Wprowadzenie Znajomoœæ jêzyka szwedzkiego pozwoli Ci tak e porozumiewaæ siê z Duñczykami czy Norwegami!

Transkrypt

1

2

3 Wprowadzenie Polskê i Szwecjê ³¹cz¹ œcis³e wiêzy handlowe, kulturalne i historyczne. Symbolem powi¹zañ historycznych jest postaæ Zygmunta III Wazy króla Szwecji i Polski, któremu zawdziêczamy przeniesienie stolicy z Krakowa do Warszawy. Z historii najnowszej dobrze znane jest silne poparcie Szwecji dla spraw Polski w latach 80. i po roku Od lat 90. XX wieku kontakty miêdzy naszymi krajami systematycznie siê rozwijaj¹. Bliskoœæ geograficzna, liczne po³¹czenia promowe i komunikacja lotnicza ze Skandynawi¹ u³atwiaj¹ kontakty turystyczne. Polacy odkrywaj¹ piêkno tego wielkiego, lesistego kraju o przebogatej i nieskalanej cywilizacj¹ przyrodzie. Zanika mit o ch³odnym klimacie Pó³nocy wbrew pozorom lato bywa tam gorêtsze ni w Polsce. Wzrasta te wymiana kulturalna miêdzy Szwecj¹ i Polsk¹. Dobrze znane s¹ w Polsce filmy Ingmara Bergmana, wœród m³odych czytelników niegasn¹c¹ popularnoœci¹ ciesz¹ siê ksi¹ ki Astrid Lindgren. Niebagateln¹ rolê w rozwoju kontaktów miêdzynarodowych odgrywaj¹ handel i gospodarka. Zarówno wielkie szwedzkie firmy (np. Volvo czy IKEA), jak i œrednie przedsiêbiorstwa otwieraj¹ w Polsce swoje przedstawicielstwa lub zwiêkszaj¹ wspó³pracê handlow¹ z naszym krajem. Wszystko to wp³ywa na rosn¹ce zainteresowanie jêzykiem szwedzkim. Naucza siê go na kilku polskich uniwersytetach, w wybranych liceach ogólnokszta³c¹cych i oczywiœcie na kursach jêzykowych. Mimo powszechnej znajomoœci jêzyka angielskiego wœród Szwedów szczególnie m³odego pokolenia kontakty zawierane w jêzyku szwedzkim s¹ pe³niejsze i pozwalaj¹ na lepsz¹ komunikacjê miêdzy Polakami i Szwedami. Ucz¹c siê na kursie ESKK, poznasz nie tylko jêzyk szwedzki, ale i sam¹ Szwecjê. Dowiesz siê sporo o kulturze, historii, atrakcjach turystycznych, a tak e o yciu codziennym mieszkañców Szwecji. Znajomoœæ jêzyka szwedzkiego pozwoli Ci tak e porozumiewaæ siê z Duñczykami czy Norwegami! Ró nice miêdzy jêzykami skandynawskimi s¹ tak niewielkie, e taka komunikacja jest mo liwa. Ca³a Skandynawia stanie przed Tob¹ otworem, bowiem jêzyk szwedzki jest te stosowany w szwedzkojêzycznej czêœci Finlandii. Efektywnoœæ nauki gwarantuje sta³a i powtarzalna struktura poszczególnych zeszytów lekcyjnych. W ka dym zeszycie znajdziesz dwie lekcje. Ka da lekcja sk³ada siê z dwóch czêœci podzielonych na sekcje. W sekcjach A i B (z wyj¹tkiem A4) wprowadzony jest nowy materia³ leksykalny i gramatyczny. Sekcje CiA4s³u ¹ powtórzeniu i utrwaleniu zdobytej wiedzy. Ka da lekcja koñczy siê zestawieniem najwa niejszych regu³ gramatycznych w niej wprowadzonych. Na koñcu zeszytu natomiast znajduj¹ siê praca domowa, klucz do æwiczeñ z sekcji CiA4oraz s³owniczek zawieraj¹cy wszystkie s³ówka i zwroty wprowadzone w obu lekcjach. Æwiczenia we wszystkich sekcjach A (z wyj¹tkiem A4) i B polegaj¹ na uzupe³nianiu luk oraz przekszta³caniu i t³umaczeniu zdañ. Prawid³owe odpowiedzi zaznaczone s¹ czerwonym drukiem. Zanim zaczniesz udzielaæ odpowiedzi, czerwony tekst nale y zas³oniæ za³¹czonym do kursu specjalnym filtrem. Jest to istotny element wspomagaj¹cy samodzieln¹ naukê. Tekst powinien byæ ods³oniêty dopiero po samodzielnym rozwi¹zaniu æwiczenia, przet³umaczeniu zdania itd. wówczas mo esz sprawdziæ poprawnoœæ wybranego rozwi¹zania. Æwiczenia zosta³y dobrane w taki sposób, by umo liwiæ natychmiastowe zastosowanie i sprawdzenie wiedzy leksykalnej i gramatycznej zdobytej w danej sekcji. Æwiczenia zamieszczone w sekcjach C1, C2, C3 i A4 s¹ bardziej urozmaicone i maj¹ na celu powtórzenie i ugruntowanie wiadomoœci zdobytych w kilku sekcjach, ca³ej lekcji b¹dÿ obu lekcjach. Ka de æwiczenie nale y wykonaæ samodzielnie, a nastêpnie sprawdziæ poprawnoœæ udzielonych odpowiedzi z kluczem zamieszczonym na koñcu zeszytu i z nagraniami. Pod koniec sekcji A (z wyj¹tkiem sekcji A4) i B znajdziesz uwagi na temat wymowy szwedzkiej i jej transkrypcjê (zapis) oraz krótkie æwiczenia fonetyczne. Na platformie internetowej ESKK dostêpne s¹ nagrania wszystkich tekstów szwedzkich: nowych s³ówek, dialogów i tekstów zwartych, æwiczeñ i ich rozwi¹zañ, przyk³adów s³ówek i zdañ wystêpuj¹cych w regu³kach. Teksty polskie o mniejszym znaczeniu merytorycznym zosta³y skrócone lub pominiête. Ponadto nie zosta³y nagrane niektóre informacje gramatyczne. Czêste s³uchanie nagrañ 1

