Rys. 3: Porównanie zmian średniej temperatury na Ziemi i liczby plam słonecznych w latach (źródło nieznane)
|
|
- Teodor Kozieł
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Przewodnik ten zawiera opis zestawu ćwiczeń przygotowanych dla projektu Sun for all organizowanego przez Ciência Viva ( /18). Celem projektu jest promocja wśród uczniów nauki, a w szczególności astronomii. Prezentowane ćwiczenia oparte są o zdjęcia Słońca (spektroheliogramy), zgromadzone przez Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Coimbra. Spektroheliogramy wykonywano od 1926 roku i zgromadzono już zdjęć. Taki zbiór obserwacji Słońca ma wielkie znaczenie naukowe. Za pośrednictwem strony internetowej dostępnych jest obecnie około spektroheliogramów wykonanych od 2002 do 2004 roku. Studenci z Portugalii i innych krajów mają również dostęp do zbioru ćwiczeń, które wykorzystując zgromadzone spektroheliogramy przybliżają metody badawcze astronomii. Ten przewodnik został przygotowany przez zespół projektu Sun for All. Pragniemy również podziękować następującym osobom: Dr. Adriana Garcia, Dr. Arnaldo Andrade, Dr. Carlos Rodrigues, Dr. Ivan Dorotovic i Dr. Paulo Sanches za współpracę przy edycji tego opracowania oraz za pomocne komentarze i uwagi. 3
2 Słońce jest najbliższą Ziemi gwiazdą. Od samego początku formowania się naszej planety miało ono na nią duży wpływ. Zależność ta nie wynika jedynie z rocznego ruchu obiegowego Ziemi wokół Słońca, lecz jest ona bardziej skomplikowana. Słońce jest głównym źródłem światła i ciepła na Ziemi, podtrzymuje ono istniejące na niej życie. Zjawiska pojawiające się wewnątrz Słońca lub na jego widocznej powierzchni wywierają wpływ na powierzchnię Ziemi. Nie jest łatwo zrozumieć lub zmierzyć ten wpływ i ustalić skomplikowany ciąg przyczynowo skutkowy obserwowanych zjawisk. Udało się jednak odkryć pewne relacje między Słońcem i Ziemią. Na Rysunku 1 zestawiono dwa wykresy: czerwona linia reprezentuje zmiany temperatury na powierzchni Ziemi od 1855 do 2000 roku; niebieska linia reprezentuje zmiany promieniowania Słońca w tym samym przedziale czasu. Rys. 1: Zmiany promieniowania Słońca i temperatury powierzchniowej Ziemi w latach od 1855 do 2000 roku. (źródło: ) Na Rys. 1 widać, że obie krzywe przebiegają podobnie aż do 1980 roku, gdzie wykresy zaczynają się rozchodzić. Różnicę w przebiegu wykresów po 1980 roku, a dokładniej anormalny wzrost temperatury na Ziemi, można wyjaśnić poprzez zjawisko tak zwanego efektu cieplarnianego, mającego duże znacznie dla przyszłości naszej planety. Promieniowanie Słońca jest jednym z mierzalnych wpływów Słońca na Ziemię. W szczególności ilość promieniowania docierającego na Ziemię zmienia się w zależności od tego co dzieje się w słonecznej atmosferze. Istnieje kilka zjawisk, takich jak plamy słoneczne czy protuberancje, które powstają w atmosferze Słońca (patrz Rysunek 2). 4
3 Rys. 2: Po lewej stronie widać protuberancję w porównaniu z rozmiarami Ziemi. Po prawej stronie widać ciemne obszary na powierzchni Słońca tak zwane plamy słoneczne. (źródło: SOHO, ESA and the Astronomical Observatory of the University of Coimbra) Na Rysunku 3 porównane zostały dwa wykresy: linia ciągła reprezentuje średnią zmianę temperatury na powierzchni Ziemi od 1856 do 2000 roku; przerywana linia reprezentuje ilość obserwowanych plam słonecznych w tym samym przedziale czasu. Tak jak w przypadku porównania zmian temperatury na Ziemi z promieniowaniem słonecznym widać, że do roku 1980 obie krzywe przebiegają podobnie, po czym ich przebieg jest już różny. 5
4 Rys. 3: Porównanie zmian średniej temperatury na Ziemi i liczby plam słonecznych w latach (źródło nieznane) Jednak oddziaływanie Słońca na Ziemię można dostrzec również w innych dziedzinach, nie tylko tych związanych z klimatem. Bardzo energetyczne zjawiska rozbłysków słonecznych potrafią oddziaływać na nasze codzienne życie. 30 października 2003, burza solarna uszkodziła system energetyczny w Ameryce Północnej, powodując 9 godzinny brak prądu w wielu kanadyjskich miastach. Na stronie internetowej Space Weather ( można znaleźć listę burz solarnych, które miały miejsce w okresie od 1859 do 2003 roku, wiele z nich spowodowało znaczne szkody materialne. Dlatego badanie Słońca, ciekawe samo w sobie, stanowi istotne narzędzie dla zrozumienia procesów zachodzących na powierzchni naszej planety. W szczególności istotne są badania Słońca poprzez analizę jego aktywności, które stanowią podstawowy temat działań zaproponowanych w niniejszym projekcie. Większość tych działań skoncentrowanych jest na badaniu plam słonecznych. W następnym rozdziale wiele miejsca poświęcono właśnie tej problematyce. Inne przejawy aktywności słonecznej takie jak protuberancje i flokule także będą tematem zaproponowanych tu działań. 6
5 Niektórzy historycy twierdzą, że to Anaksagoras, w 467 p.n.e, jako pierwszy doniósł o obserwacji plam słonecznych. Jednakże pierwszy zidentyfikowany rysunek plamy słonecznej pochodzi z roku 1128 i wykonany został przez mnicha z klasztoru w Worcester (w Wielkiej Brytanii) Rys. 4. Rys. 4: Historyczny rysunek plamy słonecznej (źródło: ) Lecz aby móc regularnie i systematycznie zliczać plamy słoneczne, konieczny był teleskop. Rzeczywiście, na początku XVII wieku, wraz z odkryciem czterech największych satelitów Jowisza i faz Wenus, rysunki plam słonecznych stanowiły część obserwacji dokonanych za pomocą lunety przez Galileusza. W 1844 Heinrich Schwabe wysunął hipotezę o istnieniu cyklu aktywności słonecznej, liczba plam na Słońcu powinna zmieniać się periodycznie. W rzeczywistości, wieloletnie zliczanie plam ujawniło istnienie maksimów i minimów, regularnie rozłożonych z okresem wynoszącym około 11 lat. Rys. 5. 7
