotyczą zarówno pomieszczeń mieszkalnych, jak i opieki specjalistycznej. Przykładem wdrożenia tych standardów jest schronisko Towarzystwa Pomocy im. św. Brata Alberta w Gdańsku Nowym Porcie. Forum monitoruje proces wprowadzania standardów do już istniejących placówek. Rok 1999 i 2000 Forum przez cały rok 1999 skupiało swoją energię na zmianie nastawienia mediów do problemu bezdomności. Media (zarówno prasa, radio jak i telewizja) dzięki odpowiedniemu ukierunkowaniu ze strony członków Forum przestały się jedynie skupiać na tropieniu kolejnych afer. Zwróciły uwagę na sposoby pracy z osobami bezdomnymi, a także na konieczność szeroko rozumianej współpracy przy wychodzeniu z tak trudnej sytuacji życiowej. W Radiu Gdańsk odbył się cykl rozmów z klientami, pracownikami MOPS oraz przedstawicielami organizacji pomocowych pod wspólnym tytułem Rozmowy nocą. Powstał też program telewizyjny o zasięgu krajowym pod tytułem Powiedz to głośno. Uczestnikami tego programu były zarówno osoby bezdomne, jak i osoby zajmujące się tematyką bezdomności profesjonalnie. Tematem wiodącym było Poczucie godności ludzkiej w bezdomności. Spotkania dotyczące opracowywania standardów usług zaowocowały również nowymi autonomicznymi projektami strategicznymi, które dotyczą etapowej pracy z osobą bezdomną w zależności od deklarowanego z jej strony poziomu współpracy z pracownikiem socjalnym, np. Gdyński Program Pomocy Osobom Bezdomnym oraz Gdański Model Pracy z Osobami Bezdomnymi. Współpraca przy skonstruowaniu projektu świetlicy profilaktyczno - środowiskowej dla dzieci przebywających w Noclegowni dla Bezdomnych MOPS w Gdańsku. Świetlica ta umożliwiła podjęcie pracy systemowej z rodziną, w tym także z rodziną niepełną - samotne matki, samotni ojcowie przebywający w Noclegowni. Konsultacje i współtworzenie Biura Przeciw Bezdomności Gdańskiego Koła Towarzystwa Pomocy im. św. Brata Alberta, które pomaga osobom i rodzinom zagrożonym eksmisją w znalezieniu partnera dysponującego mniejszym lokalem o niższym standardzie a mogącego spłacić zadłużenie. 4

5 Biuro inicjuje i wspomaga współpracę takich partnerów zapobiegając drastycznym sytuacjom, gdy rodzina eksmitowana automatycznie staje się rodziną bezdomną. Aktualni i potencjalni uczestnicy Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności odbyli staże zawodowe w duńskiej placówce przeznaczonej dla osób bezdomnych oraz wizytowali wiele placówek w Kopenhadze i innych dużych miastach. Poznali oni system pracy w tych instytucjach oraz różnice prawne pomocy społecznej pomiędzy naszymi krajami. Współpraca przy tworzeniu Projektu Barakowego. Projekt trójstronnej współpracy rozpoczęty w 1999 roku a kontynuowany do dziś polegał na stworzeniu i prowadzeniu mieszkania treningowego dla osób wchodzących w proces wychodzenia z bezdomności. Barak powstał we współpracy z Duńską instytucją Forsorgshjemmet Saxenhøj, Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Gdańsku a Towarzystwem. W projekcie tym zrealizowane były działania w sferze pomocy psychologicznej, edukacji i aktywizacji społeczno-zawodowej. Rezultatem projektu jest zakończona pełnym sukcesem droga wyjścia z bezdomności dwóch osób (znalezienie pracy, terapia, uzyskanie własnego mieszkania), pierwszych mieszkańców baraku. Zmiana nazwy z Gdańskiego na Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności wraz z Regionalnym Centrum Informacji i Wspomagania Organizacji Pozarządowych dwukrotnie przygotowało publikację poświęconą bezdomności. Publikacje te zawierały: Informator, w którym znajduje się wykaz placówek udzielających pomocy osobom bezdomnym oraz pismo Pomost - O bezdomności bez lęku. Działalność Forum została wyróżniona nagrodą im. Lecha Bądkowskiego przyznaną przez Prezydenta Miasta Gdańska najlepszej Organizacji Pozarządowej w roku Rok 2001 W roku 2001 odbyło się 12 spotkań Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności, 9 spotkań Prezydium Forum i 6 spotkań Zespołów Roboczych i Komisji. Wypracowanie i zatwierdzenie Modelu Pracy Socjalnej. Opracowany model pracy z osobami bezdomnymi oparty jest na współpracy klienta, a zakres pracy socjalnej uzależniony jest od etapu rozwiązywania problemu. Program zakłada, że odpowiednikiem każdego z etapów może być wyspecjalizowana placówka. Wobec powyższego tworzy się specyficzną hierarchizację ośrodków wsparcia. Pierwszym z nich jest noclegownia, placówka o najniższym standardzie a kolejnymi schronisko, dom socjalny i mieszkanie kontraktowe. Powołanie sekretariatu Pomorskiego Forum oraz zatrudnienie sekretarza Forum. Podjęcie kontaktów z litwińskimi przedstawicielami samorządów oraz organizacji pozarządowych, które również zaczęły zmierzać się z problemem bezdomności. Kontynuacja współpracy z instytucjami duńskimi (Forsorgscenter Syd, Fyns Amt oraz Forsorgshjemmet Saxenhøj z gminy Sakskøbing). Wizyta partnerów duńskich (2 instytucje) w Polsce oraz wizyta dwóch przedstawicieli Forum w Danii. Przygotowanie merytorycznej opinii do projektu rozporządzenia MPiPS prośba wystosowana przez MPiPS. Podpisanie Porozumienia o Współdziałaniu. Myśląc o uporządkowaniu i usystematyzowaniu pracy Pomorskiego Forum, które jak dotychczas jest grupą nieformalną, uczestnicy spotkań Forum na drodze dialogu i kompromisu stworzyli Deklarację Członkowską oraz formę umowy pomiędzy podmiotami uczestniczącymi w spotkaniach, nazwaną Porozumieniem o Współdziałaniu. Nad jego tekstem pracowali wszyscy członkowie oraz osoby reprezentujące Podmioty należące do Pomorskiego Forum. Takie rozwiązanie w wydatny sposób ułatwiło pracę a po części sformalizowało działalność naszej organizacji. Oficjalna uroczystość podpisania Porozumienia o Współdziałaniu nastąpiła 11 września 2001r, sam dokument został sygnowany przez Sekretarz Stanu Minister Joannę Staręgę Piasek. Realizacja Badania Socjodemograficznego Portret zbiorowości ludzi bezdomnych województwa pomorskiego. Sondaż ten posłużył zdobyciu adekwatnej, rzetelnej a przede wszystkim autentycznej wiedzy o liczbie osób bezdomnych na terenie województwa Pomorskiego. Przeprowadzenie takiego badania okazało się ewenementem na skalę krajową, umożliwiło rzeczywiste, poprawne metodologicznie rozpoznanie liczby osób oraz charakteru bezdomności na terenie naszego województwa. Udział w realizacji tego przedsięwzięcia miały Ośrodki Pomocy Społecznej (ponad 120 OPS zo- 5

