Przydatność prognostyczna wskaźników testu koniunktury przegląd metod ewaluacji

Transkrypt

1 Agnieszka Róg * Krsna Srzała ** Przdaność prognosczna wskaźników esu koniunkur przegląd meod ewaluacji Wsęp Analizą oraz prognozowaniem koniunkur gospodarczej zajmują się liczne ośrodki naukowe. Do wnioskowania wkorzswane są różnorodne baz danch zarówno ilościowch jak i jakościowch. Gromadzenie danch jakościowch z wkorzsaniem esu koniunkur jes źródłem informacji na ema zachowań oraz oczekiwań podmioów gospodarczch. Jednocześnie biorąc pod uwagę wsoką koszochłonność ch badań oraz brak ugrunowanej eorii łączącej ocen i oczekiwania podmioów gospodarczch z ważnmi kaegoriami makroekonomicznmi nie dziwi popularność podejmowania przez badacz kwesii przdaności prognoscznej zmiennch jakościowch pochodzącch z badania esem koniunkur. W arkule przedsawiono przegląd meod badania własności prognoscznch wskaźników esu koniunkur. W każdm przpadku zosała króko opisana zasosowana meoda, zakres zmiennch poddawanch analizie, a akże wnioski z przeprowadzonch badań. Przedsawione omówienie meod i wników pozwala na sformułowanie wniosku o ograniczonej przdaności diagnoscznej i prognoscznej wskaźników esu koniunkur. Plan arkuł jes nasępując. W części pierwszej przedsawiono króką charakerskę esu koniunkur, jako meod wskaźnikowej wkorzsującej badania ankieowe. W części drugiej scharakerzowano znane z lieraur meod badania własności prognoscznch wskaźników esu koniunkur. Część rzecia zawiera omówienie publikowanch wników badań. Osanią częścią jes podsumowanie oraz próba wskazania dalszch możliwch eapów posępowania.. Tes koniunkur Tes koniunkur jes sondażowm badaniem opinii, kóre przeprowadza się wśród przedsiębiorców lub gospodarsw domowch w celu określenia zarówno akualnch jak i przszłch endencji rnku. Badaniem mogą bć objęe różne dziedzin gospodarcze oraz społeczne, szczególnie e w kórch wsępuje wsoki udział podmioów w podejmowaniu samodzielnch deczji. Badania esem koniunkur w Europie sięgają przełomu la 40. i 50. ubiegłego sulecia. Począkowo szeregi czasowe zmiennch jakościowch zaczęo * Mgr, Niesacjonarne Sudia Dokoranckie, Wdział Zarządzania Uniwerse Gdański, rog.agnieszka@gmail.com ** Dr hab. prof. UG Kaedra Ekonomerii Wdział Zarządzania Uniwerse Gdański, zrks@panda.bg.univ.gda.pl

2 54 Agnieszka Róg, Krsna Srzała gromadzić i poddawać analizie w Niemieckim Insucie Badań Gospodarczch. W roku 95 zosał uworzon Międznarodow Komie Badań Meod Koniunkuralnch, kór osiem la później zosał przekszałcon w Cenrum Międznarodowch Badań Tendencji Gospodarczch (CIRET). W Polce Główn Urząd Sasczn, rozpoczął sosowanie esu koniunkur w przemśle w 99 roku. Rok później rozpoczęo badania w budownicwie (lipiec) oraz handlu (październik). W roku 999 wdzielono inwescje zarówno w przemśle, jak i budownicwie. Najkrócej badane są usługi, gdż od 003 roku. Prz projekowaniu oraz wdrażaniu esu koniunkur korzsano z doświadczenia zarówno polskich, jak i zagranicznch specjalisów. GUS jes członkiem CIRET od 996 roku. W podsawowej wersji esu koniunkur wznacza się zw. saldo koniunkur, kóre jes różnicą liczb podmioów odpowiadającch pozwnie na zadane pania i ch, kóre udzielił odpowiedzi negawnej. Saldo koniunkur przjmuje