Galerie Handlowe. Intensywny koniec roku na rynku nieruchomości handlowych

Transkrypt

1 Intensywny koniec roku na rynku nieruchomości handlowych

2 Spis treści Galerie Handlowe - Październik 2013 Spis treści... str. 3 Przegląd...str echo? jeszcze myślą layout mamy Analizy Intensywny koniec roku na rynku nieruchomości handlowych... str Cushman & Wakefield o inwestycjach w nieruchomości komercyjne... str CBRE o stołecznym rynku nieruchomości komercyjnych... str REDAKCJA Redaktor naczelny - Andrzej Laskowski Dziennikarze Artur Suprewicz Barbara Karlow Opracowanie graficzne Bartek Kownacki redakcja@detalinfo.pl Nakład 45 tys. odbiorców - wysyłka w formie elektronicznej oraz na płytach cd WYDAWCA Nemex Media sp. z o.o. ul. Ciołka 17 lok Warszawa Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść materiałów reklamowych oraz nie zwraca materiałów niezamówionych. 3

3 Centrum Riviera ruszy 25. października 25. października pierwszych klientów przywita Centrum Riviera w Gdyni. Weekendowe otwarcie będzie okazją do zapoznania się z ofertą centrum i promocyjnych zakupów. 17 października 2013 Fabryka Trzciny, Warszawa gala polskiej rady centrów handlowych zarejestruj się! poznaj najlepsze centra i sieci handlowe oraz kampanie marketingowe! ORGANIZATOR sponsorzy Gdyńskie Centrum Riviera będzie największą galerią handlową na Pomorzu i jedną z największych w Polsce. Innowacyjne rozwiązanie łączy pod jednym dachem rozrywkę, zakupy modowe oraz usługi spożywcze. Riviera oferuje 25 proc. więcej 4 butików, 150 proc. więcej sklepów o średniej powierzchni oraz 230 proc. więcej sklepów wielkopowierzchniowych, niż inne trójmiejskie galerie. Budowa Centrum Riviera, łącznie z modernizacją istniejącej części CH Wzgórze, trwała dwa lata. Obiekt został skomercjalizowany w 96 proc. Większość sklepów zostanie otwarte 25 października. Pozostałe będą sukcesywnie otwierane do końca pierwszej połowy 2014r. Łącznie w Rivierze znajdzie się 238 sklepów. patroni medialni prch@prch.org.pl tel.:

4 GTC: umowa sprzedaży Galerii Kazimierz POZNAŃ ŁACINA Spółka Globe Trade Centre S.A. poinformowała o zakończeniu negocjacji oraz podpisaniu wstępnej umowy sprzedaży Galerii Kazimierz w Krakowie z Nellia Sp. z o.o. należącą do Grupy Invesco. Za 50 proc. udziałów w centrum handlowym GTC otrzyma 90 mln euro. Wierzymy, że nowoczesność może być pełna emocji. A Ty? Decyzja GTC o sprzedaży udziałów w Galerii Kazimierz wpisuje się w strategię firmy, która zakłada sprzedaż dojrzałych aktywów, jak i w ogłoszony w 2012 r. plan, zakładający wygenerowanie wolnych środków pieniężnych poprzez sprzedaż nieruchomości. Kwota transakcji, wyceniająca 100 proc. udziałów w Galerii Kazimierz na 180 mln euro, odzwierciedla zapotrzebowanie rynku na wysokiej klasy nieruchomości handlowe - napisano w komunikacie. Finalizacja transakcji uwarunkowana jest zgodą Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. - Każda inwestycja, którą wystawiamy 6 na sprzedaż, natychmiast znajduje renomowanych nabywców. To dowód na to, że GTC to firma, która rozwija centra handlowe najwyższej jakości - powiedział Alain Ickovics, prezes zarządu GTC. - Decyzja o sprzedaży Galerii Kazimierz jest również zgodna z polityką odświeżenia portfolio firmy poprzez sprzedaż dojrzałych aktywów w regionie i zastępowanie ich nowymi inwestycjami, które oferują atrakcyjny zwrot z inwestycji - dodał. Poprzez zakończenie negocjacji w sprawie sprzedaży Galerii Kazimierz, GTC oraz Aventus - parter biznesowy GTC, sprzedadzą 100 proc. udziałów w krakowskim centrum handlowym. Po spełnieniu standardowych warunków regulacyjnych i podpisaniu ostatecznej umowy sprzedaży, transakcja przyniesie GTC około 50 milionów euro netto. Galeria Kazimierz mieści się w historycznym centrum Krakowa, przy ulicy Podgórskiej. Jest ona jednym z najpopularniejszych centrów handlowych w Krakowie i okolicach. Galeria oferuje prawie 40 tys. mkw. powierzchni handlowej. Wśród najemców galerii są znane firmy, takie jak: Cinema City, Alma, EMPiK czy Reserved. Łacina przedstawia nową erę komunikacji z konsumentem. Łacina to ultranowoczesna przestrzeń handlowa w samym sercu Poznania w wyjątkowy sposób łącząca sferę zakupową z rozrywkową. Innowacyjna architektura i jednoczesna przyjazność miejsca spełnią oczekiwania nawet najbardziej wymagających klientów międzynarodowego i wielokulturowego centrum Łacina m² powierzchni GLA 310 punktów handlowych i usługowych, w tym: 40 sklepów średniopowierzchniowych, 245 sklepów i 25 restauracji Otwarcie: druga połowa 2014 roku APSYS POLSKA SP. Z O. O., ATRIUM CENTRUM, AL. JANA PAWŁA II 27, WARSZAWA, TEL.: , FAX: , OFFICE@APSYSGROUP.PL, MAREK BŁĘDOWSKI, MBLEDOWSKI@APSYSGROUP.PL, TEL.:

5 Gemini Park Bielsko-Biała: koniec rozbudowy na wiosnę 2014 Na wiosnę 2014 roku planowane jest zakończenie rozbudowy obiektu Gemini Park Bielsko-Biała. Liczba najemców powiększy się o 60 lokali. Nowa powierzchnia handlowa będzie stanowiła całość z dotychczasowym budynkiem i zostanie wykorzystana na poszerzenie oferty z branż AGD, RTV i multimedia oraz dopełnienie oferty fashion. Znacznie poszerzona 8 zostanie również oferta gastronomiczna i usługowa. Obecnie Gemini Park Bielsko- -Biała to ponad 80 sklepów oraz punktów gastronomicznych i usługowych usytuowanych na 27,5 tys. mkw. powierzchni. Po rozbudowie, której planowane zakończenie przewidziano na wiosnę 2014 roku, obiekt będzie dysponował jedną z największych powierzchni w regionie ponad 40 tys. mkw.

6 Centra Handlowe - Raport 2010 Zakończyła się modernizacja CH Ogrody Zakończyła się modernizacja istniejącej części Centrum Handlowego Ogrody. Lokale przekazane zostały już najemcom, a zarządca Centrum planuje kampanię reklamową promującą elbląskie Ogrody w nowej odsłonie. Nowo otwarte pasaże CH Ogrody wyróżniają się prostą, nowoczesną formą i monochromatyczną kolorystyką. Lokale handlowe zostały już przekazane pierwszym najemcom, którzy rozpoczęli w nich prace remontowe. Kolejne sklepy będą otwierane sukcesywnie w październiku. Na początku listopada powinno działać około 20 sklepów, a kolejne zostaną otwarte do końca roku. W związku z postępem prac remontowych Ogrody planują przeprowadzenie w listopadzie kampanii reklamowej informującej o otwarciu zmodernizowanej części Centrum oraz jego nowym wizerunku. Kampania będzie obejmowała nośniki outdoor, on-line, oraz dystrybucję ulotek w Elblągu i okolicach, jak również kampanię on-linę kierowaną do mieszkańców Kaliningradu, którzy stanowią istotną grupę klientów Centrum. Poziom komercjalizacji Ogrodów w chwili obecnej przekroczył 60 proc. Swoje sklepy w przebudowywanej części CH Ogrody otworzyły już sieci RTV EURO AGD, CCC oraz T-Mobile. Działa też hipermarket Carrefour. Po zakończeniu rozbudowy na dwóch poziomach znajdzie się 130 sklepów i punktów usługowych, m.in. Reserved, H&M, New Yorker, CCC, Deichmann, Rossmann, Mohito, Crop Town, House, Sinsay, Douglas, Orsay, Sizeer, Wojas, Quiosque, Piekarnia Raszczyk, Trojan Horse, Grycan, Yes, Apart, Esotiq, Plus GSM, Inmedio, Yves Rocher, restauracja McDonald s oraz wielosalowe kino. Na trzech poziomach Centrum zaplanowany został parking na ok miejsc. Inwestorem projektu jest CBRE Global Investors Poland, a za rozbudowę i komercjalizację odpowiada firma Acteeum Central Europe, którą w zakresie najmu wspiera CBRE Sp. z o.o. Autorem projektu architektonicznego jest pracownia ESA. Generalnym Wykonawcą jest PORR (Polska) SA. Advertise 10 DETALINFO - Galerie Handlowe - Raport Roczny

7 Nowi najemcy w Blue City Oprócz nowej na polskim rynku marki Original Marines, do grona najemców obiektu dołączył sklep z wyposażeniem wnętrz Kolorowy Dom. Już wkrótce swoje lokale otworzą także: butik z modą męską Giacomo Conti, polska marka By Insomnia, sklep z artykułami wyposażenia wnętrz Home&You oraz popularna restauracja Street. Nowe elementy w ofercie handlowej to nie jedyne zmiany, jakie czekają Blue City w nadchodzących miesiącach. Na 2014 r. planowane jest przeniesienie strefy gastronomicznej (food court) na poziom +2 oraz powiększenie jej oferty o nowe kawiarnie i restauracje. Z kolei na parterze i pierwszym piętrze pojawi się nowy najemca modowy oraz kilka międzynarodowych marek. Metamorfoza Blue City jest ciekawym przykładem trendu rearanżacji i rekomercjalizacji, opisanym przez firmę Jones Lang LaSalle w raporcie Odbudowa, przebudowa, rozbudowa. Kierunki rozwoju polskich centrów handlowych. - Aby zwiększyć atrakcyjność i odwiedzalność obiektu przeprojektowano przestrzeń handlową, dzięki czemu udało się pozyskać nowych najemców, w tym Toys R Us czy Marks&Spencer; a duże, wolne moduły z powodzeniem zajęło TK Maxx i F&F, czyli marki poszukujące lokali o takiej właśnie skali. W efekcie przeprowadzonych zmian, Blue City wzbogaciło, odświeżyło i unowocześniło swoją ofertę, co pozwoliło na znaczący wzrost liczby klientów od 2007 r. - czytamy w raporcie. Za proces rekomercjalizacji Blue City odpowiada zespół doradców Jones Lang LaSalle wraz z działem najmu Blue City. Centrum działa na warszawskim rynku od 2004 r. 12