6 stało poproszonych o udział w badaniu) placówki dla osób bezdomnych (34), Policja, Straż Miejska, Inspektoraty Służby Więziennej, SOK oraz grono wolontariuszy, badanie zostało wykonane w przeciągu jednego dnia 12 grudnia 2001r. Część merytoryczną, narzędzia oraz procedurę badawczą przygotowała Dr Anna Duracz Walczak, natomiast część praktyczną, związaną z koordynacją i przeprowadzeniem projektu, zorganizowało Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności. Książka W kręgu problematyki bezdomności polskiej. Na przełomie roku opublikowana została książka pod redakcją Anny Duracz-Walczak W kręgu problematyki bezdomności polskiej. Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności jest współwydawcą oraz współautorem wyżej wymienionej pozycji. Publikacja ta zawiera a jednocześnie grupuje i porządkuje różnorodne rozważania, koncepcje, modele i podejścia do kwestii bezdomności, zarówno od strony teoretycznej, jak i praktycznej. Forum pozyskało na realizację projektów z różnych źródeł środki w wysokości zł. Stworzono i przedłożono projekt o dotację z programu PHARE ACCESS. Rok 2002 Odbyło się 13 spotkań Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności, 10 spotkań Prezydium Forum oraz 6 spotkań zespołów roboczych. Powołanie odrębnego sekretariatu Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności przy ulicy Przytockiego 4 (dotychczasowy sekretariat funkcjonował w schronisku Brata Alberta). Doposażono sekretariat Pomorskiego Forum w niezbędny sprzęt i materiały. Opracowanie regulaminu i wprowadzenie składki członkowskiej. Interwencja Forum w sprawie nierzetelnych OPS naruszanie zasad współpracy z organizacjami pozarządowymi. Stworzenie definicji bezdomności przedstawienie jej Ministerstwu Pracy i Polityki Społecznej. Dystrybucja i promocja książki W kręgu problematyki bezdomności polskiej - organizacja stoiska podczas Tygodnia Organizacji Pozarządowych organizowanego przez FIP w Warszawie; promocja i dystrybucja w internecie, uruchomienie całej procedury sprzedaży książki; akcje promocyjne w województwie pomorskim. Współpraca i pomoc w realizacji spisu powszechnego wśród osób bezdomnych. Forum koordynuje współpracę z Wojewódzkim Biurem Spisowym Urzędu Statystycznego, w oparciu o doświadczenia z realizacji badania socjodemograficznego. Organizacja spotkania z przedstawicielem MPiPS, prezentacja potrzeb i problemów związanych z systemem pomocy osobom bezdomnym. Rozpoczęcie i realizacja projektu Partnerstwo wobec problemu bezdomności organizacja dużego spotkania Forum i przedstawicieli placówek dla bezdomnych nie zrzeszonych w Forum. Wyłonienie tematów oraz powołanie sześciu grup standaryzacyjnych; spotkania tych grup; kwestie i tematy pracy grup model pracy socjalnej z osobą uzależnioną od alkoholu, profilaktyka bezdomności (eksmisje projekt MOPS Sopot, świetlice model funkcjonowania), finansowanie placówek, kwestia wieloletniej bezdomności, instytucje sprzyjające tworzeniu się bezdomności, współpraca org. pozarządowych z samorządem i mediami, bezrobocie i aktywizacja. W ramach projektu odbyło się około 30 spotkań grup roboczych. Seria spotkań z przedstawicielami Policji i Straży Miejskiej w sprawie projektu żebraczego; ustalenie celów i priorytetowych założeń projektu; skonstruowanie projektu i aplikowanie do MPiPS. Realizacja dwudniowego szkolenia z zakresu syndromu bezdomności prowadzonego przez Marka Jaździkowskiego. Szkolenie zrealizowano w Borowym Młynie, uczestniczyło w nim prawie 40 osób. Opracowanie, druk i dystrybucja publikacji Informator o placówkach i O bezdomności bez lęku. Publikacje zawierały materiały opracowane w trakcie projektu Partnerstwo wobec problemu bezdomności a także wyniki raportu merytorycznego z badania socjodemograficznego Rozpoczęcie dyskusji o powołaniu odrębnego stowarzyszenia do obsługi formalnej i administracyjnej Pomorskiego Forum. Forum pozyskało na realizację projektów z różnych źródeł środki w wysokości zł. 6

7 Stworzono i przedłożono do rozpatrzenia 4 projekty o fundusze Europejskie. Rok 2003 Odbyło się 9 spotkań Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności, 5 spotkań Prezydium Forum oraz 7 spotkań zespołów roboczych. Powołanie odrębnego sekretariatu Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności przy ulicy Przytockiego 4 (dotychczasowy sekretariat funkcjonował w schronisku Brata Alberta). Doposażono sekretariat Pomorskiego Forum w niezbędny sprzęt i materiały. Wizyta w Fundacji Pomocy Wzajemnej BARKA w Poznaniu W październiku przedstawiciele Forum mieli możliwość odbycia całodniowej wizyty studyjnej w Poznańskiej Barce. Ostatecznie uczestniczyło w niej 10 osób. Całość spotkania zorganizowana przez pracowników Barki, ze szczególnym wkładem koordynacyjnym Pana Wojciecha Zarzyckiego. Publikacja POMOST - O bezdomności bez lęku - publikacja wydana została w nakładzie 1000 egzemplarzy. Publikacja ta została poszerzona o raport Forum, oraz raport z badania Portret zbiorowości ludzi bezdomnych województwa pomorskiego 2003 przygotowany przez Macieja Dębskiego. Korekta wydawnictwa została wykonana w sekretariacie Forum. Sekretariat Forum był miejscem obróbki danych i materiałów do tych publikacji. Książka W kręgu problematyki bezdomności polskiej - w roku 2003 w dalszym ciągu dystrybuowana była książka pod redakcją Anny Duracz-Walczak W kręgu problematyki bezdomności polskiej. Współpraca z partnerami duńskimi, wizyta Przewodniczącego Forum w Rosji - kontynuowano współpracę z partnerem duńskim, instytucją Saxenhoj. Marianne Petersen odwiedziła Polskę i odbyto rozmowy w obszarze dalszej wspólnej współpracy. Ustalono priorytety dalszej kooperacji a także zaprezentowano konkretne projekty. Przewodniczący Forum został, zaproszony do udziału w seminarium współorganizowanym w Rosji przez zaprzyjaźnioną instytucję. Wizyta ta odbyła się na początku grudnia 2003 roku. Podczas seminarium zaprezentowane zostały m.in. doświadczenia Forum. Projekty europejskie (Fundusz Współpracy, Komisja UE, PARP) i inne - w roku 2003 stworzono kilka dużych projektów m.in. Polityka społeczna a wejście polski do UE. Zostały one przedłożone do rozpatrzenia. Żaden z powyższych projektów nie otrzymał dofinansowania. W przypadku wspomnianego powyżej projektu zabrakło ledwie kilku punktów. Współpraca z Feantsa oraz Eurostat - sekretariat Forum dostarczył wszelkich informacji w zakresie funkcjonowania, jak i doświadczeń Forum. Przedstawiciel Feantsa zaproponował aplikowanie o członkostwo w tej organizacji. Zebrane zostały i przesłane wszystkie wymagane dokumenty i materiały. Decyzja Rady Feantsy zapaść ma w styczniu 2004r. Inną organizacją, która zwróciła się do Forum z propozycją współpracy był EUROSTAT, Europejskie Biuro Statystyczne. W oparciu o informacje Feantsy odnośnie badania socjodemograficznego, poproszono Forum o wypełnienie szeregu kwestionariuszy. Narzędzia te dotyczyły przede wszystkim metodologii badania. Forum zostało poproszone także o udostępnienie do publikacji Eurostat u innych materiałów z badania (raport). Formalizacja - członkowie Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności zatwierdzili propozycję statutu Fundacji wspierającej Forum. Po zatwierdzeniu została ona przedłożona do konsultacji Zarządowi Głównemu Towarzystwa Pomocy im. św. Brata Alberta, jako że gdańskie koło ma być fundatorem Fundacji. Powiększenie zasobów biurowych siedziby Forum III Bałtyckie Forum NGO s w Turku (Finlandia) - na zaproszenie Fundacji Regionalne Centrum Informacji i Wspomagania Organizacji Pozarządowych w Gdańsku, sekretarz Forum wyjechał wraz z około 20 osobową polską reprezentacją na III Forum Bałtyckich NGO s w Turku. Przedstawiciel Forum uczestniczył w sesji zatytułowanej Od społecznego wykluczenia do partycypacji. Jako jeden z prelegentów (jedyny z Polski) przedstawił 20 min. prezentację multimedialną. Badanie Socjodemograficzne Sondaż ten, w trosce o rzetelne dane, został przeprowadzony w ciągu jednego dnia w placówkach dla osób bezdomnych, szpitalach, więzieniach oraz miejscach niemieszkalnych takich jak np. dworce kolejowe, zsypy, kanały ciepłownicze. Badanie rozpoczęło się o godzinie 20:00 w miejscach niemieszkalnych, w przypadku placówek możliwe było, ze względu na ilość osób oraz ilość personelu, wypełnianie ankiet w przeciągu tego jednego dnia (po godzinie 20 7

