świat dawcy roku 2009 Studenckie Wampiriady podsumowanie Muszkieterowie Krwiodawstwa 1 świat dawcy Kwartalnik bezpłatny nr 0/2010

Transkrypt

1 Pismo Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Łodzi Kwartalnik bezpłatny nr 0/2010 podsumowanie roku 2009 Studenckie Wampiriady Muszkieterowie Krwiodawstwa 1

2 w numerze Kwartalnik bezpłatny nr 0/ SŁOWEM WSTĘPU Na co dzień zajmuję się promowaniem oddawania krwi, prowadzę pogadanki i zajęcia z uczniami, którzy chcą się dowiedzieć o co chodzi z honorowym krwiodawstwem, po co to i dlaczego... Zazwyczaj to ja wyjaśniam: jak się przygotować, jak przebiega wizyta, czego unikać przed, a czego po... Tym razem jednak to ja jestem tym pierwszorazowym - po raz pierwszy witam Was na łamach Świata Dawcy kwartalnika dla dawców. Numer, który trzymacie w rękach, jest numerem zerowym - podsumowujemy w nim rok A był to rok wielu inwestycji, szkoleń, możemy pochwalić się również wzrostem ilości dawców, a co za tym idzie ilości krwi i przygotowywanych z niej lekarstw. W kolejnych numerach znajdziecie porady lekarzy i specjalistów, informacje z regionów - co jeszcze? Ponieważ to mój pierwszy raz, będę wdzięczna za Wasze opinie i recenzje oraz podpowiedzi, o czym chcielibyście przeczytać, czego się dowiedzieć. Piszcie na adres: propagowanie@krwiodawstwo.pl Wydawca: Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Łodzi ul. Franciszkańska 17/ Łódź Kontakt z redakcją: ul. Franciszkańska 17/ Łódź tel propagowanie@krwiodawstwo.pl Redaktor naczelny: Aneta Świątczak Zespół Redakcyjny: Joanna Trojanowska, Tomasz Matczak, Ewa Korzepa, Maria Śniecikowska Realizacja: Next Step Aneta Świątczak 3wywiad Musimy edukować - rozmowa z Krzysztofem Włodarczykiem 6sylwetki działalność 11 Struktura organizacyjna RCKiK w Łodzi 12 Jedyni w Polsce rozmowa z Dionizą Marciniak-Bielak 13 Jesteśmy coraz lepsi dział preparatyki 14 ISO co to znaczy dla dawców krwiodawstwo 16 Historia krwiodawstwa w Polsce 18 Polska krew w liczbach 20 Kalendarium pobrań 2009 gdzie i kiedy oddało krew więcej niż 40 osób dawca 21 O czym pamiętać przed oddaniem krwi 23 Pytania z internetowego forum odpowiada Maria Śniecikowska 24 Wykaz Punktów Pobierania w województwie łódzkim 4studenci Wampiriady akcje oddawania krwi Muszkieterowie krwiodawstwa - sylwetki aktywnych społeczników propagujących oddawanie krwi

3 PODSUMOWANIE ROKU 2009 wywiad O potrzebach Centrum, stale rosnącym zapotrzebowaniu na krew i jej składniki oraz propagowaniu idei krwiodawstwa opowiada Krzysztof Włodarczyk, dyrektor Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Łodzi Musimy edukować : Jak możemy ocenić stan naszego krwiodawstwa. Czy ilość pobieranej krwi jest wystarczająca? Krzysztof Włodarczyk: Najważniejszym naszym celem jest wzrost ilości pobranej krwi. W 2009 roku odnotowaliśmy niewielki wzrost o 3%. Nie jest to dużo, ale od kilku lat zauważamy tendencję wzrostową. Niestety Polska jest na szarym końcu Europy, jeśli chodzi o ilość pobrań (donacji). U nas na 1000 mieszkańców przypada 26 ukłuć, a Unia Europejska zaleca nie mniej niż 45, gdyż dopiero krwiodawstwo na takim poziomie pozwala pokryć zapotrzebowanie na krew i jej składniki w danym społeczeństwie. A nasze społeczeństwo się starzeje, żyjemy coraz dłużej, dłużej jesteśmy pod opieką lekarską i potrzebujemy lekarstw także tych wytwarzanych z krwi. Z roku na rok zapotrzebowanie zatem rośnie, i mimo iż ilość dawców także wzrasta, to jeszcze wiele pracy przed nami. : Czy RCKiK w Łodzi może liczyć na jakąś pomoc z zewnątrz - czego najbardziej brakuje? Z zadowoleniem czytam założenia programu Ministerstwa Zdrowia, które w najbliższych latach zakłada pomoc Centrom Krwiodawstwa w zakresie usprzętowienia i propagowania honorowego oddawania krwi. Obecnie w przepisach jest zapis, że wszyscy powinni pomagać w propagowaniu... ale brakuje jednego spójnego programu - kampanii ogólnopolskiej. Dla nas propagowaniem zajmują się trzy osoby w Łodzi oraz dwadzieścia w województwie. Liczymy na nasz nowy pomysł - Świat Dawcy, który będzie kolejnym narzędziem pozyskiwania i zachęcania dawców w województwie łódzkim. Chcemy na łamach tego magazynu także edukować, gdyż jest wiele mitów o oddawaniu krwi. : Jaki sprzęt pojawił się w ostatnim roku w Centrum? W 2009 zautomatyzowaliśmy kolejną część naszej pracy. Kupiliśmy nowy OrbiSac, a także dwa urządzenia do automatycznego oznaczania grup krwi. Zakończyliśmy także kolejny etap komputeryzacji punktów pobrań i ekip wyjazdowych. Teraz w każdym z punktów w terenie jest przynajmniej jeden komputer. Następnym krokiem jest uzupełnienie sprzętu, tak aby punkt mógł pracować co najmniej na dwóch komputerach. To bardzo ułatwia pracę. Przekonały się już o tym pielęgniarki podczas ekip wyjazdowych np. w szkołach czy zakładach pracy. : Każdego roku bierzecie czynny udział w Wielkiej Orkiestrze Świątecznej Pomocy. Jak zaczęła się ta współpraca? Kiedy przyszedłem do pracy 18 lat temu, pracowała tutaj dr Elżbieta Wiszniewska- Gauer. To właśnie ona zaproponowała, abyśmy zbierali krew dla Owsiaka. Pojechaliśmy więc do Warszawy, pogadaliśmy z samym Jurkiem i dostaliśmy zgodę. Byliśmy pierwszym Centrum w Łodzi, które podjęło tę inicjatywę. I to była dobra decyzja! Bywało tak, że tego dnia oddawało kilkaset osób! Początkowo akcja odbywała się tylko na Franciszkańskiej, potem na Franciszkańskiej i w miejscu głównego koncertu WOŚP w Łodzi. Okazało się, że to i tak za mało, dlatego od dziesięciu lat otwarte jest RCKiK, wszystkie Punkty Pobierania w województwie oraz dodatkowo organizujemy mobilny punkt pobierania w pobliżu głównego koncertu w Łodzi. Średnio tego dnia oddaje krew ponad 500 osób! Mamy nawet stałych dawców są to osoby, które przychodzą regularnie, raz do roku, oddać krew, właśnie podczas finału Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Bo jak mówi Jurek Owsiak - Orkiestra ma grać do końca świata i jeden dzień dłużej. A my gramy razem z nią. 3

4 studenci Wampiriada 2009 Chyba nie ma w Polsce studenta, który nie słyszałby o Wampiriadzie - ogólnopolskim projekcie honorowego oddawania krwi przez młodzież akademicką. Organizatorem jest Niezależne Zrzeszenie Studentów (NZS) przy współpracy z Regionalnymi Centrami Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa. 4