4 pozwoli Ci oswoiæ siê z brzmieniem dÿwiêków oraz intonacj¹ jêzyka szwedzkiego i szybko opanowaæ zasady wymowy. Radzimy wiernie naœladowaæ wymowê lektorów, korzystaæ z uwag w zeszytach, powtarzaæ na g³os s³owa, zwroty czy ca³e zdania (na przyk³ad przed lustrem, kontroluj¹c u³o enie narz¹dów mowy). W naszym kursie bêdziemy stosowaæ miêdzynarodowe znaki transkrypcji fonetycznej (IPA). Transkrypcja IPA jest powszechnie stosowana w wiêkszoœci renomowanych s³owników. Jej znajomoœæ u³atwia korzystanie z tych wydawnictw. W lekcjach kursu wymowa podawana jest w nawiasach kwadratowych. Dodatkowymi czynnikami u³atwiaj¹cymi przyswajanie wiedzy s¹ specjalne symbole graficzne stosowane na marginesach oraz okreœlone rozwi¹zania typograficzne stosowane w tekstach lekcji: napisany kursyw¹ tekst znajduj¹cy siê przy tym symbolu zawiera wa ne informacje dotycz¹ce gramatyki oraz u ycia s³ówek! w ramkach zamieszczone s¹ dodatkowe informacje dotycz¹ce gramatyki, u ycia s³ówek lub wymowy zadania kontroluj¹ce znajomoœæ nowych s³ówek, gramatyki lub wymowy (dotyczy sekcji A i B, z wy³¹czeniem sekcji A4) nowe s³ówka i wyra enia Nasze kursy wyró niaj¹ siê bezpoœrednim stylem wyk³adu. Mamy nadziejê, e ten sposób zwracania siê do Ciebie w materia³ach lekcyjnych spotka siê z Twoim zrozumieniem. Jak siê wkrótce przekonasz, forma Pan/Pani wystêpuje w jêzyku szwedzkim niezwykle rzadko i w codziennych kontaktach ze Szwedami jest w³aœciwie zbêdna. No, chyba e bêdziesz mieæ zaszczyt porozmawiaæ z jakimœ szwedzkim dostojnikiem pañstwowym. Kto wie, w yciu wszystko jest mo liwe... Zapraszamy zatem do nauki! 2

5 LEKCJA 1 czêœæ pierwsza A1 W lekcjach kursu bêdzie nam stale towarzyszyæ kilku bohaterów. W pierwszym dialogu poznasz sympatyczn¹ rodzinê Janssonów zamieszka³¹ w miejscowoœci Skövde oraz przyjaciela tej e rodziny. W³¹cz p³ytê i powtórz na g³os ich imiona i nazwiska. Göran Jansson > [j :ran Êj :ns n] Karin Jansson > [k :r n Êj :ns n] Olle Jansson > [ol: Êj :ns n] Åsa Jansson > [o:sa Êj :ns n] Mats Svensson > [mats Êsv n:s n] Zanim wys³uchasz dialogu, zapoznaj siê ze s³ówkami i wyra eniami, które w nim wystêpuj¹. Ka de z nich jest nagrane dwukrotnie. Ty te, s³uchaj¹c p³yty, powtórz ka de s³owo i wyra enie dwa razy na g³os; zwróæ tak e uwagê na polskie t³umaczenie: Vad heter du? > [va Êhe:t r ] Jak siê nazywasz? jag > [j /:/] ja Göran Jansson > [j :ran Êj :ns n] mêskie imiê i nazwisko är > [ :] jestem, jesteœ, jest (wszystkie formy osobowe) lärare > [`l :rar ] nauczyciel bor > [bu:r] mieszkam (wszystkie formy osobowe) i > [i/:/] w Skövde > [` vd ] miasto w œrodkowej Szwecji och > [ k:, o:] i Karin > [`k :r n] imiê eñskie gift > [j f:t] mê atka, onaty med > [m ] z Mats Svensson > [mats Êsv n:s n] mêskie imiê i nazwisko studerar > [st Êde:rar] studiujê (wszystkie formy osobowe) vem > [v m:] kto det > [d :] to där > [d :r] tam här > [h :r] tu han > [han:] on hon > [hun:] ona hur gammal > [h :r `gam:al] ile lat (dos³. jak stary) Olle > [`ol: ] imiê mêskie Åsa > [`o:sa] imiê eñskie sex år > [s k:s o:r] szeœæ lat tre > [tre:] trzy Zapewne nie zapamiêta³eœ wszystkich s³ówek, ale nie przejmuj siê tym zbytnio. Przyswoisz je sobie, s³uchaj¹c dialogu i wykonuj¹c æwiczenia zawarte w tej sekcji. Pos³uchaj zatem krótkiej prezentacji bohaterów, staraj¹c siê wy³owiæ z tekstu jak najwiêcej znaczeñ: X: Vad heter du? Göran: Jag heter Göran Jansson. Jag är lärare. Jag bor i Skövde. X: Och vad heter du? Karin: Jag heter Karin. Jag är gift med Göran. X: Och du? Mats: Jag heter Mats, Mats Svensson. Jag studerar i Skövde. X: Och vem är det här? Göran: Det här är Olle. X: Hur gammal är han? Göran: Han är sex år. 3

6 X: Och vem är det här? Karin: Det här är Åsa. X: Hur gammal är hon? Karin: Åsa är tre år. Pos³uchaj dialogu jeszcze raz i powtarzaj za lektorami ka de zdanie: Vad heter du? Jak siê nazywasz? Jag heter Göran Jansson. Nazywam siê Göran Jansson. Jag är lärare. Jestem nauczycielem. Jag bor i Skövde. Mieszkam w Skövde. Och vad heter du? A jak ty siê nazywasz? Jag heter Karin. Mam na imiê Karin. Jag är gift med Göran. Jestem on¹ Görana (dos³. Jestem mê atk¹ z Göranem). Och du? A ty? Jag heter Mats, Mats Svensson. Nazywam siê Mats, Mats Svensson. Jag studerar i Skövde. Studiujê w Skövde. Och vem är det här? A kto to jest? Det här är Olle. To jest Olle. Hur gammal är han? Ile on ma lat? Han är 6 år. On ma 6 lat. Och vem är det här? A kto to jest? Det här är Åsa. To jest Åsa. Hur gammal är hon? Ile ona ma lat? Åsa är 3 år. Åsa ma 3 lata. Teraz zapoznaj siê, proszê, z komentarzem do tego materia³u: Szwedzi zwracaj¹ siê do siebie, stosuj¹c najczêœciej tak e wobec osób nieznajomych nieformaln¹ formê ty ( du / Du ). Formê oficjaln¹ ni/ni, odpowiadaj¹c¹ polskiemu pan/pani, stosuje siê w sytuacjach szczególnie oficjalnych lub wobec osób, którym pragnie siê okazaæ wyj¹tkowy szacunek. Poniewa przedstawione w naszych lekcjach sytuacje maj¹ charakter codzienny, bêdziemy siê pos³ugiwaæ form¹ bezpoœredni¹ du. W dialogu wyst¹pi³o podstawowe pytanie o nazwisko lub imiê i nazwisko, zachowuj¹ce nastêpuj¹cy szyk:! zaimek pytaj¹cy + czasownik + podmiot VAD HETER DU? W jêzyku szwedzkim szyk wyrazów w zdaniu jest œciœle okreœlony w przeciwieñstwie do jêzyka polskiego charakteryzuj¹cego siê du ¹ dowolnoœci¹ w tym zakresie. W odpowiedzi na tak zadane pytanie us³yszeliœmy: Jag heter Göran Jansson. Jag heter Karin. Nazywam siê Göran Jansson (imiê i nazwisko). Mam na imiê Karin (imiê). Jeœli chcesz siê komuœ przedstawiæ, zdanie powinieneœ zacz¹æ od wyra enia jag heter. 4