8 nastąpiła weryfikacja). Zostały utworzone odpowiednie patrole w skład, których weszli koordynatorzy, pracownicy socjalni, wolontariusze, pracownicy placówek Policja, Straż Miejska, SOK. W przygotowaniach i realizacji sondażu wzięło udział około 400 osób. 12 grudnia o godzinie 20:00 na ulice wyszło ponad 100 patroli badawczych. Do koordynacji działań połączonych sił Ośrodków Pomocy Społecznej, organizacji pozarządowych, Policji, Straży Miejskiej oraz SOK 20 powiatach województwa pomorskiego wyznaczyliśmy 18 osób, głównie członków Pomorskiego Forum. Wszystkie Ośrodki Pomocy Społecznej na terenie województwa (ponad 120), ze względu na najlepszą znajomość oraz bliskość lokalnych problemów związanych z bezdomnością, zostały poproszone o przeprowadzenie badania w miejscach niemieszkalnych. Sekretarz Forum był odpowiedzialny za przeprowadzenie badania w placówkach dla bezdomnych oraz w placówkach penitencjarnych. Akcja zakończyła się około trzeciej w nocy.materiał badawczy został zebrany przez koordynatorów, wyniki badania opracowane zostały przez Macieja Dębskiego i opublikowane w wydawnictwie POMOST O bezdomności bez lęku. Polityka społeczna a wejście Polski do Unii Europejskiej projekt popularyzacji wiedzy o UE wśród bezdomnych Rok 2004 Odbyło się 6 spotkań Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności, 5 spotkań Prezydium Forum oraz 8 spotkań zespołów roboczych. Doposażono sekretariat Pomorskiego Forum w niezbędny sprzęt i materiały. Publikacja POMOST - O bezdomności bez lęku - publikacja wydana została w nakładzie 1000 egzemplarzy. Publikacja ta została poszerzona o raport Forum, oraz raport z badania Portret zbiorowości ludzi bezdomnych województwa pomorskiego 2003 przygotowany przez Macieja Dębskiego. Korekta wydawnictwa została wykonana w sekretariacie Forum. Sekretariat Forum był miejscem obróbki danych i materiałów do tych publikacji. Książka W kręgu problematyki bezdomności polskiej - w roku 2003 w dalszym ciągu dystrybuowana była książka pod redakcją Anny Duracz-Walczak W kręgu problematyki bezdomności polskiej. Kontynuowano współpraca z partnerami duńskimi, instytucja Saxenhoj. Marianne Petersen odwiedziła Polskę i odbyto rozmowy w obszarze dalszej wspólnej współpracy. Ustalono priorytety dalszej kooperacji a także zaprezentowano konkretne projekty. Projekty europejskie (Fundusz Współpracy, Komisja UE, PARP) i inne - w roku 2003 stworzono kilka dużych projektów m.in. Polityka społeczna a wejście polski do UE. Zostały one przedłożone do rozpatrzenia. Żaden z powyższych projektów nie otrzymał dofinansowania. W przypadku wspomnianego powyżej projektu zabrakło ledwie kilku punktów. Współpraca z Feantsa oraz Eurostat - sekretariat Forum dostarczył wszelkich informacji w zakresie funkcjonowania, jak i doświadczeń Forum. Przedstawiciel Feantsa zaproponował aplikowanie o członkostwo w tej organizacji. Zebrane zostały i przesłane wszystkie wymagane dokumenty i materiały. Decyzja Rady Feantsy zapaść ma w styczniu 2004r. Inną organizacją, która zwróciła się do Forum z propozycją współpracy był EUROSTAT, Europejskie Biuro Statystyczne. W oparciu o informacje Feantsy odnośnie badania socjodemograficznego, poproszono Forum o wypełnienie szeregu kwestionariuszy. Narzędzia te dotyczyły przede wszystkim metodologii badania. Forum zostało poproszone także o udostępnienie do publikacji Eurostat u innych materiałów z badania (raport). Formalizacja - członkowie Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności zatwierdzili propozycję statutu Fundacji wspierającej Forum. Po zatwierdzeniu została ona przedłożona do konsultacji Zarządowi Głównemu Towarzystwa Pomocy im. św. Brata Alberta, jako że gdańskie koło ma być fundatorem Fundacji. Dnia 29 kwietnia 2004 roku zorganizowano konferencję poświęconą wynikom Badania socjodemograficznego 2003 Portret zbiorowości ludzi Bezdomnych województwa pomorskiego. Forum pozyskało na realizację projektów z różnych źródeł środki w wysokości zł. 8

