Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj. Akwakultura, rybactwo i turystyka w Żabim Kraju

Transkrypt

1 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj Akwakultura, rybactwo i turystyka w Żabim Kraju Skoczów 2011

2 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj Akwakultura, rybactwo i turystyka w Żabim Kraju Skoczów 2011

3 Tytuł Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj. Akwakultura, rybactwo i turystyka w Żabim Kraju. Redakcja Ewa Machej Teksty Ewa Machej Barbara Byrska dr Mirosław Kuczyński dr hab. inż. Andrzej Pilarczyk Andrzej Siudy Teksty promujące gminy członkowskie - urzędy lub GOK: Chybie, Dębowiec, Goczałkowice-Zdrój, Pawłowice, Strumień, Zebrzydowice W publikacji wykorzystano także fragmenty dokumentów: Lokalnej Strategii Rozwoju Obszarów Rybackich na lata Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj i Statutu Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj Zdjęcia Ewa Machej, Andrzej Siudy, archiwa urzędów lub GOK, placówek PAN w Gołyszu i LGR Żabi Kraj Wydawca Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj ul. Mickiewicza 9, Skoczów, tel. 33/ Opracowanie graficzne, skład i druk Drukarnia MADAR, ul. Cieszyńska 9, Skoczów, tel. 33/ Nakład 5000 egz. egzemplarz bezpłatny Niniejsza publikacja powstała w ramach środka 4.1. Rozwój obszarów zależnych od rybactwa w zakresie realizacji operacji polegającej na funkcjonowaniu lokalnej grupy rybackiej (LGR) oraz nabywania umiejętności i aktywizacji lokalnych społeczności, objętego Programem Operacyjnym Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich Operacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków finansowych Europejskiego Funduszu Rybackiego, zapewniająca inwestycję w zrównoważone rybołówstwo Skoczów, 2011

4 Wstęp Oddajemy w Państwa ręce publikację prezentującą Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj. Jego powołanie było niejako konsekwencją wieloletniej aktywności lokalnych środowisk, przede wszystkim rybackich, ale i samorządów, gospodarstw agroturystycznych i innych podmiotów działających na obszarze nazywanym od dawna Żabim Krajem. Na tym wyjątkowo bogatym w tradycje rybackie terenie, związek ludności z gospodarką stawową sięga wielu wieków wstecz. Obecnie, wraz z nadejściem perspektywy budżetowej , wyczekiwano na instrumenty wsparcia Wspólnej Polityki Rybackiej Unii Europejskiej, uruchomione w Polsce w ramach Programu Operacyjnego Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich. Publikacja ta prezentuje nie tylko działalność Lokalnej Grupy Rybackiej Żabi Kraj, ale również gminy członkowskie oraz podmioty prowadzące działalność rybacką na obszarze działania tego stowarzyszenia. Składamy podziękowania wszystkim osobom, które przyczyniły się do powstania tejże publikacji, udzieliły wywiadów, trafnych porad, udostępniły różne materiały, w tym przede wszystkim ciekawe zdjęcia. Zapraszamy zatem do lektury oraz odkrywania rybackich i turystycznych walorów Żabiego Kraju. Ewa Machej 3

5 Wykaz skrótów: LGR LGD LSROR PAN PO RYBY (PO ZRSRiNOR) - Lokalna Grupa Rybacka - Lokalna Grupa Działania - Lokalna Strategia Rozwoju Obszarów Rybackich na lata opracowana przez Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj - Polska Akademia Nauk - Program Operacyjny Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich na lata

6 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj

7 I. Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj 1. Powstanie Stowarzyszenia LGR Z inicjatywą utworzenia Stowarzyszenia Lokalnej Grupy Rybackiej wyszli równolegle przedstawiciele gmin powiatu cieszyńskiego, którzy na tym obszarze w 2008 r. zainicjowali powołanie Lokalnej Grupy Działania Cieszyńska Kraina oraz pracownicy naukowi Zakładu Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej Polskiej Akademii Nauk w Gołyszu (gmina Chybie), ważnego podmiotu naukowego-badawczego w zakresie rybactwa śródlądowego w południowej części Polski. Bardzo szybko zdecydowano o połączeniu sił tychże środowisk i wspólnym przystąpieniu do prac zmierzających do utworzenia LGR (rolę głównego koordynatora tego przedsięwzięcia powierzono gminie Skoczów). W gronie instytucji, które jako pierwsze zadeklarowały wsparcie dla utworzenia LGR oprócz wymienionych samorządów lokalnych znalazły się m.in.: Lokalna Grupa Działania Cieszyńska Kraina oraz Starostwo Powiatowe w Cieszynie. Pierwsze spotkanie w sprawie utworzenia przyszłej lokalnej grupy rybackiej zorganizowano 17 lutego 2009 r. w Gołyszu (gmina Chybie). W miesiącach czerwcu i lipcu 2009 r. w Skoczowie i Chybiu odbywały się spotkania konsultacyjne w gronie kilkunastoosobowej grupy inicjatywnej, na których omawiano lokalne uwarunkowania utworzenia grupy rybackiej, która mogłaby być beneficjentem Osi 4 Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa ww. Programu Operacyjnego. W lipcu 2009 r. inicjatywa powołania LGR na obszarze Żabiego Kraju została zgłoszona do realizowanego na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi projektu szkoleniowego Stowarzyszenia Agrolinia pn. Wsparcie powstawania Lokalnych Grup Rybackich w Polsce, w ramach którego został zrealizowany 4-dniowy cykl specjalistycznych szkoleń, poświęconych przekazaniu głównych informacji, omówieniu podstawowych korzyści oraz niezbędnych kroków, jakie należy podjąć, aby móc starać się o wsparcie finansowe dla tego obszaru. Jedną z ważniejszych kwestii omawianych na pierwszych spotkaniach był kształt obszaru, na którym miała zawiązać się LGR. Ze względu na większą liczbę zainteresowanych programem gmin, w tym gmin z terenu przyległego powiatu pszczyńskiego i maksymalny limit mieszkańców obszaru, jaki mogła objąć swoim 6

8 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj działaniem powstająca lokalna grupa rybacka (określony na poziomie osób), z przystąpienia do LGR dobrowolnie zrezygnowały najmniej rybackie gminy obszaru powiatu cieszyńskiego, tj.: Brenna i Goleszów, a dołączyły gminy powiatu pszczyńskiego: Pawłowice i Goczałkowice-Zdrój. Natomiast pierwsze szkolenie o charakterze informacyjnym, na które zostały zaproszone osoby związane z sektorem rybackim, lokalne organizacje pozarządowe oraz przedstawiciele sektora publicznego, odbyło się 17 sierpnia 2009 r. w Skoczowie. Jego uczestnicy zadeklarowali chęć utworzenia stowarzyszenia, jak również pomoc w dotarciu do innych, potencjalnie zainteresowanych tym przedsięwzięciem osób i podmiotów. Kolejno, w dniu 4 września 2009 r. zorganizowano drugie szkolenie, poświęcone w całości kwestiom związanym z założeniem Lokalnej Grupy Rybackiej w formie stowarzyszenia. Stoisko promocyjne. Od lewej Agnieszka Gabzdyl i Barbara Byrska. Fot. arch. LGR W miesiącach sierpień, wrzesień i październik 2009 r., w poszczególnych gminach zaangażowanych w inicjatywę utworzenia LGR, podjęto stosowne uchwały o przystąpieniu do tworzącego się stowarzyszenia (Strumień , Skoczów , Zebrzydowice , Chybie , Pawłowice , Dębowiec , Goczałkowice-Zdrój ). 7

