Gastronomia i zakwaterowanie

Transkrypt

1 Gastronomia i zakwaterowanie Ryzyko niewykazywania do opodatkowania całości osiąganych przychodów, poprzez nie ewidencjonowanie całości lub części przychodów na kasach fiskalnych, co dotyczy usług skierowanych do indywidualnego klienta Omawiana sfera przypadków dotyczy usług kierowanych bezpośrednio do indywidualnego klienta, z zasady nie prowadzącego działalności gospodarczej. Jest to jedna z najprostszych form działania obliczonego na unikanie opodatkowania zarówno w podatkach dochodowych jak i w podatku od towarów i usług, do którego w szczególności zaliczyć należy: - nie ewidencjonowanie na kasie fiskalnej sprzedaży mimo posiadania prawidłowo działającej i zarejestrowanej kasy fiskalnej, w tym również w powiązaniu z wydawaniem klientom uprzednio nieodebranych przez innych klientów paragonów (oczywiście wówczas nie zgadzają się kwoty, stawki itp.), - ewidencjonowanie na kasie fiskalnej zaniżonych wartości sprzedaży (np. klient zapłacił kwotę 100 zł zaś paragon wystawiono na kwotę 60 zł), - pozorne ewidencjonowanie sprzedaży na kasie, w szczególności w innym niż fiskalny trybie działania kasy lub na kasie niefiskalnej. W praktyce przykładem takiego działania może być sytuacja, w której po zakończeniu konsumpcji następuje płatność za usługę, przy czym: - w przypadku, gdy następuje ona przy barze (w części lokali płatność następuje również z góry, od razu po dokonaniu zamówienia), paragon imitujący paragon fiskalny zostaje odłożony na kontuarze w sposób, w którym odebranie go przez klienta wymaga inicjatywy z jego strony, a na to zdecydowana większość klientów się nie decyduje, - w przypadku, gdy następuje przy stoliku, obsługujący wydaje paragon dopiero po wyraźnej prośbie ze strony klienta (czego również nie czyni większość klientów). Powyższemu procederowi sprzyja również system płatności kartami płatniczymi, bowiem z reguły klienci są bardziej zainteresowani weryfikacją prawidłowości kwoty figurującej na potwierdzeniu transakcji z terminala, aniżeli paragonem fiskalnym, częstokroć zaś klient otrzymując takie potwierdzenie, jest przekonany, iż otrzymał również paragon. W takich przypadkach występuje dodatkowy efekt negatywny, tj. opisany powyżej mechanizm jest trudny do wykrycia, z uwagi na fakt, iż nie sposób objąć monitoringiem wszystkich transakcji, a przypadki ujawnienia tego rodzaju nieprawidłowości traktowane są z punktu widzenia zarówno prawa podatkowego jak i karno skarbowego w sposób jednostkowy. Istnieje zagrożenie, iż podatnikom opłaca się zapłacić mandat karny, bowiem dotyczy on jednego z wielu przypadków oszustwa podatkowego. Per saldo zysk podatnika w postaci wyłączenia części przychodów z opodatkowania, jest wielokrotnie wyższy, aniżeli zagrożenie sankcjami karnymi skarbowymi, nawet nakładanymi

2 kilkukrotnie. Z drugiej strony niezwykle trudnym dowodowo jest przełożenie nawet kilku przypadków nie zaewidencjonowania drobnego przychodu na kasie fiskalnej na całokształt rozliczenia podatkowego, gdyż ujawnione zaniżenie jest nieznaczne i zostanie wykazane w deklaracjach podatkowych. Ryzyko niewykazywania do opodatkowania osiąganych przychodów, poprzez nie ewidencjonowanie całości wystawionych faktur bądź w ogóle nie wystawianie faktur lub rachunków Dotyczy przede wszystkim działalności prowadzonej w większym rozmiarze, jak przykładowo wielkopowierzchniowe nadmorskie pola biwakowe z rozwiniętą infrastrukturą usług towarzyszących (sklepy spożywcze, bary, sklepy, wypożyczalnie sprzętu windsurfingowego etc.) czy też centra wypoczynkowe, oferujące oprócz zakwaterowania szereg