7 Przedstaw siê zatem Szwedowi, raz podaj¹c swoje imiê i nazwisko, a raz samo imiê. Najpierw zapisz obie wersje, a nastêpnie odczytaj je na g³os: Jag heter.... Jag heter.... Teraz zapytaj, proszê, wyimaginowan¹ osobê o to, jak siê nazywa: > Vad heter du? W dialogu zosta³o zawartych tak e kilka dodatkowych informacji o Göranie i Karin: Jag är lärare. (Ja) Jestem nauczycielem. Jag bor i Skövde. Mieszkam w Skövde. Jag är gift med Göran. (Ja) Jestem on¹ Görana. Jag studerar i Skövde. (Ja) Studiujê w Skövde. Pad³o te pytanie dotycz¹ce dzieci Görana i Karin: Och vem är det där? W odpowiedzi na nie us³yszeliœmy: Det här är Olle. Det här är Åsa. A kto to jest (tam)? To jest Olle. To jest Åsa. Frazy det där är (dos³. to tam jest ) i det här är (dos³. to tu jest ) odpowiadaj¹ polskiemu to jest.! Zwróæ uwagê na wymowê zaimka det [d :] i czasownika är [ :]. W tzw. starannej mowie potocznej nastêpuje w nich redukcja koñcowych spó³g³osek: t i r. Teraz wykonaj krótkie æwiczenie. Wstaw zaimek det [d :] lub du [d :] w pytaniach, na które znasz ju odpowiedzi: Vad heter > du? Jag heter Karin. Vemär>det där? Det här är Åsa. Och vad heter > du? Jag heter Mats Svensson. Powróæmy do tekstu. Przy okazji dokonanej prezentacji bohaterów poznaliœmy kilka zaimków osobowych i czasowników. Zestawmy najpierw poznane zaimki osobowe: 1. jag ja 2. du ty 3. han, hon on, ona 5

8 Uzupe³nij teraz odpowiednim zaimkiem osobowym pytania dotycz¹ce nastêpuj¹cych zdañ: Hon heter Åsa. Vad heter > hon? Jag heter Göran. Vad heter > du? Han heter Göran Jansson. Vad heter > han? Przypomnijmy sobie tak e poznane czasowniki i odmieñmy je przez osoby: heta studera bo vara 1. jag heter studerar bor är 2. du heter studerar bor är 3. han heter studerar bor är hon heter studerar bor är Czasowniki szwedzkie maj¹ we wszystkich osobach liczby pojedynczej i mnogiej zawsze tê sam¹ koñcówkê. Koñcówkami tymi s¹: ar, er lub r.! Bezokoliczniki zakoñczone na samog³oskê (inn¹ ni a ) otrzymuj¹ koñcówkê osobow¹ r, np. bo jag bor ( mieszkaæ ja mieszkam ). Koñcówki osobowe najlepiej opanowywaæ wraz z podstawow¹ form¹ czasownika. W tekœcie rozpoczynaj¹cym lekcjê zosta³ u yty przyimek i ( w ): Jag bor i Skövde. Mieszkam w Skövde. Co móg³byœ powiedzieæ o sobie, bazuj¹c na wiadomoœciach, które do tej pory uzyska³eœ? Uzupe³nij poni sze zdania i odczytaj je g³oœno: Jag heter... Jag bor i... A jak zapytaæ o wiek danej osoby? W jêzyku szwedzkim, pytaj¹c o wiek, u ywa siê konstrukcji: Hur gammal är han? (Ile on ma lat?; dos³. Jak on jest stary?). W naszym dialogu na tak zadane pytanie Karin odpowiedzia³a: Han är sex år. On ma szeúã lat. Ze spójników poznaliœmy dotychczas och ( i, a ). Wyst¹pi³ on w nastêpuj¹cych zwrotach: Och vad heter du? A jak ty siê nazywasz? Och du? A ty? Na zakoñczenie sekcji A1 przedstawimy kilka uwag na temat wymowy i znaków u ywanych przy jej zapisie. 6

9 Jêzyk szwedzki charakteryzuje siê przede wszystkim du ¹ liczb¹ samog³osek. Co prawda liter przedstawiaj¹cych samog³oski jest dziewiêæ, ale ka da z nich posiada wariant d³ugi i krótki. W transkrypcji fonetycznej d³ugie samog³oski oznaczamy za pomoc¹ dwukropka, np. [ :]. Przeæwiczmy niektóre z nich na znanych nam przyk³adach. Zapoznaj siê z komentarzem i pos³uchaj wymowy zaprezentowanej przez lektora na p³ycie: d³ugie a [ :] wymawiamy z du ym rozwarciem ust, z domieszk¹ polskiego o Przeæwicz na g³os wymowê s³ów: Karin [`k :r n], jag [j /:/] d³ugie e [e:] przypomina wymowê e w polskim s³owie klej ; jest trochê d³u sze Powtórz za lektorem: heter [Êhe:t r] d³ugie o [u:] jest samog³osk¹ zaokr¹glon¹, wymawia siê je podobnie jak polskie u w s³owie buda ; jest bardziej napiête Przeæwicz na g³os: bor [bu:r] d³ugie u [ :] wymawia siê, zaokr¹glaj¹c wargi jak przy polskim u i wymawiaj¹c przy tym uk³adzie warg d³ugie i Przeæwicz zatem: du [d :], hur [h :r] d³ugie å [o:] jest podobne do polskiego o, lecz jest bardziej zaokr¹glone i napiête Powtórz za lektorem: Åsa [`o:sa], år [o:r] d³ugie ä [ :] przypomina wyd³u one polskie e w s³owie Ewa ; przed r jest bardziej otwarte ni przed innymi spó³g³oskami Przeæwicz na g³os: där [d :r], här [h :r], lärare [`l :rar ] poznaliœmy równie d³ugi i krótki wariant ö [ ] i [ :]; wariant krótki [ ] wymawiamy, jakbyœmy chcieli powiedzieæ e przy zaokr¹glonym uk³adzie warg do wymowy o ; drugi wariant jest d³u szy i bardziej otwarty (ze wzglêdu na r wystêpuj¹ce po samog³osce) Powtórz za lektorem: Skövde [` vd ], Göran [`j :ran] w s³owach Göran i,,gift wyst¹pi³a spó³g³oska g ; przed miêkkimi samog³oskami ( e, i, y, ä, ö ) odpowiada ona polskiemu j ; stoj¹c¹ w tej e pozycji zbitkê spó³g³oskow¹ sk [ ] wymawia siê podobnie jak polskie sz Powtórz na g³os: Göran [`j :ran], gift [j f:t], Skövde [` vd ] W jêzyku szwedzkim oprócz d³ugich i krótkich samog³osek wystêpuj¹ równie d³ugie i krótkie spó³g³oski. Powtórz na g³os wyrazy, w których wyst¹pi³a d³uga spó³g³oska m : vem [v m:] ( v wymawia siê jak polskie w ), gammal [`gam:al]!! Jak widzisz, d³uga spó³g³oska mo e byæ zapisywana jako podwójna lub pojedyncza. Podwójne spó³g³oski wymawia siê jako d³ugie. D³ugoœæ g³osek w jêzyku szwedzkim jest œciœle zwi¹zana z akcentem dynamicznym, czyli naciskiem na okreœlon¹ czêœæ wyrazu. Akcent ten jest bardzo wa ny, poniewa decyduje o wymowie samog³osek i spó³g³osek zarówno pod wzglêdem ich jakoœci, jak i d³ugoœci. W przeciwieñstwie do jêzyka polskiego jest to akcent ruchomy. Mo e padaæ zarówno na pierwsz¹, jak i np. na ostatni¹ sylabê. W transkrypcji fonetycznej zapisujemy go jako [Ê] lub [`] przed akcentowan¹ sylab¹ (ró nicê miêdzy pierwszym i drugim wariantem omówimy w nastêpnym zeszycie kursu). Teraz natomiast zwróæmy uwagê na fundamentaln¹ zasadê wymowy szwedzkiej: Sylaba akcentowana musi zawsze zawieraæ d³ug¹ g³oskê samog³oskê lub nastêpuj¹c¹ po niej spó³g³oskê. Np. w s³owach Karin [`k :r n] i gammal [`gam:al] akcent pada na pierwsz¹ sylabê. Jednak w pierwszym przypadku d³uga jest samog³oska a, a w drugim spó³g³oska m. 7