6 Rys. 5: Zmiany liczby plam od 1700 do 1995 roku i 11 letni cykl słoneczny. (źródło: ). Zrozumienie przyczyny tej periodyczności lub chociażby wyjaśnienie, w jaki sposób powstają plamy słoneczne, są znacznie mniej oczywiste niż prosta detekcja I zliczanie plam. Pamiętajmy, że Słońce jest ciałem prawie sferycznym, zbudowanym zasadniczo z gazu i plazmy. Jego atmosfera składa się z trzech warstw: fotosfery, chromosfery i korony. Rys. 6 ilustruje rozmieszczenie poszczególnych warstw. Rys. 6: Diagram przedstawiający wewnętrzną i zewnętrzną strukturę Słońca: fotosferę, chromosferę i koronę (źródło: ) 8
7 Fotosfera bywa utożsamiana z powierzchnią Słońca, jej temperatura wynosi około 5770 (1) K (0 C = 273 K). Plamy słoneczne powstają właśnie w tej warstwie. Ale w jaki sposób? Słońce posiada pole magnetyczne, wynikające ze złożenia radialnych ruchów konwekcyjnych w górę i w dół, które występują w zewnętrznych warstwach, i rotacji Słońca. Pole magnetyczne generowane we wnętrzu Słońca, które zostaje przez konwekcję uniesione ku powierzchni, tworzy plamy Rys. 7. Rys. 7: Pole magnetyczne generowane we wnętrzu Słońca (a), zostaje unoszone ku powierzchni (b), i linie pola magnetycznego które przebijają powierzchnię fotosfery tworzą plamy (c). (źródło: obejrzyj film, aby lepiej zrozumieć to zjawisko). Plamy słoneczne są ciemniejsze niż otaczająca je fotosfera, odzwierciedla to różnicę miedzy ich temperaturą (około 4000 K) i temperaturą otaczającej je powierzchni (5770 K). Ponadto wewnątrz plamy można odróżnić dwa obszary: ) ciemniejsze centrum (umbra) i jaśniejsza obwódka (penumbra) Rys º=273 K 9
8 Rys. 8: Szczegóły budowy plamy słonecznej: cień i półcień. (źródło: ) Jak już wspomniano, analiza budowy plam stanowi bardzo ważny aspekt badań zjawisk występujących na powierzchni Słońca. Dlatego, proponowane tutaj działania związane są z plamami słonecznymi i informacjami, których dostarcza ich analiza. Fotografie, które będziemy opracowywać otrzymane zostały metodami spektroskopowymi, innymi słowy, poprzez analizę widma słonecznego. Atomy niektórych pierwiastków znajdujące się w atmosferze słonecznej nie są neutralne elektrycznie. Oznacza to, że wskutek panującej tam wysokiej temperatury część elektronów została oderwana od macierzystych atomów. Zjawisko to znane pod nazwą jonizacji, jest przyczyną powstawiania ciemniejszych linii w widmie słonecznym, które odpowiadają absorpcji promieniowania świetlnego przez dany pierwiastek chemiczny pozbawiony jednego lub większej liczby elektronów. Rys. 9 przedstawia widmo w okolicach linii Hα. 10
9 Rys. 9 (a) i (b): Widmo Słońca w pobliżu linii (Hα) wodoru: ostrzejsza linia przy 6563 Å: (a) widmo i linie absorpcyjne; (b) zmiana natężenia promieniowania w funkcji długości fali. (źródła: (a) (b) i Paris Observatory: ) Ponadto istnieje jeszcze jedna ważna dla tej pracy linia widmowa, ponieważ dostarcza ona informacji o fotosferze i chromosferze: linia zjonizowanego Wapnia (Ca II), obserwowana pomiędzy 3900, a 4000 Å. W szczególności linia K Ca II występuje przy długości fali 3934 Å. Linia K3 odpowiada centrum pasma Ca II, a K1-v odpowiada skrzydłom, w tym przypadku mniejszej długości fali niż linia K3 Rys
10 Rys. 10: Widmo Słońca: zmiana natężenia w zależności od długości fali światła w okolicach linii CaII K. (źródło: Paris Observatory: ) Warto zaznaczyć, że otrzymywanie jednoczesnych (lub prawie jednoczesnych) obrazów różnych linii widmowych ma znaczenie dla lepszego poznania atmosfery słonecznej. Rzeczywiście kilkanaście linii składających się na widmo słoneczne emitowanych jest przez różne warstwy słonecznej atmosfery, w których panują różne temperatury Rys. 11. Rys. 11: Zmiany temperatury w atmosferze słonecznej (0 km odpowiada dnu fotosfery) oraz miejsca gdzie powstają różne linie widmowe: K3 i Hα powstają w chromosferze, podczas gdy K1-v powstaje w fotosferze. (źródło: adapted from J. Vernazza, E.Avrett and R.Loeser, Astrophys. J. Suppl, 45, ) 12
11 Jak widzimy, linie Hα i K3 powstają w chromosferze, podczas gdy linia K1-v powstaje w fotosferze. A więc plamy słoneczne są doskonale widoczne w linii K1-v, a protuberancje i włókna widoczne są w liniach K3 i Hα Rys. 12 (a) i (b). Włókno, często towarzyszące plamom słonecznym, jest prominence obserwowaną w obszarze flokul jaśniejszym i (w przeciwieństwie do plam) gorętszym od sąsiednich rejonów Rys. 12 (b) Rys. 12 (a) and (b): Hα i K3. Prominences (strzałki), filaments (elipsy) i obszary faculae (okręgi) (źródło: Astronomical Observatory of the University of Coimbra) 13
12 2 Pod koniec pierwszej dekady XX wieku, Francisco Miranda da Costa Lobo ( ), astronom i profesor Uniwersytetu Coimbra (Rys. 13) rozpoczął starania o zainstalowanie w Uniwersytecie instrumentu umożliwiającego otrzymywanie spektroskopowych obrazów Słońca. Historia budowy tego instrumentu została opisana przez samego Costa Lobo w komunikacie Astronomy in Portugal at the present time wygłoszonym przez niego jako mowa inauguracyjna na konferencji Spanish Association for the progress of Sciences w roku W końcu XIX wieku słynny francuski astronom Deslandres zainstalował spektroheliograf w Paris-Meudon Observatory. Instrument ten umożliwiał wykonywanie fotografii plam słonecznych i protuberancji. Rys. 13: Francisco da Costa Lobo (Museum of the Astronomical Observatory of the University of Coimbra). 2 Tekst oparty na Notes about the History of Astronomy in Portugal, J. Fernandes, Theme of the month of the Astronomer site, November 2002 ( ) 14