8 Blisko 90 tys. osób odwiedziło PH Franowo Otwarcie nowego pasażu Parku Handlowego Franowo przyciągnęło rzesze poznaniaków i Wielkopolan. W ramach akcji Poczuj moc złotówki, wszystkie spośród oferowanych 10 tysięcy produktów za 1 zł zostały sprzedane. W sumie w ciągu 5 dni otwarcia Park Handlowy Franowo odwiedziło aż 89 tysięcy osób. W ostatnim tygodniu września zakupy w Parku Handlowym Franowo przebiegały w gorącej atmosferze. Tylko przed sklepem Jysk, podczas pierwszego dnia otwarcia, na zakupy czekały dziesiątki klientów. W sumie w Jysk pierwszego dnia otwarcia wystawiono paragonów. W tym samym czasie SMYK odwiedziło klientów, a do końca września ich liczba wyniosła ponad Prace nad rozbudową Parku 14 Handlowego Franowo w Poznaniu trwały 2,5 roku. Obecnie klienci mają do dyspozycji 80 tys. mkw. powierzchni handlowej, na której łącznie znajdzie się 29 sklepów - w tym wielkopowierzchniowych. Nowy pasaż o powierzchni 14 tys. mkw., którego otwarcie we wrześniu zamyka prace Inter IKEA Centre Group Poland w Poznaniu. Pasaż posiada 7 lokali o powierzchni od 500 mkw. do 3,2 tys. mkw. W nowym budynku swoje sklepy udostępniły klientom takie marki jak: Bel-Pol, RTV EURO AGD, Sports Direct, Jysk i SMYK, a wkrótce również sklep Maxi Zoo. Od początku rozbudowy na terenie centrum posadzono w sumie ponad 500 drzew, 20 tys. krzewów i zasadzano 40 tys. mkw. trawy. Powstały także dodatkowe bezpłatne miejsca parkingowe - ich liczba zwiększyła się ponad dwukrotnie z 1300 do Advertise

9 Ferio na półmetku zmian Stradivarius pierwsza marka Grupy Inditex w rejonie Konina, oraz 4F - salon z odzieżą i sprzętem sportowym, zostały otwarte zgodnie z harmonogramem, na przełomie września i października. Salon Stradivarius zajmuje powierzchnię 320 mkw., natomiast 4F przejął 145-metrowy lokal położony w północnym pasażu obiektu. Oba sklepy są zlokalizowane w do tej pory istniejącej części Centrum. Przez najbliższe kilka miesięcy w Ferio będą się sukcesywnie otwierać kolejne nowe sklepy, więc w Centrum wiele będzie się działo również pod względem marketingowym. Zaplanowaliśmy szereg wydarzeń specjalnych, których celem jest podkreślenie zmian zachodzących w Ferio. Najbliższe z nich odbędzie się już w weekend października, a kolejne w listopadzie przy okazji następnej planowanej fazy otwarć mówi Katarzyna Tondel-Jędrzejczak z Balmain Asset Management. Centrum Handlowe Ferio podpisało także umowę najmu z Gatta marką odzieży i bielizny damskiej, która zajmie powierzchnię 40 mkw. 55 mkw. zostało natomiast przeznaczone dla Ochnika salonu oferującego odzież skórzaną i galanterię. Kolejny etap otwarć nowych salonów przewidziany jest na drugą połowę października, kiedy swoje podwoje otworzą salony sieci LPP - Cropp i House. Trwają równocześnie prace wykończeniowe w salonach Martes Sport, Pepco, Rossmann i CCC, których otwarcie zostało zaplanowane na drugą połowę listopada. 16

10 Kolejny etap przebudowy PH Bielany Rozpoczął się kolejny etap przebudowy Parku Handlowego Bielany - rozbiórka starego budynku sklepu IKEA. Towarzyszyć jej będzie prowadzona przez Inter IKEA Centre Group Poland rozbudowana akcja Recykling na wielką skalę działania proekologiczne i prospołeczne skierowane do mieszkańców gmin Wrocław i Kobierzyce oraz odwiedzających centrum handlowe. Dawny sklep IKEA, choć zdecydowanie mniejszy od obecnego, zajmuje powierzchnię ponad 16 tys. mkw. Przylega on i jest funkcjonalnie powiązany z istniejącym budynkiem Parku Handlowego Bielany, dlatego też jego demontaż musiał zostać starannie przygotowany, a prace rozbiórkowe według planów zakończą się z początkiem przyszłego roku. - Jest to skomplikowane inżynieryjnie przedsięwzięcie. Za jego przebieg odpowiada firma specjalizująca się w robotach rozbiórkowych, polegających na maksymalnym odzysku i ponownym wykorzystaniu zdemontowanych elementów, takich jak: konstrukcje stalowe, materiały termoizolacyjne, a nawet destruktu pochodzącego z fundamentów budynku mówi Dariusz Węglicki, odpowiedzialny w Inter IKEA Centre Group Poland za projekt rozbudowy i modernizacji Parku Handlowego Bielany. Warto tu podkreślić, że aż 90 proc. materiałów składających się na ten budynek zostanie ponownie wykorzystanych, pozostałe zaś odpady przejdą proces utylizacji. To zainspirowało nas do zorganizowania akcji pod nazwą Recykling na wielką skalę. W jej ramach Inter IKEA Centre Group Poland organizować będzie szereg aktywności oraz inicjatyw skierowanych do lokalnej społeczności. Będą to zarówno zajęcia o tematyce proekologicznej, jak i działania prospołeczne przygotowane z myślą o mieszkańcach Wrocławia i okolic. Wszystkie łączyć będzie tematyka dbałości o środowisko, recyklingu oraz upcyklingu (czyli wtórnego przetwarzania odpadów w taki sposób, by powstawały z nich użyteczne produkty mające wartość większą niż przetwarzane surowce). Zagadnienia te są zgodne z bliską Inter IKEA Centre Group Poland filozofią zrównoważonego rozwoju. Więcej o szczegółach wspomnianej akcji już wkrótce. Demontaż starego budynku sklepu wiąże się z koniecznością zagospodarowania różnego rodzaju odpadów: z terenu rozbiórki zostanie wywiezione 5100 mkw. betonu, który zajmie w sumie 700 ciężarówek; gdyby ustawić te ciężarówki jedna za drugą, na Autostradowej Obwodnicy Wrocławia powstałby korek długości 14 km; do wtórnego użytku lub przetworzenia pójdzie 700 tys. ton blachy i stali oraz 16 tys. mkw. papy; ta ilość papy wystarczyłaby do pokrycia około 130 dachów średniej wielkości domów jednorodzinnych; gdyby całą blachę trapezową odzyskaną podczas rozbiórki ułożyć w płot wysokości 2 metrów, to miałby on długość 12 km. Advertise 18