9 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj Ostatecznie 12 października 2009 r. w Skoczowie odbyło się zebranie założycielskie Stowarzyszenia Lokalnej Grupy Rybackiej Żabi Kraj, w którym wzięło udział 46 osób fizycznych i prawnych, reprezentujących partnerów społecznych, gospodarczych i publicznych działających na terenie 7 partnerskich gmin. Zebranie to zatwierdziło pierwszy Statut Stowarzyszenia, wyłoniło pierwsze Władze (Zarząd i Komisję Rewizyjną), a wyłoniony Komitet Założycielski wszczął procedurę rejestracyjną (wniosek o rejestrację złożono w dniu r.), która zakończyła się w dniu 28 grudnia 2009 r. wpisem do Krajowego Rejestru Sądowego (Numer KRS: ). W kolejnych miesiącach członkowie partnerstwa, w coraz szerszym gronie, reprezentujący wszystkie 3 sektory: społeczny, gospodarczy i publiczny, spotykali się przy okazji dalszych prac nad lokalną strategią rozwoju obszarów rybackich i przygotowywaniu pozostałej dokumentacji niezbędnej do ubiegania się o wybór LGR Żabi Kraj do realizacji strategii. 3 lutego 2010 r. odbyło się pierwsze Walne Zgromadzenie Członków zarejestrowanego już Stowarzyszenia LGR Żabi Kraj, na którym wyłoniono pierwszy skład Komitetu, uzupełniono skład Zarządu oraz uchwalono Lokalną Strategię Rozwoju Obszarów Rybackich na lata Cele i działalność Powołanie Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj było konsekwencją wieloletniej aktywności lokalnych środowisk, przede wszystkim rybackich, Polskiej Akademii Nauk w Gołyszu, ale i samorządów, gospodarstw agroturystycznych i innych podmiotów działających na obszarze nazywanym od dawna Żabim Krajem. Na tym wyjątkowo bogatym w tradycje rybackie terenie związek ludności z gospodarką stawową sięga wielu wieków wstecz. Wraz z nadejściem perspektywy budżetowej wyczekiwano na instrumenty wsparcia Wspólnej Polityki Rybackiej Unii Europejskiej, uruchomione w Polsce w ramach Programu Operacyjnego Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich. Zgodnie z zapisami Statutu celami i działaniami Stowarzyszenia LGR są: 1. działanie na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów zależnych od rybactwa, 8

10 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj 2. aktywizowanie i integrowanie społeczności zamieszkującej obszary zależne od rybactwa, 3. łagodzenie skutków zmian strukturalnych w sektorze rybactwa, 4. opracowanie i przyjęcie Lokalnej Strategii Rozwoju Obszarów Rybackich, 5. rozpowszechnianie założeń i realizacja zadań wynikających z przyjętej przez Stowarzyszenie LSROR, 6. prowadzenie doradztwa w zakresie przygotowania projektów związanych z realizacją LSROR, 7. upowszechnianie informacji o warunkach i zasadach udzielania pomocy na realizację projektów przedkładanych przez wnioskodawców, kryteriach wyboru projektów oraz o sposobie naboru wniosków o pomoc w ramach realizacji LSROR, 8. wybór operacji do dofinansowania ze środków przewidzianych w Programie Operacyjnym Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich , 9. zachowanie równości praw kobiet i mężczyzn oraz aktywizowanie osób poniżej 30 roku życia, 10. pozyskiwanie partnerów oraz innych źródeł finansowania działań stowarzyszenia oraz przygotowanie i realizacja innych projektów współfinansowanych ze środków zewnętrznych, 11. prowadzenie działalności szkoleniowej i wydawniczej, 12. współpraca międzyregionalna i międzynarodowa rozwijająca wymianę doświadczeń i dobrych praktyk, które przyczyniają się do innowacyjności działań stowarzyszenia. Stowarzyszenie działa na mocy aktów prawnych:. Ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (tj. Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 z późn. zm.),. Ustawy z dnia 3 kwietnia 2009 r. o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Rybackiego (Dz. U. z 2009 r. Nr 72, poz. 619),. Rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006 z dnia 27 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego (Dz. Urz. UE L 223 z r. Str. 1),. Rozporządzenia Komisji (WE) nr 498/2007 z dnia 26 marca 2007 r. ustana- 9

11 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj wiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006 w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego,. Statutu. 3. Członkowie Stowarzyszenia LGR Członkami zwyczajnymi Stowarzyszenia LGR mogą być zarówno osoby fizyczne, które posiadają pełną zdolność do czynności prawnych, jak i osoby prawne, działające w stowarzyszeniu przez swojego przedstawiciela. W przypadku osoby fizycznej wymagane jest złożenie deklaracji członkowskiej, natomiast w przypadku osoby prawnej wymagane jest złożenie deklaracji podpisanej przez osobę uprawnioną do jej reprezentowania. Nabycie członkowstwa następuje w drodze uchwały przyjętej zwykłą większością głosów przez Zarząd Stowarzyszenia przy obecności co najmniej połowy jego członków. Każdemu członkowi zwyczajnemu stowarzyszenia przysługuje jeden głos na Walnym Zebraniu Członków. Kwestie członkostwa, jak i praw i obowiązków członków stowarzyszenia reguluje statut. Na uwagę zasługuje fakt, iż chociaż grono osób i instytucji, które zdecydowały się utworzyć stowarzyszenie było reprezentowane przez wszystkie trzy sektory to zdecydowaną większość członków założycieli Stowarzyszenia LGR Żabi Kraj stanowili przedstawiciele sektora rybactwa, prowadzący swoją działalność na obszarze objętym LSROR. 10 Zaciąg. Fot. arch. PAN

12 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj 4. Obszar działania LGR Żabi Kraj obejmuje działaniem następujące gminy wiejskie i miejskowiejskie, przynależące administracyjnie do terytorium dwóch powiatów: cieszyńskiego i pszczyńskiego (w kolejności alfabetycznej):. Chybie (powiat cieszyński). Dębowiec (powiat cieszyński). Goczałkowice-Zdrój (powiat pszczyński). Pawłowice (powiat pszczyński). Strumień (powiat cieszyński). Skoczów (powiat cieszyński). Zebrzydowice (powiat cieszyński) Mapa obszaru działania LGR Żabi kraj 5. Uwarunkowania przestrzenne Obszar objęty działaniem Lokalnej Grupy Rybackiej Żabi Kraj leży na styku subregionu południowego i subregionu centralnego województwa śląskiego, między Doliną Olzy na zachodzie, Beskidem Małym na wschodzie, Beskidem Śląskim na południu i Równiną Pszczyńską na północy. Zdecydowana większość tego obszaru leży w granicach trzech regionów fizyczno-geograficznych: Doliny Górnej Wisły, Pogórza Cieszyńskiego i Wysoczyzny Kończyckiej. Obszar działalności LGR graniczy od strony zachodniej z terytorium Republiki Czeskiej (granicą terytorium Gminy Zebrzydowice), od strony wschodniej z terenami powiatu bielskiego (Skoczów, Chybie, Goczałkowice-Zdrój), od strony północnej z miastami na prawach powiatu: Jastrzębiem-Zdrojem (Zebrzydowice, 11