13 Kilka podobnych urządzeń zostało zainstalowanych w różnych krajach Europy i w Stanach Zjednoczonych. Obserwacje Słońca, a zwłaszcza jego warstw zewnętrznych były popularne w owych czasach. Tak więc Costa Lobo donosił, że w roku 1907, odwiedził kilka głównych europejskich obserwatoriów, zmierzając do zainstalowania spektroheliografu w obserwatorium astronomicznym w Coimbra. Costa Lobo musiał pokonać wiele trudności, ale zawsze mógł liczyć na pomoc ze strony Deslandrea. Deslandres zaoferowal elementy aparatury, a francuski astronom, pochodzenia portugalskiego, d Azambuja, pomógł w montażu spektroheliografu. W lipcu w 1925 roku podczas drugiego walnego zjazdu Międzynarodowej Unii Astronomicznej w Cambridge odnotowano, W Coimbra, (Portugalia), zainstalowano spektroheliograf. (1925, Transactions IAU). Pierwszego stycznia 1926, Francisco da Costa Lobo, w asyście swego syna Gurmesindo, rozpoczął codzienne rejestrowanie spektroheliogramów, obrazów Słońca w liniach K1-v i K3 l. W ten sposób rozpoczął wieloletnią pracę obserwacyjną, z której sprawozdania i wyniki zachowały się do dnia dzisiejszego, stanowiąc cenny zbiór spektroheliogramów. Przyczynił się do tego cały zespół obserwatorów, którzy prowadzili obserwacje Słońca w dni powszednie, weekendy i święta. Obecnie (od roku 1968) spektroheliograf jest zainstalowany w Astronomical Observatory of the University of Coimbra, w Santa Clara Rys. 14. Rys. 14:Budynek spektroheliografu, celostat i kopuła. (źródło: Astronomical Observatory of University of Coimbra) 15
14 Obok dochowania wierności oryginalnym zasadom obserwacji i motywacjom, w ciągu lat dokonano wielu zmian i udoskonaleń spektroheliografu. Na przykład, w latach osiemdziesiątych wprowadzono możliwość wykonywania obrazów Słońca w linii Hα, co pozwalało wykonywania spektroheliogramów w trzech różnych liniach widmowych: K1-v, K3 i Hα Rys.15. Rys. 15: Obrazy Słońca w dniu 10 grudnia 1999 wykonane w liniach wapnia (K1-v i K3) oraz w linii wodoru (Hα). (źródło: Astronomical Observatory of the University of Coimbra) W bieżącym stuleciu do otrzymywania cyfrowych obrazów Słońca 3, stosuje się kamery CCD 4, które całkowicie zastąpiły kliszę fotograficzną w marcu W ciągu ostatnich dziesięcioleci spektroheliogramy służyły pracy badawczej. W przedstawionym tutaj projekcie wykorzystamy tego rodzaju obserwacje Słońca do ćwiczeń dydaktycznych przeznaczonych dla uczniów szkół gimnazjalnych i średnich. 3 Szczególowe informacje dostępne są w artykule: Eighteenth Anniversary of Solar Physics at Coimbra Mouradian & Garcia, który ukazał się w The Physics of Chromospheric Plasma, ASPCS, Vol. 368, 2007, Ed. Heinzel, Dorotovic and Rutten, p.3. 4 CCD Charged Couple Device. 16
15 Proponowane ćwiczenia oparte są na wykorzystaniu przez uczniów bazy danych spektroheliogramów, udostępnionych na oficjalnej stronie internetowej Astronomical Observatory of the University of Coimbra. Dostęp do tej bazy jest bezpłatny i można go uzyskać poprzez stronę projektu Sun for All ( lub poprzez stronę Department of Mathematics w kilku kolejnych krokach: 1. Wejdź na stronę U.C. Mathematics Department Website 2. Wybierz Observatório Astronómico 3. Wybierz Observatório Astronómico da Universidade de Coimbra 4. W górnym menu strony Obserwatorium znajduje się opcja pod nazwą CENTRO DE DADOS. W tej opcji wybierz Arquivo Obs. Solares 5. Po lewej stronie znajdziesz następujące menu: Rys. 16: Menu przeszukiwania archiwum obserwatorium słonecznego. To menu pozwoli Ci wybrać odpowiedni okres czasu od początkowego dnia ( De ) miesiąca (MM) i roku (AAAA) do końcowego dnia ( a ) miesiąca (MM) i roku 17
16 (AAAA). W tym menu możesz również wybrać rodzaj linii Tipo de Risca, który cię interesuje. Dostępne są tu trzy opcje: - K1-v filtr jeśli chcesz obserwować fotosferę; - K3 lub filtr Halpha jeśli zamierzasz obserwować chromosferę. Wybierz K1-v (aby obserwować fotosferę) albo Halpha bądź K3 (aby obserwować chromosferę). Po potwierdzeniu tej opcji, spektroheliogramy z wybranego okresu czasu pojawią się po prawej stronie (patrz Rys. 17). Rys. 17: W tym przykładzie otrzymano 17 obrazów wykonanych z użyciem filtru dla linii K1-V w styczniu W celu przyjrzenia się spektroheliogramowi z określonego dnia należy wybrać odpowiedni obraz. Rys. 18 pokazuje wynik takiej procedury dla wybranego przykładowo spektroheliogramu z dnia 30 stycznia 2001 roku. 18
17 Rys. 18: Spektroheliogram z dnia 30 stycznia 2001 roku. Zauważmy, że prezentowane obrazy są negatywami. Wszystkie obrazy w bazie są przedstawione w ten sposób ponieważ proces digitalizacji opierał się na oryginalnych negatywach fotograficznych. Ten fakt nie ma żadnego wpływu na realizację przedstawionego ćwiczenia. Nie mniej jednak ci, którzy chcieliby użyć pozytywów powinni jedynie dokonać programowego odwrócenia kolorów. Można tego dokonać na przykład za pomocą programu Paint, będącego standardową aplikacją systemu operacyjnego Windows (patrz dodatek 2). Na rysunku Rys. 19 dokonano porównania dwu obrazów tego samego spektroheliogramu: oryginalnego (po lewej) i otrzymanego po odwróceniu kolorów (po prawej). Rys. 19. Spektroheliogram z dnia 31 stycznia 2001 roku: negatyw i pozytyw. Na Rys. 17 można zauważyć brak obrazów z dni 26 i 27 stycznia 2001 roku. Fakt ten spowodowany został złą pogodą, która uniemożliwiła dokonanie obserwacji Słońca w tych dniach. Na niektórych obrazach pokazane są kierunki Północ-Południe (N/S) i Wschód- Zachód (E/W). Te wskaźniki mają odnoszą się do orientacji Słońca, innymi słowy do słonecznej Północy i Południa. Jednakże niektóre obrazy pozbawione są takich wskaźników orientacyjnych. W takich przypadkach kierunek Północ-Południe należy przyjąć wzdłuż linii pionowej na ekranie. Dla działań opisanych w następnym dokumencie, oprócz wspomnianego już oprogramowania służącego do odwrócenia kolorów, potrzebny będzie arkusz kalkulacyjny np. Excel. Dlatego w opisach niektórych działań możesz zobaczyć pliki 19
18 Excel a przygotowane do wykonania określonych zadań. W dodatku 3 pokazujemy w jaki sposób można wykorzystać arkusze kalkulacyjne Excel a. Jeden z głównych aspektów proponowanych działań związany jest ze zliczaniem plam. W poniższym paragrafie przedstawiamy kryterium zliczania i technikę opartą na indeksie Wolfa, ustanowionym w roku 1849 przez szwajcarskiego astronoma Johanna Rudolfa Wolfa ( ). Indeks Wolfa oznaczony jest literą R i obliczany jest z następującego wzoru: R= 10g + s, gdzie g jest liczbą obserwowanych grup plam słonecznych, a s jest całkowitą liczbą pojedynczych plam we wszystkich grupach. Dla pojedynczych plam słonecznych należy przyjąć umbra jako kryterium. Jednakże, rozróżnienie pomiędzy pojedynczą plamą a grupą plam słonecznych nie zawsze bywa oczywiste Rys 20. Rys. 20: Grupa plam słonecznych obserwowana przez satelitę SOHO. (źródło: ) Rys. 21 stanowi pomocny przykład pozwalający zapoznać się z metodą zliczania plam słonecznych. Zostało zidentyfikowanych pięć grup (stąd g=5), a w każdej z nich znaleziono inną liczbę plam (na rysunku, podano stosunki liczby grup/liczby plam w grupach dotyczące grup plam zawartych w elipsach). W grupie pierwszej, znajdują się 2 plamy słoneczne, w grupie drugiej - 4, w grupie trzeciej - 4, w grupie czwartej - 9 i w grupie piątej - 2 plamy słoneczne. Całkowita liczba plam wynosi 21. Więc s=21, R=71. 20