5 PODSUMOWANIE ROKU 2009 studenci Pierwszą Wampiriadę zorganizowano w Krakowie w 1999 roku. Od tamtej pory akcje honorowego oddawania krwi odbywają się dwa razy w roku prawie we wszystkich większych ośrodkach akademickich. W Łodzi biorą w niej udział prawie wszystkie uczelnie wyższe, a od 2002 roku udało się zebrać ponad 5000 litrów krwi! Wiosna 2009 Wiosną akcja poboru trwała od 5 do 28 maja, a wampiry (czytaj: pielęgniarki pobierające krew) działały aż 15 razy. Można było je spotkać na wydziałach Prawa i Administracji, Ek-Socu, Zarządzania UŁ, na Uniwersytecie Medycznym, w Wyższej Szkole Finansów i Informatyki, Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej, Społecznej Wyższej Szkole Przedsiębiorczości i Zarządzana, a nawet koło stołówki PŁ. Początkowo planowano, że w akcji weźmie udział około 1000 osób. Ostatecznie, dzięki kampanii promocyjnej, zgłosiło się aż 1232 żaków, z których krew oddało 1056 osób. Przyczyny odrzucenia studenta-dawcy są różne. - Czasem organizm studenta jest przemęczony zaliczeniami i kolokwiami. Niedosypianie, duże ilości kawy czy tzw energetyków negatywnie wpływają na zdrowie i na wyniki krwi. Jednym z głównych kryteriów dopuszczenia kandydata do oddawania krwi jest poziom hemoglobiny (jest to czerwony barwnik krwi, którego zasadniczą funkcją jest przenoszenie tlenu). Jeśli spada on poniżej 12,5, wówczas nie możemy wpuścić takiej osoby na fotel. Niski poziom hemoglobiny może być wywołany niedoborem żelaza, niedoborem kwasu foliowego lub np. witaminy B12 - tłumaczy dr Zamolski z Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa. - Dlatego osoby, które odpadną podczas Wampiriady, zawsze zapraszamy na ul. Franciszkańską, aby oddały krew, kiedy tylko organizm się zregeneruje - dodaje. Studenci zgłaszający się oddać krew podczas Wampiriady otrzymują taki sam ekwiwalent kaloryczny jak osoby oddające w RCKiK, Punktach Pobierania na terenie województwa lub np. w ambulansie. Jest to 8 czekolad, napój energetyczny i batonik. Dodatkowo RCKiK i NZS przygotowuje koszulki z wampirem lub inne upominki (kubki, długopisy, smycze itp). Studenci mogą jednak zawsze oddać część czekolad, które po zakończeniu akcji trafiają do dzieci z Domów Dziecka. Tylko wiosną Krwiodawcy z Wampiriady przekazali 2000 czekolad. Jesień 2009 Od 18 listopada do 8 grudnia wampiry ponownie polowały w ponad 10 punktach na łódzkich uczelniach. Tym razem zgłosiło się 1012 osób, a oddało 854. Najwięcej osób zgłosiło się pierwszego dnia (Uniwersytet Łódzki, Wydział Zarządzania) aż 128, z czego pobrano krew od 111; oraz ostatniego dnia akcji (Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny) przyszły 134 osoby - ukłuto 115. Tłumy były jak zwykle na stołówce Politechniki Łódzkiej - w dwa dni pobrano ponad 80 litrów krwi od 193 dawców. Warto podkreślić, że Krwiodawcami podczas Wampiriady są nie tylko studenci, ale także wykładowcy czy rektorzy. Zachęcamy wszystkich studentów do udziału W Wampiriadach, a w czasie pomiędzy nimi (np. latem) zapraszamy do jednego z 15 stałych punktów pobierania (wykaz na stronie 24) lub do oddawania krwi podczas ekip wyjazdowych. Ich wykaz znajduje się na stronie: 5

6 sylwetki Czterej Muszkieterowie Krwiodawstwa Chcą pomagać drugiemu człowiekowi, dzielić się tym co najcenniejsze swoją krwią. Z młodzieżą pracują od wielu lat i ich również zachęcają do honorowego oddawania krwi. Ich sposób, aby przekonać młodych ludzi do tej idei? Szczerość. 6

7 sylwetki Bergman Muszkieterowie Krwiodawstwa K rozmowa z januszem bergmanem Kiedy i jak powstał Klub Honorowych Dawców Krwi pod patronatem PCK? Klub Honorowych Dawców Krwi pod patronatem PCK powstał przy technikum samochodowym dokładnie 21 listopada 1987 roku. Byłem jego założycielem, potem prezesem, a obecnie jestem opiekunem. Jesteśmy jednym z najstarszych młodzieżowych klubów PCK w Łodzi. Jestem również opiekunem akcji krwiodawstwa w Zespole Szkół nr 5 w Łodzi przy ul. Drewnowskiej. W sumie w obu tych szkołach ilość oddanej krwi możemy liczyć w tysiącach litrów. W jaki sposób zachęca pan młodzież do oddawania krwi? Chcąc przekonać młodzież, trzeba mówić do nich ich językiem i nie ściemniać. Kiedy jeszcze pracowałem jako nauczyciel, byłem jednym z pierwszych, którzy siadali na fotel, żeby uczniowie zobaczyli, że belfer nie zemdleje. Teraz zaś na kilka dni przed akcją chodzę po klasach i odpowiadam na wszystkie pytania uczniów. Wyjaśniam, o co w tym chodzi, na czym polega i jakie są korzyści. A mówi im to facet, który sam oddawał krew przez wiele lat, więc wiedzą, że ich nie okłamuję. W dawnych czasach, aby oddawanie krwi było ciekawym wydarzeniem, za każdym razem chodziłem z młodzieżą do innego punktu pobierania (kiedyś prawie w każdym szpitalu były takie punkty). Któregoś roku wszystkie punkty zostały przeniesione do Wojewódzkiej Stacji Krwiodawstwa przy ul. Franciszkańskiej, więc zaczęliśmy zespół ze Stacji zapraszać do siebie teraz to oni przychodzą do nas, a nasza współpraca układa się bardzo pomyślnie. Czy młodzież chętnie oddaje krew? Mając wieloletnie doświadczenie w organizowaniu i promowaniu honorowego oddawania krwi mogę z całą odpowiedzialnością i nieukrywaną przyjemnością powiedzieć, że młodzież bardzo chętnie oddaje krew. Przez te wszystkie lata mojej działalności mam już wielu wychowanków, którzy są honorowymi krwiodawcami. Przyszłych kierowców przekonywałem zawsze argumentem, że oni teraz pomogą komuś, a następnym razem przy jakimś (odpukać!) wypadku, to oni będą mogli liczyć na pomoc innych. Mówiłem również, jak ważne jest to, że będą znali swoją grupę krwi. Obecnie, przy współpracy z dyrekcją moich szkół, uczniowie, którzy biorą udział w akcji krwiodawstwa w szkole, mają w dzienniku obecność na czas oddawania. Janusz Bergman nauczyciel z 50-letnim stażem w Technikum Samochodowym (obecnie ZSZ nr 7) przy ul. Prożka, Zasłużony Honorowy Krwiodawca. Czym dla pana jest honorowe krwiodawstwo? Skończyłem dwie uczelnie, ale ostatecznie i tak zostałem nauczycielem. I to bynajmniej nie z powodu zarobków. Zawsze lubiłem prace społeczne. Należę do starego pokolenia, które lubi pomagać innym. Za taką właśnie działalność uważam oddawanie krwi jest to czynność potrzebna, społeczna i wykonywana całkowicie bezinteresownie. Bo co to za interes, że mam kupę blaszek, odznaczeń i dyplomów? To tylko dowody własnej odpowiedzialności i źródło ogromnej satysfakcji. Chociaż nie ukrywam, że jestem jedynym nauczycielem w Łodzi, który otrzymał medal Komisji Edukacji Narodowej z rekomendacji zarządu głównego PCK. 7