warości z przedziału od -00 do +00. Odpowiedzi neuralne nie są brane pod uwagę. Gd warość salda przekracza zero mówi się o koniunkurze, gd jes poniżej o dekoniunkurze [Guzik, 009]. Celem badań jakościowch za pomocą esu koniunkur jes szbkie, w czasie rzeczwism uzskanie opinii od podmioów gospodarczch o akualnej kondcji i ocenie przszłej suacji przedsiębiorsw i/lub gospodarsw domowch. Do głównch zale esu koniunkur zalicza się międz innmi: ) akualność informacji, ) ssemaczność uzskiwania opinii, co i/lub 3 miesiące, 3) uzskiwanie przewidwań krókookresowch, 4) ławość analiz ze względu na prosoę pań zawarch w ankiecie, 5) uniwersalizm, gdż kwesionariusze esu koniunkur w prakcznie niezmienionej formie sosowane są w różnch sekorach, a akże do badania koniunkur konsumenckiej. Do głównch wad esu koniunkur należą: ) ograniczona wiedza eoreczna, ) wrażliwość danch jakościowch na zmian ooczenia podmioów gospodarczch, 3) subiekwizm odpowiedzi, 4) brak kwanfikacji, 5) wsokie kosz badań, 6) niezb rozległa wiedza wnikająca z badań. Pania zaware w kwesionariuszu ankie podzielone są na rz grup: pania diagnosczne, pania prognosczne oraz pania specjalne. Pierwsze dwie grup pań są obligaorjne. Pozosałe zawierają pania doczące na przkład dłuższch okresów czasowch lub o nieregularnch długościach. Pania doczące ocen obecnej suacji w porównaniu do poprzednich okresów przeważają liczbowo nad paniami doczącmi okresów przszłch. Z reguł

3 Przdaność prognosczna wskaźników esu koniunkur 55 pania są krókie i preczjne, a wniki esów są rozsłane w pierwszej kolejności do respondenów. Liczba pań waha się zazwczaj pomiędz 0 a 0. Na podsawie uzskanch odpowiedzi konsruuje się dwa rodzaje wskaźników: prose, oraz złożone składające się najczęściej z par lub kilka wskaźników prosch. Wniki opracowwane są w ujęciu sacznm oraz dnamicznm. W analizie dnamicznej wkorzswane są szeregi z długich przedziałów czasowch z wkorzsaniem wskaźników prosch i złożonch.. Meod badania własności prognoscznch esów koniunkur W lieraurze przedmiou opisanch jes wiele echnik ilościowch - sascznch i ekonomercznch sosowanch do sprawdzenia, cz ujawnione poprzez badanie esem koniunkur elemen oczekiwań można rakować jako prognoz, cz wkorzsanie wskaźników esu koniunkur poprawia jakość prognoz podsawowch kaegorii makroekonomicznch oraz w jakim sopniu wskaźniki esu koniunkur odzwierciedlają nasroje rnku i koniunkurę gospodarczą. W arkule przedsawione zosaną czer meod sosowane do badania własności prognoscznch wskaźników esu koniunkur... Przcznowość liniowa w sensie Grangera W przpadku poszukiwania związków pomiędz procesami generującmi obserwacje dwóch kaegorii x i powiem, że x jes przczną według Grangera (x ), jeżeli eraźniejsze warości mogą bć dokładniej prognozowane prz użciu przeszłch warości x niż prz pominięciu ch warości, prz pozosałch informacjach niezmienionch [Kokocińska, Srzała, 007]. Formalizując, definicję przcznowości według Grangera można zapisać nasępująco: P P MSE T U MSE T U \ X o x, () gdzie: MSE - średni kwadraow błąd predkcji, U zbiór całej bieżącej i przeszłej informacji isniejącej w czasie, X - zbiór całej bieżącej i przeszłej informacji doczącej zmiennej x isniejącej w czasie, - bieżąca warość