19 Rys. 21: Przykładowe obliczenie indeksu Wolfa dla przypadku: g=5, s=21 i R=71 (źródło: Dorotovic, private communication) 21
O aktywności słonecznej i zorzach polarnych część I
O aktywności słonecznej i zorzach polarnych część I dr Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny Uniwersytet Wrocławski Słooce Protuberancja Fotosfera Plama Chromosfera Włókno Dziura koronalna Proporzec koronalny
Bardziej szczegółowoAktywne Słońce. Tomasz Mrozek. Instytut Astronomiczny. Uniwersytet Wrocławski
Aktywne Słońce Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny Uniwersytet Wrocławski Heliofizyka XXI w Źródło energii słonecznej 600 mln ton wodoru zamienia się w hel w każdej sekundzie 4 mln ton jest przekształcane
Bardziej szczegółowoAktywność Słońca. dr Szymon Gburek Centrum Badań Kosmicznych PAN : 17:00
Aktywność Słońca dr Szymon Gburek Centrum Badań Kosmicznych PAN 2017-09-22: 17:00 Słońce Skład hemiczny 75% wodór, 23% hel. 2% cięższe pierwiastki, tlen, węgiel, neon, żelazo Symbol Promień Odległość od
Bardziej szczegółowoSłońce i jego miejsce we Wszechświecie. Urszula Bąk-Stęślicka, Marek Stęślicki Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego
Słońce i jego miejsce we Wszechświecie Urszula Bąk-Stęślicka, Marek Stęślicki Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego Dlaczego badamy Słońce? Wpływ Słońca na klimat Pogoda kosmiczna Słońce jako
Bardziej szczegółowoBIULETYN SEKCJI OBSERWACJI SŁOŃCA PTMA
BIULETYN SEKCJI OBSERWACJI SŁOŃCA PTMA pnrm1o/2ą01m w rozwiązywaniu Biuletyn dla obserwatorów Słońca Kwiecień 2016 problemów. o. 0g i 6 Słońce nikogo nie minie obojętnie. Zauważy i Ciebie, jeżeli tylko
Bardziej szczegółowoAnaliza spektralna widma gwiezdnego
Analiza spektralna widma gwiezdnego JG &WJ 13 kwietnia 2007 Wprowadzenie Wprowadzenie- światło- podstawowe źródło informacji Wprowadzenie- światło- podstawowe źródło informacji Wprowadzenie- światło- podstawowe
Bardziej szczegółowoGrudzień Biuletyn dla obserwatorów Słońca. W tym wydaniu. Podpis zdjęcia
Grudzień 2016 Biuletyn dla obserwatorów Słońca Fot. Thierry Legault Tranzyt ISS W tym wydaniu Podpis zdjęcia Wraz z końcem roku przychodzi czas aby podsumować naszą działalność. W 2016 roku minęły cztery
Bardziej szczegółowoOd centrum Słońca do zmian klimatycznych na Ziemi
Od centrum Słońca do zmian klimatycznych na Ziemi Źródło energii słonecznej 600 mln ton wodoru zamienia się w hel w każdej sekundzie 4 mln ton jest przekształcane w energię: 3.6*10 26 W Ciągłe rozpraszanie,
Bardziej szczegółowoAktywne Słońce. Tomasz Mrozek. Instytut Astronomiczny. Uniwersytet Wrocławski
Aktywne Słońce Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny Uniwersytet Wrocławski Międzynarodowy rok Astronomii Soczewki (occhiali) szlifowano we Włoszech już pod koniec XIII w. Zacharias Janssen (wytwórca okularów)
Bardziej szczegółowoBEZPIECZNE OBSERWACJE SŁOŃCA
BEZPIECZNE OBSERWACJE SŁOŃCA Słońce to jeden z najciekawszych obiektów do amatorskich badań astronomicznych. W porównaniu do innych jest to obiekt wyjątkowo łatwy do znalezienia każdy potrafi wskazać położenie
Bardziej szczegółowoSłońce a sprawa ziemskiego klimatu
Słońce a sprawa ziemskiego klimatu Słońce - gwiazda Promień 696 000 km (109 promieni ziemskich) Okres obrotu 27 dni (równik) do 31 dni (okolice biegunów) Temperatura powierzchni 5 800 K (średnia) Masa
Bardziej szczegółowoGRAWITACJA I ELEMENTY ASTRONOMII
MODUŁ 1 SCENARIUSZ TEMATYCZNY GRAWITACJA I ELEMENTY ASTRONOMII OPRACOWANE W RAMACH PROJEKTU: FIZYKA ZAKRES PODSTAWOWY WIRTUALNE LABORATORIA FIZYCZNE NOWOCZESNĄ METODĄ NAUCZANIA. PROGRAM NAUCZANIA FIZYKI
Bardziej szczegółowoCairns (Australia): Szerokość: 16º 55' " Długość: 145º 46' " Sapporo (Japonia): Szerokość: 43º 3' " Długość: 141º 21' 15.
5 - Obliczenia przejścia Wenus z 5-6 czerwca 2012 r. 5.1. Wybieranie miejsca obserwacji. W tej części zajmiemy się nadchodzącym tranzytem Wenus, próbując wyobrazić sobie sytuację jak najbardziej zbliżoną
Bardziej szczegółowoWidmo promieniowania
Widmo promieniowania Spektroskopia Każde ciało wysyła promieniowanie. Promieniowanie to jest składa się z wiązek o różnych długościach fal. Jeśli wiązka światła pada na pryzmat, ulega ono rozszczepieniu,
Bardziej szczegółowoNasze obserwacje chromosfery słonecznej
Autorki: Alicja Kuchta; Aleksandra Szczurowska Szkoła: I Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza w Stargardzie Szczecińskim Klasa : I Opiekun : Jolanta Olejniczak Nasze obserwacje chromosfery słonecznej
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 1 Wyznaczanie prawidłowej orientacji zdjęcia słonecznej fotosfery, wykonanego teleskopem TAD Gloria.
Ćwiczenie 1 Wyznaczanie prawidłowej orientacji zdjęcia słonecznej fotosfery, wykonanego teleskopem TAD Gloria. Autorzy: Krzysztof Ropek, uczeń I Liceum Ogólnokształcącego w Bochni Grzegorz Sęk, astronom
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 1 WYZNACZANIE DŁUGOŚCI FALI ZA POMOCĄ SPEKTROSKOPU
ĆWICZENIE WYZNACZANIE DŁUGOŚCI FALI ZA POMOCĄ SPEKTROSKOPU Jeżeli gazy zaczynają świecić, na przykład w wyniku podgrzania, to możemy zaobserwować charakterystyczne kolorowe prążki podczas obserwacji tzw.
Bardziej szczegółowoSPRAWDZIAN NR 1. wodoru. Strzałki przedstawiają przejścia pomiędzy poziomami. Każde z tych przejść powoduje emisję fotonu.