10 Na koniec omawiania g³osek nale y te wspomnieæ o wystêpuj¹cej w mowie potocznej redukcji spó³g³osek koñcowych. W naszym krótkim tekœcie dotyczy³o to wymowy nastêpuj¹cych s³ówek: jag [j /:/] vad [va] det [d :] är [ :] med [m ] B1 Poznaliœmy wstêpnie naszych bohaterów. Pos³uchajmy teraz ich rozmowy. Oto Göran Jansson, spaceruj¹c z on¹ po znanym Ci mieœcie Skövde, spotyka przypadkiem swojego dawnego kolegæ z rodzinnego miasta Umeå poùoýonego w póùnocnej Szwecji. Najpierw zapoznaj siê ze s³ówkami i wyra eniami, które wyst¹pi¹ w dialogu (po bezokoliczniku w nawiasie podajemy formê osobow¹ czasownika): hej > [h j:] czeœæ Det var länge sedan. > [d v Ês n:] Dawno siê nie widzieliœmy (dos³. To by³o dawno temu). Hur har du det? > [h rêh : d ] Jak ci siê wiedzie? tack > [tak:] dziêkujê bra > [br :] dobrze Hur mår du? > [h rêmo: ] Jak siê czujesz? göra (gör) > [`j :ra] robiæ vi > [vi:] my min > [m n:] mój, moja, moje kompis > [Êk m:p s] kolega, kole anka komma (kommer) > [`k m:a] przyjœæ, przyjechaæ, pochodziæ också > [Ê k:s ] te, równie från >[fr n] zprzyimek przestrzenny Umeå > [Ê :m ] miasto w pó³nocnej Szwecji fru > [fr :] ona Hälsa på oss! > [h lsaêpo: s] OdwiedŸ nas! någon gång > [no:g nê :] kiedyœ (dos³. jakiegoœ razu) gärna > [`j : a] chêtnie Går det bra... > [go Ê :] Czy mo e byæ... (dos³. Czy idzie dobrze...) i morgon > [ `m r: n] jutro klockan fem > [kl k:anê m:] o godzinie pi¹tej javisst > [jaêv s:t] oczywiœcie var > [v :r] gdzie ni > [ni:] wy på Torggatan > [po`t r:j~ g :tan] na ulicy Rynkowej fem (5) > [f m:] piêæ OK > [ Êk j:] dobrze då ses vi > [doê s:v ] w takim razie zobaczymy siê hej då > [Êh j: Êdo:] czeœæ (po egnanie) A teraz pos³uchaj dialogu: Göran: Hej Mats, det var länge sedan. Hur har du det? Mats: Hej Göran, tack, bra. Och hur mår du? Göran: Bara bra, tack. Vad gör du här, Mats? Mats: Jag studerar här i Skövde. Bor du här? Göran: Ja, vi bor här i Skövde. Karin! Det här är min kompis Mats. Han kommer också från Umeå. Mats! Det här är min fru Karin. Kom och hälsa på oss någon gång! Mats: Gärna. Går det bra i morgon klockan fem? Göran: Javisst. Mats: Var bor ni? Göran: På Torggatan 5. 8

11 Mats: Göran: OK. Då ses vi i morgon. Hej då. Hej. Wys³uchaj jeszcze raz dialogu i powtarzaj za lektorem ka de zdanie na g³os: Hej Mats, det var länge sedan. Czeœæ Mats, dawno siê nie widzieliœmy Hur har du det? (dos³. to by³o dawno). Jak siê masz? Hej Göran, tack, bra. Och hur mår du? Czeœæ Göran, dziêkujê, dobrze. A ty? Bara bra, tack. Vad gör du här, Mats? Dziêkujê, dobrze. Co tu robisz, Mats? Jag studerar här i Skövde. Bor du här? Studiujê tutaj w Skövde. Czy ty tutaj mieszkasz? Ja, vi bor i Skövde. Tak, mieszkamy w Skövde. Karin! Det här är min kompis Mats. Karin! To jest mój kolega Mats. Han kommer också från Umeå. On równieý pochodzi z Umeå. Mats! Det här är min fru Karin. Mats! To jest moja ona Karin. Kom och hälsa på oss någon gång! OdwiedŸ nas kiedyœ (dos³. PrzyjdŸ i odwiedÿ nas jakiegoœ razu). Gärna. Chêtnie. Går det bra i morgon klockan fem? Czy mo e byæ jutro o pi¹tej? (dos³. Czy jutro o pi¹tej jest dobrze?) Javisst. Oczywiœcie. Var bor ni? Gdzie (wy) mieszkacie? På Torggatan 5. Mieszkamy na ulicy Torggatan (dos³. ul. Rynkowej) 5. OK. Då ses vi i morgon. OK. W takim razie zobaczymy siê jutro. Hej då. Czeœæ. Hej. Czeœæ. W dialogu wyst¹pi³o kilka popularnych zwrotów grzecznoœciowych. Naucz siê ich na pamiêæ! fraza na powitanie (czêsto u ywana razem z imieniem): Hej (Göran)! Czeœæ (Göran)! frazy na po egnanie: Hej! Czeœæ! Hej då! Czeœæ! zwrot na po egnanie: Då ses vi i morgon! W takim razie zobaczymy siê jutro! gdy spotykamy kogoœ po d³ugim czasie, mówimy: Det var länge sedan. Dawno siê nie widzieliœmy. gdy pytamy kogoœ o samopoczucie, mówimy: Hur har du det? Jak ci siê wiedzie? lub Hur mår du? Jak siê czujesz? na powy sze pytania odpowiadamy: Tack, bra. Dziêkujê, dobrze. albo Bara bra, tack. Dobrze, dziêkujê. W dialogu wyst¹pi³o tak e praktyczne pytanie: Går det bra (i morgon klockan fem)? Czy mo e byæ (jutro o pi¹tej)? 9