dodatkowych usług (spa, termy, sklepy, restauracje, zakłady fryzjerskie etc.) świadczonych w ramach jednego miejsca (resort). Często te dodatkowe działalności prowadzone są przez inne podmioty gospodarcze aniżeli podmiot prowadzący podstawowe usługi zakwaterowania. Działania tego rodzaju polegają na wystawieniu faktury dla odbiorcy usługi (w tym również nie będącego przedsiębiorcą, który żąda jej wystawienia), przy jednoczesnym nie wprowadzeniu tej faktury do własnej ewidencji podatkowej. W tej sytuacji odbiorca faktury nie ma wiedzy o okoliczności ewentualnego nie wykazania faktury przez wystawcę. Dodatkowo to utrudnia wykrycie tego rodzaju przypadków, gdyż fakt wystawienia faktury powoduje przekonanie o jej wykazaniu w ewidencjach i deklaracjach podatkowych. W innym przypadku, dochodzi do wykonania usługi przy jednoczesnym braku jakiegokolwiek śladu jej wykonania. Taki tryb postępowania wymaga współdziałania z klientem i polega, np. na obniżeniu ceny usługi. Sytuacją tą jest zainteresowany usługobiorca, który płaci mniej i nie żąda dokumentu na tę transakcję. Ryzyko prowadzenia działalności bez ujawnienia jej dla celów podatkowych, tym samym bez opodatkowania osiąganych przychodów Nieprawidłowości podatkowe w tym zakresie dotyczą usług zakwaterowania prowadzonych w ramach tzw. wynajmu pokoi gościnnych, bowiem formuła prawna czy też charakter pozostałych form tych usług, co do zasady uniemożliwiają tego rodzaju działanie. Na podkreślenie zasługuje fakt, iż wynajem pokoi gościnnych jest działalnością sezonową świadczoną na rzecz osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej, co dodatkowo pozwala na nie wykazywanie przychodów z tego tytułu. Ujawnianie tego rodzaju przypadków może polegać w szczególności na: - analizie treści stron internetowych (ogłoszenia, cenniki, informacje o obiektach czy wreszcie całe strony poświęcone określonej działalności), - okresowego monitoringu w terenie, polegającego na zestawianiu znamion prowadzenia działalności (w szczególności parkujące w samochody z tzw. obcymi rejestracjami) z danymi podatników zarejestrowanych w urzędzie.

3 Ryzyko zaniżania osiąganych przychodów, w celu unikania obowiązku ewidencjonowania obrotu na kasach fiskalnych Podatnik dostosowuje wyniki prowadzonej działalności do warunków umożliwiających korzystanie ze zwolnień podatkowych poprzez manipulowanie wysokością sprzedaży, by nigdy bądź jak najpóźniej przekroczyła ona limit przychodu (obrotu), który powoduje utratę zwolnienia. Jest to o tyle istotne dla podatnika, że działając bez konieczności instalacji kasy fiskalnej faktycznie uniemożliwia kontrolę rejestracji obrotów jego działalności dla celów podatkowych. Ryzyko ukrywania części przychodów dzięki tzw. dwukrotnej sprzedaży, tego samego produktu W tego rodzaju przypadkach schemat działania jest następujący: klient zamawia produkt gastronomiczny o określonej gramaturze (np. 100 g), lecz faktycznie otrzymuje produkt o gramaturze niższej (np. 85 g) jako 100 gramowy. W efekcie powyższego zaoszczędzona część produktu (15 g) może zostać sprzedana ponownie, przy czym do opodatkowania wykazywana jest jedynie pierwotna sprzedaż, zaś sprzedaż oszczędności przebiega poza wszelką ewidencją księgową i jest niewykrywalna w przypadku weryfikacji dokumentacji podatkowej. Powyższe zjawisko występuje, zatem w powiązaniu z naruszaniem podstawowych gwarancji i uprawnień konsumenckich. Zatem w obszarze tym należy współdziałać z odpowiednimi służbami publicznymi działającymi w tej sferze. Ryzyko zaniżania wartości należnego podatku, poprzez niewłaściwe kwalifikowanie określonej