SRAWDZIAN NR 1 IMIĘ I NAZWISKO: KLASA: GRUA A 1. Uzupełnij tekst. Wpisz w lukę odpowiedni wyraz. Energia, jaką w wyniku zajścia zjawiska fotoelektrycznego uzyskuje elektron wybity z powierzchni metalu,
Bardziej szczegółowoSkala jasności w astronomii. Krzysztof Kamiński
Skala jasności w astronomii Krzysztof Kamiński Obserwowana wielkość gwiazdowa (magnitudo) Skala wymyślona prawdopodobnie przez Hipparcha, który podzielił gwiazdy pod względem jasności na 6 grup (najjaśniejsze:
Bardziej szczegółowoNr 4/2014. Materiały obserwacyjne. Biuletyn Sekcji Obserwacji Słońca. Strona 1
Biuletyn Sekcji Obserwacji Słońca Strona 1 MAJ W maju nadal Słońce pozostaje w sferze dość wysokiej aktywności pomimo, iż jest już dawno po maksimum. Aktywność ta jest mocno niestabilna. Na początku miesiąca
Bardziej szczegółowoCzłowiek najlepsza inwestycja. Fot.NASA FENIKS PRACOWNIA DYDAKTYKI ASTRONOMII
Fot.NASA FENIKS PRACOWNIA DYDAKTYKI ASTRONOMII PROPOZYCJA ĆWICZEŃ DZIENNYCH Z ASTRONOMII DLA UCZESTNIKÓW PROGRAMU FENIKS dr hab. Piotr Gronkowski, prof. UR gronk@univ.rzeszow.pl Uniwersytet Rzeszowski
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO ETRADER PEKAO ROZDZIAŁ XVI. INFORMACJE RYNKOWE SPIS TREŚCI
PRZEWODNIK PO ETRADER PEKAO ROZDZIAŁ XVI. INFORMACJE RYNKOWE SPIS TREŚCI 1. OPIS OKNA 3 2. OTWIERANIE OKNA 3 3. ZAWARTOŚĆ OKNA 3 3.1. LISTA INSTRUMENTÓW ORAZ FILTRY 3 3.2. LISTA KATEGORII 4 3.3. LISTA
Bardziej szczegółowoMetody badania kosmosu
Metody badania kosmosu Zakres widzialny Fale radiowe i mikrofale Promieniowanie wysokoenergetyczne Detektory cząstek Pomiar sił grawitacyjnych Obserwacje prehistoryczne Obserwatorium słoneczne w Goseck
Bardziej szczegółowoDodatek 4. Zadanie 1: Liczenie plam słonecznych w różnych dniach. Po uruchomieniu programu SalsaJ otworzy się nam okno widoczne na rysunku 4.1.
Dodatek 4 W niniejszym załączniku przedstawiona została alternatywna metoda realizowania zadań numer 1, 4 i 6 w ćwiczeniu Słońce dla każdego za pomocą programu SalsaJ, który można ściągnąć ze strony internetowej
Bardziej szczegółowoautor: Włodzimierz Wolczyński rozwiązywał (a)... ARKUSIK 39 ATOM WODORU. PROMIENIOWANIE. WIDMA TEST JEDNOKROTNEGO WYBORU
autor: Włodzimierz Wolczyński rozwiązywał (a)... ARKUSIK 39 ATOM WODORU. PROMIENIOWANIE. WIDMA Zadanie 1 1 punkt TEST JEDNOKROTNEGO WYBORU Moment pędu elektronu znajdującego się na drugiej orbicie w atomie
Bardziej szczegółowoEkosfery. Gimnazjum Klasy I III Doświadczenie konkursowe nr 5
Gimnazjum Klasy I III Doświadczenie konkursowe nr 5 Rok 017 1. Wstęp teoretyczny Badanie planet pozasłonecznych (zwanych inaczej egzoplanetami) jest aktualnie jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających
Bardziej szczegółowoetrader Pekao Podręcznik użytkownika Informacje rynkowe
etrader Pekao Podręcznik użytkownika Informacje rynkowe Spis treści 1. Opis okna... 3 2. Otwieranie okna... 3 3. Zawartość okna... 3 3.1. Lista instrumentów oraz filtry... 3 3.2. Lista kategorii... 4 3.3.
Bardziej szczegółowoWędrówki między układami współrzędnych
Wykład udostępniam na licencji Creative Commons: Wędrówki między układami współrzędnych Piotr A. Dybczyński Układ równikowy godzinny i układ horyzontalny zenit północny biegun świata Z punkt wschodu szerokość
Bardziej szczegółowoXXXIX OLIMPIADA GEOGRAFICZNA Zawody III stopnia pisemne podejście 2
-2/1- Zadanie 8. W każdym z poniższych zdań wpisz lub podkreśl poprawną odpowiedź. XXXIX OLIMPIADA GEOGRAFICZNA Zawody III stopnia pisemne podejście 2 A. Słońce nie znajduje się dokładnie w centrum orbity
Bardziej szczegółowoAnaliza danych. 7 th International Olympiad on Astronomy & Astrophysics 27 July 5 August 2013, Volos Greece. Zadanie 1.
Analiza danych Zadanie 1. Zdjęcie 1 przedstawiające część gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy, zostało zarejestrowane kamerą CCD o rozmiarze chipu 17mm 22mm. Wyznacz ogniskową f systemu optycznego oraz
Bardziej szczegółowoI. PROMIENIOWANIE CIEPLNE
I. PROMIENIOWANIE CIEPLNE - lata '90 XIX wieku WSTĘP Widmo promieniowania elektromagnetycznego zakres "pokrycia" różnymi rodzajami fal elektromagnetycznych promieniowania zawartego w danej wiązce. rys.i.1.
Bardziej szczegółowoDyfrakcja to zdolność fali do uginania się na krawędziach przeszkód. Dyfrakcja światła stanowi dowód na to, że światło ma charakter falowy.
ZAŁĄCZNIK V. SŁOWNICZEK. Czas uniwersalny Czas uniwersalny (skróty: UT lub UTC) jest taki sam, jak Greenwich Mean Time (skrót: GMT), tzn. średni czas słoneczny na południku zerowym w Greenwich, Anglia
Bardziej szczegółowoZapisy podstawy programowej Uczeń: 2. 1) wyjaśnia cechy budowy i określa położenie różnych ciał niebieskich we Wszechświecie;
Geografia listopad Liceum klasa I, poziom rozszerzony XI Ziemia we wszechświecie Zapisy podstawy programowej Uczeń: 2. 1) wyjaśnia cechy budowy i określa położenie różnych ciał niebieskich we Wszechświecie;
Bardziej szczegółowoKLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI
Egzamin maturalny maj 009 FIZYKA I ASTRONOMIA POZIOM ROZSZERZONY KLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI Zadanie 1.1 Narysowanie toru ruchu ciała w rzucie ukośnym. Narysowanie wektora siły działającej na ciało w
Bardziej szczegółowoBudowa Galaktyki. Materia rozproszona Rozkład przestrzenny materii Krzywa rotacji i ramiona spiralne
Budowa Galaktyki Materia rozproszona Rozkład przestrzenny materii Krzywa rotacji i ramiona spiralne Gwiazdy w otoczeniu Słońca Gaz międzygwiazdowy Hartmann (1904) Delta Orionis (gwiazda podwójna) obserwowana
Bardziej szczegółowoRozmycie pasma spektralnego
Rozmycie pasma spektralnego Rozmycie pasma spektralnego Z doświadczenia wiemy, że absorpcja lub emisja promieniowania przez badaną substancję występuje nie tylko przy częstości rezonansowej, tj. częstości
Bardziej szczegółowoLaboratorium z Krystalografii. 2 godz.