8 sylwetki Chałupka Muszkieterowie Krwiodawstwa J rozmowa z ANDRZEJEM CHAŁUPKĄ Jak rozpoczęła się pana przygoda z honorowym krwiodawstwem (HK)? Zacząłem oddawać krew, bo chciałem pomóc drugiemu człowiekowi. Kiedy zaczynałem swoją przygodę z HK, nie mówiło się tak często, że krew to jedyny lek ratujący życie. Kiedy ja zaczynałem, PCK podjęło działania, aby zwiększyć ilość dawców, którzy oddawać będą honorowo (bo wcześniej oddawanie było odpłatne). Pierwszy raz oddałem na komisji poborowej. I tak się zaczęło. Moja działalność zawsze była związana ze społecznikostwem i tak mi zostało po dzień dzisiejszy. Działam w wielu organizacjach społecznych, jestem także wiceprezesem Łódzkiego Stowarzyszenia Pilotów Wycieczek oraz prezesem Stowarzyszenia Absolwentów i Przyjaciół II Liceum Ogólnokształcącego w Pabianicach... więcej o tym mogłaby zapewne powiedzieć moja żona (śmiech). Mam tak z natury, aby pomagać drugiemu człowiekowi, a że dzieci już są dorosłe, wnuki zdrowo się chowają, to działam na innych polach. Na wielu polach na nadmiar wolnego czasu raczej nie narzekam. Czy w dzisiejszych czasach łatwo jest przekonać ludzi do honorowego oddawania krwi? Wydaje mi się, że kiedyś łatwiej było zachęcić ludzi do krwiodawstwa, bo państwo coś zawsze oferowało, a to zniżki, a to wycieczki dla zasłużonych dawców, brak kolejek... Obecnie tego jest coraz mniej, ale uważam, że o ile starszym dawcom może to trochę przeszkadzać, o tyle młodym ludziom na tych przywilejach nie zależy. Chociaż z drugiej strony, należy się szacunek (i jakaś nagroda) człowiekowi, który oddał w swoim życiu np. 40 litrów krwi. Zmierzamy, jeśli chodzi o oddawanie krwi, do pełnego wolontaryzmu. Kto będzie chciał, ten będzie oddawał krew, bez jakiegokolwiek oczekiwania, iż coś otrzyma w zamian. Młodzi wręcz są zaskoczeni, że po oddaniu krwi dostają czekolady, sok i batonika. Bo oni robią to dla siebie. Moja i innych dawców/aktywistów rola, to umacnianie tych młodych ludzi w przekonaniu, że są wyjątkowi, bo mają w sobie wyjątkowy lek. Andrzej Chałupka - Prezes Rejonowego Klubu HDK PCK im. Bohdana Serednickiego w Pabianicach. Czy ma pan na swoim koncie jakiś sukces w dziedzinie krwiodawstwa? Jako swój sukces upatruję to, że w Pabianicach w akcjach poboru krwi biorą udział wszystkie szkoły ponadgimnazjalne, a jest ich jedenaście. Wymagało to wiele pracy, rozmów i przekonywania, ale ostatecznie mamy dzięki temu stały harmonogram pobierania krwi w Pabianicach. I stały zespół, który nad wszystkim czuwa. Warto zaznaczyć, że oddaje nie tylko młodzież, ale także Prezydent czy Starosta. Ludzie wiedzą, że to co robimy, jest ważne. Dzięki temu w Pabianicach i Powiecie Pabianickim jest sprzyjająca atmosfera dla krwiodawstwa. I to bezpośrednio przekłada się na ilość zbieranej krwi. A ta rokrocznie wzrasta. Akcje organizujemy nie tylko w szkołach. Aby zachęcić ludzi do oddawania w wakacje, posiłkujemy się hasłami przewodnimi. W miesiącach letnich oddajemy dla żołnierzy na misjach, dla poszkodowanych w wypadkach itd. 8

9 sylwetki Kazimierczak Muszkieterowie Krwiodawstwa K rozmowa z Janem KAZIMIERCZAKIEM Kiedy po raz pierwszy oddał pan honorowo krew i jak rozpoczęła się pana przygoda z krwiodawstwem? Mam 68 lat, krwiodawcą jestem od 1961 roku, czyli od pierwszej komisji poborowej poszedłem z kolegami oddać krew, żeby mieć drugi dzień wolny. I tak się zaczęło. W latach 60. i 70. pracowałem w zakładzie bawełnianym w Moszczenicy jako elektryk, i wspólnie z kolegą jeździliśmy do Punktu Krwiodawstwa w Piotrkowie Tryb. Gdy zorientowaliśmy się, że jest nas wielu, założyliśmy w 1974 roku Klub Honorowych Dawców Krwi PCK w moszczenickiej bawełnie. Potem byłem prezesem OSP w Moszczenicy, i zaraz na samym początku kadencji powołaliśmy strażacki klub krwiodawców PCK. Klub ten na początku lat 90. przejął większość krwiodawców z upadającego wtedy moszczenickiego Zakładu Przemysłu Bawełnianego. W 1996 roku zaprosiliśmy do Moszczenicy ambulans PCK, który jeździł po Polsce aktywizując środowiska miejskie i wiejskie do oddawania krwi - to był strzał w dziesiątkę! Na pierwsze oddanie przyszło 96 osób, na kolejne już 125! Widząc, że taki sposób pobierania krwi cieszy się powodzeniem wśród mieszkańców (średnio mieliśmy po osób), zaczęliśmy organizować u siebie tego typu akcje. Okazało się wtedy, że klub przy OSP był za ciasny, bo przychodzili ludzie z wielu miejscowości, więc zmieniliśmy wtedy oficjalnie nazwę na Gminny Klub HDK-PCK. I nadal organizujemy po 5-6 akcji w roku na każdej mamy teraz ok. 80 osób. Jak udaje się zebrać tak dużą grupę dawców? U nas oddawanie krwi to nie tylko przyjście na akcję. Co roku odznaczamy dawców, którzy oddają krew po raz pierwszy, którzy przekraczają kolejne dziesiątki oddanych litrów krwi, wyróżniamy całe rodziny (jeśli oddają więcej niż 2-3 osoby z jednego domu). Wręczamy ponadto podziękowania i tytuły Dobroczyńcy Honorowego Krwiodawstwa. Pod koniec roku organizujemy loterię fantową dla stałych dawców. Latem organizujemy spartakiady rejonowe, turnieje piłki nożnej, festyny... Staramy się różnymi sposobami docierać do ludzi i sprawiać, aby moment oddawania krwi był dla nich ważnym duchowym przeżyciem. Posiadamy własny lokal wygospodarowany po starej wentylatorowni w Gminnym Ośrodku Kultury, który wyremontowaliśmy dużym nakładem własnych sił i środków. Można zawsze przyjść, posiedzieć, zorganizować spotkanie, porozmawiać, wypić herbatę... Jan Kazimierczak - założyciel Klubu Honorowych Dawców Krwi PCK w moszczenickiej bawełnie oraz Gminnego Klubu HDK-PCK. Skąd fenomen Moszczenicy? U nas to już tradycja. Istniejemy tutaj w Moszczenicy jako klub już 35 lat a więc utoczyliśmy już tysiące litrów leku ratującego zdrowie i życie. Do dzisiaj przychodzą ludzie do klubu, aby poprosić, by oddać krew dla kogoś - dla kogoś konkretnego z rodziny. Ludzie wiedzą, że to funkcjonuje i zawsze mogą liczyć na pomoc. W Moszczenicy na początku 2000 roku na 1000 mieszkańców gminy przypadało aż 114 krwiodawców. Biliśmy Europę na głowę! 9