sprzedaży z punktu widzenia stawek podatku VAT W praktyce działania, podstawowym sygnałem wskazującym na możliwość występowania tego rodzaju nieprawidłowości jest rozbieżność występująca pomiędzy treścią określonego zamówienia a dokumentem, który potwierdza jego realizację (w szczególności chodzi tu o paragony fiskalne). Przykładowo, przy sprzedaży dań gastronomicznych i alkoholu, ujmowanie na paragonie całości podstawy opodatkowania wartościowo, jednocześnie z takim określeniem przedmiotu sprzedaży, który pozwala na zastosowanie obniżonej stawki podatku od towarów i usług. Zatem sprzedawany alkohol czy kawa zostają opodatkowane obniżoną stawką podatku VAT. Ryzyko wprowadzania do sprzedaży alkoholu nie opodatkowanego uprzednio podatkiem akcyzowym Powyższy problem dotyczy w zasadzie całego obszaru działalności gastronomicznej, ze szczególnym uwzględnieniem działalności polegającej na zapewnianiu obsługi gastronomicznej różnego rodzaju imprez (np. wesela), czyli usług o stosunkowo wysokiej odpłatności. Alkohol nabywany jest z nielegalnych źródeł i wprowadzany do obrotu w opakowaniach imitujących wyroby firmowe i opodatkowane podatkiem akcyzowym. Środkiem ujawniania tego rodzaju działań może być między innymi właściwa współpraca z innymi organami administracji rządowej lub samorządowej

4 (np. w zakresie deklarowanej wysokości sprzedaży dla celów ustalenia wysokości opłaty za zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych, w trybie regulacji art.111 ust.5 ustawy z dnia 26 października 1982 r., o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi). Ponadto niskie wartości sprzedaży deklarowanej w tym trybie (w deklaracjach podatkowych zarówno w podatkach dochodowych jak i podatku od towarów i usług nie wyodrębnia się osobno wartości sprzedaży alkoholu), przy odpowiedniej skali działalności mogą wskazywać, iż podatnik prowadzi sprzedaż alkoholu poza tzw. oficjalnym obiegiem. Ryzyko nie wykazywanie do opodatkowania przychodów z tzw. napiwków Napiwki uzyskiwane w związku z działalnością gastronomiczną, jak w każdym innym przypadku podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym w zależności od tego, czy pracodawca dzieli tego rodzaju kwoty na pracowników (obowiązek płatnika podatku dochodowego) czy też pracownicy uzyskują napiwki samodzielnie, bezpośrednio od klienta (przychody z innych źródeł, samodzielne opodatkowanie). W różnego rodzaju punktach sprzedaży gastronomicznej funkcjonują różne formy otrzymywania napiwków, a w szczególności: bezpośrednio od klienta (gotówka), pośrednio od klienta np. poprzez określoną dopłatę przy płatności kartą płatniczą, pośrednio od klienta, poprzez pozostawienie gotówki w wyznaczonym miejscu (np. odpowiedni pojemnik na napiwki przy kasie). Jest to jeden z najtrudniejszych do wykrycia obszarów działania zważywszy, iż tego rodzaju należności w przypadku uzyskiwania ich w formie gotówki od klientów, w zasadzie są niewykrywalne (fakt otrzymania napiwku w określonej kwocie nie oznacza automatycznie, iż kwota ta nie zostanie przez beneficjenta opodatkowana). Tymczasem w skali globalnej można przyjąć, iż chodzi o kwoty rzędu wielu milionów złotych rocznie, pozostające poza obszarem opodatkowania zważywszy, iż np. w tzw. markowych restauracjach czy pubach, w których obowiązują bardzo wysokie ceny, odpowiadają im równie wysokie kwoty napiwków. Ryzyko nie wykazywania całości rzeczywistych wydatków związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą w celu zaniżenia podstawy opodatkowania Powyższe zjawisko dotyczy w szczególności podatników korzystających z opodatkowania w