zmiennej, P T - nieobciążona prognoza, - operaor logiczn, A B oznacza: A prz założonm B, \ - operaor logiczn, A\B oznacza wszskie elemen A, kóre nie należą do B. W publikacji On he predicive conen of producion surves: A paneuropean sud, auorz przedsawili wniki badania przcznowości według Grangera do ocen własności prognoscznch wskaźnika PEXP mierzącego oczekiwania doczące produkcji przemsłowej w odniesieniu do prognoz dnamiki produkcji sprzedanej IPI w ujęciu dwu- i wielowmiarowm. Poddano badaniu przdaność wskaźnika PEXP na poziomie krajowm oraz międznarodowm. W przpadku analiz na poziomie krajowm pomijano związki po-

4 56 Agnieszka Róg, Krsna Srzała międz analizowanmi kaegoriami w różnch krajach. W drugim z zasosowanch przpadków werfikowano hipoezę, że oczekiwania co do kszałowania się produkcji sprzedanej w danm kraju wwierają wpłw na oczekiwania oraz dnamikę produkcji sprzedanej w innm kraju. W ujęciu dwuwmiarowm do werfikacji przcznowości w sensie Grangera zasosowano es Haugh a [Haugh, 976], a w ujęciu wielowmiarowm es zaproponowan przez El Himdi i Roa [El Himdi, Ro, 997]. W eście przcznowości w ujęciu dwuwmiarowm hipoeza zerowa ma nasępującą posać: H : X Y k, 0 0 i i v i u i gdzie k =,, 3,. W eście Haugh a werfikacji poddawan jes współcznnik korelacji, czli hipoezie zerowej zakładającej brak przcznowości w sensie Grangera odpowiada zerowa warość współcznnika korelacji. Współcznnik korelacji krzżowej wrażon jes wzorem: T k uˆ vˆ ik ˆ ( k). () viu i i i T T uˆ vˆ i Saska Q M esu Haugh a prz założeniu prawdziwości hipoez zerowej ma rozkład M, a jej posać można przedsawić jako: Q M M k ˆ ( k) ~ T v u M. (3) i i Do badania wielowmiarowej zależności w sensie Grangera wkorzsano modele VAR, posaci: x x x x X C X X... X U Y C Y Y x... x Y Do oszacowania macierz współcznników korelacji sosuje się formułę (4): ˆ ˆ ˆ vu ( k) vu ( k) v ( ) u k d ˆ VU ( ) ˆ, ˆ d d R k CORR U Vk R, (4) ˆ ( ) ˆ v u k ( ) v u k d d d gdzie: k =,,, 0,,,.. Analiza graficzna W badaniu auorswa Adamowicz, Dudek oraz Walczk (00) zosał poddane werfikacji własności prognosczne wskaźników koniunkur prz wkorzsaniu rzech meod: analiz graficznej, analiz korelacjnej z esem przcznowości w sensie Grangera oraz modelowania ekonomercznego. Analiza graficzna miała charaker analiz wsępnej, kórej celem analiz bło V

5 Przdaność prognosczna wskaźników esu koniunkur 57 uchwcenie zbieżności kierunkowej w przebiegu wkresów analizowanch zmiennch oraz ogólna prezenacja związków danch o charakerze jakościowm z danmi o charakerze ilościowm. Szeregi czasowe analizowano w rzech posaciach: ) salda niepoddane dalszm obróbkom, ) salda skumulowane, 3) dwunasomiesięczn przros sald. Szeregi oczszczono z wahań sezonowch oraz cklicznch prz pomoc meod TRAMO-SEATS, a nasępnie wgładzono za pomocą filru Hodricka- Prescoa dla warości współcznnika wrównania 00 oraz Zmiana współcznnika wgładzania miała minimaln wpłw na warości szeregu..3. Wskaźniki rafności prognoz koniunkur W publikacji Trafność prognoz koniunkur przemsłowej w zakresie produkcji sprzedanej Bogusław Guzik przedsawił wniki badania rafności prognoz koniunkur przemsłowej w zakresie produkcji sprzedanej na podsawie comiesięcznego esu koniunkur w