Instrukcja obsługi stomatologicznego fantomu testowego

Transkrypt

1 Instrukcja obsługi stomatologicznego fantomu testowego Dent/digitest 3 Opracował: mgr inż. Jan Kalita 1

2 Spis treści. 1. Opis techniczny Przeznaczenie fantomu Budowa fantomu Procedura pomiaru Opis Pozycjonowanie fantomu dla aparatów punktowych Pozycjonowanie fantomu dla projekcji panoramicznej Pozycjonowanie fantomu dla projekcji cefalometrycznej 7 3. Analiza i interpretacja wyników Opis Wizualna ocena rozdzielczości Ocena granicznego kontrastu Powtarzalność dawki ekspozycji Kontrola osiowości wiązki Ocena błędów pomiarów 14 Formularz testu wewnętrznego aparatu RTG z systemem cyfrowym 15 Fantom został wykonany w oparciu o normy: DIN , DIN PN-EN , IEC

3 1. Opis techniczny Uniwersalny fantom do zastosowań w stomatologii dla systemów cyfrowych, opracowany wg norm: - DIN V , - DIN , - IEC , - IEC Przeznaczenie fantomu. Fantom przeznaczony jest do regularnych pomiarów stałości parametrów stomatologicznych zestawów cyfrowych Aparat RTG + system radiografii. Użycie fantomu odbywa się wg poniższego opisu. Przy użyciu powyższego fantomu są sprawdzane takie parametry jak: - rozdzielczości - granicznego kontrastu - powtarzalności dawki ekspozycji - osiowości 3

4 1.2. Budowa fantomu. Pięcioczęściowy fantom dent/digitest 1.0 (80x80x35) składa się z warstw aluminium i szkła akrylowego. Poniższy rysunek pokazuje schemat budowy wewnętrznej z usytuowaniem elementów testowych. A szkło akrylowe (18mm) B kieszeń na czujnik obrazu C kieszeń na sondę pomiarową dawki D filtr aluminiowy (0,5mm) z detalami kontrastu ( cztery obiekty o średnicach: 1; 1,5; 2,0; 2,5 mm) E Szkło akrylowe (3mm) z elementami rozdzielczości (2,5/2 ; 8/3 ; 1/5 ; 0/5 ; 8/6,3 Lp/mm) F filtr aluminiowy (8mm) G pierścień centrujący dla tubusa ze szkła akrylowego (8mm) 4

5 2. Procedura pomiaru 2.1. Opis Dla właściwego pomiaru żądanych parametrów fantomu należy tak dobrać warunki ekspozycji (kv, ma, s) aby była widoczna na obrazie jak największa liczba szczegółów. Po ustaleniu właściwych nastaw aparatu należy zachować uzyskany obraz (dla tych nastaw) w pamięci komputera jako obraz referencyjny. Testy wykonuje się raz w miesiącu i otrzymany obraz za każdym razem porównuje się do obrazu referencyjnego i ocenia się wg. kryteriów podanych w dalszej części instrukcji. Otrzymane wyniki należy zanotować w karcie pomiarowej Pozycjonowanie fantomu dla aparatów punktowych W pierwszej kolejności należy umieścić czujnik radiografii w kieszeni fantomu tak aby strona aktywna czujnika była skierowana w kierunku wyciętych okręgów centrujących fantomu i jednocześnie pokrywała wszystkie elementy testujące fantomu. Ze względu na występujące różne rozmiary czujników, kieszeń fantomu jest większa. Czujnik po włożeniu do kieszeni należy dosunąć do prawej ścianki kieszeni, aby objąć obrazem elementy testowe. Tubus Stożek Fantom Czujnik radiografii / błona RTG Rysunek pokazuje sposób ułożenia fantomu na tubusie głowicy. Tubus wychylony maksymalnie w górę. Fantom musi za każdym razem być tak samo ustawiony zgodnie z przyjętym referencyjnym wzorcem. Fantom musi przylegać całą swoją powierzchnią do obrysu końca tubusa. Wycięte okręgi w powierzchni fantomu umożliwiają centralne nałożenie fantomu na tubus. 5