formach zryczałtowanych w przypadku, których wydatki kosztowe (zakupy surowców, materiałów, koszty najmu i dzierżaw itp.) związane z działalnością pozostają bez wpływu na podstawę opodatkowania. W tych przypadkach, nie ujawnianie powyższych wydatków ma na celu ukrycie rzeczywistych rozmiarów prowadzonej działalności i zaniżenia przychodów. Przykładowo, podatnik systematycznie dokonuje zakupów określonych surowców do gastronomii, lecz przechowuje jedynie część tych dokumentów, tj. odpowiadającą zaniżonemu w relacji do tych zakupów, przychodowi. Innym przykładem mogą być przypadki ujawnionych rażących rozbieżności między wysokością ponoszonych wydatków a wykazywanym przychodem ze sprzedaży (np. sam tylko koszt dzierżawy lokalu za dany okres wynosi zł, zaś wydatki na zakup materiałów i towarów do gastronomii zł, gdy

5 tymczasem podatnik wykazuje przychód za ten okres, przy zatrudnieniu dodatkowo 3 pracowników, w wysokości zł). Osobnym aspektem są tu również koszty zatrudnienia pracowników, których rzeczywiste rozmiary zatajane są z tych samych względów, mających na celu ukrycie rzeczywistych rozmiarów prowadzonej działalności gospodarczej. Ryzyko zatrudniania pracowników na czarno bądź zaniżania dokonywanych wypłat celem minimalizacji obciążeń wynikających z realizacji obowiązków płatnika podatku dochodowego od osób fizycznych Zjawisko powyższe rozpatrywać należy w dwóch ujęciach wywołujących skutki podatkowe, a mianowicie: - jako środek ukrywania rzeczywistych rozmiarów prowadzonej działalności gospodarczej (większa liczba pracowników musi rzutować na wyniki ekonomiczne firmy), - jako środek służący do unikania bądź minimalizacji obciążeń podatkowych z tytułu realizacji obowiązków płatnika podatku dochodowego od osób fizycznych. Ujawnianie tego rodzaju sytuacji utrudnia fakt, iż w znacznej większości przypadków, nie są zawierane umowy w formie pisemnej, a pracownicy szkoleni są przez pracodawców, by w razie kontroli twierdzili, iż są zatrudnieni pierwszy dzień, a ponadto brak jest dokumentacji potwierdzającej rzeczywisty okres zatrudnienia. Dodatkowo w przypadku działalności sezonowej, zazwyczaj zatrudniani są pracownicy spoza obszaru prowadzenia przez podatnika działalności (przyjezdni z głębi kraju), którzy zatrudniają się na krótki okres czasu, a następnie wyjeżdżają do domu (w takich przypadkach, przy braku stosownych dokumentów nie pozostaje żaden ślad). Najczęściej zatrudniane są osoby do prac pomocniczych (sprzątanie pokoi, konserwacja sprzętu, obsługa gości), gdzie nie są wymagane praktycznie żadne kwalifikacje zawodowe. Oferowane są niskie wynagrodzenia, praca bez umowy, bez obciążeń podatkowych jak również w zakresie ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. Ryzyko dokonywania faktycznych zakupów surowców do gastronomii w oparciu o dokumenty zawierające nierzetelne dane Powyższe zjawisko dotyczy w zasadzie zbywców określonych towarów dla celów gastronomicznych, którzy chcą ukryć w ogóle fakt prowadzenia działalności gospodarczej bądź jej rzeczywiste rozmiary. Równoległym motywem tego rodzaju działania z punktu widzenia dostawcy określonych towarów mogą być różnego rodzaju ograniczenia związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą (motywy poza podatkowe) np. limity połowowe w rybołówstwie czy też określone okresy ochronne). Podatnik dysponując towarem złowionym poza limitem nie ujawnia tego faktu, by nie ponieść negatywnych konsekwencji prawnych w efekcie, czego wprowadza towar do obrotu na podstawie fałszywych dokumentów. Takie działania są niebezpieczne z uwagi na fakt, iż obie strony akceptują nielegalność transakcji i mogą odpowiednio manipulować wartościami w fakturach np. faktyczna cena