10 sylwetki Targalski Muszkieterowie Krwiodawstwa J rozmowa z WŁODZIMIERZEM Targalskim Jak rozpoczęła się pana przygoda z krwiodawstwem? Kiedy byłem młodszy, zdarzały mi się bóle głowy i krwawienia z nosa. Po przeprowadzeniu wszystkich badań lekarz stwierdził, że należałoby mi wyciąć dodatkowe naczynie krwionośne, które przepełnione krwią dawało bóle. Stwierdziłem, że nie dam się pokroić i odmówiłem. Tego samego dnia (była to Wigilia 1974 roku) koledzy namówili mnie na wizytę w Stacji Krwiodawstwa. Po oddaniu krwi poczułem się jak nowo narodzony! I tak zostałem krwiodawcą. Na całe życie. W PCK działam od 1972 roku - wielokrotnie zostałem wyróżniony wieloma odznaczeniami i medalami Państwowymi oraz PCK. Obecnie jestem opiekunem akcji poboru krwi w 11 łódzkich szkołach, gdzie jednocześnie propaguję honorowe krwiodawstwo. Dodatkowo opiekuję się również Klubem Honorowych Dawców Krwi (HDK) Polskiego Czerwonego Krzyża u Ojców Klaretynów. W młodości byłem także komandosem - w Istebnej spaliśmy w śpiworach pod namiotami przy 30 stopniach mrozu, latem zaś skakałem ze spadochronem z samolotu. Jestem dobrym przykładem na to, że oddawanie krwi w żaden sposób nie ogranicza aktywnego trybu życia. Obecnie mam problemy zdrowotne ze względu na wiek, chodzę po przychodniach i szpitalach. Przykre jest to, że zaledwie w niewielu zachował się zwyczaj zostawiania na początku kolejki kilku wolnych miejsc dla krwiodawców choć zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia, przysługują nam pewne usługi medyczne bez kolejki. Jak pan przekonuje młodych ludzi do oddawania krwi? W swoich szkołach prowadzę prelekcje na temat honorowego oddawania krwi i staram się zawsze odpowiedzieć na każde pytanie młodzieży. Szczerze i w sposób prosty, bo młodzież jest chętna do krwiodawstwa! Trzeba tylko umieć do nich trafić, zaciekawić ich, spowodować, aby słuchali. Dlatego niektórzy nauczyciele dziwią się czasem, że ja na swoich prelekcjach mam ciszę i spokój. A ja po prostu rozmawiam z młodzieżą szczerze. I zawsze przyznaję się otwarcie, dlaczego zacząłem oddawać krew - lepiej się czuję i mogę pomóc innym ratując nieraz życie. Poza tym oddawanie krwi jest aktem humanitarnym, oraz aktem miłosierdzia w stosunku do bliźniego. Włodzimierz Targalski - opiekun akcji poboru krwi w 11 łódzkich szkołach oraz Klubu Honorowych Dawców Krwi (HDK) Polskiego Czerwonego Krzyża u Ojców Klaretynów. Czego najczęściej obawiają się młodzi ludzie, jakie pytania zadają podczas prelekcji? Uczniowie często zadają pytania w stylu: czy jeśli zacznę oddawać krew, muszę oddawać już do końca życia? Czy będzie mi przybywało krwi? Odpowiadam im wtedy pytaniem: czy po oddaniu krwi przybędzie im także żył? I tłumaczę, że w organizmie człowieka objętość krwi to zawsze około 5 litrów, tj. 6% wagi człowieka. Więcej nie będzie. Gdy pada pytanie o minusy oddawania krwi, to w zasadzie nie mam co odpowiedzieć bo takich minusów nie ma. Jedynym przeciwwskazaniem może być jedynie własny organizm, a w zasadzie psychika. Bo nawet jak ktoś się boi igieł, to przecież nie musi patrzeć może w tym czasie pogadać z osobą na fotelu obok. 10

11 działalność Struktura Organizacyjna RCKiK w Łodzi ADMINISTRACJA Dyrektor Dział pobierania Najliczniejszy Dział w RCKiK. W jego skład wchodzą Sekcja Pobierania oraz 13 Punktów Pobrań zlokalizowanych na terenie miast województwa łódzkiego. W Dziale wykonuje się procedury pobierania krwi i jej składników. Pobieramy metodami: konwencjonalną tj. pobieranie krwi pełnej, autotransfuzji oraz aferezy tj. pobieranie poszczególnych składników krwi przy pomocy separatorów krwi. W tym Dziale dawca kończy swoją drogę pobytu w RCKiK. Zastępca Dyrektora ds. medycznych Sekretariat, kadry, księgowość, radca prawny, dział administracyjno-techniczny, specjalista BHP, specjalista p.poż., sekcja organizacji honorowego krwiodawstwa. Dział zapewnienia jakości i sprawozdawczości Głównym zadaniem jest czuwanie nad jakością produkowanych w RCKiK preparatów oraz jakością pracy wg europejskich standardów. Dział Dawców i Ekspedycji Do zadań Działu Dawców należy obsługa krwiodawców. Dział Ekspedycji zajmuje się przyjmowaniem zapotrzebowań ze szpitali na krew i preparaty krwiopochodne oraz ich dystrybucją. Dyżur w dziale Ekspedycji trwa 24 godziny na dobę. Dział immunologii i transfuzjologii Obejmuje Pracownię Serologii Dawców Krwi, Pracownię Grup Krwinek Płytkowych i Białych, Pracownię Testów oraz Pracownię Serologiczną Badań Konsultacyjnych. Dział ten wykonuje badania związane z oznaczaniem grup krwi i poszukiwaniem przeciwciał u dawców oraz przeprowadza badania we wszystkich przypadkach, w których laboratoria szpitalne i pozaszpitalne natrafiają na trudności. Bank Tkanek i Komórek Dział Preparatyki Dział ten zajmuje się przetwarzaniem pobranej krwi i osocza oraz sporządzaniem odpowiednich składników krwi zgodnie z zapotrzebowaniem szpitali całego województwa łódzkiego. Wytwarzane skadniki w RCKiK w Łodzi to: - Koncentrat Krwinek Czerwonych i jego odmiany; - Osocze Świeżo Mrożone; - Krioprecypitat; - Koncentrat Krwinek Płytkowych i jego odmiany. Dział ten również zajmuje się mrożeniem i przechowywaniem komórek macierzystych szpiku do przeszczepów szpiku kostnego. Dział analiz lekarskich i czynników zakaźnych przenoszonych przez krew Dział wykonuje badania kwalifikujące dawcę do oddania krwi oraz preparaty krwi do użytku klinicznego. Dział składa się z następujących Pracowni: - Analiz Lekarskich, gdzie wykonywane są oznaczenia hematologiczne i biochemiczne oraz badania w ramach kontroli jakości krwi i jej składników; - Czynników Zakaźnych Przenoszonych przez Krew, gdzie wykonuje się przesiewowe badania z zakresu serodiagnostyki wirusów HBV, HCV,HIV oraz w kierunku zakażenia kiłą; - Biologii Molekularnej, gdzie wykonuje się badania wirusologiczne technikami biologii molekularnej w zakresie wykrywania materiału genetycznego wirusów RNA HCV, RNA HIV, DNA HBV. Prawidłowe wyniki wykonanych badań na życzenie dawcy wydawane są w Dziale Dawców, a w przypadku stwierdzonych odchyleń od wartości prawidłowych, krwiodawca jest informowany listownie. 11