Uniwersytet Śląski Instytut Chemii Zakład Krystalografii Laboratorium z Krystalografii 2 godz. Zbadanie zależności intensywności linii Kα i Kβ promieniowania charakterystycznego X emitowanego przez anodę
Bardziej szczegółowoEfekt Dopplera. dr inż. Romuald Kędzierski
Efekt Dopplera dr inż. Romuald Kędzierski Christian Andreas Doppler W 1843 roku opublikował swoją najważniejszą pracę O kolorowym świetle gwiazd podwójnych i niektórych innych ciałach niebieskich. Opisał
Bardziej szczegółowoScenariusz zajęć nr 4
Autor scenariusza: Małgorzata Marzycka Blok tematyczny: Ziemia - planeta szczęśliwa Scenariusz zajęć nr 4 I. Tytuł scenariusza zajęć : " Cień " II. Czas realizacji: 2 jednostki lekcyjne III. Edukacje (3
Bardziej szczegółowoGrawitacja - powtórka
Grawitacja - powtórka 1. Oceń prawdziwość każdego zdania. Zaznacz, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub, jeśli jest A. Jednorodne pole grawitacyjne istniejące w obszarze sali lekcyjnej jest wycinkiem centralnego
Bardziej szczegółowo4. PRZEWODNIK DLA NAUCZYCIELA
4. PRZEWODNIK DLA NAUCZYCIELA Wstęp, to uniwersalna aplikacja umożliwiająca diagnozowanie mocnych i słabych stron ucznia. Wyłonione kompetencje społeczne istotne z punktu widzenia pracodawców oraz potrzeb
Bardziej szczegółowoAktywność magnetosfery i zaburzenia w wietrze słonecznym.
Aktywność magnetosfery i zaburzenia w wietrze słonecznym. Piotr Koperski Obserwatorium Astronomiczne (Zakład Fizyki Wsokich Energii) Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1 Zagadnienia Zródła i charakterystyka
Bardziej szczegółowoRozważania rozpoczniemy od fal elektromagnetycznych w próżni. Dla próżni równania Maxwella w tzw. postaci różniczkowej są następujące:
Rozważania rozpoczniemy od fal elektromagnetycznych w próżni Dla próżni równania Maxwella w tzw postaci różniczkowej są następujące:, gdzie E oznacza pole elektryczne, B indukcję pola magnetycznego a i
Bardziej szczegółowoMały przewodnik po Mikroobserwatorium. http://mo-www.harvard.edu/microobs/guestobserverportal/
Mały przewodnik po Mikroobserwatorium. http://mo-www.harvard.edu/microobs/guestobserverportal/ Rozpoczynamy od wizyty na stronie głównej. Tu znajduje się zaproszenie do darmowego skorzystania z sieci teleskopów
Bardziej szczegółowoPoza przedstawionymi tutaj obserwacjami planet (Jowisza, Saturna) oraz Księżyca, zachęcamy również do obserwowania plam na Słońcu.
Zachęcamy do eksperymentowania z amatorską fotografią nieba. W przygotowaniu się do obserwacji ciekawych zjawisk może pomóc darmowy program Stellarium oraz strony internetowe na przykład spaceweather.com
Bardziej szczegółowo( W.Ogłoza, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Pracownia Astronomiczna)
TEMAT: Analiza zdjęć ciał niebieskich POJĘCIA: budowa i rozmiary składników Układu Słonecznego POMOCE: fotografie róŝnych ciał niebieskich, przybory kreślarskie, kalkulator ZADANIE: Wykorzystując załączone
Bardziej szczegółowoDZIAŁANIE EDUKACYJNE Obliczanie aktywności słonecznej. Liczba Wolfa.
DZIAŁANIE EDUKACYJNE Obliczanie aktywności słonecznej. Liczba Wolfa. Autorzy: Dr. Miquel Serra-Ricart. astronom z Instytutu Astrofizyki Wysp Kanaryjskich. Juan Carlos Casado. astrofotograf tierrayestrellas.com,
Bardziej szczegółowoe-podręcznik dla seniora... i nie tylko.
Pliki i foldery Czym są pliki? Plik to w komputerowej terminologii pewien zbiór danych. W zależności od TYPU pliku może to być: obraz (np. zdjęcie z imienin, rysunek) tekst (np. opowiadanie) dźwięk (np.
Bardziej szczegółowoJak poruszać się po TwinSpace
Witaj Jak poruszać się po TwinSpace Wskazówki te zostały opracowane z myślą o Nauczycielach Administratorach, którzy są nowi na TwinSpace. Pomogą ci one: - Wejść na TwinSpace - Edytować swój profil - Tworzyć
Bardziej szczegółowoetrader Pekao Podręcznik użytkownika Strumieniowanie Excel
etrader Pekao Podręcznik użytkownika Strumieniowanie Excel Spis treści 1. Opis okna... 3 2. Otwieranie okna... 3 3. Zawartość okna... 4 3.1. Definiowanie listy instrumentów... 4 3.2. Modyfikacja lub usunięcie
Bardziej szczegółowoKolorowy Wszechświat część I
Kolorowy Wszechświat część I Bartłomiej Zakrzewski Spoglądając w pogodną noc na niebo, łatwo możemy dostrzec, że gwiazdy (przynajmniej te najjaśniejsze) różnią się między sobą kolorami. Wśród nich znajdziemy
Bardziej szczegółowoWyznaczanie stałej słonecznej i mocy promieniowania Słońca
Wyznaczanie stałej słonecznej i mocy promieniowania Słońca Jak poznać Wszechświat, jeśli nie mamy bezpośredniego dostępu do każdej jego części? Ta trudność jest codziennością dla astronomii. Obiekty astronomiczne
Bardziej szczegółowoOd redakcji. Symbolem oznaczono zadania wykraczające poza zakres materiału omówionego w podręczniku Fizyka z plusem cz. 2.
Od redakcji Niniejszy zbiór zadań powstał z myślą o tych wszystkich, dla których rozwiązanie zadania z fizyki nie polega wyłącznie na mechanicznym przekształceniu wzorów i podstawieniu do nich danych.
Bardziej szczegółowoTemat: Promieniowanie atomu wodoru (teoria)
Temat: Promieniowanie atomu wodoru (teoria) Zgodnie z drugim postulatem Bohra elektron poruszając się po dozwolonej orbicie nie wypromieniowuje energii. Promieniowanie zostaje wyemitowane, gdy elektron
Bardziej szczegółowoTemat: POLE MAGNETYCZNE PROSTOLINIOWEGO PRZEWODNIKA Z PRĄDEM
Temat: POLE MAGNETYCZNE PROSTOLINIOWEGO PRZEWODNIKA Z PRĄDEM Klasa: III Gb Prowadzący lekcje studenci Uniwersytetu Szczecińskiego: M. Małolepsza, K. Pawlik pod kierunkiem nauczyciela fizyki- B.Sacharskiej
Bardziej szczegółowoLaboratorium z Krystalografii. 2 godz.
Uniwersytet Śląski Instytut Chemii Zakład Krystalografii Laboratorium z Krystalografii 2 godz. Zbadanie zależności intensywności linii Ka i Kb promieniowania charakterystycznego X emitowanego przez anodę
Bardziej szczegółowoWenus na tle Słońca. Sylwester Kołomański Tomasz Mrozek. Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego
Wenus na tle Słońca Sylwester Kołomański Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego Instytut Astronomiczny UWr Czym się zajmujemy? uczymy studentów, prowadzimy badania naukowe (astrofizyka
Bardziej szczegółowoOdczarujmy mity II: Kto naprawdę zmienia ziemski klimat i dlaczego akurat Słooce?
Odczarujmy mity II: Kto naprawdę zmienia ziemski klimat i dlaczego akurat Słooce? Kilka pytao na początek Czy obecnie obserwujemy zmiany klimatu? Co, poza działaniem człowieka, może wpływad na zmiany klimatu?