9 Część 3. Działania i projekty realizowane w roku 2005 Koordynacja działań Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności 1. Informacyjna, koordynacyjna i promocyjna działalność sekretariatu. Miejscem skąd koordynowany był cały projekt jest sekretariat Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności. Organizacji nieformalnej zrzeszającej 23 podmioty działające w sferze pomocy bezdomnym w województwie pomorskim. Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta Koło Gdańskie jest liderem tego Forum, oraz organizacją reprezentującą tą federację, ponadto prowadzi ów sekretariat. W tym miejscu wdrażane były wszystkie działania logistyczne zaplanowane w przedsięwzięciu. Aktywność sekretariatu, jako miejsca lub bazy koordynacyjnej, miało decydujące znaczenie dla kwestii organizacyjnej całej inicjatywy, to w tym właśnie miejscu odbywała się cała faza przygotowawcza niemalże każdego punktu projektu. Zadaniem sekretariatu Pomorskiego Forum było prowadzenie nieustannej działalności informacyjno koordynacyjnej pomiędzy partnerami w projekcie a także podmiotami członkowskimi. Był to zatem ośrodek informacyjny, zbierający i przetwarzający wszelkie wiadomości oraz przygotowujący wszelkie działania od strony organizacyjnej. Do zadań sekretariatu Forum należało także przeprowadzenie akcji informacyjnej o projekcie i realizowanych w nim działań. Sekretariat gwarantował profesjonalizm pracy. Centrum koordynacyjne zebrało materiał merytoryczny, dokonało jego weryfikacji i korekty, nadzorowało i koordynowało współpracę w drukarni przy tworzeniu publikacji O bezdomności bez lęku połączonego z Informatorem o placówkach. Aby usprawnić prace sekretariatu Forum został zatrudniony dodatkowy pracownik Krzysztof Ługowski. Rozpoczął on swoją prace od kwietnia 2005 roku. Docelowo został zatrudniony w celu administracyjno technicznej obsługi pracy sekretariatu w partnerstwie Agenda Bezdomności jednakże zakres jego obowiązków obejmuje także doraźną prace w sekretariacie. W skład obowiązków wchodzą: 1. W ramach projektu Agenda Bezdomności : a) Prowadzenie bieżącej dokumentacji projektu; b) Prowadzenie informacji dla uczestników projektu (członków i współpracowników Forum); c) Przygotowywanie spotkań projektowych; d) Pełnienie roli Komunikatora reprezentującego PFWB w ramach projektu; e) Nadzór nad prowadzeniem biblioteki wykluczenia społecznego PFWB; f) Prowadzenie korespondencji: g) Obsługa klientów; 2. W ramach sekretariatu PFWB: a) Prowadzenie bieżącej dokumentacji Forum; b) Kontakt z organizacjami członkowskimi w Forum; c) Prowadzenie korespondencji Forum; d) Przygotowywanie spotkań plenarnych Forum oraz prezydium Forum; 2. Spotkania Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności. W roku 2005 odbyło się 10 spotkań Forum: Nowy Staw w spotkaniu uczestniczyło 20 osób Słupsk w spotkaniu uczestniczyło 15 osób Gdańsk w spotkaniu uczestniczyło 20 osób 9

10 Smętowo w spotkaniu uczestniczyło 17 osób Gdańsk w spotkaniu uczestniczyło 16 osób Gdynia w spotkaniu uczestniczyło 15 osób Gdańsk w spotkaniu uczestniczyło 27 osób Tczew w spotkaniu uczestniczyło 19 osób Ustka w spotkaniu uczestniczyło 14 osób Gdańsk w spotkaniu uczestniczyło 21 osób W roku 2005 postanowiliśmy spotykać się regularnie raz w miesiącu. Z zaplanowanych 11 spotkań Forum odbyło się ich 10, postanowiliśmy zrezygnować z lipcowego spotkania (okres urlopowy wielu pracowników organizacji zrzeszonych w ramach Forum). W spotkaniach uczestniczyło pomiędzy 14 a 27 osób na każdym ze spotkań (załącznik nr. 1). Spotkania miały formę roboczą, dyskusyjną i seminaryjną. Odbywały się one w różnych placówkach i różnych miejscach, co dało możliwość przedstawienia ośrodków i wzajemnej wymiany praktycznych doświadczeń. Tematem wiodącym w spotkaniach Forum było stworzenie holistycznego systemu pomocy osobom bezdomnym, który obejmowałby wszystkie placówki pomocy bezdomnym na terenie województwa pomorskiego. W tym celu wykorzystane zostały dotychczasowe doświadczenia 3 grup roboczych zawiązanych w roku 2004r. Tym razem powstały również 3 grupy eksperckie, które zajmowały się określoną problematyką: grupa ekspercka ds. streetworkingu i standaryzacji Pomocy instytucjonalnej; grupa ekspercka ds. asystowania i monitorowania osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością; grupa ekspercka ds. edukacji i aktywizacji zawodowej osób bezdomnych; Ponadto została powołana grupa zajmująca się badaniem socjodemograficznym Dyskutowane były także problemy z bieżącą pracą z osobami bezdomnymi, jak i kształtowane modele pracy (standardów) na kolejne lata. Praca Forum miała na celu oddziaływanie na inne organizacje i podmioty, ukazując całościowo pracę z osobami bezdomnymi. W spotkaniach udział brali przedstawiciele organizacji pozarządowych, przedstawiciele ośrodków pomocy społecznej, przedstawiciele Wydziału Polityki Społecznej Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego, przedstawiciele lokalnych władz, pracownicy Uniwersytetu Gdańskiego i innych uczelni wyższych; specjaliści zajmujący się wykluczeniem społecznym na terenie kraju; Policja, Straż Miejska oraz różnego rodzaju specjaliści (w zależności od omawianej problematyki). 3. Spotkania koordynatorów projektów, Prezydium Forum Odbyło się 5 spotkań koordynatorów (pierwsze spotkanie koordynujące, następne monitorujące, przygotowujące publikację a ostatnie spotkanie ewaluacyjne). Przewodniczący Forum, członkowie Prezydium (dwóch przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz dwóch przedstawicieli sektora publicznego). Średnio uczestniczyło w spotkaniach 6 osób (patrz załącznik nr. 2). Prezydium Forum pomagało przygotowywać od strony merytorycznej tematykę oraz przebieg spotkań Pomorskiego Forum. Uczestniczyli w nich przedstawiciele Prezydium Forum. W składzie: Przewodniczący Forum - Wojciech Bystry Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta Koło Gdańsk oraz członkowie Prezydium Pomorskiego Forum Grażyna Sochacka Stowarzyszenie na rzecz Bezdomnych AGAPE w Borowym Młynie Maria Katarzyna Wróblewska 10