12 działalność PODSUMOWANIE ROKU 2009 Jedyni w Polsce : Czy to prawda, że łódzkie Centrum jest jedynym, które prowadzi zajęcia dla studentów? Tak, możemy się pochwalić, że jesteśmy jedynym Centrum w Polsce, które od 1997 roku prowadzi zajęcia ze studentami oddziału medycyny laboratoryjnej. Ponadto jesteśmy jednym z nielicznych ośrodków w Polsce, które prowadzą zajęcia ze studentami ratownictwa medycznego, a od tego roku zaczynamy także zajęcia ze studentami studiów podyplomowych analityki medycznej - są to studia, dla osób, które ukończyły studia wyższe na kierunkach biologii, biotechnologii, chemii, farmacji lub mikrobiologii, a chcą zostać diagnostami. Od 1999 roku RCKiK prowadzi też szkolenia w dziedzinie transfuzjologii klinicznej dla lekarzy w ramach stażu podyplomowego. Osobiście współuczestniczyłam, a obecnie jestem przewodniczącą komisji egzaminacyjnej, która przeprowadza egzamin teoretyczny i praktyczny z laboratoryjnej transfuzjologii medycznej. Połowa specjalistów w tej dziedzinie zdaje egzamin właśnie w Łodzi. Za swój ogromny sukces uważam wyszkolenie dziesięciu (prawie jedenastu, bo kolejna osoba kończy naukę pod moim kierownictwem) specjalistów lekarzy w dziedzinie transfuzjologii klinicznej. : Minął kolejny rok... Jaki był to rok dla RCKiK z perspektywy odbytych szkoleń? Możemy pochwalić się ogromną ilością szkoleń przeprowadzonych w 2009 roku, zarówno wewnętrznych, zewnętrznych, kursów kwalifikacyjnych, jak i innych niezbędnych do realizacji programów specjalizacji w dziedzinie transfuzjologii klinicznej lub laboratoryjnej transfuzjologii medycznej. Obecnie w Centrum pracuje pięciu lekarzy, którzy są specjalistami w dziedzinie transfuzjologii klinicznej, ośmiu magistrów jest w trakcie specjalizacji z laboratoryjnej transfuzjologii medycznej, a ponadto w siedzibie Centrum odbywają się specjalizacje piętnastu magistrów z w/w dziedziny zatrudnionych w szpitalach naszego województwa. To jest ogromny dorobek edukacyjny! O sprawach, z których są dumni, opowiada Dioniza Marciniak-Bielak, dyrektor ds. medycznych RCKiK w Łodzi. : A jak wygląda sprawa inwestycji w Centrum? Staramy się sprostać wymaganiom postępu technologicznego. Dział Immunologii Transfuzjologicznej został wyposażony w aparaty do automatycznego oznaczania grup krwi i oznaczania przeciwciał. Natomiast Dział Preparatyki może korzystać z trzeciej maszyny OrbiSac do zlewania kożuszków (więcej na stronie 13). Obecnie jesteśmy na etapie zakupu pras do automatycznego rozdzielania składników krwi. Wszystkie te inwestycje przekładają się na jakość naszych produktów zgodnie z zasadami GMP, których nie sposób uzyskać bez wykształconego personelu (najistotniejszego elementu systemu) i automatyzacji procesów. Podejmowane przez nas działania prowadzą do automatyzacji procesów realizowanych w Centrum, co zmniejsza ryzyko błędów ludzkich, oraz zapewnia najwyższą jakość preparatów, które oferujemy szpitalom. : Jakie są plany na 2010 rok? W 2010 roku chcemy inaktywować w Łodzi patogeny w koncentratach krwinek płytkowych i świeżo mrożonym osoczu. To będzie ogromy krok w kierunku zwiększenia bezpieczeństwa preparatów podawanych dawcom. Taka technologia już jest wykorzystywana w świecie. Dodatkowo chciałabym dopracować nową organizację pracy w dziale pobierania komórek macierzystych szpiku. Jako jedyne Centrum w Polsce, od 2001 pobieraliśmy komórki macierzyste krwi obwodowej od dawców autologicznych, czyli takich, którzy oddają komórki dla siebie (od niedawna komórki macierzyste można oddawać także w RCKiK w Bydgoszczy). Z dniem 1 stycznia 2010 roku sam proces pobierania został przeniesiony od nas do Kliniki Hematologii UMed w Łodzi, ale my w dalszym ciągu poddajemy preparatyce i przechowywaniu komórki macierzyste krwi obwodowej. To jest ogromne wyzwanie na nadchodzący rok... 12

13 PODSUMOWANIE ROKU 2009 działalność Jesteśmy coraz lepsi O preparatach, oddawaniu płytek oraz KKP rozmawiamy z Małgorzatą Kędzior, kierownikiem Działu Preparatyki. separator do pobierania płytek od dawców - Dział Pobierania początek procesu zlewania kożuszków - Dział Ekspedycji : Rok 2009 mamy już za sobą. Dlaczego był on tak ważny dla Działu Preparatyki? Od września 2009 roku jesteśmy jednym z niewielu Regionalnych Centów Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa produkującym preparat zlewanych koncentratów krwinek płytkowych (w skrócie: zlewane KKP ) z wykorzystaniem roztworów wzbogacających. KKP powstaje ze składników krwi pełnej (pobranej od dawcy). Są wśród nich: osocze (zwane osoczem świeżo mrożonym, o ile tylko zostaje zamrożone w przeciągu 8 godzin od pobrania od dawcy) oraz kożuszek leukocytarno-płytkowy (czyli zawiesina ze znaczną ilością leukocytów i płytek krwi powstała w wyniku odwirowania krwi pełnej). Łącząc pięć kożuszków leukocytarno-płytkowych z jedną jednostką osocza świeżo mrożonego, otrzymujemy właśnie KKP, więc aby wyprodukować jedną jednostkę KKP, potrzebujemy krwi o tej samej grupie i RH od pięciu różnych dawców. : Co dzieje się dalej? Następnie kożuszki są obrabiane w Dziale Preparatyki (do 2006 roku robiliśmy to ręcznie, obecnie na maszynach typu OrbiSac). Byliśmy jednym z pierwszych RCKiK, które zakupiło taki sprzęt. Dzięki automatyzacji procesu udaje nam się osiągnąć lepsze parametry - z jednego kożuszka odzyskujemy po prostu więcej płytek. Maszyna także lepiej oddziela leukocyty i zapewnia nam powtarzalność wyników (parametrów) przy każdym kolejnym preparacie. Dziennie wykonujemy od 18 do 20 takich preparatów wszystko na zamówienie szpitali. I choć krew oddaje wielu dawców ciągle mamy problemy z realizacją zamówień dla pacjentów z RH ujemnym. : Na czym polega wykorzystanie roztworów wzbogacających? Czasami chorzy reagują alergicznie na obce osocze. Po podaniu takiego preparatu może wystąpić np. gorączka. Roztwór wzbogacający pozwala tego uniknąć, bo tworząc KKP dodajemy właśnie ten roztwór zamiast osocza. Pozwala nam to tworzyć preparat bardziej bezpieczny dla pacjenta. Zanim preparat trafi do szpitala, jest zawsze naświetlany promieniowaniem gamma. Zapewnia to lepsze przyjęcie/brak odrzucenia przez organizm biorcy krwi (a raczej jej składników) od dawcy. : Czy to jedyna metoda produkcji KKP? Nie. KKP może powstać także w dziale pobierania, tam gdzie dawcy oddają krew pełną. Mówi się wtedy, że dawca przyszedł oddać płytki. Wizyta ta nie różni się zbytnio od zwykłego oddania krwi, z jedną różnicą, że sam proces pobierania (czyli czas spędzony na fotelu w dziale pobierania) trwa od godziny do półtorej. w następnym numerze Co to jest krew? Na czym polega oddawanie szpiku kostnego i jak zostać dawcą? Czy wiesz co jesz? W jaki sposób nasze jedzenie wpływa na nasze zdrowie. Jak znaleźć czas na pracę, szkołę, książkę i kino jednego dnia? Konkurs z nagrodami. Odpowiedzi na pytania dawców. 13