przemśle, przeprowadzanego przez GUS, za okres Badaniem zosał objęe salda esu koniunkur z uwzględnieniem srukur firm (małe, średnie, duże) oraz pu produkcji (dobra konsumpcjne, inwescjne, zaoparzeniowe). Trafność prognoz koniunkur oceniano na podsawie zgodności: ) znaku salda koniunkur, ) kierunku zmian salda koniunkur, 3) poziomu koniunkur. Przjmując nasępujące oznaczenia: - ocena koniunkur (saldo) w okresie, =,, N, * - prognoza koniunkur (saldo) na okres, =,, N, N - liczba par prognoza ocena sanu koniunkur, wskaźniki sosowane do werfikacji można przedsawić jako: Zgodność znaku salda koniunkur: N M Z z, (5) N gdzie: z mają en sam znak. w przeciwnm wpadku gd oraz * 0 Warość wskaźnika M Z informuje o zgodności rzeczwisego kierunku rozwoju analizowanej kaegorii z kierunkiem prognozowanm. Dla M Z = wsępuje pełna zgodność znaków salda ocen i przewidwań. Zgodność kierunku zmian salda koniunkur gdzie: M N K k N, (6)

6 58 Agnieszka Róg, Krsna Srzała k ) mają en sam znak. gd przros( ) oraz ( * * 0 w przeciwnm wpadku Warości wskaźnika M K pokazują, jak częso zmian sald ocen i prognoz bł jednokierunkowe. Zgodność poziomu koniunkur gdzie: p M gd * 0 w N P p N przeciwnm wpadku, (7) W badaniach zakładano, że prognoza i ocena koniunkur są zgodne, jeżeli różnica ich sald nie przekrocz 0%. Analiza sopnia harmonizacji - współcznnik korelacji. Jeżeli współcznnik korelacji dwóch szeregów: prognoz { *, =,, N} oraz ocen {, =,, N} jes większ od zera oznacza o, że oba szeregi charakerzują się zgodnm kierunkiem. Szeregi są niezharmonizowane, gd r < Modele prognosczne W publikacji auorswa Kokocińska, Srzała (007) przedsawiono wniki badania własności prognoscznch wskaźników esu koniunkur w przemśle. Na począkowm eapie określono obszar oddziałwania zmiennch jakościowch, wskazując na podsawie analiz makroekonomicznej poencjalne związki wskaźników jakościowch ze zmiennmi ilościowmi, w celu określenia specfikacji modeli prognoscznch. Szeregi czasowe zmiennch jakościowch (wskaźników esu koniunkur) oraz kaegorii makroekonomicznch zosał oczszczone z wahań sezonowch oraz przpadkowch prz użciu pakieu Demera, z zasosowaniem procedur TRAMO-SEATS. Nasępnie dokonano analiz srukur sochascznej szeregów czasowch. Prz wkorzsaniu esu ADF badano rząd inegracji długookresowej. Korelacje krzżowe wznaczano do 7 kwarałów opóźnienia oraz wprzedzenia. Nasępnie badano przcznowość w sensie Grangera dla szeregów o m samm sopniu zinegrowania. Prognoz zosał wznaczone na podsawie sacjonarnch modeli VAR dla szeregów pu I(0) oraz modeli skoinegrowanch dla szeregów niesacjonarnch pu I(). Osanim eapem procedur bło wznaczenie względnego błędu prognoz wgasłch oraz osaeczna ocena przdaności wskaźników koniunkur. 3. Wnioski z meod 3.. Przdaność prognosczna wskaźnika PEXP W arkule On he predicive conen of producion surves: A paneuropean sud Lemmens i inni (005) przedsawili wniki badań własności