11 Rusza Plac Unii w Warszawie Oficjalne otwarcie wielofunkcyjnego kompleksu Plac Unii w Warszawie zaplanowano na sobotę, 12 października. Jego część handlowa a w niej sklepy, Supersam, punkty usługowe, restauracje oraz kawiarnie zostanie otwarta dla klientów tuż po godzinie 12 i będzie funkcjonowała pod nazwą Plac Unii City Shopping. Identyfikację wizualną oraz kampanię towarzyszącą otwarciu nowego centrum handlowego zaprojektował rysownik i ilustrator mody Tomek Sadurski. Prace wykończeniowe wewnątrz oraz w bezpośrednim sąsiedztwie kompleksu Plac Unii weszły już w ostatnią fazę. Inwestycja składa się z trzech budynków, oferujących łącznie mkw. powierzchni do wynajęcia, z czego mkw. 20 to część biurowa, natomiast mkw. - trzypoziomowe centrum handlowe. - W nazwie Plac Unii City Shopping zawarta jest wizja miejsca funkcjonującego w rytmie wielkiego miasta i czerpiącego z jego atmosfery. To inspirująca przestrzeń, w której w naturalny sposób przenika się świat biznesu oraz czas relaksu To również miejsce, które jest zawsze po drodze i na bieżąco z trendami - mówi Bogdan Korolczuk, dyrektor centrum handlowego Plac Unii. - Tworząc identyfikację wizualną centrum zdecydowaliśmy się na współpracę z Tomkiem Sadurskim, który w swoich pracach doskonale łączy świat high fashion z przekazem adresowanym do wszystkich osób ceniących styl, jakość i różnorodność - dodaje. Tomek Sadurski jest grafikiem, rysownikiem i ilustratorem mody, regularnie współpracującym z czołowymi światowymi markami oraz prestiżowymi tytułami, takimi jak Vanity Fair, Fashion Magazine, Park Avenue, Tush, Elle Girl, Twój Styl czy Süddeutsche Zeitung. Stworzone przez niego grafiki oraz identyfikacja wizualna Plac Unii City Shopping inspirowane są stylem i atmosferą Paryża, Berlina czy Nowego Jorku, ale też architekturą samego Placu Unii