11 Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Gdańsku Ewa Szczypior Pomorski Urząd Wojewódzki Wydział Polityki Społecznej Mieczysław Wacławski Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta Koło Grudziądz Przygotowywane były także wstępne stanowiska Forum wobec szeregu zagadnień związanych z bezdomnością, przygotowywane były wszelkie działania praktyczne Forum. Ponadto Prezydium Forum jako zespół roboczy pracował nad koncepcją projektu do EFS. Podczas spotkań Prezydium Prezydium Forum jest zespołem sterującym Pomorskiego Forum. 4. Projekt Agenda Bezdomności Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności jest Partnerem w projekcie Agenda Bezdomności współfinansowanym ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL. Projekt w działaniu drugim realizowany jest od lipca Działanie drugie (projekt podzielony jest na 3 działania 1 działanie od 1 listopada 2004 do czerwca 2005; 2 działanie od 1 lipca 2005 do października 2007; 3 działanie od 1 listopada 2007 do marca 2008) obejmuje swoim działaniem 6 partnerów. Budżet działania drugiego to niemal 6 milionów złotych budżet Forum w projekcie to złotych. Projekt podzielony jest na kilka działów: Dział Reintegracji tworzony przez Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta koło Gdańskie, MOPS Sopot; Pomorską Izbę Rzemieślniczą małych i Średnich Przedsiębiorstw. Działa Badań, Analiz i Standaryzacji tworzony przez Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności oraz Uniwersytet Gdański Dział Monitoringu i Ewaluacji tworzony przez Fundację Regionalne Centrum Informacji i Wspomagania Organizacji Pozarządowych w Gdańsku. Dział Badań, Analiz i Standaryzacji odpowiada za: Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności 1. Przygotowanie Standardów i Modeli pracy w obrębie Integracji Społecznej i Zawodowej Osób Bezdomnych (Standardy Pomocy instytucjonalnej; Pracy Socjalnej; Streetworkingu; Edukacji i Aktywizacji Zawodowej; Asystowania; Monitorowania Osoby Bezdomnej). Standardy będą wdrażane w ramach Działu Reintegracji. Powstanie Poradnik od ulicy do samodzielności życiowej osób bezdomnych. 2. Utworzenie i prowadzenie biblioteczki Wykluczenia Społecznego 3. Realizację Badania Socjodemograficznego Portret Zbiorowości Ludzi Bezdomnych Województwa Pomorskiego. 4. Przygotowanie Plakatu informacyjnego o placówkach w Trójmieście Uniwersytet Gdański 1. Realizację badania ilościowo-jakościowego nad profilem psycho-społecznym ludzi bezdomnych 2. Realizację badania nad funkcjonowaniem systemu pomocy ludziom bezdomnym 3. Realizację ogólnopolskiej Konferencji Oblicza Bezdomności. 4. Realizację Fakultetu dla Studentów Wydziału Nauk Społecznych w zakresie Wykluczenia Społecznego w tym właśnie Bezdomności 5. Biblioteczka Bezdomności W ramach projektu Agenda Bezdomności została powołana do życia Biblioteczka bezdomności. Zawiera ona materiały krajowe i zagraniczne dotyczace bezdomności. Z doświadczeń Pomorskiego Fo- 11

12 rum wynika ewidentnie, że brakuje materiałów o bezdomności, a jeśli są one dostępne to jedynie w stanie rozproszenia. Wskazanym było, zatem utworzenie miejsca z dostępem do pozycji książkowych, artykułów, czasopism o tematyce pracy socjalnej, raportów FEANTSA, materiałów po konferencyjnych oraz materiałów w wersji elektronicznej. Publikacje zostały odpowiednio uporządkowane w katalogach. Możliwe jest wypożyczanie części pozycji a z pozostałych można korzystać na miejscu (w sekretariacie Forum) Biblioteczka powstała w biurze sekretariatu Forum. Biblioteczka jest ogólnie dostępna, posiadamy już w zbiorach niemal 500 różnych pozycji. 6. PLAKAT informujący o placówkach pomocy bezdomnym w Trójmieście. Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności w ramach projektu "AGENDA BEZDOMNOŚCI" finansowanego ze środków IW EQUAL przygotowało i w grudniu rozpowszechniało plakat informujący o placówkach pomocy bezdomnym w Trójmieście. Plakat jest zobrazowaniem przestrzennym dostępnych form pomocy poprzez naniesienie i oznaczenie ich na mapie Trójmiasta. Na mapie oznaczono zarówno placówki udzielające pomocy w postaci schronienia i zapewnienia noclegu oraz organizacje i instytucje świadczące pomoc w postaci posiłków i wydawania odzieży. Przygotowano 4 tysiące sztuk plakatów. Plakaty z jednej strony służą zwiększaniu wiedzy osób bezdomnych o dostępnej pomocy (schronienie, posiłek, odzież itp.) na terenie Trójmiasta, z drugiej strony służą zwiększeniu świadomości obywateli Trójmiasta w zakresie możliwości udzielania wsparcia osobom bezdomnym. Plakaty rozwieszane są na dworcach kolejowych (Trójmiasto), w kolejkach SKM, Zespołach Pracy Socjalnej Ośrodków Pomocy Społecznej, we wszystkich placówkach pomocowych, szpitalach, Komisariatach Policji i Straży Miejskiej, Komendach Straży Pożarnej, na złomowiskach, w tzw. miejscach niemieszkalnych (dworce, kanały, zsypy), na osiedlach Trójmiasta, na terenie ogródków działkowych i w innych miejscach, gdzie przebywają osoby bezdomne. Znaleźć je można także w Urzędach Gminnych, Powiatowych i Wojewódzkich, w organizacjach pozarządowych, organizacjach pomocy społecznej. Elektroniczna wersja plakatu znajduje się na stronie Osoby i organizacje zainteresowane uzyskaniem takiego plakatu mogą kontaktować się z sekretariatem Forum. 7. Spotkania grup eksperckich Konieczność szybszego współdziałania w ramach wypracowania holistycznego systemu pomocy osobom bezdomnym spowodowała powoływanie mniejszych grup eksperckich. I. grupa ekspercka ds. streetworkingu i standaryzacji pomocy instytucjonalnej; II. grupa ekspercka ds. asystowania i monitorowania osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością; III. grupa ekspercka ds. edukacji i aktywizacji zawodowej osób bezdomnych; Zadaniem tych grup było przygotowywanie pewnych kwestii i zagadnień oraz wypracowywanie stanowisk odnoszących się do ustalonej problematyki, stanowiących części holistycznego systemu pomocy osobom bezdomnym i następnie przedkładanie ich pod rozwagę Forum. Grupy robocze były tworzone spośród uczestników spotkań Forum, nad pracą każdej z grup piecze sprawował ekspert z dziedziny powiązanej z tematyką pracy grup. I. Grupa ekspercka ds. stretworkingu i standaryzacji pomocy instytucjonalnej: Grupa ta rozpoczęła pracę najwcześniej ze wszystkich trzech grup, bo już w czerwcu 2005 roku. Odbyło się 7 spotkań tego zespołu (załącznik nr. 3). Praca grupy miała na celu wypracowanie podstaw teoretycznych do pracy streetworkerów. Wypracowano definicja stretworkingu, która mówi: Streetwork jest formą pracy socjalnej, gdzie osoby odpowiednio przeszkolone i przygotowane szukają kontaktu i pracują z osobami z obszaru wykluczenia społecznego w ich środowisku. Udało się wypracować całość założeń teoretycznych tak specyficznej pracy, jaką jest streetworking. 12