7 Przdaność prognosczna wskaźników esu koniunkur 59 prognoscznch PEXP oczekiwania doczące produkcji w odniesieniu do IPI (Indusrial Producion Indices) na podsawie miesięcznch wskaźników esu koniunkur dla krajów sarej Unii Europejskiej. Rozparwanmi krajami bł: Ausria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemc, Wielka Brania, Włoch. Wkorzswana baza danch zawierała 6 obserwacji: od scznia 985 r. do grudnia roku 00. Auorz badali isoność korelacji krzżowch warości prognoscznch i warości rzeczwisch oraz wsępowanie przcznowości w sensie Gragera. W ujęciu dwuwmiarowm hipoeza zerowa o niewsępowaniu zależności w sensie Grangera zosała odrzucona w 7 na krajów sarej UE na poziomie isoności 5%. Hipoeza zerowa nie zosała odrzucona np. dla Wielkiej Branii oraz Irlandii. W ujęciu wielowmiarowm, rozparując wsępowanie przcznowości w sensie Grangera pomiędz krajami wróżniono Francję oraz Niemc, w kórch przpadku oczekiwania co do kszałowania się produkcji sprzedanej (PEXP) wkazwał wpłw na kszałowanie się wskaźników IPI (dnamika produkcji sprzedanej) w pozosałch krajach. Powierdziło o badanie dwuwmiarowe w wżej wmienionch krajach i zdaniem auorów wskazuje na o, że są o kraje mające duż wpłw na kszałowanie się koniunkur gospodarczej w całej Unii Europejskiej. Spośród badanch pańsw wróżniono Ausrię, Danię oraz Finlandię, jako kraje w kórch indeks produkcji sprzedanej wkazał powiązanie przcznowe w sensie Grangera z oczekiwaniami co do produkcji sprzedanej w innch krajach. Specfikę położenia geograficznego, a akże usuowania gospodarczo-ekonomicznego, widać w przpadku Wielkiej Branii, dla kórej nie można bło odrzucić hipoez zerowej o braku przcznowości w sensie Grangera pomiędz oczekiwaniami (PEXP) a dnamiką produkcji sprzedanej (IPI) ani wewnąrz kraju ani w ujęciu wielowmiarowm. 3.. Analiza graficzna Zespół Insuu Rozwoju Gospodarczego SGH poddał werfikacji wniki esu koniunkur w przemśle przewórczm w laach gromadzone przez IRG. Rozparwane wskaźniki esu koniunkur bł analizowane, jako zmiana w sosunku do poprzedniego miesiąca oraz jako przewidwana zmiana w najbliższch miesiącach. Oprócz wskaźników jakościowch (ocena sanu i oczekiwania) analizowano zmienne ilościowe: indeks produkcji przemsłowej IPP) o podsawie sałej z 995 roku (_ip95), łańcuchow w sosunku do poprzedniego miesiąca (IPPB), oraz do analogicznego miesiąca poprzedniego roku (IPPA), a akże jako średnią w kwarale. Na podsawie przeprowadzonch badań auorz wnioskują, że przedsiębiorswa rafnie oceniał bieżącą suację gospodarczą. Analiza graficzna wkazała dobre odwzorowanie poziomu produkcji w przemśle przewórczm poprzez dwie zmienne z esu koniunkur: wskaźnik koniunkur IRG oraz przewidwan poziom produkcji. Najlepsze dopasowanie zmiennch jakościowch zaobserwowano w odniesieniu do rocznego indeksu produkcji sprzedanej (ipo). Zbieżność wsępowała dla każdej zmiennej jakościowej, dla poziomu

8 50 Agnieszka Róg, Krsna Srzała sald oraz dwunasomiesięcznch przrosów sald. Zaobserwowano większą zbieżność dla szeregów oczszczonch z wahań sezonowch i przpadkowch. Najlepszm indkaorem kszałowania się rocznego indeksu produkcji przewórczej bł dwunasomiesięczn przros sald. Z opublikowanch wników badań wnika zdecdowanie lepsza zbieżność w drugiej połowie analizowanej prób. Sosunkowo najlepsze dopasowanie zauważono dla zmiennch: ogóln porfel zamówień oraz porfel zamówień eksporowch. Z analiz graficznej wnikało również, że skumulowane salda przewidwań dobrze opiswał rend produkcji sprzedanej przemsłu oraz pokazwał ckliczne kszałowanie się indeksu