13 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj Pawłowice) i Żorami (Pawłowice) oraz gminami powiatu pszczyńskiego (Pawłowice, Goczałkowice-Zdrój) oraz od strony południowej z innymi gminami powiatu cieszyńskiego (Dębowiec, Skoczów). Łączna powierzchnia obszaru LGR obejmuje 362 km 2, co stanowi ok. 2,93 % powierzchni całego województwa śląskiego. Obszar ten na koniec 2008 r. zamieszkiwany był przez ponad 90 tys. mieszkańców, czyli ok. 1,94 % ludności województwa. Warto dodać, że obszar ten położony jest na przecięciu dwóch ważnych szlaków komunikacyjnych: drogi krajowej DK 81 (Katowice Wisła) i drogi ekspresowej S 1 (Cieszyn Bielsko-Biała). Dogodność komunikacyjna stanowi jeden z ważnych atutów tego terenu. 6. Uwarunkowania geograficzne i przyrodnicze Klimat obszaru charakteryzuje się pewnym zróżnicowaniem ze względu na położenie w obrębie dwóch dzielnic klimatycznych: podkarpackiej i karpackiej. Największy wpływ na kształtowanie się pogody wywierają masy powietrza znad Oceanu Atlantyckiego, co znajduje wyraz w dominowaniu wiatrów zachodnich. Z kolei południkowa rozciągłość obszaru ułatwia napływ ciepłych mas powietrza przez Bramę Morawską z południa Europy. Teren ten cechuje stosunkowo wysoki udział mgieł i wysoka wilgotność powietrza w licznych dolinach rzecznych i okolicach zbiorników wodnych. Roczna suma opadów zaliczana jest do średnio wysokich. Łączna powierzchnia stawów na obszarze działania LGR przekracza 1000 ha, a wraz ze Zbiornikiem Goczałkowice, powierzchnia wód wykorzystywanych rybacko znacznie przekracza 4000 ha. Na terenie LGR Żabi Kraj największa koncentracja stawów o przeznaczeniu hodowlanym występuje w gminach Goczałkowice-Zdrój, Chybie, Strumień i Skoczów. W sposób oczywisty, tak duża powierzchnia wody, trzcinowisk, pojawiających się wypłyceń zwanych wierzchowinami, w znaczący sposób kształtuje swoisty mikroklimat, który wykorzystując zjawisko skracania obiegu pary wodnej w atmosferze, zatrzymuje wilgoć w pobliżu powierzchni ziemi, sprzyja to rozwojowi bogatych i różnorodnych form roślinności, co z kolei stanowi miejsce schronienia, gniazdowania i żerowania licznych i różnorodnych przedstawicieli świata zwierząt. 12

14 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj Wśród fauny obszaru występują również liczne jelenie, sarny, dziki, lisy i zające. Od niedawna z powodzeniem próbuje się odnowić stanowiska bobra. W miejscach wilgotnych i cienistych można spotkać salamandry plamiste, a na wygrzanych słońcem kamieniach jaszczurki, padalce i zaskrońce. Wśród licznie występujących płazów można wymienić: Kumaka nizinnego, Ropuchę szarą i zieloną, Rzekotkę drzewną, Traszkę grzebieniastą i zwyczajną, Żabę trawną i wodną. W stawie Rontok (Goczałkowice-Zdrój) można też spotkać raki, wydry oraz żółwie błotne. Tereny te upodobali sobie także ornitolodzy, gdyż można tu spotkać oprócz powszechnie występujących, chronione gatunki ptaków, m. in. takich jak: bocian czarny i biały, czapla biała i purpurowa, podgorzałka, gęś gęgawa, bąk, bączek, orzeł bielik czy ślepowron. Występują tu liczne rośliny chronione, od najmniejszych, jak kwiaty, zioła i trawy począwszy, aż po potężne, majestatyczne świerki istebniańskie, które stanowią osobliwość przyrodniczą na skalę światową. Występują tu także rzadkie jawory, cisy, buki i jodły, zabytkowe drzewa: skręcona grusza, aleje dębowe i jesionowo-akacjowe. Chronioną roślinność można podziwiać m.in. w rezerwatach przyrody, których łączna powierzchnia na obszarze LGR wynosi ok. 95 ha. Rezerwat Rotuz w Chybiu obejmuje unikalną roślinność bagienną z najlepiej znaną owadożerną rosiczką. Ciekawy jest też leśny rezerwat przyrody Skarpa Wiślicka chroniący cenne drzewostany bukowe oraz łęgi z pomnikowymi okazami buka i jesionu. W Wiślicy znajduje się też rezerwat dzikiego czosnku. Interesująca jest również skoczowska Kaplicówka oraz obszary objęte programem Natura 2000 Ochaby i Zbiornik Goczałkowice. Na obszarze LGR znajdują się zauważalne skupiska surowców mineralnych. W zasobach tego terenu znajdują się m.in. złoża węgla kamiennego i gazu ziemnego. Występowanie gazu udokumentowane jest w m.in. w gminach Dębowiec i Skoczów. Ponadto udokumentowano występowanie gazu ziemnego, towarzyszącego pokładom węgla kamiennego w kopalni Morcinek. Węgiel występuje na terenie gminy Pawłowice (KWK Pniówek ) oraz w Zebrzydowicach. Na obszarze LGR występują również złoża rudy darniowej. Ważnym surowcem mineralnym występującym w Goczałkowicach-Zdroju są borowiny (torf leczniczy). Są to utwory powstałe w wyniku naturalnych procesów geologicznych, które po zmieszaniu z wodą mogą służyć do celów leczniczych - w formie okładów i kąpieli. 13

15 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj Unikatowe zasoby wodne obszaru to: tzw. Żabi Kraj (Strumień i Chybie), źródła jodowo-bromowe (Drogomyśl, Zabłocie), źródełko rzeki Knajka (Ogrodzona), zasoby wód termalnych oraz największy zbiornik obszaru - Jezioro Goczałkowickie. Na obszarze tym występują również wody zawierające cenne minerały, będące generalnie wodami typu chlorkowo-sodowego (solankami), w tym m.in. wzbogacone jodem, bromem, żelazem i magnezem oraz chlorkowo-sodowe, jodkowobromkowe ze złóż w Dębowcu i Goczałkowicach-Zdroju oraz chlorkowo-sodowojodkowe ze złóż w Zabłociu, uznane przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej również za wody lecznicze. Przez obszar ten przebiega wododział dorzecza Wisły i Olzy (wschodnia i północno-wschodnia część obszaru należy do lewostronnego dorzecza Wisły natomiast pozostała część przynależy do zlewni Olzy (dopływ Odry). Żabi Kraj to obszar o wyjątkowo bogatym i zróżnicowanym środowisku naturalnym i pięknym krajobrazie. Wyżej opisane walory przyrodnicze i krajobrazowe powodują, że obszar ten jest wyjątkowy z punktu widzenia możliwości uprawiania rekreacji i turystyki. Przez tereny te biegną liczne trasy rowerowe, m.in.: Greenways, Wiślana Trasa Rowerowa, Szlak Śladami Stroju Cieszyńskiego, Szlak Zamków nad Piotrówką, Trakt Cesarsko-Pruski, Via Ducalis - droga książęca, Szlak Myśliwski oraz liczne ścieżki przyrodnicze, ścieżki zdrowia oraz wiele innych. Bogate tradycje turystyczne i profesjonalna kadra turystyczna gwarantują niezliczone możliwości aktywnego spędzania wolnego czasu. Ewa Machej Opracowano na podstawie Lokalnej Strategii Rozwoju Obszarów Rybackich na lata Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj i Statutu Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj, a także przeprowadzonych wywiadów z Kierownikiem Biura i Prezesem Stowarzyszenia. 14