6 Po zakończeniu etapu ustawień fantomu i czujnika należy wybrać żądane referencyjne parametry aparatu (kv, ma, s), uaktywnić czujnik i wykonać ekspozycję Pozycjonowanie fantomu dla projekcji panoramicznej A Kaseta lub detektor cyfrowy C 0,8 mm filtr miedziany (jako filtr ekwiwalentny pacjenta) D fantom E przesłona aparatu (kolimator) F Lampa RTG G warstwa obrazu Fantom należy umieścić na podpórce pod brodę uwzględniając następujące wskazówki kieszeń czujnika skierowana do dołu pierścień centrujący skierowany do aparatu ustawić fantom tak aby obraz linii pozycjonowania kła padał na środek wgłębienia na bocznej 6

7 ściance fantomu, jeżeli aparat nie posiada takiej linii to wówczas ustawić fantom tak aby powierzchnia czołowa fantomu dotyka końca zagryzaka pionowy promień centrujący aparatu musi padać na wycięcie znajdujące się po stronie czołowej fantomu. Filtr z blachy miedzianej należy przymocować do głowicy aparatu przesłaniając szczelinę kolimatora. Dla właściwego pomiaru żądanych parametrów fantomu należy tak dobrać warunki ekspozycji (kv, ma, s) aby była widoczna na obrazie jak największa liczba szczegółów. Wykonać zdjęcie panoramiczne Pozycjonowanie fantomu dla projekcji cefalometrycznej A Kaseta lub detektor cyfrowy C 0, 8 mm Cu filtr z blachy miedzianej (jako filtr ekwiwalentny pacjenta) D fantom E przesłona aparatu (kolimator) F Lampa RTG 7

8 Do wykonania testu dla projekcji cefalometrycznej należy użyć tylko metalowej warstwy fantomu. Należy rozłożyć fantom i użyć tylko środkowej metalowej warstwy fantomu. Fantom należy umieścić przed kasetą RTG od strony głowicy RTG. Powierzchnia fantomu powinna stykać się z powierzchnią kasety RTG w takim obszarze kasety, aby na uzyskanym radiogramie fantom był widzialny w całości. Dla właściwego pomiaru żądanych parametrów fantomu należy tak dobrać warunki ekspozycji (kv, ma, s ) aby była widoczna na obrazie jak największa liczba szczegółów. Po umocowaniu fantomu i ustawieniu parametrów ekspozycji należy wykonać zdjęcie. 3. Analiza i interpretacja wyników 3.1. Opis Wielkość otrzymanego obrazu elementów testowych na monitorze musi mieć zawsze to samo powiększenie co przyjęty na wstępie obraz referencyjny jak również stopień jasności i kontrastu. 8

9 3.2. Wizualna ocena rozdzielczości. Stałość i wartość rozdzielczości jest badana na podstawie wizualnej oceny obrazu fantomu. Do tego celu służy zintegrowany test liniowy. Test liniowy Analizując test liniowy sprawdzamy dla jakiej wartości Lp. grupy linii zlewają się w jedną. Realna odczytana rozdzielczość tj. rozdzielczość grupy linii dla której są jeszcze widoczne pojedyncze linie. Wymagana najmniejsza rozdzielczość dla zdjęć wewnątrzustnych cyfrowych wynosi 5,0Lp/mm Wymagana najmniejsza rozdzielczość dla zdjęć panoramicznych i cefalometrycznych cyfrowych wynosi 2,5Lp/mm 9

10 3.3. Ocena granicznego kontrastu Test kontrastu Graniczny kontrast ocenia się na podstawie wizualnej analizy obrazu testu kontrastu. Test kontrastu zawiera 4 okrągłe obiekty o średnicach: 1 ; 1,5 ; 2 ; 2,5 ; mm. Dla aparatów punktowych wymaga się aby wszystkie cztery elementy były widoczne na obrazie. Dla projekcji panoramicznej wymaga się aby były widoczne dwa elementy 2mm i 2,5 mm Dla projekcji cefalometrycznej wymaga się aby był widoczny jeden element 2,5 mm 3.4. Powtarzalność dawki ekspozycji Powtarzalność dawki ocenia się na podstawie poniższego obrazu uzyskanego po prześwietleniu fantomu. Należy dobrać tak parametry ekspozycji, aby każdy z trzech pasów był widoczny wraz z wewnętrznymi okręgami. Ocenę powtarzalności dawki wykonuje się porównując stopień zaczernienia środkowego pasa z pasami skrajnymi których zaczernienie odpowiada różnicy dawki w wysokości ± 20%. 10