rocznego, a akże odwzorowwał punk zwrone Wskaźniki rafności prognoz koniunkur Bogusław Guzik do usalenia przczn błędów w prognozach ilościowch zasosował rz cząskowe mierniki Theila. Rozbieżność średniej z prognoz od średniej z warości rzeczwisch badano prz pomoc wskaźnika udziału obciążenia prognoz. Miernik udziału nieelasczności prognoz pokazwał rozbieżność wariancji prognoz i warości rzeczwisch. Udział niezgodności kierunku wnikał z nienadążania prognoz za zmianami warości rzeczwisch. Podsawową przczną błędów bło obciążenie prognoz (od 60% do 80%) oraz niezgodność kierunkowa (od 0% do 30%). Błęd wnikające z nieelasczności procedur okazał się bez znaczenia. Podsumowując, auor swierdził niezb dużą rafność prognoz w firmach produkcjnch. Kierunek zmian poprawnie oceniło 65% respondenów, a poziom koniunkur 0%. Zdecdowanie lepiej formułował oczekiwania firm większe oraz firm wwarzające dobra inwescjne Modele prognosczne Kokocińska i Srzała w przeprowadzonch badaniach, kórch celem bło badanie własności prognoscznch wskaźników esu koniunkur w przemśle, wkorzswał bazę danch GUS zawierającą szeregi czasowe kaegorii makroekonomicznch, z kórch siedem można określić jako makroekonomiczne wskaźniki koniunkur. Kolejne dwie grup kaegorii o: krókookresowe wskaźniki koniunkur oraz wskaźniki opisujące suację finansową przedsiębiorsw sekora przemsłowego i przecięne zarudnienie w m sekorze. W przpadku prognozowania kaegorii akich jak: PKB, pop krajow (POPKR), warość dodana bruo w gospodarce narodowej (GVA) najmniejsze warości błędów względnch orzmano w przpadku szeregów oczszczonch z wahań sezonowch i przpadkowch (np. dla poziomu PKB błąd względn najlepszej prognoz uzskanej z wkorzsaniem szeregów oczszczonch wnosił 0,%, a najniższ dla szeregów orginalnch,3%). W przpadku prognoz poziomu warości dodanej bruo w gospodarce narodowej (GVA) błąd względn najlepszej prognoz dla szeregów oczszczonch bł sześciokronie niższ, a w przemśle (GVAP) siedmiokronie. Wszskie prognoz poziomów kaegorii makroekonomicznch spełniał krerium dopuszczalności, usalone

9 Przdaność prognosczna wskaźników esu koniunkur 5 na poziomie 5% błędu względnego. Dla empa wzrosu uzskano 9% prognoz dopuszczalnch, z wkorzsaniem szeregów źródłowch i oczszczonch z sezonowości. Ważną obserwacją z przeprowadzonego przez auorki badania jes swierdzenie, że pod względem warości błędów względnch najlepsze prognoz wsępował ak w przpadku swierdzenia wsępowania, jak eż braku przcznowości w sensie Grangera. Zakończenie Podsumowując wniki ocen przdaności prognoscznej wskaźników esu koniunkur, należ zauważć jego ograniczoną, jeżeli nie niewielką przdaność prognosczną. Ponado ważnm wnioskiem z zaprezenowanego przeglądu jes wniosek, że swierdzenie wsępowania liniowej przcznowości w sensie Grangera nie zapewnia uzskania dobrch prognoz. Dlaego eż w dalszch badaniach przdaności prognoscznej wskaźników esu koniunkur zosaną zasosowane inne od opiswanch podejścia meodczne obejmujące: es na nieobciążoność prognoz, es na równoważność dokładności prognoz, forecas encompassing es oraz badanie nieliniowej przcznowości w sensie Grangera. Lieraura. Adamowicz E., Dudek S., Walczk K. (00), Wkorzsanie wników esu koniunkur do prognoz