16 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj 7. Działalność Stowarzyszenia LGR Żabi Kraj 12 października 2010 r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi zaakceptował listę zawierającą ocenę punktową lokalnych grup rybackich, dokonaną w ramach weryfikacji wniosków o wybór lokalnych grup rybackich (LGR) na realizację lokalnych strategii rozwoju obszarów rybackich (LSROR) w ramach 4 osi priorytetowej Programu Operacyjnego Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich (PO RYBY ) złożonych przez stowarzyszenia z obszaru całej Polski. W konkursie uczestniczyło 61 lokalnych grup rybackich z całego kraju, z których dofinansowanie pozyskało tylko 26. Na 24 pozycji listy rankingowej znalazło się Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj i tym samy pozyskało ponad 43 mln zł. 17 listopada 2010 r. została podpisana umowa pomiędzy przedstawicielem Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Sekretarzem Stanu Kazimierzem Plocke, a Stowarzyszeniem Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj reprezentowanym przez Prezesa Stanisława Gabzdyla oraz Wiceprezesa Krzysztofa Szymurę. Na mocy tej umowy, stowarzyszenie rozpoczęło wdrażać Lokalną Strategię Rozwoju Obszarów Rybackich. Podpisanie umowy o dofinansowanie na realizację LSROR. Fot. arch. LGR 15

17 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj Siedzibą Stowarzyszenia LGR Żabi Kraj stała się nowo wyremontowana kamienica przy ul. Mickiewicza 9 w Skoczowie tzw. Centrum Miejskie Integrator, które jest miejscem spotkań mieszkańców z kulturą, literaturą i sztuką. W budynku swoją siedzibę mają też liczne organizacje pozarządowe oraz Lokalna Grupa Działania Cieszyńska Kraina i Polski Klub Ekologiczny Koło w Skoczowie. Na parterze budynku znajduje się również biblioteka, a na I piętrze Miejskie Centrum Kultury. Miejsce to jest najlepszą lokalizacją, gdyż skupia społeczność lokalną. W lutym 2011 roku dzięki współpracy ze Stowarzyszeniem Rozwoju i Współpracy Regionalnej Olza przedstawiciela polskiej strony Euroregionu Śląsk Cieszyński - Tesinske Slezsko, LGR Żabi Kraj wzięło udział w Międzynarodowych Targach Turystyki, Rekreacji i Wypoczynku INTOUREX w Sosnowcu. Na tej jednej z największych imprez turystycznych w Polsce, pracownicy biura LGR promowali Stowarzyszenie Żabi Kraj oraz obszar jego działania. W ramach działań promocyjnych, w lutym 2011 r., przedstawiciele stowarzyszenia wzięli udział w warsztatach ceramicznych odbywających się w Miejskim Domu Kultury w Skoczowie, podczas których wykonywano gliniane figurki żaby, do których inspiracją była żabka z loga stowarzyszenia. W marcu zaczęto wdrażać kampanie promocyjną, której elementem wspomagającym było wykorzystywanie kanału na portalach Youtube oraz Facebook. W maju 2011 r. stowarzyszenie miało przyjemność zaprezentowania się na Konwencie Burmistrzów i Wójtów Śląskiego Związku Gmin i Powiatów. Stoisko Lokalnej Grupy Rybackiej Żabi Kraj było chętnie odwiedzane przez wszystkich uczestników. Szczególnym zainteresowaniem cieszyła się degustacja suma afrykańskiego z gospodarstwa rybackiego Marka Króla z Pielgrzymowic. Na przełomie maja i czerwca 2011 r. zorganizowano też cykl konkursów wędkarskich. 28 maja w Zebrzydowicach odbyły się zawody inauguracyjne, a następne 29 maja zawody w Goczałkowicach-Zdroju, 3 czerwca w Dębowcu, 4 czerwca w Chybiu i w Pawłowicach oraz 5 czerwca w Pogórzu. Ostatnie zawody wędkarskie odbyły się 10 czerwca w Strumieniu, na terenie gospodarstwa rybackiego Kazimierza Akusa. Wszystkie zawody zorganizowane zostały z myślą o promowaniu aktywnego spędzania wolnego czasu na łowiskach. Konkursy kierowane były zarówno dla najmłodszych, jak i dla dorosłych. W czerwcu 2011 r. w strumieńskim parku odbyła się kolejna impreza promująca LGR - 1. Piknik Rybacki. Obfitowała ona w szereg atrakcji. Najmłodsi wzięli 16

18 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj udział w konkursie plastycznym, w którym malowali najpiękniejszą rybkę. Na imprezie można było też dowiedzieć się, jak pozyskać pieniądze z Unii Europejskiej na działania związane z rozwojem rybołówstwa. Podczas imprezy, na specjalnie przygotowanych stoiskach, prezentowały się gminy członkowskie oraz podmioty związane z rybactwem. Również w czerwcu 2011 r. stowarzyszenie było współorganizatorem 58 Mistrzostw Polski Redukcyjnych Modeli Pływających klas NS i NSS. Zawody odbywały się w Dębowcu. Do zmagań stanęło ponad 70-ciu zawodników, można było obejrzeć ponad 100 modeli klubów modelarskich z Goleniowa, Braniewa, Dobrodzienia, Opola, Żywca, Gdańska, Białegostoku, Rudy Śląskiej, Rzeszowa oraz Dębowca. Warto zwrócić też uwagę na działalność szkoleniową. Zorganizowano szkolenia dla sektora rybackiego pn. Sektor rybacki, a oś 4 PO RYBY ( r.) oraz szkolenie z zakresu elektrycznych połowów ryb ( ). W ofercie szkoleniowej stowarzyszenia nie zabrakło też spotkań dotyczących wypełniania wniosków: PO RYBY procedury aplikowania w ramach osi priorytetowej 4 ( r.), Zasady wypełniania dokumentacji aplikacyjnej w ramach osi 4 PO RYBY ( r.), Procedury aplikowania o dofinansowanie w ramach działania: Podnoszenie wartości produktów rybactwa, rozwój usług na rzecz społeczności zamieszkującej obszary zależne od rybactwa osi priorytetowej 4 PO RYBY ( r.) oraz Procedury aplikowania o dofinansowanie w ramach działania Ochrona środowiska i dziedzictwa przyrodniczego na obszarach zależnych od rybactwa osi priorytetowej 4 PO RYBY ( r.) Ponadto w każdej gminie należącej do LGR zorganizowano spotkania informacyjne oraz nieodpłatne punkty konsultacyjne, gdzie można było dowiedzieć się, jak wypełnić wniosek oraz jakie dokumenty należy przedstawić, aby uzyskać dofinansowanie poprzez LGR Żabi Kraj. Z kolei 26 lipca 2011 r. w Biestrzynnikach koło Opola odbyło się spotkanie przedstawicieli 5 Lokalnych Grup Rybackich: LGR Opolszczyzna, LGR Bielska Kraina, LGR Żabi Kraj, LGR Dorzecze Soły i Wieprzówki, LGR Świętokrzyski Karp, podczas którego został podpisany list intencyjny, który jest początkiem stworzenia sieci LGR na południu Polski. Na przełomie sierpnia i września stowarzyszenie promowało się na wszystkich dożynkach gmin należących do LGR. 17