11 Przed przystąpieniem do oszacowania powtarzalności dawki należy obrać obraz referencyjny służący do porównań. Poniższe ilustracje pokazują sposób porównania stopni zaczernienia poszczególnych radiogramów (obrazów fantomu). Obraz referencyjny Obraz testowany Obraz referencyjny Obraz testowany 11

12 Dopuszcza się odchylenie o jeden stopień szarości (pasek), które odpowiada 20% odchyleniu dawki. Do sprawdzenia powtarzalności dawki ekspozycji dla projekcji panoramicznych i cefalometrycznych można wykorzystać densytometr mierząc gęstość optyczną środkowego pola. Dla radiografii i cyfrowych aparatów panoramicznych należy mierzyć gęstość jednorodnego pola dla środkowego pasa powyższego testowego obrazu. Dopuszcza się odchyłkę 20%. Wielkość pola promieniowania Aby dokonać pomiaru wielkości pola promieniowania należy zmierzyć odległość od krawędzi x do krawędzi y przy pomocy linijki lub narzędzia do pomiaru długości zawartego w oprogramowaniu z radiografii. krawędź x krawędź y Odczytaną wartość przemnażamy przez współczynnik k odpowiednio: - dla tubusa 20 cm k= 1,86 - dla tubusa 30 k= 1, Kontrola osiowości wiązki Kontrolę osiowości wiązki należy przeprowadzić przy użyciu stożka centrującego. Powyższy stożek należy umieścić centralnie w środku pola promieniowania na powierzchni fantomu wg. Rysunku. Następnie należy dokładnie przystawić tubus aparatu do obrysu fantomu i wykonać ekspozycję. Po wykonaniu ekspozycji pojawi się obraz z dwoma okręgami. 12

13 Pozycjonowanie stożka na powierzchni fantomu Stożek centrujący Ocena otrzymanego obrazu. Jeżeli jest prawidłowo ustawiona osiowość w lampie RTG to otrzymany obraz pokaże duży okrąg zawierający drugi o mniejszej średnicy, Jeżeli osiowość lampy RTG jest nieprawidłowa to otrzymany obraz pokaże okrąg o mniejszej średnicy wykraczający poza duży okrąg. 13

14 3.6. Ocena błędów pomiarów Jeżeli przeprowadzone testy wykażą nieprawidłowość systemu RTG należy skontrolować: nastawy aparatu RTG, zamocowanie fantomu i czujnika, ustawienia radiografii. Gdy powyższe ustawienia są prawidłowe a mimo mierzone wartości przekraczają wartości graniczne to należy skontaktować się z serwisem w celu usunięcia przyczyny uszkodzenia. 14

15 Przystawka cefalo Aparat panoramiczny Aparat punktowy Formularz testu wewnętrznego aparatu RTG z systemem cyfrowym Dane właściciela : Warunki ekspozycji Rok. Miesiące Dane pracowni: Opis systemu cyfrowego: Legenda : P wynik prawidłowy NP wynik nieprawidłowy... kv... ma... ms... kv... ma... ms... kv... ma... ms Wersja oprogramowania systemu cyfrowego : Osiowość wiązki promieniowania Wartość rozdzielczości Lp/mm Kontrast graniczny Powtarzalność dawki / ekspozycji Wielkość pola promieniowania [mm] Wartość rozdzielczości Lp/mm Kontrast graniczny Powtarzalność dawki / ekspozycji Wartość rozdzielczości Lp/mm Kontrast graniczny Powtarzalność dawki / ekspozycji Podpis testującego Częstość wykonywania testów : 4. osiowość 1raz/m-c 5. rozdzielczość 1raz/pół roku 6. kontrast 1raz/m-c 7. powtarzalność dawki 1raz/m-c 8. wielkość pola promieniowania 1raz/m-c 15