króko erminowch, Prace i Maeriał Insu Rozwoju Gospodarczego, vol. 73, Warszawa.. Blangiewicz M., Srzała K. (008), Noes on a Forecasing Procedure, w: Z. Zieliński, Dnamic Economeric Models, vol El Himdi K., Ro R. (997), Tess for noncorrelaion of wo mulivariae ARMA ime series, Canadian Journal of Saisics, vol Guzik B. (009), Trafność prognoz koniunkur przemsłowej w zakresie produkcji sprzedanej, Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej Szkoł Wższej w Bdgoszcz 009; Nr. 5. Guzik B.(009), Trafność prognoz koniunkur urscznej na przkładzie esu koniunkur GUS , Zesz Jubileuszow z serii Ekonomiczne problem urski, Nr. 6. Kokocińska M., K. Srzała K. (008), Using Business Tendenc Surves for Shor-erm Forecasing of Macro-caegories, w: J. Klimkowska (red.) Surve Daa in Economic Research, Prace i Maeriał IRG, SGH, vol. 79, Warszawa. 7. Kokocińska M, Srzała K. (007), Zinegrowan ssem ocen akwności przedsiębiorsw i prognozowania kaegorii makroekonomicznch, Wdawnicwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań. 8. Lemmens A., Croux Ch., Dekimpe M. (005) On he predicive conen of producion surves: A pan-european sud, Inernaional Insiue of Forecasers.

10 5 Agnieszka Róg, Krsna Srzała Sreszczenie Od ponad 40 la w krajach Unii Europejskiej, a od prawie 0 la akże w Polsce przeprowadzane są badania esem koniunkur z częsoliwością miesięczną i kwaralną. Jako podsawową zaleę esu koniunkur wskazuje się szbkość pozskiwania akualnch informacji, ale rzeba akże zauważć, że są o badania bardzo koszowne, gdż kosz badań UE o około 4,5 mln euro plus szacowane na około 0 mln euro kosz krajowe. Nauralnm w akim przpadku jes panie o przdaność wskaźników esu koniunkur w zakresie diagnozowania i krókookresowego prognozowania koniunkur gospodarczej. Problem przdaności wskazań esu koniunkur bł podejmowan przez wielu badacz (Bergsröm (995), Lemmens i inni (005), Guzik (008), Srzała (007)) prz zasosowaniu różnorodnch meod, nie dając jednoznacznch odpowiedzi. Celem referau jes przedsawienie przeglądu meod ekonomercznch sosowanch do ocen przdaności wskaźników esu koniunkur oraz scharakerzowanie wników badań odnoszącch się do sarch krajów UE ze szczególnm uwzględnieniem doświadczeń krajowch. Usefulness of Business Surve Indicaors Review of Evaluaion Mehods (Summar) For over 40 ears in he European Union, and almos 0 ears in Poland, economiss are caring ou a Business Surves a monhl and quarerl basis. The primar advanage of his mehod is he imeliness of business endenc gahered from managers and enrepreneurs. On he oher hand he research is ver expensive. The cos in European Union reached 4.5 euros million annuall. I is crucial o deermine he predicive accurac quali of he expecaion variables in diagnosis and shor-erm economic forecasing. The problem of economic usefulness of he surves indicaors was provided b man researchers (Bergsröm (995) and Lemmens e al (005), Buon (008), Arrow (007)) using various mehods, no giving clear answers. Firs of all he purpose of his paper is o provide an overview of economeric mehods used o assess he usefulness of economic indicaors. Secondl o characerize he es resuls relaing o "old" European Union counries wih paricular emphasis on naional experience.