12 Galerie Handlowe Intensywny koniec roku na rynku nieruchomości handlowych Eksperci Jones Lang LaSalle podsumowali sytuację na polskim rynku nieruchomości handlowych na koniec III kw r. oraz zaprezentowali trendy i prognozy rozwoju na nadchodzące miesiące. Wciąż bardzo uważnie analizowane są wszystkie potencjalne opcje, a proces decyzyjny trwa kilka miesięcy. Warto jednak zauważyć, że niesłabnącym popytem cieszą się wciąż najlepsze obiekty działające w największych aglomeracjach. Właściciele centrów, które są gorzej postrzegane przez rynek, a także tych znajdujących się w miastach małych lub o wysokim stopniu nasycenia rynku, wciąż powinni liczyć się ze zwiększoną presją na obniżkę czynszów oraz wysokimi oczekiwaniami najemców co do wkładu finansowego dewelopera czy właściciela w wykończenie lokali. Na koniec III kw całkowita podaż nowoczesnej powierzchni handlowej w Polsce wyniosła mkw. pow. najmu. Prawie 72% ( mkw.) stanowią centra handlowe. Pozostała część przypada na parki handlowe, obiekty wolnostojące i centra wyprzedażowe. Warto zwrócić uwagę, że najbardziej aktywny okres otwarć obiektów handlowych przypadnie na IV kwartał. W ostatnich trzech miesiącach bieżącego roku na rynek wejdzie ok mkw. nowej podaży w siedmiu nowych i pięciu rozbudowanych obiektach. Ponad 50% tej podaży jest realizowane w ramach trzech dużych obiektów w głównych aglomeracjach. Są to: Riviera w Gdyni ( mkw., rozbudowa centrum Wzgórze), Poznań City Centre w Poznaniu ( mkw.) oraz Auchan Bronowice w Krakowie ( mkw.). Tylko dwa centra (Trzy Korony w Nowym Sączu i Brama Pomorza w Chojnicach) to projekty średniej wielkości. Resztę stanowią małe centra, w tym: Stara Kablownia w Czechowicach-Dziedzicach, Dekada w Grójcu, a także rozbudowa Ferio w Koninie i Galerii Olimp w Lublinie. W Warszawie otwiera się Plac Unii. Kompleks zrealizowany przez BBI Development i Liebrecht&Wood będzie oferował mkw. powierzchni handlowej i mkw. biur. Cały 2013 r. zamknie się łącznie mkw. nowej powierzchni. Aktywność budowlana pozostaje wysoka. Obecnie powstaje mkw. z perspektywą otwarcia w ciągu najbliższych dwóch lat. Rozbudowy istniejących obiektów handlowych stanowią ważny trend na polskim rynku. Od 2010 r. około 20% oddawanej co roku podaży to właśnie rozbudowy. Jones Lang La- Salle przewiduje, że sytuacja taka utrzyma się w następnych dwóch latach. Istotne trwające obecnie rozbudowy to m.in.: Wzgórze / Riviera w Gdyni, Ogrody w Elblągu, Atrium Copernicus w Toruniu, Gemini Park w Bielsku-Białej, Galeria Pomorska w Bydgoszczy i Galeria Olimp w Lublinie. Popyt Polska pozostaje atrakcyjnym rynkiem dla międzynarodowych sieci handlowych Polska jest atrakcyjnym rynkiem, zarówno dla nowych marek, jak i tych już obecnych i poszukujących możliwości dalszego rozwoju. W ostatnim czasie do Polski weszło kilka nowych marek, np. Sports Direct (Europa Centrala, Gliwice), Original Marines (Blue City, Warszawa), SAM 0-13 (Galeria Rembielińska, Warszawa) oraz Karl Lagerfeld Woman (Atrium Promenada, Warszawa). Przyszłe debiuty to m.in. E Go i Armani Jeans (Plac Unii, Warszawa). Również polskie sieci wprowadzają na rynek nowe marki (np. Medicine). Inne sieci tworzą nowe koncepty. Przykładowo, Empik Media & Fashion wprowadza na rynek nowy format sklepów Empik Empik Express o pow mkw. dostosowany do potrzeb małych miast i małych obiektów handlowych. Ponadto, H&M powiększa sklepy, aby wprowadzić koncept H&M Home. Poziom pustostanów i czynsze prime Poziom pustostanów w miastach pow mieszkańców wyniósł na koniec I poł. br. ok. 4%. Najwięcej wolnej powierzchni zaobserwowano na rynkach, gdzie w ostatnim okresie pojawiły się nowe obiekty lub wcześniej borykały się one z problemem wysokiego poziomu pustostanów, m.in. Poznań, Wrocław, Radom i Toruń. Miasta, w których odsetek pustostanów jest obecnie najniższy, to m.in. Warszawa, Szczecin i Aglomeracja Katowicka. Warto zwrócić uwagę, że poziom pustostanów pozostaje stabilny dla wiodących centrów, z kolei właściciele obiektów o słabszej pozycji rynkowej powinni rozważyć zmiany w ofercie i obiekcie, aby podtrzymać zainteresowanie najemców. Najwyższy poziom stawek czynszowych za powierzchnie typu prime, tj. za najlepsze lokale o pow. ok. 100 mkw. kategorii moda i akcesoria w wiodących centrach handlowych, odnotowuje się w Warszawie, a następnie we Wrocławiu, Łodzi i Aglomeracji Katowickiej. W stolicy kraju, z uwagi na procesy rekomercjalizacji przeprowadzone w wiodących galeriach w ciągu ostatniego roku, czynsze prime wzrosły o ok. 5% do poziomu euro za mkw. miesięcznie. Nie zaobserwowano znaczących zmian na pozostałych rynkach. Rynek inwestycyjny Wartość transakcji inwestycyjnych zrealizowanych w sektorze handlowym na koniec III kw r. wyniosła 773 mln euro. Największe sfinalizowane transakcje to zakup Silesia City Center w Katowicach przez konsorcjum na czele z Allianz (ok. 400 mln euro) oraz zakup Galerii Dominikańskiej we Wrocławiu przez Atrium European Real Estate (151,7 mln euro). Kluczowe transakcje w toku, których finalizacja przewidziana jest na IV kw r. to kupno Galerii Kazimierz w Krakowie przez Invesco (180 mln euro), zakup Wola Park w Warszawie przez Inter Ikea oraz przejęcie za 174,5 mln euro przez Tristan Capital Partners portfela nieruchomości handlowych firmy Charter Hall (Zakopianka w Krakowie, Borek we Wrocławiu, Turzyn w Szczecinie, Arena w Gliwicach i Dąbrówka w Katowicach). Biorąc pod uwagę stopień zaawansowania kilku transakcji, Jones Lang LaSalle spodziewa się, że całkowita wartość transakcji zrealizowanych w segmencie handlowym przekroczy 1,5 mld euro na koniec 2013 r. Polska cieszy się zainteresowaniem inwestorów, czego potwierdzeniem jest silny popyt na prestiżowe obiekty handlowe. Z analiz Jones Lang LaSalle wynika, że trend ten utrzyma się w 2014 r