Bardziej szczegółowoWstęp do astrofizyki I
Wstęp do astrofizyki I Wykład 14 Tomasz Kwiatkowski Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydział Fizyki Instytut Obserwatorium Astronomiczne Tomasz Kwiatkowski, OA UAM Wstęp do astrofizyki I, Wykład
Bardziej szczegółowoe-restauracja aplikacja do obsługi szkolnego cateringu
e-restauracja jest aplikacją WWW optymalizującą proces obsługi szkolnego cateringu. Od strony zaplecza Szkoły, ogranicza do minimum czas poświęcany na organizację codziennego wydawania posiłków i rozliczania
Bardziej szczegółowoMetody rezonansowe. Magnetyczny rezonans jądrowy Magnetometr protonowy
Metody rezonansowe Magnetyczny rezonans jądrowy Magnetometr protonowy Co należy wiedzieć Efekt Zeemana, precesja Larmora Wektor magnetyzacji w podstawowym eksperymencie NMR Transformacja Fouriera Procesy
Bardziej szczegółowoKsięgarnia internetowa Lubię to!» Nasza społeczność
Kup książkę Poleć książkę Oceń książkę Księgarnia internetowa Lubię to!» Nasza społeczność Spis treści Rozdział 1. Zastosowanie komputera w życiu codziennym... 5 Rozdział 2. Elementy zestawu komputerowego...13
Bardziej szczegółowoLaboratorium z Krystalografii specjalizacja: Fizykochemia związków nieorganicznych
Uniwersytet Śląski - Instytut Chemii Zakład Krystalografii ul. Bankowa 14, pok. 133, 40-006 Katowice tel. 0323591197, e-mail: izajen@wp.pl opracowanie: dr Izabela Jendrzejewska Laboratorium z Krystalografii
Bardziej szczegółowoPromieniowanie 21 cm rys i narracja: Struktura nadsubtelna atomu wodoru Procesy wzbudzenia Widmo sygnału z całego nieba Tomografia 21 cm Las 21 cm
Promieniowanie 21 cm rys i narracja: Struktura nadsubtelna atomu wodoru Procesy wzbudzenia Widmo sygnału z całego nieba Tomografia 21 cm Las 21 cm Obłoki HI Struktura nadsubtelna atomu wodoru ==> możliwe
Bardziej szczegółowoTworzenie tabeli przestawnej krok po kroku
Tabele przestawne Arkusz kalkulacyjny jest narzędziem przeznaczonym do zapisu, przechowywania i analizy danych. Jeśli w arkuszu zamierzamy gromadzić dane o osobach i cechach je opisujących (np. skąd pochodzą,
Bardziej szczegółowoOpis programu Konwersja MPF Spis treści
Opis programu Konwersja MPF Spis treści Ogólne informacje o programie...2 Co to jest KonwersjaMPF...2 Okno programu...2 Podstawowe operacje...3 Wczytywanie danych...3 Przegląd wyników...3 Dodawanie widm
Bardziej szczegółowoForex PitCalculator INSTRUKCJA UŻYTKOWNIKA
Forex PitCalculator Forex PitCalculator jest aplikacją służącą do obliczania podatku należnego z tytułu osiągniętych na rynku walutowym zysków. Jest to pierwsze tego typu oprogramowanie na polskim rynku.
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM Sygnałów, Modulacji i Systemów ĆWICZENIE 2: Modulacje analogowe
Protokół ćwiczenia 2 LABORATORIUM Sygnałów, Modulacji i Systemów Zespół data: ĆWICZENIE 2: Modulacje analogowe Imię i Nazwisko: 1.... 2.... ocena: Modulacja AM 1. Zestawić układ pomiarowy do badań modulacji
Bardziej szczegółowoGrzegorz Nowak. Podstawy spektroskopii gwiazdowej
Grzegorz Nowak Podstawy spektroskopii gwiazdowej Plan astronomicznej. Powstawanie linii widmowych: oddziaływanie światła z materią, modele budowy atomów Dokonania spektroskopii gwiazdowej: badanie składu
Bardziej szczegółowoSprawdzian Na rysunku przedstawiono siłę, którą kula o masie m przyciąga kulę o masie 2m.
Imię i nazwisko Data Klasa Wersja A Sprawdzian 1. 1. Orbita każdej planety jest elipsą, a Słońce znajduje się w jednym z jej ognisk. Treść tego prawa podał a) Kopernik. b) Newton. c) Galileusz. d) Kepler..
Bardziej szczegółowoTomasz Mrozek 1,2, Sylwester Kołomański 1 1. Instytut Astronomiczny UWr 2. Zakład Fizyki Słońca CBK PAN. Astro Izery
Tomasz Mrozek 1,2, Sylwester Kołomański 1 1. Instytut Astronomiczny UWr 2. Zakład Fizyki Słońca CBK PAN Astro Izery Po co nam Wszechświat? Podstawowe założenie OTW: sformułować prawa fizyczne i opis ruchu
Bardziej szczegółowoPrzed skonfigurowaniem tego ustawienia należy skonfigurować adres IP urządzenia.
Korzystanie z Usług internetowych podczas skanowania sieciowego (dotyczy systemu Windows Vista z dodatkiem SP2 lub nowszym oraz systemu Windows 7 i Windows 8) Protokół Usług internetowych umożliwia użytkownikom
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS)
OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne: 1 Nazwa modułu Astronomia ogólna 2 Kod modułu 04-A-AOG-90-1Z 3 Rodzaj modułu obowiązkowy 4 Kierunek studiów astronomia 5 Poziom studiów I stopień
Bardziej szczegółowoOptyka stanowi dział fizyki, który zajmuje się światłem (także promieniowaniem niewidzialnym dla ludzkiego oka).
Optyka geometryczna Optyka stanowi dział fizyki, który zajmuje się światłem (także promieniowaniem niewidzialnym dla ludzkiego oka). Założeniem optyki geometrycznej jest, że światło rozchodzi się jako
Bardziej szczegółowoKamera internetowa: prosty instrument astronomiczny. Dr Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny Uniwersytet Wrocławski
Kamera internetowa: prosty instrument astronomiczny Dr Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny Uniwersytet Wrocławski Detektory promieniowania widzialnego Detektory promieniowania widzialnego oko błona fotograficzna
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS)
OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne: 1 Nazwa modułu kształcenia Astronomia ogólna 2 Kod modułu kształcenia 04-ASTR1-ASTROG90-1Z 3 Rodzaj modułu kształcenia obowiązkowy 4 Kierunek studiów
Bardziej szczegółowoLIV Olimpiada Astronomiczna 2010 / 2011 Zawody III stopnia
LIV Olimpiada Astronomiczna 2010 / 2011 Zawody III stopnia 1. Wskutek efektów relatywistycznych mierzony całkowity strumień promieniowania od gwiazdy, która porusza się w kierunku obserwatora z prędkością
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ LEKCJI. Wioletta Możdżan- Kasprzycka Data Grudzień wskaże linię widnokręgu jako miejsce gdzie niebo pozornie styka się z Ziemią;
SCENARIUSZ LEKCJI Nazwa Nazwa szkoły Scenariusz zajęć z wykorzystaniem metody eksperymentu dla klasy IV Szkoła Podstawowa w Dukli Tytuł i numer projektu Nowa jakość kształcenia w Szkole Podstawowej w Zespole
Bardziej szczegółowoMonochromatyzacja promieniowania molibdenowej lampy rentgenowskiej
Uniwersytet Śląski Instytut Chemii Zakładu Krystalografii ul. Bankowa 14, pok. 133, 40 006 Katowice tel. (032)359 1503, e-mail: izajen@wp.pl, opracowanie: dr Izabela Jendrzejewska Laboratorium z Krystalografii
Bardziej szczegółowoSpis treści Panel kontrolny - parametry Wybór jednostek Kontrolka czasu Kontrolka wyboru zestawienia danych...