19 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj Jedną z ważniejszych imprez jest organizowana od wielu lat w Skoczowie Wystawa Rybacka. Tegoroczna jej edycja odbyła się w dniach września 2011 r., natomiast 19 września w Polskiej Akademii Nauk w Gołyszu, odbyła się konferencja, która poświęcona była aktualnym problemom gospodarki stawowej w województwie śląskim. Już od rana 17 września rozstawione zostały różnego rodzaju baseny oraz zbiorniki wodne. Można było zobaczyć okazy ryb z Polskiej Akademii Nauk w Gołyszu oraz z Gospodarstw Rybackich: Piotra Hansla z Bąkowa, Zdzisława Byloka z Jaworza oraz Marka Króla z Pielgrzymowic. Natomiast na specjalnie przygotowanym stoisku, można było dowiedzieć się o działalności miejscowych rybaków, planach rozwoju rybactwa w regionie oraz o Programie Operacyjnym RYBY. Dni Rybactwa rozpoczęły się Konkursem dla Młodzieży ze Szkół Gastronomicznych w Przyrządzaniu Potraw z Karpia. Godzinę później w kulinarne szranki stanęły członkinie Kół Gospodyń Wiejskich z terenu objętego Lokalną Strategią Rozwoju Obszarów Rybackich Lokalnej Grupy Rybackiej Żabi Kraj, które również przyrządzały karpie. Nie zabrakło szeregu atrakcji dla dzieci, które mogły wziąć udział m. in. w konkursie plastycznym Z karpiem na wesoło. Imprezę uświetniły występy lokalnych zespołów. Dodatkową atrakcją była relacja na żywo odcinka telewizyjnego z Remigiuszem Rączką. Znany na Śląsku kucharz polecił swoim widzom przyrządzenie Karpia po śląsku oraz Suma afrykańskiego w kapuście. Po południu nastąpiło ogłoszenie wyników z przeprowadzonych konkursów. W kategorii: Młodzież Szkół Gastronomicznych swoim kunsztem kulinarnym pochwaliło się 6 drużyn. Zdaniem jury najlepszym daniem z karpia były Zawijaski z karpia z sosem cytrynowym i rozmarynem na placuszkach cukiniowych z nutą sosu z dzikiej róży, które przyrządziła drużyna z Zespołu Szkół Gastronomicznych w Krakowie (Joanna Czyż i Mateusz Kiermasz), drugie miejsce przypadło Zespołowi Szkół Ekonomicznych im. O. Langego z Wodzisławia Śląskiego (Błażej Kubica i Sylwester Kurkowski), którzy przygotowali Roladkę z karpia ze śliwką w akompaniamencie sosu estragonowo-kawiorowego podaną z ziemniakami i galaretką z czerwonej cebuli, trzecią lokatę zdobyli uczniowie Zespołu Szkół Rolniczych z Międzyświecia za Wariację z karpia (Anna Greń i Karolina Kurzok). Z przygotowaniem potraw z karpia zmagały się również panie z Kół Gospodyń Wiejskich. Najsmaczniejszą potrawą okazała się Zupa rybna z rodzynkami, Gulasz z karpia i Karp w zalewie słodko-kwaśnej, przygotowane przez Koło Gospo- 18

20 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj dyń Wiejskich z Kowali, reprezentowane przez panie: Wandę Świrczyk, Julię Mendrek, Ewę Hutta, Elżbietę Reczkowską i Urszulę Krzywoń. Miłą atrakcją dla zgromadzonych gości okazała się kulinarna niespodzianka, w postaci degustacji dania rybnego klopsików z karpia. Przepis na klopsiki udostępnił Mirosław Kuczyński Dyrektor Zakładu Gospodarki Stawowej Polskiej Akademii Nauk w Gołyszu. Klopsiki cieszyły się dużym powodzeniem, gdyż wydanych zostało ok porcji. Gotowanie dania rybnego na skoczowskim Rynku. Fot. arch. LGR W niedzielę Regionalne Dni Rybactwa rozpoczęły się od VI Mistrzostw Europy w Przyrządzaniu Potraw z Karpia. Rywalizacja była zacięta, gdyż w konkursie wzięło udział 9 drużyn w tym ekipy z: Czech, Niemiec, Węgier i Czarnogóry oraz nasze polskie drużyny m. in. z Warszawy i Żywca. Najlepszymi kucharzami Europy zostali Zbigniew Łęgowski i Marek Rybnicki z restauracji Vilanova. Drugie miejsce zajęli kucharze z Niemiec, a trzecie Węgrzy. W konkursie na najlepsze stoisko przyznano dwie nagrody za: stoisko Gospodarstwa Rybackiego z Bąkowa, którego właścicielem jest Piotr Hansel oraz stoisko Marka Króla z Pielegrzymowic promujące hodowlę suma afrykańskiego. 19

21 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj Wręczenie nagród laureatom konkursów podczas Dni Rybactwa Fot. arch. LGR W następnym roku Stowarzyszenie LGR Żabi Kraj planuje zorganizować X., Jubileuszowe Regionalne Dni Rybactwa. Wśród działań stowarzyszenia na przyszłość, planowane jest uruchomienie gry komputerowej, która popularyzować będzie rybactwo oraz ma przybliżyć graczom problemy rybackie. Ponadto wydana będzie Rybacka Gazeta Lokalna, w formie biuletynu informującego o działaniach stowarzyszenia. W ramach współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej zaplanowano wizytę studyjną m.in. w Niemczech oraz na Węgrzech. Wizyty te mają służyć wymianie doświadczeń, czerpaniu inspiracji i pomysłów do działań (projektów) związanych z wdrażaniem Lokalnej Strategii Rozwoju Obszarów Rybackich. KONTAKT: Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj ul. Mickiewicza Skoczów biuro@zabikraj.pl tel. /fax 33/ kom Barbara Byrska Kierownik Biura LGR Żabi Kraj