13 Ustalenia te dotyczą wszystkich aspektów pracy z klientem. Kolejnym aspektem było zebranie i ujednolicenie dotychczasowej pracy Forum w temacie standaryzacji placówek pomocowych dla osób bezdomnych (od ogrzewalni poprzez noclegownie, schronisko, dom dla bezdomnych po mieszkanie treningowe). Wypracowano standard optimum i minimum dla każdego z typów placówek. Trzecim obszarem pracy grupy było zagadnienie pracy socjalnej. Grupa opracowała całość podstaw metodologicznych pracy socjalnej z osobą bezdomną. Prace zaczęto od stworzenia definicji pracy socjalnej oraz od określenia jej charakteru. Określono także cele pracy socjalnej a następnie zajęto się zakresem tejże pracy. Wypracowano specyfikacje usług zależna od placówki, w jakiej przebywa osoba bezdomna począwszy od ogrzewalni a skończywszy na mieszkaniach treningowych. Opisano też zasady samej pracy pracownika socjalnego (urlopy, zmiany klientów, narzędzia, metody, jakimi pracuje itp.) Osoby uczestniczące w pracach grupy ds. streetworkingu i standaryzacji pomocy instytucjonalnej: 1. Ewa Szczypior (ekspert) WPSPUW w Gdańsku 2. Agnieszka Meller (ekspert) TPBA Gdańsk 3. Beata Świątek - Soldat MOPS Gdynia 4. Ewelina Łapińska MOPS Sopot 5. Bożena Dołkowska MOPS Gdańsk 6. Maria Katarzyna Wróblewska MOPS Gdańsk 7. Elżbieta Mielcarek FIDES Malbork 8. Iwona Niedzielska TPBA Gdańsk 9. Adam Cenian TPBA Gdańsk 10. Aleksandra Dębska TPBA Gdańsk 11. Sylwia Gurbisz TPBA Gdańsk 12. Agnieszka Lewińska TPBA Gdańsk 13. Anna Michalska TPBA Gdańsk 14. Krzysztof Mnich TPBA Gdańsk 15. Bogumiła Borkowska MOPS Lębork 16. Adam Koszutowski MOPR Słupsk 17. Mariusz Kajewski TPBA - Słupsk 18. Kazimiera Leman Stowarzyszenie abstynenckie Kaszuby 19. Elżbieta Rectaw Stowarzyszenie abstynenckie Kaszuby 20. Piotr Olech PFWB 21. Krzysztof Ługowski PFWB II. Grupa ekspercka ds. asystowania i monitorowania osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością: Grupa ta rozpoczęła pracę w listopadzie 2005 roku. Odbyły się 3 spotkania tego zespołu (załącznik nr. 3). Grupa wypracowała całość założeń pracy asystenta z osobą bezdomną, które zostaną wdrożone w praktyce w projekcie Agenda Bezdomności. Zostały też opracowane wytyczne dla pracodawców zatrudniających asystentów: jak dokonać naboru i czym się przy nim kierować, na co zwrócić uwagę i jak zarządzać asystentami podczas pracy (superwizja, dobór klienta do asystenta itp.). Osoby uczestniczące w pracach grupy ds. asystowania i monitorowania osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością: 1. Aleksandra Dębska (ekspert) TPBA Gdańsk 2. Beata Świątek - Soldat MOPS Gdynia 3. Anna Kszyształowska MOPS Sopot 4. Ewelina Łapińska MOPS Sopot 5. Iwona Niedzielska TPBA Gdańsk 6. Agnieszka Siebert TPBA Gdańsk 7. Agnieszka Meller TPBA Gdańsk 8. Piotr Czapnik TPBA Gdańsk 9. Monika Plona RCIiWOP 13

14 10. Kazimiera Leman Stowarzyszenie abstynenckie Kaszuby 11. Elżbieta Rectaw Stowarzyszenie abstynenckie Kaszuby 12. Grażyna Sochacka AGAPE 13. Katarzyna Lidolc AGAPE 14. Piotr Olech PFWB 15. Krzysztof Ługowski PFWB III. Grupa ekspercka ds. edukacji i aktywizacji zawodowej osób bezdomnych. Grupa ta rozpoczęła pracę w listopadzie 2005 roku. Odbyły się 3 spotkania tego zespołu (załącznik nr. 3). Zespół ten pracował nad zagadnieniem edukacji skierowanej do osób bezdomnych będących w procesie reintegracji społecznej i zawodowej ale także dla osób będących w wieku poprodukcyjnym i osób niepełnosprawnych. Grupa zajmowała się ponadto aktywizacją zawodową osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością. Wypracowano następujące elementy procesu aktywizacji zawodowej i społecznej osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością: a) Ocena potencjału potrzeb klienta; b) Indywidualny Plan Rozwoju klienta; c) Realizacja Indywidualnego Planu Rozwoju; Osoby uczestniczące w pracach grupy ds. edukacji i aktywizacji zawodowej osób Bezdomnych: 1. Leszek Michno (ekspert) Fundacja Pinel Polska Kraków 2. Anna Kszyształowska MOPS Sopot 3. Ewelina Łapińska MOPS Sopot 4. Maria Latańska MOPS Gdynia 5. Bożena Dołkowska MOPS Gdańsk 6. Maria Katarzyna Wróblewska MOPS Gdańsk 7. Iwona Niedzielska TPBA Gdańsk 8. Paweł Jaskulski TPBA Gdańsk 9. Agnieszka Meller TPBA Gdańsk 10. Aleksandra Dębska TPBA Gdańsk 11. Piotr Czapnik TPBA Gdańsk 12. Agnieszka Siebert TPBA Gdańsk 13. Katarzyna Mich PIR MSP Gdańsk 14. Barbara Oleksiak PIR MSP Gdańsk 15. Sylwia Żuchowska PIR MSP Gdańsk 16. Katarzyna Stec FES Gdańsk 17. Monika Plona RCIiWOP 18. Ewa Wilkowska Prometeusz 19. Piotr Olech PFWB 20. Krzysztof Ługowski PFWB 8. Szkolenia Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności zorganizowało w roku 2005 dwa szkolenia: 1. Dla członków Forum i organizacji z nim współpracujących: 14

15 Szkolenie to odbyło się w dniach 5 7 październik 2005 roku w Kaszubskiej Strzesze, uczestniczyło w nim 25 osób. Szkolenie to zostało podzielone na trzy części: Dzień 5 października poświęcony był Praca nad motywacją oraz tworzenie grup wsparcia wśród osób zagrożonych wyłączeniem społecznym Prowadzący Rafał Kisiel psychoterapeuta, pracownik Wojewódzkiego Ośrodka Terapii Uzależnień od Alkoholu i Współuzależnień w Gdańsku. Cele szkolenia: 1. Rozeznanie i nauka wykorzystywania własnych możliwości w pracy z osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym. 2. Podniesienie kompetencji uczestników w zakresie wiedzy o psychologicznych aspektach wykluczenia, wiedzy i umiejętności motywowania do zmiany oraz tworzenia grup wsparcia. Pierwszy dzień zajęć składał się z pięciu części: Część I Wprowadzenie. 1. Powitanie i przedstawienie się osoby prowadzącej. Omówienie celów szkolenia. 2. Przedstawienie się uczestników i określenie oczekiwań odnośnie w/w tematu spotkania. Część II Rozwój osobistego potencjału w pomaganiu. 1. Doświadczenia osobiste uczestników szkolenia dotyczące kontaktów z osobami zagrożonymi wykluczeniem. 2. Wpływ doświadczeń własnych na kontakty z klientami. 3. Zasoby i ograniczenia osób pomagających autodiagnoza. 4. Cechy i zasady dobrego kontaktu: 15