12 Wstaw teraz poznane wyra enia do dialogu: A: Hej Mats, det var länge > sedan. Hur > har du det? B: > Tack, bra. Och hur > mår du? A: > Bara bra, tack. B: Kom och hälsa på oss någon gång! A: > Går det bra i morgon? B: Javisst. A: Då > ses vi i morgon! Hej då. B: > Hej. W dialogach zamieszczonych w sekcjach A1 i B1 pozna³eœ ju prawie wszystkie zaimki osobowe: jag (ja), du (ty), han (on), hon (ona), vi (my), ni/ni (wy lub rzadko obecnie u ywana forma grzecznoœciowa pan/pani/pañstwo). Czas zatem na odpowiednie æwiczenie. W ka dym zdaniu zast¹p podmiot odpowiednim zaimkiem osobowym: Karin bor i Skövde. > Hon bor i Skövde. Göran studerar. > Han studerar. Mats och Karin, kommer > ni i morgon? Olle, bor > du här i Skövde?! Zdanie szwedzkie musi zawieraæ podmiot wyra ony za pomoc¹ rzeczownika, imienia w³asnego lub zaimka osobowego. W jêzyku polskim z regu³y opuszcza siê podmiot wyra ony zaimkiem osobowym. Porównaj dla przyk³adu poni sze zdania w jêzyku szwedzkim i polskim: Bor du här? Czy (ty) mieszkasz tutaj? W sekcji tej poznaliœmy nowe czasowniki: komma ( przyjœæ, pochodziæ ), göra ( robiæ ), gå ( iœæ ). Przypomnijmy ich formy osobowe: Jag kommer från Umeå. Pochodzæ z Umeå. Vad gör du här? Co tutaj robisz? Går det bra i morgon? Czy mo e byæ jutro? W dialogu wyst¹pi³ te czasownik ses, który nale y do tzw. czasowników wzajemnych (reciproka verb). Czasowniki tego typu koñcz¹ siê na s i oznaczaj¹ czynnoœci wzajemne (tu: zobaczyæ siê z kimœ). Då ses vi i morgon! W takim razie zobaczymy siê jutro! Uzupe³nij teraz zdania o brakuj¹ce formy podanych czasowników: (bo) Var > bor han? (komma) Hon > kommer från Umeå. (gå) > Går det bra i morgon? (göra) Vad > gör du här? (ses) Då > ses vi i morgon! W sekcji A1 oraz B1 spotka³eœ siê z pytaniami typu: Vad heter du? Vem är det här? Var bor ni? Jak siê nazywasz? Kto to jest? Gdzie mieszkacie? 10

13 W pytaniach tych wystêpuje szyk: zaimek pytajny + czasownik + podmiot. W obecnej sekcji pojawi³o siê pytanie zachowuj¹ce inny szyk:! czasownik + podmiot + reszta zdania BOR DU HÄR? Pierwszy typ pytañ nazywamy pytaniami szczegó³owymi. W odpowiedzi na nie oczekujemy podania szczegó³ów: Vad heter du? Jag heter Mats Jansson. Drugi typ pytañ to pytania ogólne. Tworzy siê je przez inwersjê, czyli przestawienie czasownika na pocz¹tek zdania. W odpowiedzi na tak zadane pytanie oczekujemy podania ogólnej informacji: Bor du här? Czy mieszkasz tutaj? Ja, vi bor här i Skövde. Tak, (my) mieszkamy tutaj w Skövde. W nastêpnym æwiczeniu utwórz pytania do podanych odpowiedzi: Ja, han bor i Skövde. > Bor han i Skövde? Han bor i Skövde. > Var bor han? Ja, han heter Olle. > Heter han Olle? Han heter Mats. > Vad heter han? Do znanego nam ju przyimka i (i Skövde w Skövde) dosz³y przyimki från (från Umeå z Umeå) oraz på (på Torggatan na ulicy Torggatan). Wykonaj teraz krótkie æwiczenie polegaj¹ce na wstawianiu odpowiednich przyimków do zdañ: De bor > i Skövde > på Torggatan 5. Kommer du > från Umeå? Spróbuj okreœliæ swoje miejsce zamieszkania oraz urodzenia: Jag kommer > från.... Jag bor > i... > på.... Göran przedstawi³ sobie dwie osoby: Det här är min kompis Mats. Det här är min fru Karin. To (tu) jest mój kolega Mats. To (tu) jest moja ona Karin. Göran zastosowa³ znan¹ Ci ju z pierwszej sekcji konstrukcjê det här är ( to jest ) + okreœlenie osoby. W obu przypadkach chodzi³o o przedstawienie osoby, któr¹ zna lub z któr¹ jest zwi¹zany. Dlatego u y³ konstrukcji: zaimek dzier awczy min ( mój, moja, moje ) + rzeczownik. W ostatnim dialogu u yto pewnej konstrukcji dla okreœlenia czasu (godziny i dnia): (Går det bra) klockan fem? (Czy mo e byæ) o godzinie pi¹tej? I morgon klockan fem. Jutro o pi¹tej. Do podawania godziny w jêzyku szwedzkim u ywamy nastêpuj¹cej konstukcji: s³ówko klockan + liczebnik g³ówny (jeden, dwa, trzy itd.). Pozna³eœ tak e dwa nowe liczebniki, mo esz zatem utworzyæ nastêpuj¹ce wyra enia: Jutro o szóstej. I morgon klockan sex. Jutro o trzeciej. I morgon klockan tre. 11