14 działalność ISO co to znaczy dla dawców ISO Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (The Internatonal Organization for Standarization) jest ogólnoświatową federacją krajowych jednostek normalizacyjnych (Organizacji członkowskich ISO). ISO ustanawia normy we wszystkich dziedzinach naszego codziennego życia. Od chwili powstania ISO opublikowała ponad norm. Normę ISO 9001 może wdrożyć każde przedsiębiorstwo i każda organizacja, bez względu na to, czy zajmuje się produkcją, usługami, czy handlem. Dlatego też, obok przedsiębiorców, po certyfikat ISO sięgają urzędy, instytucje, szpitale i szkoły. Nie ma znaczenia również wielkość firmy - do wymagań normy ISO 9001 mogą dostosować się kilkutysięczne wielooddziałowe korporacje, małe rodzinne firmy, a nawet osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą. W RCKiK w Łodzi system zarządzania jakością został wdrożony zgodnie z założeniami norm ISO 9001:2000. System funkcjonuje skutecznie i efektywnie, ale nieustannie jest modelowany, nie tylko przez Kadrę Zarządzającą, ale również przez wszystkich pracowników RCKiK, którzy kreatywnie włączają się w jego doskonalenie. To, że uzyskaliśmy certyfikat ISO 9001:2000 to nie tylko element sprostania wymaganiom naszych odbiorców (szpitali), ale także zapewnienie najwyższej jakości obsługi dla dawców odwiedzających nasze punkty. Dzięki Systemowi Zarządzania Jakością odwiedzające nas osoby mogą być pewne, że na każdym etapie ich wizyty wszystko pracuje jak należy. Potwierdzają to przeprowadzone w 2009 przez firmę DEKRA AG audyty. Firma ta sprawdziła wszystko pod względem spełnienia wymogów ISO, zgodnie z żądanym poziomem udokumentowania i z obowiązującymi przepisami prawa, który był podstawą przyznania certyfikatu. W przypadku RCKiK wszystko jest jak należy. Certyfikat, oraz sprawdzający go audyt jest ważny przez 3 lata, jednak z uwagi na wejście w życie nowej normy ISO 9001:2008, w najbliższym sezonie będziemy zobowiązani przystosować się do nowych wymogów. We wrześniu 2010 podczas kolejnego audytu nadzoru przekonamy się, czy spełniamy wszystkie wymagania i czy odpowiednio przestrzegamy procedur. Wspólnie pracujemy nad usprawnieniami ISO nie jest sztywnym, jednorazowo wprowadzanym programem. Cały System Zarządzania Jakością, jak i jego dokumentacja, podlegają sprzężeniu zwrotnemu. Zatem zarówno zmiany w dokumentacji kształtują system, jak i zmiany w systemie wpływają na dokumentację. Jest to cykl, który pozwala jeszcze lepiej wystandaryzować i udokumentować wszystkie czynności i procesy odbywające się w poszczególnych komórkach organizacyjnych. Dodatkowo świadomość istoty działań korygujących i zapobiegawczych oraz analiza przyczyn pozwalają skutecznie rozwiązywać problemy a, co istotne, pracownicy nie boją się ich zgłaszać. Rozwijamy się - Stwarzamy doskonałe warunki do ciągłego podnoszenia kwalifikacji, kształtowania wiedzy, umiejętności oraz postaw, które stanowią podstawę naszego systemu - mówi dyrektor Dioniza Marciniak-Bielak - W strefie zasobów ludzkich zaobserwowaliśmy nie tylko mniejszą rotację kardy, ale także wzbogacenie się RCKiK o personel wysoko wykwalifikowany. Pozytywnie wpływa na to nieustannie doskonalony system szkoleń wewnętrznych i zewnętrznych pracowników. Ponadto dobrze przygotowana specjalistyczna kadra dydaktyczna stara się sprostać rosnącym potrzebom szkoleniowym w naszym re- Dawcy przed oddaniem krwi w RCKiK w Łodzi 14

15 działalność gionie oraz fachowo pełnić nadzór nad krwiolecznictwem i immunologią transfuzjologiczną w podległych jednostkach służby zdrowia. - Jakość naszej pracy w zakresie diagnostyki laboratoryjnej jest potwierdzana pozytywnymi wynikami kontroli wewnątrz i zewnątrz laboratoryjnych, których wyniki plasują nas w czołówce nie tylko Polski, ale i Europy. Możemy pochwalić się również wynikami audytów zewnętrznych, w których brak poważnych uchybień. - podkreśla dyrektor Marciniak- Bielak. Inne kontrole i certyfikaty W 2009 roku oprócz audytu nadzoru RCKiK podlegało kontroli wykonanej przez Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie - merytorycznego zwierzchnika Centrum oraz Głównego Inspektora Farmaceutycznego. Obie kontrole wypadły pozytywnie. Każdy wytwórca produktów leczniczych jest bowiem zobowiązany zapewnić, że produkty przez niego wytwarzane (w naszym przypadku krew i jej składniki) cechują się odpowiednią jakością i bezpieczeństwem stosowania. Dodatkowo RCKiK w Łodzi, na podstawie przeprowadzonej inspekcji, otrzymało w lutym 2009 roku Certyfikat Dobrej Praktyki Wytwarzania, który jest potwierdzeniem zgodności warunków wytwarzania z wymaganiami GMP (ang. Good Manufacturing Practice) został on przyznany na kolejne 3 lata. Podwyżki, remonty... System ISO to nie tylko dokumenty i procedury, ale także związany z codzienną pracą sprzęt, inwestycje i zakupy. Z najważniejszych inwestycji dotyczących infrastruktury zostały przeprowadzone: renowacja pokrycia dachu, doraźne remonty w 4 punktach pobierania oraz przeglądy techniczne wszystkich pozostałych punktów, zbudowana została platforma podjazdowa oraz wymieniona na nową winda. Uruchomione zostało archiwum (w wyremontowanym pawilonie). Działy RCKiK zostały wyposażone w 2009 roku w nowy sprzęt i aparaturę medyczną, taką jak: automatyczny system do wykrywania materiału genetycznego wirusów, automatyczną wirówkę z chłodzeniem w PBM, cytometr przepływowy PAC, zgrzewarki ręczne w DP i automat do wykonywania badań serologicznych Classic Plus w DIT, wagomieszarki z automatyczną transmisją danych do systemu Bank Krwi w DPB oraz separatory komórkowe Trima i Amicus w DPB - wylicza Wiesława Tomaszewska, kierownik Działu Gospodarczego. Dzięki tak zbudowanym zasobom ludzkim i sprzętowym oraz dobrze prowadzonej promocji honorowego krwiodawstwa, pozyskujemy coraz większą ilość dawców krwi, a co za tym idzie, możemy wytworzyć większą ilość składników krwi i rozwijać współpracę w zakresie wykonywania specjalistycznych procedur leczniczych. W 2008 roku po raz pierwszy została przekroczona liczba donacji (im. pobrań) krwi pełnej. Dzięki temu wzrosła także znacząco ilość wykonywanych zabiegów leczniczych: autotransfuzji i procedur pobrania komórek macierzystych szpiku kostnego z krwi obwodowej. Autor: Ewa Korzepa, pełnomocnik ds. SZJ Krwiolecznictwo jest to leczenie składnikami krwi. w przeciwieństwie do rutynowego przetaczania krwi pełnej polega na przetaczaniu tych swoistych elementów krwi, których chory potrzebuje. Immunologia dziedzina nauki z pogranicza biologii i medycyny zajmująca się biologicznymi i biochemicznymi podstawami reakcji odpornościowo-obronnej ustroju na obce organizmowi substancje i ciała jak np. toksyny lub transplantaty. Transfuzjologia związany z hematologią dział medycyny zajmujący się całością problemów dotyczących pobierania, konserwowania oraz stosowania krwi i preparatów krwiopochodnych w lecznictwie. 15

