DŹWIĘK W KRAJOBRAZIE. INTERDYSCYPLINARNE SEMINARIUM NAUKOWE

Transkrypt

1 DŹWIĘK W KRAJOBRAZIE. INTERDYSCYPLINARNE SEMINARIUM NAUKOWE Miejsce obrad - budynek Instytutu Nauk o Ziemi UMCS W dniach 3-4 września 2008 roku odbyło się w Lublinie Interdyscyplinarne Seminarium Dźwięk w krajobrazie - stan i perspektywy badań. Honorowy patronat nad seminarium sprawowali: Maestro Krzysztof Penderecki, prof. dr hab. Andrzej Dąbrowski (Rektor Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej) oraz dr inż. Adam Wasilewski (Prezydent Miasta Lublin). Patronat medialny objął Program 2 Polskiego Radia, Radio Lublin oraz Oddział Lubelski Telewizji Polskiej. Głównym organizatorem spotkania był Zakład Ochrony Środowiska Instytutu Nauk o Ziemi UMCS. Seminarium odbyło się we współpracy z Forum Kultury Przestrzeni, Komisją Krajobrazu Kulturowego PTG, Polskim Towarzystwem Geograficznym Oddział Lubelski, Fundacją im. Mikołaja z Radomia oraz Wydziałem Artystycznym UMCS. Komitet Naukowy Seminarium tworzyli: dr hab. prof. Jan Adamowski (Instytut Kulturoznawstwa, UMCS Lublin), prof. dr Mieczysława Demska- Trębacz (Katedra Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Muzyczny F. Chopina Warszawa), doc. dr inż. arch. Romuald Dylewski (Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, Zakład Zagospodarowania Przestrzennego i Urbanistyki Lublin), prof. dr hab. Maciej Gołąb (Instytut Kulturoznawstwa, Uniwersytet Wrocławski), prof. dr hab. Marian Harasimiuk (Instytut Nauk o Ziemi, UMCS Lublin), dr hab. prof. Aleksandra Kowalczyk (Instytut Geografii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, WSG Bydgoszcz), dr hab. inż. arch. prof. Krystyna Pawłowska (Instytut Architektury Krajobrazu, Politechnika Krakowska), dr hab. prof. Maciej Pietrzak (Katedra Geografii Turyzmu, AWF Poznań, Instytut Turystyki, PWSZ Leszno), prof. dr hab. Krzysztof H. Wojciechowski (Instytut Nauk o Ziemi, UMCS Lublin). W skład Komitetu Organizacyjnego weszli: dr Sebastian Bernat (przewodniczący), mgr Paweł Czubla (sekretarz), mgr Tomasz Furtak, dr Grzegorz Janicki, dr Wioletta Kałamucka, mgr Małgorzata Stanicka. Uczestnikami seminarium byli przedstawiciele różnych dyscyplin (m.in. geografowie, muzykolodzy, etnolodzy, językoznawcy, architekci krajobrazu, urbaniści; około 50 osób) z licznych ośrodków naukowych w Polsce (Wrocławia, Poznania, Warszawy, Gdańska, Krakowa, Sosnowca, 1

2 Katowic, Łodzi, Bydgoszczy, Olsztyna, Lublina). Specjalnymi gośćmi byli też naukowcy z Finlandii, przodujący w badaniach krajobrazu dźwiękowego (soundscape) w Europie. Potrzeba organizacji seminarium wynikała z konieczności przedyskutowania problematyki dźwięku w krajobrazie, by tym skuteczniej przeciwstawić się inwazji wszechobecnego hałasu, wkraczającego również na obszary wiejskie, do parków miejskich, a nawet do cennych obszarów przyrodniczych. Hałas, związany integralnie z rozwojem cywilizacyjnym, jest istotnym zagrożeniem dla różnorodności dźwiękowej krajobrazu, a jednocześnie dla zachowania bioróżnorodności oraz zdrowia człowieka. Dźwięki informacyjne wobec narastającego hałasu przestają być czytelne. W związku z tym pojawia się potrzeba integracji wysiłków specjalistów z różnych dziedzin dla ograniczenia tego zagrożenia. Pomimo tego, że dźwięk jest przedmiotem zainteresowania wielu dyscyplin naukowych, badania dotyczące dźwięku w krajobrazie są rozproszone. Wiodącym celem seminarium było zapoznanie się z różnymi podejściami badawczymi w studiach nad dźwiękiem w krajobrazie i wypracowanie podstaw warsztatu badawczego. W ramach seminarium odbyły się m.in.: sesje referatowe, koncerty oraz dyskusja publiczna. Uroczystego otwarcia seminarium dokonał Dyrektor Instytutu Nauk o Ziemi prof. dr hab. Zdzisław Michalczyk oraz Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego dr Sebastian Bernat. W sesjach naukowych wygłoszone zostały referaty prezentujące problemy percepcji i kształtowania krajobrazów dźwiękowych. Poza tym podjęto tematykę ciszy i hałasu oraz muzyki. Przedstawiono także rezultaty badań dotyczących dźwięku w społecznościach tradycyjnych, historycznej i współczesnej fonosfery oraz melosfery. Na początek zabrali głos geografowie. W referacie otwierającym Sesję Plenarną prof. dr hab. K. Wojciechowski zwrócił uwagę na mało znaną koncepcję percepcji środowiska fińskiego geografa z początku XX wieku Johannesa G. Granö. Prowadzący Sesję Plenarną Dyrektor INoZ prof. dr hab. Zdzisław Michalczyk oraz pierwszy referent prof. dr hab. Krzysztof H. Wojciechowski Dr Krystyna Harasimiuk przybliżyła opisy krajoznawcze Wincentego Pola (poety i geografa), których ważnym elementem jest słowny wyraz odgłosów przyrody. Dr hab. prof. Aleksandra Kowalczyk podzieliła się wynikami badań preferencji dźwięków w krajobrazie prowadzonych wśród 2