14 Na zakoñczenie tej sekcji przeæwicz na g³os, powtarzaj¹c za lektorem, wymowê kilku g³osek: wymowa g przed miêkkimi samog³oskami Powtórz za lektorem: gärna [`j : a], göra [`j :ra], Göran [`j :ran], Torggatan [`t r:j~ g :tan] wymowa grupy spó³g³oskowej ng [ ] wymawia siê j¹ podobnie jak w polskim s³owie tango Powtórz za lektorem: länge [`l : ] do wyrazów czêsto skracanych w mowie potocznej nale y s³owo sedan (szczególnie w sta³ych zwrotach) Przeæwicz na g³os: sedan [s n:] zwróæ uwagê tak e na wymowê d³ugich i krótkich samog³osek w wyrazach vi, ni i min ; krótkie i wymawia siê jak w polskim s³owie list, natomiast d³ugie i jak w polskim s³owie kij (tylko trochê d³u ej) Powtórz za lektorem: vi [vi:], ni [ni:], min [m n:] C1 W tej sekcji nie wprowadzimy ju nowego s³ownictwa i gramatyki, lecz poœwiêcimy j¹ na powtórzenie s³ówek i wiadomoœci gramatycznych oraz rozwiniêcie umiejêtnoœci zdobytych do tej pory. Ka de æwiczenie wykonaj samodzielnie, a nastêpnie sprawdÿ poprawnoœæ swoich odpowiedzi z kluczem zamieszczonym na koñcu zeszytu oraz z p³yt¹. Æwiczenie 1 Jak zareagujesz, jeœli us³yszysz z ust Szweda nastêpuj¹ce pytania (nagrane na p³ycie)? Udziel ustnych odpowiedzi, a nastêpnie wpisz je poni ej: a. p³yta:... odpowiedÿ:... b. p³yta:... odpowiedÿ:... p³yta:... Æwiczenie 2 Wys³uchaj zdañ odnosz¹cych siê do treœci dialogów zamieszczonych w sekcjach A1 i B1 i zaznacz w tabelce, czy zdania s¹ prawdziwe, czy fa³szywe: Zdanie Prawdziwe Fa³szywe Æwiczenie 3 Wys³uchaj zdañ nagranych na p³ycie i zapisz je:

15 Æwiczenie 4 U³ó zdania twierdz¹ce lub pytaj¹ce z podanych s³ówek: 1. fru, min, här, är, det bor, ni, var? bor, Skövde, vi, i i Skövde, studerar, Göran.... Æwiczenie 5 U³ó pytania (ogólne lub szczegó³owe) do poni szych odpowiedzi: 1. Jag heter Olle....? 2. Ja, jag heter Olle....? 3. Hon är tre år....? 4. Jag bor i Umeå....? 5. Ja, jag bor i Umeå....? Æwiczenie 6 Uzupe³nij zdania: Hej! Jag... Göran. Jag är gift... Karin.... bor i Skövde... Torggatan 5. Och det här... min kompis Mats. Jag och Mats kommer... Umeå. Han kommer och... på oss i morgon... fem. 13

16 LEKCJA 1 czêœæ druga A2 W tej czêœci lekcji skupimy siê na krótkim tekœcie dotycz¹cym naszych bohaterów. Na pocz¹tku poznaj s³ówka i zwroty, które w nim wystêpuj¹: tjugonio (29) > [ gu`ni:u] dwadzieœcia dziewiêæ läsa (läser) > [`l :sa] czytaæ datalingvistik > [`d :ta~l v s ti:k] lingwistyka komputerowa spanska > [`spanska] jêzyk hiszpañski ogift > [`u:j ft] nie onaty, niezamê na ha (har) > [h :] mieæ en lägenhet > [`l :g n he:t] mieszkanie den > [den:] on, ona, ono liten > [`li:t n] ma³y bara > [`b :ra] tylko ett rum > [r m:] pokój ett kök > [ :k] kuchnia trettio (30) > [Êtret: ] trzydzieœci trettioett (31) > [tret: Ê t:] trzydzieœci jeden (dla r. nijakiego) engelska > [Ê : lska] jêzyk angielski svenska > [`sv n:ska] jêzyk szwedzki de > [d m:] oni två (2) > [tfo:] dwa ett barn, två barn > [b : ] dziecko, dwoje dzieci ett hus > [h :s] dom det > [d :] on, ona, ono (o rzeczach) stor > [stu:r] du y en bil > [bi:l] samochód Teraz wys³uchaj tekstu: Mats Svensson är 29 år och studerar i Skövde. Han läser datalingvistik och spanska. Mats har en lägenhet. Den är liten bara ett rum och ett litet kök. Göran Jansson är gift med Karin. Han är 30 år och hon är 31 år. Göran är lärare i engelska och svenska. De har två barn. De heter Olle och Åsa. Göran och Karin bor i ett hus. Det är litet. De har ett stort kök och en gammal bil. Wys³uchaj tekstu jeszcze raz i powtarzaj za lektorem ka de zdanie, zwracaj¹c uwagê na poprawn¹ wymowê: Mats Svensson är 29 år och studerar Mats Svensson ma 29 lat i studiuje i Skövde. w Skövde. Han läser datalingvistik och spanska. (On) Uczy siê lingwistyki komputerowej i hiszpañskiego. Mats har en lägenhet. Mats ma mieszkanie. Den är liten bara ett rum och ett litet kök. Ono jest ma³e tylko jeden pokój i ma³a kuchnia. Göran Jansson är gift med Karin. Göran Jansson jest onaty z Karin. Han är 30 år och hon är 31 år. On ma 30 lat, a ona ma 31 lat. Göran är lärare i engelska och svenska. Göran jest nauczycielem jêzyka angielskiego i szwedzkiego. De har två barn. Oni maj¹ dwoje dzieci. 14