16 krwiodawstwo Niespełna dziesięć lat później dzięki działalności PCK, rzeszy działaczy i honorowych krwiodawców w 1974 roku liczba krwi pobranej honorowo była większa od ilości krwi pobranej odpłatnie (ponad liistoria HKrwiodawstwa W POLSCE Historia leczenia krwią jest tak stara, jak medycyna. Już w starożytności faraonowie i królowie stosowali kąpiele lecznicze z dodatkiem krwi, a sama krew była składnikiem wielu leków. Pierwsze próby przetaczania krwi nastąpiły na przełomie XVI-XVII wieku. Za pomocą srebrnej kaniuli próbowano przetoczyć człowiekowi krew zwierzęcia. Udało się to Jean Babtiste Denis owi w 1667 roku nadwornemu lekarzowi Ludwika XIV. Mimo licznych powikłań po takich przetoczeniach krwi, ówcześni medycy byli niestrudzeni i sukcesywnie zaczęli stosować ten zabieg ratowania życia nie tylko w Europie, ale i w Ameryce. Pierwszym polskim lekarzem, który przetaczał ludzką krew, był dr Biernikowski, który w latach był autorem prac: Transfuzja, czyli przelania i przetoczenia krwi. Transfuzja krwi, przetoczenie krwi zabieg polegający na przetaczaniu pewnej ilości krwi lub składników krwi. Ma na celu substytucję utraconych składników. W przypadku transfuzji niezbędne jest stosowanie krwi zgodnej grupowo. Oprócz zgodności głównej (układ AB0) należy także wziąć pod uwagę zgodność czynnika Rh. Pierwsze ośrodki Podstawą współczesnej transfuzjologi było odkrycie w 1901 roku aglutynogenów i aglutynin we krwi ludzkiej. Kilka lat później nazwano grupy krwi: 0, A, B oraz AB, dopiero jednak w 1940 odkryto czynnik Rh. Początki krwiodawstwa i krwiolecznictwa w Polsce przypadają na lata międzywojenne. Do tej pory trwają spory, gdzie powstał pierwszy w Polsce Ośrodek Przetaczania Krwi. Było to w roku 1935 w Łodzi lub Warszawie. Po wojnie przystąpiono do odbudowania służby krwi. W marcu 1945 roku w Łodzi powstała Stacja Przetaczania Krwi PCK, przemianowana później na Instytut Przetaczania i Konserwacji Krwi PCK. W przeciągu zaledwie 4 lat w całej Polsce powstało 14 stacji krwiodawstwa. Zmiany organizacyjne przyszły w okresie Polski Ludowej Służby krwi zaczęły podlegać pod Ministerstwo Zdrowia. Lata 90. to zaś ogromny postęp w zakresie automatyzacji procesów, poprawy bezpieczeństwa zarówno dawców, jak i biorców krwi. Krwiodawstwo i krwiolecznictwo Rozwój krwiodawstwa oraz krwiolecznictwa wymagał zacieśnienia współpracy z lecznictwem. Dlatego w latach pod kierownictwem Łódzkiej Stacji Krwiodawstwa powstało wiele przyszpitalnych punktów krwiodawstwa (opartych na krwiodawstwie płatnym). W latach takie punkty działały już we wszystkich szpitalach w Łodzi. Krwiodawstwo akcja społeczna mająca na celu pozyskiwanie krwi od osób zdrowych na rzecz osób wymagających transfuzji krwi (np. podczas operacji chirurgicznej) lub do produkcji preparatów krwiopochodnych. Krwiolecznictwo - to leczenie składnikami krwi. Leczenie składnikami krwi, w przeciwieństwie do rutynowego przetaczania krwi pełnej polega na przetaczaniu tych elementów krwi, których chory potrzebuje. Chcąc zapewnić dalszy rozwój krwiolecznictwa, Stacja w Łodzi musiała być rozbudowana. W 1956 r. zaczęto opracowywanie dokumentacji, a w maju 1962 r. ostatecznie wzniesiono budynek przy Franciszkańskiej 17/25. Nowy budynek zapewnił zainstalowanie dodatkowej aparatury, dodatkowych urządzeń, pozwolił na modernizację i zwiększenie produkcji a także powiększenie zakresu badań. W 1963 roku w Łodzi wyprodukowano pierwszy w Polsce preparat globuliny antyhemofiliowej. Gobulina antyhemofilowa (AHG) białko występujące w ludzkim organizmie. Odpowiada za krzepnięcie krwi. Jego brak w 85% powoduje u ludzi hemofilię typu A nieprawidłowe krzepnięcie krwi. Obecnie chorym na hemofilię wstrzykuje się owe preparaty do układu krwionośnego. W wyniku tej metody chorzy nie są zagrożeni krwawieniami, które mogą doprowadzić do śmierci. Początki honorowych dawców Pod koniec lat 60. zaczął rozwijać się ruch krwiodawstwa honorowego. Jego rzecznikiem w Łodzi była lek. med. T. Skatulska dyrektor Stacji od 1964 roku. 16

17 krwiodawstwo Służba Krwi w Łodzi Autorzy: Dioniza Marciniak-Bielak, Zygmunt Krawczyński Służba Krwi miała początkowo swoje miejsce przy ul. Piotrkowskiej 190 (był to Ośrodek Transfuzji Krwi PCK). Stacja Przetaczania Krwi (1945 r.) działała przy ul. Piotrkowskiej 92 w Łodzi (na zdjęciu obok). W czasie od 3 kwietnia do 31 grudnia w Łodzi zostało zarejestrowanych 580 dawców i zebrano 119 litrów krwi. W związku ze zwiększającym się zapotrzebowaniem na krew już na początku 1946 roku przeniesiono Stację do budynku przy Armii Ludowej 26 (obecnie ulica P.O.W.) i przemianowano na Centralny Instytut Przetaczania i Konserwacji Krwi PCK w Łodzi. Już wtedy Instytut zajmował się nie tylko pobieraniem krwi, ale także pozyskiwaniem krwiodawców, prowadzeniem badań, produkcją surowic niezbędnych do oznaczania grup krwi, zaopatrywaniem w krew oraz osocze szpitali, szkoleniem personelu fachowego w zakresie krwiodawstwa i krwiolecznictwa. trów krwi oddanej bezpłatnie, a niecałe litrów płatnie. Krew pobrana w 1974 roku w Wojewódzkiej Stacji Krwiodawstwa w Łodzi oraz w przyszpitalnych punktach krwiodawstwa). Lepszym jednak wskaźnikiem dla oceny poziomu krwiodawstwa w kraju jest liczba donacji (pobrań) krwi i osocza w ciągu roku. W 1952 roku było to 2,5 dawców na 1000 mieszkańców, w 1970 r. 28,4 dawców. W 2004 r. w Polsce wskaźnik ten wynosił 25,6 donacji na 1000 mieszkańców, a w 2006 r. 26 pobrań na 1000 osób. Wskaźnik ten utrzymuje się na podobnym poziomie od kilku lat. W Łodzi i województwie jest on na poziomie tylko 25 za 2009 rok. ne oraz separator komórkowy. Powstał także bank krwinek mrożonych. Dzięki tym zmianom łódzka stacja stała się najnowocześniejszą w kraju. W 1983 roku w Łasku powstała pierwsza Pracownia Preparatyki Krwi poza siedzibą Stacji (z inicjatywy Dionizy Marciniak-Bielak, obecnego dyrektora ds. medycznych RCKiK w Łodzi). W 1984 roku w Łodzi i okolicach działało w sumie 8 punktów, które zajmowały się nie tylko pobieraniem krwi, ale także hemopreparatyką (preparatyka = wytwarzanie preparatów z osocza zwykłego mrożonego, osocza antyhemofiliowego, koncentratu krwinek czerwonych przemywanych, koncentratów krwinek czerwonych bez płytek i leukocytów). Na początku 1992 roku powołano osobny dział - Preparatów Krwiopochodnych i Krwiobiologii. W 1995 roku nastąpiła komputeryzacja Stacji na dyski komputerów przeniesiono nie tylko rejestrację dawców, ale także wyniki badań, dokumentację pobierania czy gospodarkę preparatami. W 1999 roku przemianowano Wojewódzką Stację Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Łodzi na Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Łodzi, obejmujące swym zasięgiem teren całego obecnego województwa łódzkiego. Na zdjęciu: obecna siedziba Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Łodzi przy ulicy Franciszkańskiej Rozwój RCKiK w Łodzi Pod koniec 1977 roku oddano do użytku dodatkowy pawilon. Dzięki większej ilości miejsca w Stacji Krwiodawstwa pojawiły się m.in. aparaty do liofilizacji osocza, wirówki chłodzo- Z biegiem lat zmniejsza się ilość krwi pełnej przetaczanej bezpośrednio chorym na rzecz preparatów wytwarzanych z tej krwi. W 1985 roku 67% krwi poddawano przetworzeniu na preparaty, a dziesięć lat później - w 1995 roku, już 98,8%. Obecnie 100% krwi pobranej od dawców jest przetwarzana. Dzięki temu jeden dawca może pomóc nawet 5 osobom! 17