13 Galerie Handlowe Cushman & Wakefield o inwestycjach w nieruchomości komercyjne Z corocznego raportu firmy Cushman & Wakefield zaprezentowanego dziś na targach inwestycyjnych EXPO REAL w Monachium Winning in Growth Cities wynika, że w minionych 12 miesiącach wolumen inwestycji w nieruchomości komercyjne na całym świecie wzrósł o 16,7% do poziomu 649 mld USD, przy czym najwięcej zainwestowano w Nowym Jorku. W ciągu roku do czerwca 25 miast zajmujących najwyższe pozycje w rankingu zwiększyło swój udział w rynku z 53% do 55% przy wzroście wartości inwestycji o 20,7% w porównaniu ze wzrostem o 12,1% dla pozostałych miast. Inwestorzy nadal preferują tę grupę miast ze względu na niski poziom ryzyka inwestycyjnego, ale wzrasta zainteresowanie również innymi lokalizacjami, o czym świadczy spadek udziału w rynku 25 największych miast z 58% w I kw r. do 50% w II kw r. Carlo Barel di Sant Albano, Prezes Wykonawczy firmy Cushman & Wakefield, powiedział: Według większości wskaźników popyt na nieruchomości zarówno wzrośnie, jak i obejmie nowe rynki. Zwiększy się udział w rynku kapitału zagranicznego za sprawą coraz większej akceptacji ryzyka wśród inwestorów. Jeżeli ożywienie amerykańskiej gospodarki będzie nadal nabierać tempa, przekładając się na wzrost zaufania i gospodarek w innych krajach, wówczas przyszły rok będzie korzystny dla wielu sektorów rynku. Działania stymulacyjne i ożywienie zapoczątkują wzrost wartości kapitałowych w przypadku powierzchni wysokiej jakości przy silnym popycie wśród najemców. W porównaniu z ubiegłym rokiem w rankingu 25 miast zajmujących najwyższe pozycje wystąpiły niewielkie zmiany Pekin i Sztokholm spadły w zestawieniu, natomiast awansowały miasta amerykańskie i niemieckie, w tym Denver i Frankfurt. Największy wzrost w rankingu odnotowały miasta Austin, Mediolan, Las Vegas, Montreal i Tampa. W pierwszej 25 najszybciej rosnących rynków znalazło się aż 15 miast w Ameryce Północnej: 14 z USA oraz Montreal w Kanadzie, głównie ze względu na wcześniejsze oznaki ożywienia gospodarczego i wielkość kapitału krajowego na rynku północnoamerykańskim. W grupie 25 najlepszych lokalizacji znalazły się również cztery miasta europejskie (Mediolan, Frankfurt, Berlin i Hamburg) oraz sześć miast z regionu Azji i Pacyfiku (Seul, Perth, Brisbane, Sydney, Nagoja i Osaka). Natomiast w pierwszej dziesiątce największy spadek z czwartego miejsca w ubiegłym roku na ósmą pozycję odnotował Paryż ze względu na mniejszą liczbę zawartych większych transakcji. W rankingach spadły również inne ważne miasta, w tym Toronto i Chicago, a także chińskie miasta: Szanghaj, Pekin, Kanton, Chengdu i Tiencin, w których wartość transakcji inwestycyjnych z wyłączeniem gruntów inwestycyjnych zmniejszyła się o 40% lub więcej. Wynika to raczej z ograniczenia wydatków krajowych niż zagranicznych. W porównaniu z ubiegłorocznymi zestawieniami na niższych pozycjach znalazło się również szereg miast europejskich, w tym Petersburg, Stambuł i Budapeszt. Największym zainteresowaniem inwestorów w grupie 25 miast na najwyższych pozycjach rankingu cieszyły się nieruchomości biurowe, których udział w rynku jednak zmniejszył się w minionym roku z 48% do 45%. W tym samym cza- sie udział w rynku nieruchomości mieszkaniowych wzrósł z 18,1% do 26%. Dotychczas wielu największych międzynarodowych graczy na rynkach inwestycyjnych koncentrowało się na nieruchomościach biurowych, ale obecnie zaczynają coraz bardziej interesować się innymi sektorami, w szczególności dużymi obiektami łączącymi funkcje komercyjne i mieszkaniowe. W ciągu 12 miesięcy do końca II kw r. globalne przepływy kapitału wyniosły 170,7 mld USD, co oznacza wzrost o 11,8% w porównaniu z tym samym okresem ubiegłego roku. Londyn nadal cieszy się największą popularnością wśród inwestorów zagranicznych, o czym świadczy wielkość zainwestowanego kapitału zagranicznego (22,4 mld USD) i udział w rynku na poziomie 13%. Dla porównania na Paryż i Nowy Jork przypadło odpowiednio 4% i 3,6% inwestycji zagranicznych. Natomiast na czwartym i piątym miejscu pod względem wolumenu inwestycji zagranicznych uplasowały się miasta regionu Azji i Pacyfiku: Szanghaj i Sydney. Największym źródłem kapitału zagranicznego były kraje azjatyckie, które zainwestowały na światowych rynkach 55,4 mld USD, co stanowi 32% łącznego