6 1 kg ryby wyniosła 10,00 zł, zaś na fakturze 17,00 zł za kg (z punktu widzenia zbywcy powyższe i tak pozostaje bez znaczenia, bowiem nie odprowadza on w ogóle podatku). Ryzyko zawyżania kosztów uzyskania przychodów o wydatki niemające związku z działalnością gospodarczą Im większy rozmiar działalności gastronomicznej, tym wyższe ryzyko obciążania kosztów uzyskania przychodów wydatkami nie związanymi z prowadzoną działalnością (np. wydatki ponoszone na cele prywatne podatnika), które mogą dotyczyć nie tylko taboru samochodowego, ale również wyposażenia a także wyżywienia członków rodziny, znajomych itp. Natomiast w przypadku usług zakwaterowania prowadzonych sezonowo w atrakcyjnych turystycznie regionach kraju (np. Wybrzeże, obszary górskie, Bieszczady itp.), funkcjonuje bardzo duża liczba podmiotów, które dla potrzeb tej działalności wykorzystują własne, wielokrotnie bardzo znacznych rozmiarów, budynki mieszkalne, w których równolegle zamieszkują wraz z rodziną przez cały rok (tzw. zabudowa mieszkalno pensjonatowa). W efekcie powyższego niekiedy bardzo trudno jest rozpoznać, a następnie rozgraniczyć określone wydatki ponoszone wyłącznie do działalności gospodarczej od wydatków prywatnych - dotyczy to zarówno procesu wytworzenia, wyposażenia obiektów jak i ich eksploatacji. Ryzyko obciążania kosztów uzyskania przychodów fakturami dokumentującymi fikcyjne wydatki, wystawionymi przez podmioty nieistniejące Powyższe zjawisko dotyczy podmiotów działających w różnym zakresie, w przypadku których charakter prowadzonej działalności daje dodatkowe, negatywne możliwości. Przykładowy mechanizm może dotyczyć księgowania w dokumentacji podatkowej faktur dokumentujących faktycznie wykonane usługi oraz dokumentujących usługi fikcyjne, np. koszty kilku przewodników (gdy np. był tylko jeden), koszty transportu do określonych miejsc (w sytuacji, gdy np. grupa osób w ogóle w tych miejscach nie była), koszty wyżywienia czy zakwaterowania. Ryzyko nie spełniania warunków do korzystania z dotacji przedmiotowych dla barów mlecznych Nieprawidłowości związane są z gastronomią i dotyczą zawyżania marż (stosowanie ich w rzeczywistości w wysokości wyższej niż 30%), nieprowadzenia stosownych ewidencji bądź prowadzenia ich w sposób nierzetelny. Źródła wiedzy o ryzyku: - analizy własne na podstawie danych z przeprowadzonych kontroli podatkowych oraz sprawdzeń w ramach akcji Weź paragon jak również wyniki czynności sprawdzających i postępowań podatkowych, - analizy informacji zewnętrznych o ewentualnym naruszeniu przepisów prawa podatkowego (w tym w szczególności doniesienia zewnętrzne);

7 - analizy podmiotów trzecich, np. GUS, - baza danych CEIDG, - informacje od UKS i organów ścigania, - informacje od podmiotów trzecich, np. PIP, PIH, ZUS, - informacje z mediów i portali internetowych, - opracowania organizacji biznesowych i branżowych, - wyniki czynności sprawdzających, kontroli podatkowych i postępowań podatkowych (w tym: w zakresie VZM), - dokumentacja gromadzona przez organy wydające zezwolenia na sprzedaż alkoholu. Interesariusze: - administracja: PIH, PIP, ZUS, powiatowi i miejscy inspektorzy ochrony praw konsumentów, podmioty i agencje państwowe odpowiedzialne za przyznawanie dotacji, jednostki samorządu terytorialnego; - biznes: podmioty gospodarcze świadczące usługi gastronomiczne i zakwaterowania działające zgodnie z prawem, klienci, w szczególności niekomercyjni, pracownicy firm prowadzących działalność gastronomiczną i związaną z zakwaterowaniem.