Kontrolki danych Spis treści Spis treści... 1 Panel kontrolny - parametry... 2 Wybór jednostek... 2 Kontrolka czasu... 3 Kontrolka wyboru zestawienia danych... 4 Filtr wartości... 4 Kontrolka wyboru układu
Bardziej szczegółowoFIZYKA IV etap edukacyjny zakres podstawowy
FIZYKA IV etap edukacyjny zakres podstawowy Cele kształcenia wymagania ogólne I. Wykorzystanie wielkości fizycznych do opisu poznanych zjawisk lub rozwiązania prostych zadań obliczeniowych. II. Przeprowadzanie
Bardziej szczegółowoKorzystanie z podstawowych rozkładów prawdopodobieństwa (tablice i arkusze kalkulacyjne)
Korzystanie z podstawowych rozkładów prawdopodobieństwa (tablice i arkusze kalkulacyjne) Przygotował: Dr inż. Wojciech Artichowicz Katedra Hydrotechniki PG Zima 2014/15 1 TABLICE ROZKŁADÓW... 3 ROZKŁAD
Bardziej szczegółowoPrzyroda. Zeszyt ćwiczeń
Przyroda 4 Zeszyt ćwiczeń 1 Ilona Żeber-Dzikowska Bożena Wójtowicz Magdalena Kosacka Przyroda Zeszyt ćwiczeń dla klasy czwartej szkoły podstawowej 2 Cztery strony świata 2.1 Zdobywam wiedzę o widnokręgu
Bardziej szczegółowoIR II. 12. Oznaczanie chloroformu w tetrachloroetylenie metodą spektrofotometrii w podczerwieni
IR II 12. Oznaczanie chloroformu w tetrachloroetylenie metodą spektrofotometrii w podczerwieni Promieniowanie podczerwone ma naturę elektromagnetyczną i jego absorpcja przez materię podlega tym samym prawom,
Bardziej szczegółowoSzybki start SAMOOCENA W NOR-STA
Szybki start SAMOOCENA W NOR-STA W kwadrans nauczysz się jak: oceniać zgodność ze standardem w NOR-STA przeglądać i prezentować wyniki ocen oraz generować raporty z dowolnymi wykresami i zestawieniami
Bardziej szczegółowoPrzewodnik dla uczestników etapu RFI Przed wzięciem udziału w projekcie masz obowiązek zapoznać się i zaakceptować umowę z uczestnikiem przetargu.
Przewodnik dla uczestników etapu RFI Przed wzięciem udziału w projekcie masz obowiązek zapoznać się i zaakceptować umowę z uczestnikiem przetargu. (Jest to inny dokument w porównaniu z umową, którą widziałeś
Bardziej szczegółowoWyznaczenie masy optycznej atmosfery Krzysztof Markowicz Instytut Geofizyki, Wydział Fizyki, Uniwersytet Warszawski
Wyznaczenie masy optycznej atmosfery Krzysztof Markowicz Instytut Geofizyki, Wydział Fizyki, Uniwersytet Warszawski Czas trwania: 30 minut Czas obserwacji: dowolny w ciągu dnia Wymagane warunki meteorologiczne:
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 5 : Badanie licznika proporcjonalnego neutronów termicznych
Ćwiczenie nr 5 : Badanie licznika proporcjonalnego neutronów termicznych Oskar Gawlik, Jacek Grela 16 lutego 29 1 Teoria 1.1 Licznik proporcjonalny Jest to jeden z liczników gazowych jonizacyjnych, występujący
Bardziej szczegółowoLiczby kwantowe elektronu w atomie wodoru
Liczby kwantowe elektronu w atomie wodoru Efekt Zeemana Atom wodoru wg mechaniki kwantowej ms = magnetyczna liczba spinowa ms = -1/2, do pełnego opisu stanu elektronu potrzebna jest ta liczba własność
Bardziej szczegółowoDOZYMETRIA I BADANIE WPŁYWU PROMIENIOWANIA X NA MEDIA BIOLOGICZNE
X3 DOZYMETRIA I BADANIE WPŁYWU PROMIENIOWANIA X NA MEDIA BIOLOGICZNE Tematyka ćwiczenia Promieniowanie X wykazuje właściwości jonizujące. W związku z tym powietrze naświetlane promieniowaniem X jest elektrycznie
Bardziej szczegółowoEDUWAŻKA - sposób na pokazanie dzieciom jak matematyka opisuje zjawiska i prawa przyrody. Edutronika Sp. z o.o.
EDUWAŻKA - sposób na pokazanie dzieciom jak matematyka opisuje zjawiska i prawa przyrody. Edutronika Sp. z o.o. EDUWAŻKA wskazówki edukacyjne EDUWAŻKA to plastikowa waga w postaci symetrycznej listwy o
Bardziej szczegółowoWYZNACZANIE STAŁEJ PLANCKA Z POMIARU CHARAKTERYSTYK PRĄDOWO-NAPIĘCIOWYCH DIOD ELEKTROLUMINESCENCYJNYCH. Irena Jankowska-Sumara, Magdalena Krupska
1 II PRACOWNIA FIZYCZNA: FIZYKA ATOMOWA Z POMIARU CHARAKTERYSTYK PRĄDOWO-NAPIĘCIOWYCH DIOD ELEKTROLUMINESCENCYJNYCH Irena Jankowska-Sumara, Magdalena Krupska Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest wyznaczenie
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ TEMATYCZNY. Prawa Keplera (fizyka, informatyka poziom rozszerzony)
Autorzy scenariusza: SCENARIUSZ TEMATYCZNY OPRACOWANY W RAMACH PROJEKTU: INFORMATYKA MÓJ SPOSÓB NA POZNANIE I OPISANIE ŚWIATA. PROGRAM NAUCZANIA INFORMATYKI Z ELEMENTAMI PRZEDMIOTÓW MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZYCH
Bardziej szczegółowoRóżne sposoby widzenia świata materiał dla ucznia, wersja z instrukcją
CZĘŚĆ A CZŁOWIEK Pytania badawcze: Różne sposoby widzenia świata materiał dla ucznia, wersja z instrukcją Czy obraz świata jaki rejestrujemy naszym okiem jest zgodny z rzeczywistością? Jaki obraz otoczenia
Bardziej szczegółowoLaboratorium - Monitorowanie i zarządzanie zasobami systemu Windows 7
5.0 5.3.3.5 Laboratorium - Monitorowanie i zarządzanie zasobami systemu Windows 7 Wprowadzenie Wydrukuj i uzupełnij to laboratorium. W tym laboratorium, będziesz korzystać z narzędzi administracyjnych
Bardziej szczegółowoWstęp do astrofizyki I
Wstęp do astrofizyki I Wykład 13 Tomasz Kwiatkowski Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydział Fizyki Instytut Obserwatorium Astronomiczne Tomasz Kwiatkowski, OA UAM Wstęp do astrofizyki I, Wykład
Bardziej szczegółowoPokaz slajdów na stronie internetowej
Pokaz slajdów na stronie internetowej... 1 Podpisy pod zdjęciami... 3 Publikacja pokazu slajdów w Internecie... 4 Generator strony Uczelni... 4 Funkcje dla zaawansowanych użytkowników... 5 Zmiana kolorów
Bardziej szczegółowo