18 krwiodawstwo POLSKA KREW W LICZBACH 18 DANE NARODOWEGO CENTRUM KRWI Liczba dawców w 2008 i 2009 roku Od kilku lat na terenie województwa łódzkiego zauważalny jest wzrost ilości dawców. RCKiK razem z organizatorami akcji pobierania, aktywistami PCK oraz samorządami studenckimi corocznie stara się przekonać coraz więcej młodych osób do oddawania krwi. Wszyscy dawcy w województwie łódzkim oddali w 2009 r litrów krwi taka ilość wypełniłaby basen o wymiarach 50 m x 20 m i głębokości 2 m (basen olimpijski ma wymiary 50x25x2m). Ogólna liczba dawców w Polsce W krajach Europy Zachodniej wskaźnik donacji na 1000 mieszkańców wynosi od 40 do 50. W Polsce niewiele ponad 30. Rok Liczba dawców w Polsce Ilość donacji (pobrań) Ilość donacji na 1000 mieszkanców , , , ,38 Liczba dawców pierwszorazowych W całym województwie łódzkim prawie co drugi dawca oddający krew jest dawcą pierwszorazowym! Kolumna 2009 pokazuje ilość dawców w całym roku, kolumna % to udział procentowy dawców nowych w ogólnej ilości dawców. Gdyby wszystkich dawców pierwszorazowych z 2009 roku zaprosić na koncert do Atlas Areny w Łodzi, to koncert musiały odbyć 2 razy! RCKiK 2009 pierwszorazowi % Zielona Góra ,81% Kielce ,77% Poznań ,56% Łódź ,57% Warszawa ,33% Wałbrzych ,34% Radom ,34% Opole ,66% Gdańsk ,13% Wrocław ,15% Bydgoszcz ,44% Lublin ,21% Kraków ,59% Kalisz ,83% Białystok ,35% Słupsk ,78% Olsztyn ,19% Rzeszów ,02% Racibórz ,70% Katowice ,33% Szczecin ,84% RCKiK zmiana Warszawa Katowice Poznań Wrocław Kraków Bydgoszcz Łódź Lublin Gdańsk Białystok Rzeszów Szczecin Olsztyn Kalisz Racibórz Kielce Zielona Góra Wałbrzych Radom Opole Słupsk Ilość ekip wyjazdowych w 2009 roku Krew od dawców pobierana jest nie tylko w Regionalnym Centrum przy ul. Franciszkańskiej w Łodzi oraz w stałych punktach w województwie (wykaz punktów pobierania, strona 24), ale także podczas tak zwanych ekip wyjazdowych. Pobieranie odbywa się wówczas w autobusie (mobilny punkt pobierania) lub np. w sali szkoły, domu kultury czy zakładu pracy. RCKiK w Łodzi jest trzecim ośrodkiem w Polsce pod względem ilości organizowanych wyjazdów do dawców. RCKiK liczba ekip Katowice Warszawa Łódź Poznań 668 Białystok 642 Kraków 589 Bydgoszcz 528 Olsztyn 413 Wrocław 347 Gdańsk 330 Racibórz 309 Kalisz 286 Opole 269 Lublin 253 Radom 212 Zielona Góra 200 Kielce 195 Rzeszów 128 Słupsk 112 Wałbrzych 111 Szczecin 0

19 PODSUMOWANIE ROKU krwiodawstwo DANE RCKiK w ŁODZI Liczba ekip Liczba dawców zarejestrowanych Liczba dawców, którzy oddali krew Średnia miesięczna liczba ekip Średnia liczba oddań na ekipach PP Bełchatów ,42 18,83 PP Kutno ,25 17,88 PP Łask ,42 9,97 PP Łęczyca ,83 12,88 PP Opoczno ,33 15,5 PP Pabianice ,08 15,65 PP Piotrków Tryb ,25 20,67 PP Radomsko ,58 17,47 PP Sieradz ,92 10,96 PP Skierniewice ,67 19,8 PP Tomaszów Maz ,17 13,87 PP Wieluń ,92 19,13 PP Zduńska Wola ,92 14,09 suma PP ,67 16,36 RCKiK Łódź ,17 21,74 Razem ,83 18,79 Ilość ekip wyjazdowych w województwie łódzkim w 2009 roku Z każdego Punktu Pobierania (PP) w województwie łódzkim są organizowane ekipy wyjazdowe do szkół czy okolicznych miejscowości. Tabela prezentuje ile wyjazdów zrealizował każdy z punktów, ilu dawców się zgłosiło i ilu mogło oddać krew. Średnio w miesiącu w całym województwie jest prawie 90 wyjazdów do dawców. Daje to 3 wyjazdy każdego dnia! ps. Nie zawsze dawcy, którzy chcą mogą oddać krew. O tym zawsze decyduje lekarz na podstawie przeprowadzanego wywiadu lekarskiego i badań. Przed oddaniem krwi warto przeczytać informacje zawarte na 22 stronie Świata Dawcy. Liczba szkół Liczba dawców - zarejestrowani Liczba dawców - oddania krwi Średnia liczba oddań w szkołach PP Bełchatów ,11 PP Kutno ,75 PP Łask ,56 PP Łęczyca ,17 PP Opoczno ,3 PP Pabianice ,41 PP Piotrków Tryb ,93 PP Radomsko PP Sieradz ,9 PP Skierniewice ,88 PP Tomaszów Maz ,68 PP Wieluń ,91 PP Zduńska Wola ,56 suma PP ,24 RCKiK Łódź ,01 Razem : ,56 Wykaz akcji poboru krwi organizowanych w szkołach na terenie woj. łódzkiego Bardzo często zespół pielęgniarek jest zapraszany do szkół. Średnio podczas jednej wizyty w szkole pobieramy krew od 22 osób! Daje to jednorazowo ponad 10 litrów krwi z której powstają lekarstwa dla chorych. Gdybyśmy chcieli przewieźć tylko tych uczniów, którzy w 2009 oddawali krew do jednego punktu pobierania, potrzebowalibyśmy 150 autobusów! 19

20 krwiodawstwo 20 Kalendarium Prezentujemy wykaz miejsc/ekip, podczas których w 2009 roku oddało krew czterdziestu i więcej dawców. Dziękujemy i liczymy na podobne wyniki w 2010 roku! styczeń Łódź - Manufaktura (WOŚP) Moszczenica Rogowiec - Kopalnia węgla brunatnego luty Łowicz Syntex Piotrków Trybunalski ZSP nr 3 w Piotrkowie Tryb Łódź MPK Piotrków Trybunalski - ZSP nr 2 w Piotrkowie Tryb Zduńska Dąbrowa ZSP marzec 3.03 Zduńska Wola Technikum Elektroniczne w Zduńskiej Woli 6.03 Łódź ZSP nr 10 w Łodzi 9.03 Łódź ZSP nr 7 w Łodzi Łowicz ZSP nr 2 w Łodzi Tomaszów Mazowiecki ZSP nr 3 w Tomaszowie Maz Łódź XXXII LO w Łodzi Zgierz ZS nr 1 w Zgierzu Opoczno Państwowa Straż Pożarna Goszczanów Urząd Gminy Rawa Maz.owiecka Centrum Edukacji Ust. i Zaw Kutno ZSZ nr 3 w Kutnie Rawa Mazowiecka ZSP (ul. Reymonta) Łódź XXIII LO w Łodzi Kutno ZSZ nr 2 w Kutnie kwiecień 1.04 Łódź Politechnika Łódzka (Lodex) 2.04 Łódź III LO w Łodzi 3.04 Rogowiec - Kopalnia węgla brunatnego 4.04 Łódź - Manufaktura (Motoserce) 7.04 Aleksandrów Łódzki ZSZ (ul. Łęczycka 1) 9.04 Łódź TP SA Brzeziny ZS nr 1 i ZS nr Bełchatów Elektrownia maj 5.05 Łódź UŁ, Wydział Prawa (Wampiriada) 6.05 Łódź UMed., pl. Hallera (Wampiriada) 8.05 Łódź UŁ, ul. Styrska (Wampiriada) Łódź UŁ, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny ul. P.O.W. (Wampiriada) Łódź UMed., pl. Hallera (Wampiriada) Łódź UŁ, Wydział Prawa (Wampiriada) Łódż UŁ, Wydział Zarządzania (Wampiriada) Łódź AHE (Wampiriada) Łódź PŁ, Studium Języków Obcych (Wampiriada) Łódź UMed., Wydział Farmacji (Wampiriada) Moszczenica Stadion Sportowy Łódź PŁ, Stołówka (Wampiriada) Łódź PŁ, Stołówka (Wampiriada)