22 Dni Rybactwa - Skoczów 2011 Fot. Ewa Machej 21

23 Dni Rybactwa

24 Dni Rybactwa

25 Dni Rybactwa

26 II. Rybactwo - historia i współczesność 1. Historia rybactwa Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj działa w regionie o długotrwałej tradycji chowu i hodowli ryb. To również na tym obszarze krzewiono idee postępu w tej dziedzinie. Tutejsze rybactwo charakteryzują sięgające wielu wieków wstecz uwarunkowania historyczne. Jak zaznacza Jan Szumiec w artykule pt. Zarys rozwoju gospodarki rybackiej regionu i działalności naukowej Zakładu, opublikowanym w okolicznościowym wydawnictwie opisującym półwiecze działalności ośrodka PAN w Gołyszu, początek rozwoju gospodarki stawowej w Polsce według zapisów historycznych datuje się na XIV - XV wiek. Prawdopodobne, pierwsze stawy o nastawieniu produkcyjnym obecne były tu już wcześniej. Fakt ten wiąże się z osiedleniem na ziemiach polskich zakonu cystersów. Od XV wieku notowany jest wyraźny rozkwit tej dziedziny. Rozwój ten wiązany jest z rozwojem dwóch centrów ekonomiczno-kulturowych: Śląska i Małopolski. Rozwój miast i postępujący wzrost liczby ich mieszkańców powodował wzrost zapotrzebowania na ryby. Oddalenie wymienionych regionów od morza oraz brak większych jezior w pobliżu, stanowiło dogodne podłoże dla rozwoju rybactwa stawowego. W tym czasie wyodrębniły się dwa największe ośrodki gospodarki stawowej: Milicz - związany z Wrocławiem i ośrodek rybnicko-oświęcimski zaopatrujący głównie Kraków. W późniejszym okresie losy obu ośrodków uzależnione były od ogólnego rozwoju socjalno-ekonomicznego, na skutek czego ośrodek rybnicko-oświęcimski uległ znacznym zmianom, podczas gdy ośrodek milicki w istotnym stopniu zachował swój charakter. Śląsk Cieszyński był od XV w. częścią regionu śląsko-morawskiego. Szczególnie interesujący przebieg miał tutaj rozwój stawiarstwa, bo tak też bywa określane rybactwo stawowe. Osobami o szczególnym wkładzie w rozwój tej dziedziny byli wywodzący się z linii Piastów Cieszyńskich Książę Kazimierz II i marszałek jego dworu Mikołaj Brodecki. Korzystne warunki naturalne w postaci podmokłych terenów nadwiślańskich leżących u podstawy tarasu akumulacyjnego Wisły, pozwoliły na intensywny rozwój stawów w ówczesnym kluczu skoczowsko-strumieńskim, a niewielka odległość od Krakowa umożliwiała spławianie ryb specjalnymi łodziami. Charakter gospodarki już w owym okresie miał istotne cechy zaawansowania technologicznego, ponieważ stawy na obszarze dzisiejszego powiatu cieszyń- 25

27 Rybactwo - historia i współczesność skiego użytkowane były w sposób przemienny z uprawami polowymi, co w owym czasie nie było działaniem powszechnym. Po wygaśnięciu w 1625 r. linii Piastów Cieszyńskich, z dóbr książęcych stanowiących od 1327 r. lenno Królestwa Czeskiego, utworzono tzw. Komorę Cieszyńską, która objęta została dominium Habsburgów ówcześnie panujących w Czechach. W wiekach XVII i XVIII, na skutek wyniszczających wojen, spadku opłacalności produkcji rybackiej będącej skutkiem niekorzystnych zmian cen zbóż oraz przeniesieniu stolicy z Krakowa do Warszawy, gospodarka stawowa na tym terenie uległa znacznej destrukcji. Powierzchnię 6286 ha stawów zamieniono na grunty orne, pozostały jedynie gospodarstwa rybackie lokalizujące się w kluczu skoczowsko-strumieńskim. Spadek cen zbóż, rosnący popyt na produkty mięsne i rozwój środków transportu w XIX wieku, spowodował ponowny wzrost koniunktury dla ryb stawowych (w tym głównie karpia). Jednakże rzeczywisty rozkwit nastąpił po modernizacji technologii chowu karpia opracowanej przez Tomasza Dubisza, który w latach był mistrzem rybackim Komory Cieszyńskiej, którego miejscem pracy było jedno z gospodarstw wchodzących obecnie w skład ośrodka rybackiego PAN w Gołyszu. Po objęciu tej funkcji zbudował on nowy staw tarliskowy w kompleksie stawowym Iłownica. W kilka dni po tarle wezbrane wody rzeki wyniosły znajdujący się na tarlisku wylęg do leżącego poniżej, a użytkowanego rolniczo stawu obsianego koniczyną. Odłów przyniósł znaczne ilości narybku o masie uzyskiwanej dotychczas po 3 latach chowu. Dubisz wyciągnął z tego przypadku wnioski. Istota modernizacji opierała się na sformułowaniu trzech zasad hodowlanych: - przeniesienie wylęgu w 7 dni po tarle do specjalnie przygotowanego stawu, - po 30 dniach przeniesienie do kolejnego, większego stawu, - wprowadzenie klasowego systemu chowu karpia i dostosowanie kategorii stawów do wymagań poszczególnych roczników. Modernizacja ta nie tylko skróciła do 3 lat cykl produkcji karpia konsumpcyjnego, ale także pozwoliła na spory wzrost wydajności i powrót rybactwa stawowego, jako głównego źródła dochodów Komory Cieszyńskiej. W efekcie znowu zainteresowano się produkcją ryb. Atrakcyjność nowej metody upowszechniła się w Małopolsce, a następnie w krajach ościennych. Dla poznania jej tajników przyjeżdżali do Gołysza liczni hodowcy, a nawet profesorowie uniwersytetów. Metoda ta do dziś jest z powodzeniem stosowana jako obowiązująca w europejskiej stawowej produkcji karpia. 26

28 Rybactwo - historia i współczesność Po I wojnie światowej i odzyskaniu przez Polskę niepodległości, ówczesny rząd zwrócił się do Międzynarodowego Trybunału w Hadze o odebranie zagarniętych przez Habsburgów dóbr Księstwa Cieszyńskiego. Po ich uzyskaniu i przejęciu przez Skarb Państwa, większość z nich została rozparcelowana, co objęło także część terenów stawowych. Z kolei reszta znajdująca się w gospodarstwach Dębowiec, Ochaby, Gołysz i Landek wraz z terenami leśnymi przekazana została pod zarząd Dyrekcji Lasów Państwowych. Po II wojnie światowej zespół gospodarstw Ochaby, Gołysz i Landek, został wyodrębniony z Państwowych Nieruchomości Ziemskich i przekazany Polskiej Akademii Umiejętności, co dało początek rozwinięciu na tym obszarze działalności naukowej. Obecnie placówki rybackie Polskiej Akademii Nauk w Gołyszu, tj. Zakład Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej oraz Zakład Doświadczalny Gospodarki Stawowej stanowią główny ośrodek w regionie, prowadzący badania naukowe oraz zajmujący się ponadto hodowlą, chowem i produkcją ryb. 2. Rybactwo na obszarze działania LGR Żabi Kraj Dzisiejszy stan posiadania sektora rybactwa na terenie objętym działaniem LGR Żabi Kraj w znacznym stopniu odzwierciedla historycznie ukształtowane stosunki gospodarcze. Największa liczba i powierzchnia stawów zlokalizowanych na terenie gmin cieszyńskich znajduje się w obrębie historycznego klucza skoczowsko strumieńskiego, natomiast południowa część gminy Pawłowice to obszar byłego okręgu rybnicko oświęcimskiego. Jedynie potężna powierzchnia jeziorowa Zbiornika Goczałkowice jest w krajobrazie rybackim obszaru działania LGR swoistą nowością, choć zbiornik funkcjonuje już od 1956 r., a zatem także zdążył się wpisać nie tylko w geografię, ale także w historię regionu. Należy zwrócić uwagę na fakt, iż struktura gospodarstw rybackich jest tutaj silnie zróżnicowana i tworzy bogatą mozaikę wszystkich form rybactwa stawowego, a dzięki istnieniu Zbiornika Goczałkowice, także jeziorowego. Gospodarstwa karpiowe, od kilkuhektarowych gospodarstw rodzinnych, do powierzchni stawowej niemal 1000 ha (PAN Gołysz) decydują o charakterze tego obszaru. Uzupełniane są niewielkimi gospodarstwami produkującymi ryby łososiowate, jak również wdrażającymi nowoczesne technologie akwakultury gospodarstwami produkującymi suma afrykańskiego (np. w Pielgrzymowicach). Zbiornik Goczałkowice, oprócz prowadzonej w jego obrębie gospodarki ry- 27