17 De heter Olle och Åsa. Göran och Karin bor i ett hus. Det är litet. De har ett stort kök och en gammal bil. (One) Majà na imiæ Olle i Åsa. Göran i Karin mieszkaj¹ w domu. On jest ma³y. Oni maj¹ du ¹ kuchniê i stary samochód. W tej sekcji skupimy uwagê na gramatyce. Zajmiemy siê bli ej rzeczownikami, rodzajnikami nieokreœlonymi oraz przymiotnikami. Oczywiœcie nasz wyk³ad bêdzie œciœle powi¹zany ze znanym Ci tekstem. Przyjrzyjmy siê zatem jego poszczególnym fragmentom: Mats har en lägenhet. Mats ma mieszkanie. De har ett stort kök och en gammal bil. Oni maj¹ du ¹ kuchniê i stary samochód. Wystêpuj¹ce w tych zdaniach s³ówka en i ett torodzajniki nieokreœlone. Stoj¹ przed rzeczownikiem, gdy mówimy o czymœ po raz pierwszy, gdy rzecz lub osoba jest jeszcze nieznana lub nieokreœlona. W pewnych wypadkach mo na je traktowaæ tak e jako liczebniki jeden, jedna, jedno lub zaimki jakiœ, jakaœ, jakieœ. Rzeczowniki szwedzkie posiadaj¹ dwa rodzaje: rodzaj nienijaki (mêsko- eñski) i nijaki. Rzeczowniki nale ¹ce do rodzaju nienijakiego otrzymuj¹ w formie nieokreœlonej wolno stoj¹cy rodzajnik en (nazywamy je wyrazami z en ), natomiast rzeczowniki rodzaju nijakiego rodzajnik ett (tzw. wyrazy z ett).! wyrazy z en (rodzaj nienijaki) wyrazy z ett (rodzaj nijaki) en bil en lägenhet ett kök ett rum ett hus Wiêkszoœæ rzeczowników w jêzyku szwedzkim jest rodzaju nienijakiego. Nie ma jednak zbyt wielu regu³, które pomagaj¹ nam zgadn¹æ, do którego rodzaju dany rzeczownik nale y. Ucz¹c siê rzeczowników, nale y opanowywaæ je wraz z odpowiadaj¹cym im rodzajnikiem. W niewielu przypadkach rzeczowniki szwedzkie wystêpuj¹ bez rodzajnika. Jeden z takich przypadków mamy w tekœcie: Göran är lärare i engelska och svenska. Göran jest nauczycielem jêzyka angielskiego i szwedzkiego.! Rzeczowniki, które oznaczaj¹ zawody i wystêpuj¹ po czasowniku vara ( byæ ), s¹ u ywane bez rodzajnika. Zwróæ te uwagê na nowe zaimki osobowe, które wyst¹pi³y w naszym tekœcie den i det : Mats har en lägenhet. Den är liten. Mats ma mieszkanie. Ono jest ma³e. Göran och Karin bor i ett hus. Det är stort. Göran i Karin mieszkaj¹ w domu. On jest du y. Zaimek osobowy den odnosi siê do rodzaju nienijakiego, a det do rodzaju nijakiego. Zaimki te zastêpuj¹ rzeczowniki w formie okreœlonej, które nie odnosz¹ siê do ludzi, lecz do przedmiotów, zwierz¹t i pojêæ abstrakcyjnych. Teraz z ³atwoœci¹ uzupe³nisz poni sze zdania nowymi zaimkami: Göran och Karin har ett hus. > Det är litet. De har en bil också. > Den är gammal. 15

18 Zaimkiem osobowym jest tak e wystêpuj¹cy w tekœcie zaimek de ( oni 3 os. lm). Jego wymowa wyraÿnie odbiega od pisowni: [d m:]. Rzadko spotyka siê wymowê [de:]: De har två barn. Oni maj¹ dwoje dzieci. W tym samym fragmencie tekstu wyst¹pi³y równie przymiotniki, które odnosz¹ siê do obu rodzajów liten (rodzaj nienijaki) oraz stort (rodzaj nijaki). Podobnie jak w jêzyku polskim przymiotniki dostosowuj¹ siê pod wzglêdem rodzaju do okreœlanego rzeczownika: Mats har en lägenhet. Den är liten. Mats ma mieszkanie. Ono jest ma³e. Göran och Karin bor i ett hus. Det är stort. Göran i Karin mieszkaj¹ w domu. On jest du y. De har ett stort kök. Oni maj¹ du ¹ kuchniê.!! W rodzaju nijakim do przymiotników dodaje siê koñcówkê t. W s³owniczku bêdziemy podawaæ formê podstawow¹ przymiotników, czyli rodzaj nienijaki. W naszym przypadku formy podstawowe powy szych przymiotników brzmi¹ liten i stor. Uzupe³nij teraz zdania o brakuj¹ce rodzajniki i przymiotniki z odpowiedni¹ koñcówk¹: (liten) Jag bor i > en liten lägenhet. (gammal) Han bor i > ett gammalt hus. (liten) Mats har > ett litet kök. W tekœcie znalaz³ siê rzeczownik, który w liczbie mnogiej nie otrzymuje koñcówki: lp ett barn ( dziecko ) lm två barn ( dwoje dzieci ). W naszym krótkim tekœcie wyst¹pi³y równie nazwy kilku jêzyków: Han läser datalingvistik och spanska. On studiuje (uczy siê) lingwistykê komputerow¹ i jêzyk hiszpañski. Han är lärare i engelska och svenska. On jest nauczycielem jêzyka angielskiego i szwedzkiego. Poznaliœmy te nowy czasownik läsa ( uczyæ siê, czytaæ ) i frazê lärare i... (nauczyciel + przedmiot). Wykorzystuj¹c nowo poznane s³ówka, uzupe³nij nastêpuj¹ce zdania: Vad > läser du? Co studiujesz (czego siê uczysz)? Är han lärare > i engelska? Czy on jest nauczycielem angielskiego? Läser han > spanska? Czy on uczy siê (studiuje) hiszpañskiego? Na zakoñczenie tej sekcji przeæwiczmy jeszcze wymowê niektórych g³osek: k przed miêkkimi samog³oskami ( e, i, y, ä, ö ) wymawia siê jak polskie œ Powtórz teraz za lektorem: kök [ :k] w wyrazie barn pojawia siê grupa spó³g³osek rn. W œrodkowej i pó³nocnej Szwecji (czyli tam, gdzie u ywa siê standardowego jêzyka) r w grupach spó³g³oskowych rn, rt, rd, rl, rs ulega asymilacji z nastêpn¹ spó³g³osk¹, dÿwiêk ten wymawia siê z czubkiem jêzyka nieco posuniêtym do ty³u; w po³udniowej Szwecji spó³g³oski te wymawia siê osobno Powtórz teraz za lektorem: barn [b : ], gärna [`j : a] 16