16 zasady ogólne dobrego kontaktu; niezaborcza życzliwość przy kontakcie motywującym; Część III Psychologiczne aspekty sytuacji osób zagrożonych wyłączeniem społecznym. 1. Aspekt psychologiczny: skrypt okresu rozwojowego; wykluczenie systemowe; wyuczona bezradność ; emocje i myśli towarzyszące w/w sytuacji; samospełniające się proroctwo ; 2. Wykorzystanie wiedzy o psychologicznych aspektach do motywowania do zmiany. 3. Związki przyczynowo skutkowe wykluczenia społecznego z nadużywaniem substancji psychoaktywnych. Część IV Grupy wsparcia. 1. Organizowanie i zasady grup wsparcia 2. Ćwiczenia praktyczne dotyczące prowadzenia grupy wsparcia. Część V Podsumowanie i zakończenie zajęć. Dzień 6 października poświęcony był Aktywizacja zawodowa grup zagrożonych wykluczeniem społecznym Leszek Michno Fundacja PINEL Polska. Podczas drugiego dnia szkolenia zajęto się następującymi zagadnieniami: I. Wykluczenie społeczne: 1. Przyczyny wykluczenia społecznego; 16

17 2. Grupy zagrożone lub wykluczone społecznie; 3. Bezdomność; 4. Powody bezdomności na podstawie materiałów rządowych; 5. Przyczyny bezdomności (według Eugeniusza Moczuka); 6. Miejsce wykluczonych społecznie na rynku pracy; II. III. Metody pracy z wykluczenymi społecznie: 7. Co to jest jobcoaching; 8. Klienci jobcoachingu; 9. Dlaczego jobcoaching? 10. Jobcoaching w praktyce; 11. Kto może zostać jobcoachem ; Poprzez nawyki do pracy: 12. Różne formy zatrudnienia socjalnego ; 13. Czym jest firma socjalna; 14. Funkcje firmy socjalnej; 15. Możliwości tworzenia firmy socjalnej w Polsce; 16. Elementy tworzenia firmy socjalnej; 17. Podstawowe koszty związane z tworzeniem i prowadzeniem firmy socjalnej; Dzień 7 października poświęcony był Reintegracja społeczna osób bezdomnych poprzez edukację, pracę i mieszkalnictwo. Prezentacja programu Druga szansa Wolski Program Reintegracji Społecznej. Cel programu: Powrót do społeczeństwa osób bezdomnych z warszawskich schronisk i noclegowni Cel ten był realizowany poprzez: 17

18 - zdobycie kwalifikacji zawodowych - podjęcie stabilnego zatrudnienia - przyznanie 10 lokali socjalnych zespołowo wyremontowanych przez uczestników programu - wypracowanie skutecznych metod programu wychodzenia z bezdomności Uczestnicy programu 18 osób bezdomnych z warszawskich schronisk i noclegowni wiek uczestników lat płeć uczestników 1 kobieta, 17 mężczyzn poziom wykształcenia - podstawowe zawodowe średnie 7 orzeczona niepełnosprawność 5 osób Efekty programu: 1. Zdobycie kwalifikacji zawodowych przez uczestników (16 osób) i wolontariuszy (15 osób) programu. 2. Wyremontowanie 10 lokali socjalnych przez osoby bezdomne wzbogacenie zasobów komunalnych m.st. Warszawy. 3. Przyznanie 10 uczestnikom programu lokali socjalnych (umowa najmu), tym samym stworzenie podstaw do pełnej reintegracji społecznej osób bezdomnych. 4. Wypracowanie skutecznego sposobu i metod rozwiązywania problemu bezdomności. 5. Stworzenie podstaw do opracowania i wdrożenia ogólnopolskiego programu zapobiegania i wychodzenia z bezdomności. 2. W ramach partnerstwa w projekcie Agenda Bezdomności odbył się cykl szkoleń dla kandydatów do pracy na stanowisku streetworkerów: Ten cykl szkoleniowy odbywał się w dniach września 2005 roku, uczestniczyło w nim 16 osób. Szkolenie to zostało podzielone na sześć cykli: Cykl pierwszy: ( r.) Tematyką tego cyklu była: a) prezentacja projektu Działu Reintegracji AGENDY BEZEDOMNOSCI oraz wstępnej roli, zadań i warunków pracy streetworkerów; b) System Pomocy Społecznej a osoby bezdomne; Cykl drugi: ( r.) Tematyka tego cyklu dotyczyła: Instytucje i organizacje pomocy społecznej w Trójmieście. System interwencji w Trójmieście w rozbiciu na Gdańsk, Sopot i Gdynię. Miał on formę lustracji MOPS ów trójmiejskich oraz placówek świadczących pomoc w postaci schronienia dla osób bezdomnych. Cykl trzeci: ( r.) Tematyką tego cyklu była: a) Prewencja realizowana przez Policję w Trójmieście z ukierunkowaniem na bezdomność; b) Działania prewencyjne Straży Miejskiej w Gdańsku; Cykl czwarty: ( r.) Tematyką tego cyklu była: Problematyka bezdomności i populacja osób Bezdomnych w Trójmieście i woj. pomorskim (definicja, badania, regulacje, modele pomocy bezdomnym na gruncie europejskim, polskim i pomorskim). Cykl piąty: ( r.) Tematyką tego cyklu była: a) Charakterystyka pracy z sytuacjami kryzysowymi na przykładzie CIK w Gdańsku; 18