29 Rybactwo - historia i współczesność backiej o charakterze biomanipulacyjnym, skierowanej na utrzymanie odpowiednio wysokiej jakości wody, udostępnia około 40 km linii brzegowej dla celów wędkarskich. Gospodarka rybacka na obszarze Żabiego Kraju w dużej mierze funkcjonuje w oparciu o stawową produkcję ryb karpiowatych. Produkcja ryb w tonażu ok ton rocznie odbywa się w stawach ziemnych, według tradycyjnej technologii ustalonej wielowiekowym doświadczeniem, wzbogaconym o technologię przesadkowania Dubischa. Głównym produkowanym gatunkiem jest karp, który w obsadach stawów dominuje w udziale ponad 90%. Pozostałe gatunki (amur biały, tołpyga biała i pstra, karaś, lin, sandacz, szczupak, sum europejski i jesiotry) stanowią mniejszość, której udział w produkcji rybackiej staje się jednak coraz bardziej zauważalny i znaczący. Odłów ryb. Fot. arch. PAN Wśród gospodarstw rybackich występują zarówno te większe, o charakterze komplementarnym, produkujące wszystkie roczniki ryb, jak i mniejsze, prowadzące produkcję jedynie jednego lub dwóch roczników, zaopatrujące się w materiał obsadowy w gospodarstwach komplementarnych. W gospodarstwach notuje się relatywnie wysoką produktywność stawów, w niektórych przypadkach znacznie przekraczającą 1000 kg z 1 ha lustra wody, przy średniej krajowej oscylującej w granicach zaledwie połowy tej wartości. Część produkowanych ryb jest przetwarzana w przetwórni ryb w Dębowcu, wyspecjalizowanej w przetwórstwie ryb stawowych. 28

30 Rybactwo - historia i współczesność Jest to bez wątpienia ogromny atut tego terenu, pozwalający na zwiększenie asortymentu rynkowego przetworów produkowanych z ryb słodkowodnych. Charakterystycznym elementem obszaru jest także zaawansowana hodowla. Należy podkreślić ogromne znaczenie ośrodka PAN w Gołyszu. Prowadzone przez wiele dziesięcioleci prace hodowlane karpia umożliwiły zgromadzenie w Ośrodku Rybackim PAN w Gołyszu największej krajowej puli selekcyjnej w postaci 18 linii hodowlanych karpia, których krzyżówki produkcyjne dominują w produkcji ryb konsumpcyjnych. Jest to równocześnie jeden z największych żywych banków genów karpia w Europie i na świecie. Ośrodek rybacki PAN w Gołyszu jest szeroko rozpoznawany w kraju i za granicą, a jego pracownicy niezmiennie służą dobrą radą wszystkim potrzebującym pomocy rybakom. Stąd wywodzi się dostępna w kraju technologia produkcji suma afrykańskiego w recyrkulowanych obiegach wody, która jest wykorzystywana praktycznie do produkcji suma także w regionie. Gospodarka rybacka prowadzona na Zbiorniku Goczałkowice ma odmienny od gospodarki stawowej charakter i zbliżona jest do gospodarki typowo jeziorowej. Jednakże nie tylko pozyskanie ryb poprzez ich poławianie cechuje ten typ gospodarowania. Istotne bowiem jest, że zadaniem prowadzonej w zbiorniku gospodarki rybackiej jest działanie w kierunku utrzymania wysokiej jakości wody, poprzez selektywne połowy niektórych gatunków (leszcz, płoć, karaś, karp), oraz promocję i zarybianie innymi gatunkami (sandacz szczupak, węgorz). Na zbiorniku prowadzona jest także działalność zmierzająca do udostępnienia zasobów szerokim rzeszom osób prowadzących sportowy połów ryb metodami wędkarskimi. Jest to działalność ściśle kontrolowana dzięki prowadzeniu precyzyjnych rejestrów połowów. Około 3000 zezwoleń na wędkowanie w zbiorniku sprzedawanych corocznie świadczy o ogromnym zainteresowaniu ofertą ze strony wędkarzy. Na terenie działają liczne koła wędkarskie, spośród których wiele dysponuje własnymi zbiornikami wodnymi, a obwody rybackie ustanowione na rzekach, użytkowane rybacko przez Polski Związek Wędkarski oraz dzierżawcę prywatnego, cieszą się niesłabnącym powodzeniem. Warto zaznaczyć, że dziś wiele gospodarstw stawowych tego obszaru, to gospodarstwa rodzinne, w których tradycje rybackie przekazywane są z pokolenia na pokolenie. Istniejąca niegdyś w regionie Cieszyńska Szkoła Rolnicza dała początek utworzeniu w Olsztynie, nieistniejącego już dziś Wydziału Rybactwa Aka- 29

31 Rybactwo - historia i współczesność demii Rolniczo-Technicznej (akademia została wcielona w powstały kilka lat temu Uniwersytet Warmińsko-Mazurski). W oparciu o wiedzę i doświadczenie kadry wywodzącej się z tego terenu, wiele pokoleń profesjonalistów rybactwa pracujących dzisiaj na terenie całego kraju zdobywało swoje wykształcenie. Jednakże, tradycje edukacyjne w tym zakresie nie uległy całkowitemu zanikowi. Gospodarstwa rybackie zlokalizowane na tym obszarze są miejscami praktyk edukacyjnych młodzieży zdobywającej wiedzę z zakresu rybactwa w krajowych ośrodkach kształcących kadry dla rybactwa i ochrony środowiska. To tutaj ma miejsce nieustanna edukacja dzieci i młodzieży, realizowana w postaci wycieczek poglądowych do gospodarstw rybackich. Obraz produkcyjno wędkarski obszaru uzupełniany jest przez placówki gastronomiczne, serwujące potrawy z ryb, także produkowanych na miejscu. Warto podkreślić, że promocja kulinarna ryb słodkowodnych nie odbywa się jedynie w sieci placówek gastronomicznych, ale także podczas licznych imprez, wsród których należy wymienić m.in. Dni Rybactwa organizowane w Skoczowie, którym towarzyszą wspomniane już konkursy kulinarne. Ewa Machej Opracowano na postawie Lokalnej Strategii Rozwoju Obszarów Rybackich na lata Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka Żabi Kraj oraz artykułu J. Szumca Zarys rozwoju gospodarki rybackiej regionu i działalności naukowej Zakładu z publikacji Półwiecze działalności rybackiego ośrodka Polskiej Akademii Nauk w Gołyszu pod. red. M.A. Szumiec, Gołysz

32 Gmina Chybie

33 Gmina Chybie Na Ziemi Cieszyńskiej jest wiele ciekawych i urokliwych miejsc. Jednym z nich jest gmina Chybie. Jezioro Goczałkowickie, liczne stawy, ptactwo wodne, łąki i lasy stanowią niewątpliwie atut tej gminy. Ciekawe przyrodniczo zakątki można zobaczyć jeżdżąc np. rowerem po Żabim Kraju. Uważny obserwator wypatrzy na terenach leśnych zająca szaraka, lisa rudego, sarnę i jeża, a w pobliżu zbiorników wodnych kaczki krzyżówki, bociany, kormorany, rybitwy, myszołowy, zięby i sikory, a także żaby, ropuchy, jaszczurki i zaskrońce. Niezwykłą osobliwością na terenie gminy jest unikatowy rezerwat torfowiskowy Rotuz. Występuje w nim chroniona roślina owadożerna rosiczka okrągłolistna. Godna uwagi jest także aleja dębowa z okazami dębów szypułkowych i błotnych. Z kolei przydrożne kapliczki sprzyjają zadumie i refleksji w czasie spacerów. Jezioro Goczałkowickie. Fot. arch. UG Gmina Chybie leży w południowej części województwa śląskiego na północno-wschodnim skraju powiatu cieszyńskiego w zakolu górnej Wisły. Graniczy z następującymi jednostkami administracyjnymi: od północy, poprzez Zbiornik Goczałkowice z gminą Goczałkowice-Zdrój, od zachodu z gminą Strumień, od wschodu z gminą Jasienica oraz Skoczów. Cały obszar gminy leży w Kotlinie Oświęcimskiej. Średnia wysokość terenu wynosi 254 m n.p.m. 32