wolumenu inwestycji. Jednak znaczną część tego kapitału zainwestowano w Azji. W wartościach względnych i bezwzględnych najbardziej aktywnymi graczami na rynkach zagranicznych byli w minionym roku inwestorzy amerykańscy, którzy zainwestowali 40,8 mld USD. Czynniki sukcesu Oprócz wskazania największych miast pod względem inwestycji w nieruchomości komercyjne oraz różnic w zakresie cen i popytu raport Winning in Growth Cities przedstawia również najważniejsze czynniki wpływające na sukces miasta takie jak kwalifikacje pracowników, innowacyjność i jakość życia. Nowy Jork i Londyn zajmują wysokie miejsca w zestawieniu pod względem wszystkich czynników, czym ugruntowują swoje pozycje najbardziej atrakcyjnych miast do inwestowania w nieruchomości komercyjne. Wysokie oceny we wszystkich kategoriach uzyskały również Paryż, Tokio, Hongkong, Singapur i San Francisco, a tuż za tymi miastami uplasowały Szanghaj, Pekin, Seul i Los Angeles. David Hutchings, dyrektor europejskiego działu badań firmy Cushman & Wakefield, powiedział: Aktywność inwestycyjna koncentruje się przede wszystkim wokół kilku miast, ale ze względu na fakt, że rynek inwestycji w nieruchomości będzie się rozwijać z udziałem coraz większej liczby uczestników, należy oczekiwać wzrostu rywalizacji pomiędzy miastami. W przyszłości grono dużych dominujących miast poszerzy się lub pozostanie niezmienione, a niektóre lokalizacje zajmujące wysokie pozycje w rankingu muszą się liczyć z możliwością spadku popularności wśród inwestorów. Nowe obszary zainteresowań inwestorów w regionie EMEA Rozwianie obaw o dalsze istnienie strefy euro, nieznacznie lepszy dostęp do finansowania oraz możliwości inwestycyjne przekładają się w regionie EMEA na zmianę aktywności inwestycyjnej. Jednocześnie kupujący akceptują coraz większe ryzyko ze względu na silniejsze poczucie pewności, a także brak odpowiednio wycenianych okazji inwestycyjnych na preferowanych rynkach i dążenie do zysku. Jan Willem Bastijn, dyrektor działu rynków kapitałowych w regionie EMEA w firmie Cushman & Wakefield, powiedział: Większe aktywa cieszą się największym zainteresowaniem globalnych funduszy emerytalnych, ubezpieczeniowych oraz państwowych funduszy majątkowych, które w dużej mierze odpowiadają za aktywność na rynku, a w szczególności w Londynie. Nadal dominującą pozycją w regionie EMEA cieszą się Paryż i największe miasta niemieckie. Jednak wzrasta znaczenie także innych lokalizacji, ponieważ inwestorzy zaczynają poszerzać horyzonty inwestycyjne i niekiedy decydują się na aktywa drugorzędne na głównych rynkach. Coraz więcej inwestorów jest gotowych zaakceptować większe ryzyko makroekonomiczne w innych krajach, ale w każdym z nich koncentrują się na głównych miastach. W minionym roku odnotowano nieznacznie większy wzrost aktywności inwestycyjnej w Warszawie niż na rynkach globalnym i europejskim. W ciągu 12 miesięcy do czerwca 2013 r. wolumen inwestycji w nieruchomości komercyjne wzrósł o 20,8% do 2,38 mld USD. Dla porównania wartość inwestycji w skali globalnej wzrosła o 16,7%, a w Europie tylko o 6,2%. Dzięki temu Warszawa awansowała w globalnym rankingu największych miast pod względem inwestycji w nieruchomości z 52. miejsca w ubiegłym roku na pozycję 47. Najpopularniejszym sektorem wśród inwestorów były nieruchomości biurowe. Wartość obrotów w tym segmencie warszawskiego rynku praktycznie się podwoiła, co zapewniło Warszawie 30. miejsce w rankingu największych rynków świata. Warszawa również zyskała na znaczeniu jako lokalizacja do lokowania kapitału. Wartość zainwestowanego kapitału zagranicznego wzrosła o 13,1%. Obecnie stolica Polski zajmuje 14. miejsce w świecie i 5. miejsce w Europie pod względem inwestycji zagranicznych. Charles Taylor, Partner Zarządzający w firmie Cushman & Wakefield w Polsce, powiedział: Warszawa cieszy się coraz większą popularnością wśród inwestorów zagranicznych, o czym świadczy znaczny wzrost aktywności inwestycyjnej w ostatnich 12 miesiącach. Coraz lepsze prognozy gospodarcze, utrzymujący się popyt na rynku najmu i podaż wysokiej klasy nieruchomości pozwalają przypuszczać, że w ostatnim kwartale 2013 r. znacząco wzrośnie wolumen transakcji inwestycyjnych. Ponadto na warszawskim rynku pojawi się wielu nowych inwestorów, którzy dopiero zaczynają odkrywać region Europy Środkowej