19 b) Praca streetworkerów w ramach GPCU Cykl szósty: ( r.) Tematyką tego cyklu była: a) Praca z bezdomnymi w słupskich miejscach niemieszkalnych; b) Uszczegółowienie roli, zadań, metodologii pracy stretworkerów; Na zakończenie tegoż cyklu szkoleń zostały wydane jego uczestnikom certyfikaty uczestnictwa w szkoleniach. Dzięki tym szkoleniom oraz rozmowom kwalifikacyjnym wyłoniono 4 osoby, które rozpoczęły prace w charakterze streetworkerów w projekcie Agenda Bezdomności oraz jeden z dwóch pracowników socjalnych w tymże projekcie. 9. Badanie Socjodemograficzny Portret Zbiorowości Ludzi Bezdomnych Województwa Pomorskiego W roku 2005 już po raz 3 odbyło się badanie socjodemograficzne tym razem zatytułowane Socjodemograficzny Portret Zbiorowości Ludzi Bezdomnych Województwa Pomorskiego. Samo badanie odbyło się w ciągu jednego dnia 9 grudnia 2005 roku na terenie całego województwa Pomorskiego. Do realizacji badania powołano grupę roboczą, która zajęła się poprawieniem i dostosowaniem kwestionariuszy badania do europejskiej typologii bezdomności ETHOS. Cele badania: 1) Badanie to posłużyło zdobyciu adekwatnej, rzetelnej a przede wszystkim autentycznej wiedzy o liczbie osób bezdomnych na terenie województwa. Umożliwiło także ustalenie podstawowych danych o charakterze bezdomności w naszym regionie. 2) Objęto pomocą nieznane dotychczas osoby bezdomne, nawiązanie kontaktu oraz zaoferowanie pomocy poprzez ulotki, w których znalazły się informacje odnoszące się do instytucji udzielających pomocy osobom bezdomnym na terenie danej gminy. W realizacji badania udział brały: 1) Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności (24 podmiotów 13 koordynatorów powiatowych zostało powołanych adekwatnie do każdego z 19 powiatów woj. pomorskiego). 2) Placówki dla osób bezdomnych, 3) Ośrodki Pomocy Społecznej, 4) Policja, Straż Miejska, 5) Służba Ochrony Kolei, przedstawiciele PKP, 6) Szpitale Psychiatryczne, Szpitale, Zakłady Opieki Medycznej, Hospicja, 7) Działy penitencjarne, (Zakłady Karne, Areszty Śledcze). Aby zrealizować to badanie wysłano 450 listów dotyczących badania nie tylko do powyższych organizacji ale także do wójtów, burmistrzów, prezydentów miast, masmediów itp. W badaniu użyto 2 narzędzi badawczych: 1. Ankieta dotycząca osoby dorosłej nocującej w placówce dla osób bezdomnych oraz ankieta dotycząca osoby niepełnoletniej nocującej w placówce dla osób bezdomnych dnia 9 grudnia 2005r. 2. Wywiad z osobą bezdomną nocującą poza placówkami dla osób bezdomnych oraz ankieta dotycząca osoby niepełnoletniej nocującej poza placówką dla osób bezdomnych (więzienia, szpitale, miejsca niemieszkalne) dnia 9 grudnia 2005r. godzina 20:00. Badanie było realizowane w następujących miejscach: - placówki pobytu stałego dla osób bezdomnych (schroniska), - placówki pobytu tymczasowego dla osób bezdomnych (ogrzewalnie i noclegownie), - szpitale, hospicja, DPS y, 19

20 - izby wytrzeźwień, - altany, działki ogrodnicze, szałasy, namioty, garaże i szopy, - zsypy, węzły ciepłownicze, piwnice, klatki schodowe, wózkarnie, śmietniki i strychy, - parki, place, lasy, ławki, - okolice dworców, wagony i bocznice kolejowe, - domy do rozbiórki, opuszczone budynki, - meliny i mieszkania (osoby przebywające bez meldunku a ich pobyt w danym miejscu jest tymczasowy). W realizację badania zaangażowanych było ponad 100 instytucji i organizacji, bezpośrednio w realizację sondażu terenowego zaangażowanych było ponad 500 osób. Badanie pozwoliło na względnie dokładne określenie liczebności osób bezdomnych przebywających na terenie województwa w dniu 9 grudnia 2005 roku, określenie podstawowych danych socjodemograficznych, struktury oraz wybranych elementów warunków życia zbiorowości ludzi bezdomnych. Badanie określone zostało jako portret, gdyż tak, jak w portrecie malarskim czy fotograficznym uchwycona została sytuacja statyczna, dotycząca określonego momentu, w tym przypadku trwającego kilkanaście godzin. Metoda taka stosowana jest przy przeprowadzaniu spisów powszechnych. Badania tego rodzaju obrazują aktualny stan rzeczy w przybliżeniu, gdyż z reguły nie udaje się odnaleźć wszystkich osób, które powinny zostać nim objęte. Realizacja badań jest przede wszystkim odpowiedzią na dotkliwy deficyt badań empirycznych w zakresie problematyki bezdomności, służy także naukowej weryfikacji różnorodnych tez odnoście skali i charakteru zagadnienia bezdomności stawianych a priori przez środowiska naukowe, polityczne oraz pomocowe. Badaniem zostało objęte osób bezdomnych, z czego to osoby dorosłe, a 283 to osoby niepełnoletnie. Analogicznym badaniem w 2001 roku objęto łącznie osoby, a w roku 2003 objęto osoby bezdomne. Ogólnie rzecz ujmując typową osobą bezdomną jest mężczyzna z wykształceniem zawodowym w przedziale wiekowym lat. Zazwyczaj osoby bezdomne mieszkają poza Trójmiastem, najczęstszą faza bezdomności okazała się faza wstępna, w której znajduje się, co czwarty badany respondent. Z przeprowadzonych badań wynika, że problem bezdomności to przede wszystkim problem większych aglomeracji miejskich. Osoby bezdomne zamieszkujące w Gdańsku, Sopocie i Gdyni stanowią prawie połowę wszystkich przebadanych osób (45,6%). Gdybyśmy dodali do tego kolejne procenty w kolejnych dużych miastach (Słupsk 11,7%) okazałoby się, że więcej osób bezdomnych mieszka w dużym mieście niż poza nim. Jednoznacznie należy odrzucić hipotezę mówiącą o tym, że relacja skali bezdomności instytucjonalnej i bezdomności pozainstytucjonalnej wynosi 50% do 50%. Z przeprowadzonych badań wynika, że stosunek pomiędzy bezdomnością instytucjonalną ( placówkową ) i pozainstytucjonalną ( niemieszkalną ) wyniósł 60% do 40%. Jest to o tyle cenna informacja, iż pozwoli kierować konkretną praktyczną pomoc do osób doświadczających konkretnego rodzaju bezdomności, a ta jak wiemy z badań, zasadniczo różni się od siebie. Odnosząc uzyskane wyniki z badania do stwierdzenia Przymeńskiego, jakoby bezdomność instytucjonalna była tak samo liczna jak bezdomność pozainstytucjonalna należy wywnioskować, że w naszym badaniu być może nie dotarliśmy do wszystkich osób bezdomnych znajdujących się poza miejscami łatwo dostępnymi dla ankieterów (schroniska, noclegownie, ogrzewalnie). W przypadku zaangażowania społecznego i zawodowego możemy mówić raczej o braku aktywności niż o jej istnieniu. Jak się okazuje zdecydowana większość osób nie pracuje (niecałe 90%), chociaż posiadają ku temu kwalifikacje (ponad 60%). Obserwuje się również wysoki odsetek tych osób, które nie są zarejestrowane jako osoby bezrobotne lub poszukujące pracy (36%). Zdecydowana większość osób bezdomnych, nawet jeśli pracuje zarobkowo, nie posiada umowy o pracę (70%), zaś deklarowanym źródłem dochodu są zasiłki pobierane z różnego rodzaju instytucji oraz sezonowa praca dorywcza. Jak już wyżej wspomniano w wielu aspektach poruszanych podczas badań terenowych uwidaczniają się zasadnicze różnice ze względu na rodzaj bezdomności. Pierwsza różnica, która zaobserwowana została podczas badań dotyczy faz bezdomności: w bezdomności instytucjonalnej w sposób zdecydowany przeważają osoby będące we wstępnej fazie bezdomności (0-2 lata), osoby o bezdomności pozainstytucjonal- 20