3 mieszkańców różnych regionów świata. W kolejnych referatach zabrali głos architekci krajobrazu. Dr hab. arch. prof. Krystyna Pawłowska zaprezentowała tematykę ogrodów sensorycznych, zaś dr hab. arch. Jeremi Królikowski podjął rozważania na temat ciszy krajobrazu i krajobrazu ciszy. Następnie wystąpili muzykolodzy (mgr Maciej Janicki, dr Robert Losiak), dzieląc się badaniami historycznej fonosfery czasów F. Chopina (Janicki) oraz współczesnej melosfery Wrocławia (Losiak). Kolejne referaty dotyczyły krajobrazów dźwiękowych. Dr Urszula Myga-Piątek (Przewodnicząca Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG) przeanalizowała ewolucję krajobrazów dźwiękowych Górnego Śląska, dr Wojciech Lewandowski rozważał możliwość delimitacji krajobrazów dźwiękowych, zaś dr Sebastian Bernat wskazał kierunki kształtowania krajobrazów dźwiękowych. Na koniec sesji referatowej wystąpili goście z Finlandii (University of Tampere, Tampere University of Applied Sciences): dr Heikki Uimonen oraz Meri Kytö prezentując projekt Sto fińskich krajobrazów dźwiękowych. Goście z Finlandii: Heikki Uimonen i Meri Kytö oraz prowadzący sesję prof. dr hab. Maciej Gołąb W sesji posterowej zaprezentowane zostały cztery plakaty: Dźwiękowe aspekty nazw geograficznych (dr Grzegorz Janicki), Dźwięki w parkach miejskich (dr Iwona Szumacher), Mapa krajobrazu dźwiękowego szlaku turystycznego (mgr Mateusz Rogowski), Słuchanie, które powołuje do istnienia. Wokół koncepcji deep listening Pauline Oliveros (mgr Marta Olszewska). 3

4 Dr Grzegorz Janicki przy swoim posterze Kolejnym elementem Seminarium była dyskusja prowadzona przez prof. dr hab. Macieja Gołąba oraz dr Sebastiana Bernata, na zakończenie której prowadzący nakreślili plany interdyscyplinarnych projektów badawczych. Po ożywionej części naukowej goście Seminarium uczestniczyli w spektaklu Bruzda L. Mądzika (Scena Plastyczna KUL) w ramach Międzynarodowego Festiwalu Organowego w kościele św. Rodziny. Wnętrze kościoła św. Rodziny w czasie spektaklu Bruzda Drugi dzień Seminarium był równie bogaty pod względem naukowym i artystycznym. Uczestnicy sesji naukowej wysłuchali referatów mgr Krzysztofa Brauna ( Dźwięk w tradycyjnej wsi 4