14 Galerie Handlowe CBRE o stołecznym rynku nieruchomości komercyjnych CBRE, największa na świecie firma doradcza w sektorze nieruchomości komercyjnych, wspólnie z Urzędem m.st. Warszawy oraz firmą doradztwa personalnego Hays, opracowała Warsaw Investors Guide, kompleksowy przewodnik po stołecznym rynku nieruchomości komercyjnych, prezentujący potencjał i możliwości, jakie Warszawa oferuje inwestorom. Przewodnik ten zawiera najnowsze dane ze stołecznego rynku nieruchomości biurowych, handlowych i magazynowych, a także analizę obecnej sytuacji na rynku pracy oraz ocenę postępów w rozbudowie infrastruktury. Premiera Warsaw Investors Guide odbyła się podczas otwarcia tegorocznej edycji międzynarodowych targów nieruchomości Expo Real w Monachium. Warszawa jest największym ośrodkiem miejskim w Polsce oraz gospodarczym i kulturalnym centrum kraju, a aglomeracja stołeczna liczy 3,2 mln mieszkańców. Ostatnia dekada była dla Warszawy okresem niezwykle dynamicznego rozwoju, przy czym miasto ma nadal olbrzymi potencjał. Stolica zyskała też w ostatnich latach pozycję wiodącej lokalizacji dla firm z sektora outsourcingu, które zatrudniają tu łącznie ponad pracowników w 50 centrach - powiedział Colin Waddell, dyrektor zarządzający CBRE w Polsce. Warszawa przyciąga inwestorów zainteresowanych poszczególnymi segmentami rynku nieruchomości, a także sieci handlowe i najemców powierzchni biurowych. Warszawskie nieruchomości są na celowniku zarówno funduszy inwestycyjnych, jak i inwestorów prywatnych, którzy chcą zdywersyfikować swój portfel na różne regiony Europy. W pierwszej połowie 2013 r. łączna wartość inwestycji w sektorze nieruchomości komercyjnych wyniosła tu 1,1 miliarda euro, na co złożyły się 34 transakcje. Stanowi to wzrost o 34% w porównaniu do analogicznego okresu 2012 r. Najczęstszym celem inwestycji były budynki biurowe, które miały 56% udział w łącznym wolumenie transakcji. W następnej kolejności inwestowano w obiekty handlowe i magazynowe, których udział wartościowy wyniósł odpowiednio 24% i 19% dodał Colin Waddell. Rozwój Warszawy jest dynamiczny, a jednocześnie zrównoważony miasto wspiera zielone inwestycje i realizuje działania w celu podnoszenia jakości życia mieszkańców. Dokładamy przy tym starań, aby przyciągać inwestorów, którzy mogą przyczynić się do rozwoju miasta. Inwestorzy doceniają nasze wysiłki w zakresie ochrony środowiska i prowadzone jednocześnie intensywne inwestycje w rozwój infrastruktury. Ku naszemu zadowoleniu, coraz większa ich liczba nawiązuje z miastem długoterminowe relacje biznesowe. Wiele międzynarodowych projektów realizowanych w Warsza- wie stwarza możliwości wymiany doświadczeń oraz współpracy w dziedzinie biznesu, innowacji, nowych technologii, sektora kreatywnego i promocji gospodarczej powiedział Maciej Fijałkowski, dyrektor Biura Funduszy Europejskich i Rozwoju Gospodarczego m.st. Warszawy. Rynek pracy i sektor nowoczesnych usług dla biznesu Warszawa jest największym ośrodkiem akademickim w Polsce mieści się tutaj 78 wyższych uczelni, na których w 2012 r. studiowało osób. Oferta edukacyjna przyciąga do stolicy studentów z całego kraju, dzięki czemu liczba absolwentów poszukujących pracy cały czas rośnie. W 2012 r. blisko osób studiowało na kierunkach matematycznych, statystycznych i informatycznych, zdobywając umiejętności bardzo poszukiwane przez firmy zajmujące się tworzeniem oprogramowania i przetwarzaniem danych. Wśród najpopularniejszych kierunków w Warszawie są też ekonomia i administracja w 2012 r. na kierunkach tych studiowało około osób. Na absolwentów kierunków związanych z ekonomią i administracją szczególny popyt widać ze strony firm świadczących usługi finansowe i księgowe, a także zarządzania zasobami ludzkimi oraz rachuby płac. W Warszawie studiuje także wielu przyszłych inżynierów (ok osób), którzy myślą o zatrudnieniu w sektorze badań i rozwoju. Niezbędnym warunkiem zatrudnienia w sektorze nowoczesnych usług dla biznesu jest znajomość języków obcych. Blisko 91% absolwentów poszukujących pracy deklaruje, że mówi po angielsku. Popularnymi językami są też rosyjski (46% deklaruje jego znajomość), niemiecki (38%), francuski, hiszpański i włoski. Eksperci spodziewają się dalszego wzrostu zatrudnienia w branży outsourcingowej, co wynika z narastającego trendu, w ramach którego międzynarodowe korporacje przenoszą część swoich operacji do tańszych krajów oraz z silnej pozycji Polski jako państwa często w tym celu wybieranego. Rynek powierzchni handlowych Pod koniec pierwszej połowy 2013 r. zasoby nowoczesnych powierzchni handlowych w Warszawie wynosiły 1,4 miliona mkw., co przekłada się na 433 mkw. na mieszkańców. Jest to wskaźnik znacznie niższy niż w innych miastach europejskich. Odsetek powierzchni niewynajętych w stołecznych centrach handlowych pod koniec pierwszej połowy 2013 r. wynosił 2,6%. Popyt na najlepsze powierzchnie handlowe jest ogromny, a na rynku wciąż debiutują nowe marki. W ubiegłym roku na polskim rynku pojawiło się ponad trzydzieści nowych marek, podczas gdy w pierwszej połowie 2013 r. na rynek weszło już 25 marek, w tym Louis Vuitton, Original Marines, Sports Direct, Karl Lagerfeld i Sinsay. Warszawski rynek powierzchni handlowych obejmuje także ulice handlowe, wśród których prym wiedzie plac Trzech Krzyży oraz jego okolice. Są to najbardziej prestiżowe lokalizacje. Obecnie w Warszawie w budowie znajduje się zaledwie mkw. nowych powierzchni handlowych w dwóch obiektach (Galeria Miejska Plac Unii oraz rozbudowywana Galeria Mokotów). Do końca 2015 r. do użytku oddane zostaną jeszcze dwa obiekty, każdy o powierzchni mkw. Będą to Galeria Białołęka i Galeria Wilanów. Powierzchnie handlowe w Warszawie są najdroższe w całym kraju, jednak należą do najtańszych w Europie. Stawki czynszu za najlepsze lokale o powierzchni 100 mkw. dochodzą do euro/mkw./miesiąc. Średnie stawki w centrach handlowych wynoszą około euro/mkw./miesiąc, podczas gdy stawki za najlepsze powierzchnie przy ulicach handlowych wahają od 65 do 90 euro/ mkw./miesiąc. Rynek powierzchni magazynowych Zasób nowoczesnych powierzchni magazynowych w Warszawie i okolicach wynosi 2,7 miliona mkw. W związku z relatywnie wysokimi stawkami czynszu oraz ograniczoną dostępnością, obiekty magazynowe usytuowane w granicach administracyjnych miasta poszukiwane są przede wszystkim przez firmy działające na rynku lokalnym, oferujące usługi drukarskie czy archiwizacji dokumentów oraz obsługujące sektory detaliczny i FMCG. Pozostałe firmy zazwyczaj decydują się na wynajem powierzchni magazynowych poza Warszawą. Lokalizacje podwarszawskie oferują dobre połączenia komunikacyjne, niższe stawki najmu oraz potencjał do rozbudowy w przyszłości. Aktywność najemców z sektora magazynowego utrzymuje się na wysokim poziomie. W pierwszej połowie 2013 r. zawarto umowy najmu na łączną powierzchnię mkw., z czego 45% stanowiły nowe umowy, 45% renegocjacje i 10% transakcje najmu dodatkowych powierzchni. Przez cały 2012 r. zasób powierzchni magazynowych wzrósł o mkw., podczas gdy w pierwszej połowie 2013 r. do użytku oddany został tylko 1 obiekt, czyli II etap MLP Park Pruszków o powierzchni mkw. W regionie Warszawy w budowie znajduje się mkw. powierzchni magazynowych, z czego 37% zlokalizowanych jest w samej stolicy, zaś pozostała część w aglomeracji. Odsetek wolnych powierzchni magazynowych w granicach Warszawy wynosi 18% oraz 14% w aglomeracji. Eksperci oczekują, że aktywność deweloperów w sektorze magazynowym i logistycznym wzrośnie. Będzie ona odzwierciedlała rozwój rynku powierzchni handlowych i handlu elektronicznego oraz dobrą kondycję polskiej gospodarki. Stawki czynszu za najlepsze powierzchnie magazynowe w granicach administracyjnych Warszawy wynoszą 4,25 5,00 euro/mkw./ miesiąc i uzależnione są przede wszystkim od standardu obiektu, ilości wynajmowanej powierzchni oraz innych warunków najmu

15