34 Gmina Chybie Gmina Chybie zajmuje powierzchnię 3180 ha, tj. obszar 32 km 2, a w jej skład wchodzą sołectwa: Chybie, Mnich, Frelichów, Zaborze i Zarzecze. W roku 2009 gminę Chybie zamieszkiwały 9303 osoby, co w porównaniu z latami wcześniejszymi jest tendencją wzrostową. Oprócz wycieczek rowerowych, podziwiania piękna przyrody, w Chybiu warto zwrócić uwagę na życie kulturalne, które skupione jest wokół Gminnego Ośrodka Kultury oraz Amatorskiego Klubu Filmowego Klaps. Animatorzy proponują wiele interesujących form, które weszły na stałe do kalendarza dorocznych imprez. Niesłabnącym zainteresowaniem cieszą się Żabionalia. To święto muzyki, zabawy, kabaretu. W Chybiu goszczą wtedy znane postacie polskiej rozrywki. Wielopokoleniową imprezą jest Rodzinny Rajd Rowerowy organizowany pod hasłem Nie truj atmosfery alternatywą rowery. Natomiast utalentowani młodzi ludzie mają możliwość zaprezentowania się podczas Festiwalu Piosenki Dzieci i Młodzieży Młoda Gwiazda. Sympatycy dobrego kina spotykają się na Pikniku Filmowym z AKF Klaps. Warto podkreślić, że działający od 1969 r. klub gościł wielu znakomitych aktorów, reżyserów i twórców filmowych. Park w centrum Chybia, zachęca do odpoczynku przy fontannie, a amfiteatr zaprasza na liczne plenerowe imprezy kulturalne. 33 Fontanna w parku. Fot. arch. UG

35 Gmina Chybie Odwiedzając Chybie, warto zobaczyć kościół pw. Chrystusa Króla, a zarazem Sanktuarium Matki Boskiej Gołyskiej. Początki historii kościoła sięgają lat 30- tych poprzedniego wieku. Chybie okala od północy Zbiornik Goczałkowice, które jest największym zbiornikiem zaporowym na południu Polski. Wybudowano go w latach na 67 km biegu Małej Wisły. Zbiornik dostarcza wodę pitną dla aglomeracji śląskiej, pełni funkcje przeciwpowodziowe oraz stanowi cieszącą się zainteresowaniem atrakcję turystyczną. Kościół w Chybiu. Fot. arch. UG Zachód słońca nad Jeziorem Goczałkowickim. Fot. arch. UG 34

36 Gmina Chybie Ciekawą formą ochrony przyrody jest rezerwat przyrody Rotuz. Niewątpliwa atrakcja przyrodnicza gminy istnieje od 44 lat. Na tamtejszym torfowisku rośnie owadożerna roślina - rosiczka. Chybie zachęca swym urokiem do aktywnego spędzania wolnego czasu. Przez gminę przebiega słynna Wiślana Trasa Rowerowa: subtrasa nr 122C łącząca odcinek Jaworze Strumień oraz subtrasa nr 11Y łącząca odcinek Cieszyn Strumień. Chybie ze względu na swoje bezpośrednie położenie przy Zbiorniku Goczałkowice stało się rajem dla wędkarzy. Na terenie gminy położone są też liczne stawy hodowlane należące do Polskiej Akademii Nauk, której siedziba mieści się w sołectwie Gołysz. Inspirującą trasę stanowi Szlak Kapliczek Chybskich. Trasa ta liczy blisko 100 kapliczek przydrożnych oraz krzyży pokutnych rozmieszczonych na terenie całej gminy w miejscach zarówno publicznych, jak i w nieznanych, zacisznych zakątkach Chybia. 35 Kapliczka. Fot. arch. UG

37 Gmina Chybie Warto wspomnieć także o Szlaku myślistwa. To trasa pieszo-rowerowa dla tych, którzy chcą poznać szczególne walory przyrodnicze i krajobrazowe Chybia. Szlak biegnie wzdłuż Jeziora Goczałkowickiego, przez przysiółek Żabiniec, następnie aleją dębową. Ciekawym miejscem jest również uroczysko rzeki Bajerki oraz strzelnica myśliwska. Jeden z pięknych zakątków gminy. Fot. arch. UG Opracowanie: Biuro Promocji Urzędu Gminy w Chybiu Kontakt: Urząd Gminy w Chybiu ul. Bielska Chybie tel. 33/ fax 33/

38 Podmioty rybackie gminy Chybie Polska Akademia Nauk w Gołyszu: Zakład Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej Zakład Doświadczalny Gospodarki Stawowej ul. Kalinowa 2, Zaborze Chybie tel. 33/ Po drugiej wojnie światowej zespół trzech gospodarstw Ochaby, Gołysz, Landek - został wyodrębniony z Państwowych Nieruchomości Ziemskich i przekazany do Polskiej Akademii Umiejętności. Od stycznia 1953 roku zespół wszedł w charakterze terenowej bazy naukowej pod nazwą Zespół Gospodarstw Doświadczalnych w Ochabach w skład nowo utworzonej placówki naukowej Polskiej Akademii Nauk - Zakładu Gospodarki Stawowej PAN w Krakowie, przemianowanej następnie na Zakład Biologii Stawów PAN. W latach Zespół Gospodarstw Doświadczalnych, po przemianowaniu na Zakład Doświadczalny i uzyskaniu statusu przedsiębiorstwa państwowego, Siedziba Zakładu Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej PAN w Gołyszu. Fot. EM 37

39 Gmina Chybie - podmioty rybackie prowadził samodzielną działalność zarówno naukowo-badawczą, wdrożeniową, jak i produkcyjną. W roku 1992 w wyniku kolejnej reorganizacji. Zakład Doświadczalny przekształcono w gospodarstwo pomocnicze Polskiej Akademii Nauk noszące nazwę Zakład Doświadczalny Gospodarki Stawowej PAN oraz na bazie Działu Naukowego, dawnego Zakładu Doświadczalnego, utworzono samodzielną placówkę naukową - Zakład Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej PAN. Stawy w Gołyszu. Fot. EM 1. Zakład Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej PAN Zakład Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej PAN prowadzi prace badawcze w dziedzinie ichtiobiologii, hydrobiologii i rybactwa. Zasadniczymi kierunkami obecnych badań są prace zmierzające do poznania biologicznych podstaw chowu ryb, genetyki i fizjologii ryb, funkcjonowania i modelowania produktywności ekosystemów stawowych, optymalizacji metod chowu ryb w stawach i w warunkach kontrolnych, przeciwdziałania nadmiernej eutrofizacji stawów, introdukcji nowych gatunków ryb i optymalizacji powiązań gospodarki rybackiej z gospodarką wodną. 38