5 rolniczej w ciągu jednego dnia. Casus Kurpie ), dr Stanisława Piechoty ( Niewizualne przeżywanie krajobrazu rola dźwięków naturalnych i antropogenicznych ), dr Jana Rodzika ( Genetyczna klasyfikacja i struktura warstwy dźwiękowej subpolarnego krajobrazu Spitsbergenu ), dr Ewy Klimy ( Dźwięki i cisza jako składowe przestrzeni sacrum ), dr Katarzyny Smyk ( Dźwięk w poezji Jana Pocka ), dr Romana Matykowskiego ( Muzyka jako przedmiot badań geografii kultury: wybrane problemy ), mgr Sylwii Duszy ( Hałas komunikacyjny w krajobrazie rolniczym ), mgr inż. Jacka Kila ( Wpływ hałasu lotniczego na sposób zagospodarowania przestrzeni ), mgr Doroty Waloszczyk i mgr Katarzyny Michałowskiej ( Rola planowania przestrzennego w kształtowaniu klimatu akustycznego miast na przykładzie Gdańska ), dr Janusza Skalskiego ( Wykorzystanie siły wody i wiatru do tworzenia kojących przestrzeni dźwiękowych w krajobrazie miasta. Propozycje projektowe dla Warszawy ) oraz Karoliny Beimcik i Idy Szafałowicz ( Dźwiękowe aspekty komponowania i percepcji przestrzeni miejskiej ). Podsumowania części naukowej seminarium dokonała w imieniu Komitetu Naukowego dr hab. inż. arch. prof. Krystyna Pawłowska. Prowadząca sesję prof. dr Mieczysława Demska-Trębacz oraz referujący mgr Krzysztof Braun Aula Instytutu w czasie sesji naukowej, referuje dr Katarzyna Smyk Następnie uczestnicy udali się na Stare Miasto, gdzie w kaplicy zamkowej św. Trójcy wysłuchali koncertu w wykonaniu pracowników Instytutu Muzyki Wydziału Artystycznego UMCS: dr Piotra 5

6 Olecha (kontratenor) i prof. Gabrieli Klauzy (organy), poprzedzonego wykładem Dyrektora Muzeum Lubelskiego Zygmunta Nasalskiego. Koncert w gotyckim wnętrzu z rusko-bizantyjskimi freskami pozwolił odczuć harmonię sztuk (muzyki, malarstwa, architektury) oraz unikalną atmosferę historyczną spotkania kultury Wschodu i Zachodu. Wytrwali uczestnicy seminarium po koncercie w kaplicy zamkowej Ostatnim elementem Seminarium była dyskusja publiczna na temat Przestrzeni dźwiękowej Lublina z udziałem mieszkańców (w tym niewidomych), urzędników, naukowców i dziennikarzy w Ośrodku Brama-Grodzka Teatr NN. Spotkanie prowadzone przez Marcina Skrzypka (Forum Kultury Przestrzeni, TNN) poprzedziła prezentacja Elżbiety Spólnickiej (Urząd Miasta w Lublinie): Mapa akustyczna miasta Lublina oraz Macieja Bączyka (Ośrodek Postaw Twórczych we Wrocławiu): Niewidzialna mapa Wrocławia. Ponadto jako świadkowie krajobrazu dźwiękowego Lublina o swoich refleksjach opowiedzieli: Jan Dzwonkowski (niewidomy) oraz Marcin Skrzypek. W części dyskusyjnej zwrócono uwagę m.in. na problemy hałasu muzycznego oraz działania w zakresie tworzenia przyjaznej akustycznie przestrzeni publicznej. Szczególnie cenne okazało się poznanie Lublina i Wrocławia z perspektywy osób niewidomych. Jan Dzwonkowski i Marcin Skrzypek świadkowie krajobrazu dźwiękowego Lublina na spotkaniu w Ośrodku Brama Grodzka Teatr NN 6

7 Na zakończenie pragnę złożyć serdeczne podziękowanie wszystkim którzy wsparli organizację Interdyscyplinarnego Seminarium Dźwięk w krajobrazie. Stan i perspektywy badań, zarówno jego części naukowej jak również imprez towarzyszących. Wyrażam nadzieję, że seminarium stało się zaczynem do dyskusji na temat jakości dźwiękowej krajobrazu, której konsekwencją będą interdyscyplinarne badania przekładające się na konkretne działania użyteczne dla społeczeństwa. Liczę, że kontynuacją Seminarium będzie projekt badawczy, który nawiąże do inicjatyw podejmowanych w ramach działalności Międzynarodowego Forum Ekologii Akustycznej (World Forum for Acoustic Ecology), utworzonego 15 lat temu jako kontynuacja Przedsięwzięcia Krajobrazu Dźwiękowego Świata (World Soundscape Project). Goście z Finlandii: Meri Kytö i Heikki Uimonen oraz dr Sebastian Bernat na Rynku Starego Miasta w Lublinie SEBASTIAN BERNAT 7