19 B2 W nowym tekœcie poznasz bardzo przydatne s³ownictwo odnosz¹ce siê do sfery codziennych zakupów. Zapoznaj siê najpierw z wykorzystanymi w tekœcie s³ówkami (po rzeczowniku podajemy w nawiasie jego formê okreœlon¹; przed rzeczownikami niepoliczalnymi w nawiasie podajemy rodzajniki nieokreœlone): lördag > [Êl : a] sobota tio > [`ti: ] dziesiêæ på förmiddagen > [po`f :r~m d: n] przed po³udniem > [po`f :r~m d :g n] en familj (familjen) > [faêm l:j] rodzina hemma > [`h m:a] w domu en tidning (tidningen) > [`ti:dni ] gazeta handla (handlar) > [`han:dla] robiæ zakupy en affär (affären) > [aêf :r] sklep ligga (ligger) > [`l g:a] le eæ köpa (köper) > [` :pa] kupowaæ (en) mjölk (mjölken) > [mj l:k] mleko (ett) kaffe (kaffet) > [`kaf: ] kawa (ett) smör (smöret) > [sm :r] mas³o billig > [`b l: /g/] tani kosta (kostar) > [`k s:ta] kosztowaæ kr (kronor) > [`kru:nur] korony dyr > [dy:r] drogi tolv (12) > [t l:v] dwanaœcie sedan > [`se:dan, s n:] potem hem > [h m:] do domu baka > [`b :ka] piec (np. ciasto) en kaka (kakan) > [`k :ka] ciasto (ciastko) Teraz wys³uchaj nagranego na p³ycie tekstu: Det är lördag. Klockan är tio på förmiddagen. Familjen Jansson är hemma. Göran läser tidningen. Karin går och handlar i en affär. Affären ligger på Torggatan. Hon köper mjölk, kaffe och smör. Mjölken är billig. Den kostar 6 kr. Kaffet är dyrt. Det kostar 30 kr. Smöret är också dyrt. Det kostar 12 kr. Sedan går hon hem och bakar en kaka. Wys³uchaj tego samego tekstu nagranego w wolniejszym tempie i powtarzaj za lektorem ka de zdanie: Det är lördag. Jest sobota. Klockan är tio på förmiddagen. Jest godzina dziesi¹ta przed po³udniem. Familjen Jansson är hemma. Rodzina Janssonów jest w domu. Göran läser tidningen. Göran czyta gazetê. Karin går och handlar i en affär. Karin idzie po zakupy (dos³. Karin idzie i robi zakupy w sklepie). Affären ligger på Torggatan. Sklep znajduje siê na ulicy Torggatan. Hon köper mjölk, kaffe och smör. Ona kupuje mleko, kawê i mas³o. Mjölken är billig. Mleko jest tanie. Den kostar 6 kr. Ono kosztuje 6 koron. Kaffet är dyrt. Kawa jest droga. Det kostar 30 kr. Ona kosztuje 30 koron. Smöret är också dyrt. Mas³o jest tak e drogie. Det kostar 12 kr. Ono kosztuje 12 koron. Sedan går hon hem och bakar en kaka. Potem idzie do domu i piecze ciasto. 17

20 W tekœcie wyst¹pi³a znana Ci ju forma nieokreœlona rzeczowników. U ywamy jej, gdy o danej rzeczy czy obiekcie mówimy po raz pierwszy, gdy nie s¹ one nam znane: Karin går och handlar i en affär. Karin idzie po zakupy do sklepu. Hon bakar en kaka. Ona piecze ciasto. Mamy te tutaj kolejne (po rzeczownikach oznaczaj¹cych zawody) przyk³ady rzeczowników wystêpuj¹cych bez rodzajnika: Hon köper mjölk, kaffe och smör. Ona kupuje mleko, kawê i mas³o.! Mleko, kawa i mas³o s¹ rzeczownikami niepoliczalnymi i klasyfikuje siê je jako materia³y, które wystêpuj¹ bez rodzajnika. Nowym dla nas zagadnieniem gramatycznym jest forma okreœlona rzeczowników. Stosuje siê j¹, gdy mówimy o znanych, okreœlonych pojêciach, osobach i rzeczach, tak jak w przyk³adach: Familjen Jansson är hemma. Rodzina Janssonów jest w domu. Affären ligger på Torggatan. Sklep znajduje siæ na ulicy Torggatan. Znamy ju rodzinê Janssonów, o sklepie ( en affär ) wspomniano w poprzednim zdaniu. Mówi¹c natomiast: Göran läser tidningen. Göran czyta gazetê. zak³ada siê, e Göran ma swoj¹ ulubion¹, okreœlon¹ gazetê, któr¹ zwykle czyta rano. St¹d równie forma okreœlona tidningen. W poni szych przyk³adach zastosowano formê okreœlon¹, poniewa ju wczeœniej wspomniano o zakupie tych produktów: Mjölken är billig. Mleko jest tanie. Kaffet är dyrt. Kawa jest droga. Smöret är också dyrt. Masùo jest takýe drogie. Dokonajmy teraz zestawienia znanych nam z tekstu okreœlonych i nieokreœlonych form rzeczowników (rodzajnik nieokreœlony w nawiasie podajemy przy rzeczownikach niepoliczalnych, wystêpuj¹cych zwykle bez rodzajnika): wyrazy z en (rodzaj nienijaki) wyrazy z ett (rodzaj nijaki) forma nieokreœlona forma okreœlona forma nieokreœlona forma okreœlona en affär affären (ett) kaffe kaffet en tidning tidningen (ett) smör smöret (en) mjölk mjölken Z pewnoœci¹ dostrzegasz ju zasadê tworzenia formy okreœlonej rzeczowników w liczbie pojedynczej: Jeœli rzeczownik rodzaju nienijakiego koñczy siê na spó³g³oskê, w formie okreœlonej dodajemy koñcówkê en (affären). W wyrazach rodzaju nijakiego zakoñczonych na samog³oskê dodaje siê koñcówkê t (kaffet), a w zakoñczonych na spó³g³oskê koñcówkê et (smöret). Teraz uzupe³nij poni sze zdania rzeczownikami i przymiotnikami w odpowiedniej formie: (billig) Hon köper mjölk. Mjölken är > billig. (dyr) Han köper kaffe. Kaffet är > dyrt. (dyr) Han köper smör. Smöret är > dyrt. (stor) De handlar i en affär. Affären är > stor. 18

21 Przypomnijmy teraz poznane ju przez nas zaimki osobowe den i det, które zastêpuj¹ rzeczowniki w formie okreœlonej. Jak ju wiesz, zaimki te odnosz¹ siê do rzeczowników oznaczaj¹cych rzeczy lub pojêcia abstrakcyjne, nie osoby. Zwi¹zek miêdzy form¹ nieokreœlon¹ i okreœlon¹ rzeczownika oraz zaimkiem osobowym mo na przedstawiæ na przyk³adzie nastêpuj¹cych zdañ: Han har en lägenhet. Lägenheten är liten. Den är liten. De har ett hus. Huset är litet. Det är litet. Dla u³atwienia zapiszmy to w formie schematu:! en lägenhet lägenheten den ett hus huset det Kolejne æwiczenie polegaj¹ce na zast¹pieniu rzeczowników w formie okreœlonej odpowiednim zaimkiem nie powinno sprawiæ Ci k³opotów: Hon köper mjölk. Mjölken är billig. > Den är billig. Han har en lägenhet. Lägenheten är liten. > Den är liten. Han köper kaffe. Kaffet är dyrt. > Det är dyrt. Wróæmy teraz do pocz¹tku naszego krótkiego tekstu, w którym podawany jest dzieñ tygodnia i godzina: Det är lördag. Jest sobota. Klockan är tio (på förmiddagen). Jest godzina dziesi¹ta (przed po³udniem).! Zauwa, e dzieñ tygodnia podawany jest w takiej konstrukcji bez rodzajnika, natomiast godzina mo e zostaæ uzupe³niona o porê dnia på förmiddagen (forma okreœlona). Przypomnijmy jeszcze konstrukcjê, któr¹ pozna³eœ w sekcji B1: Går det bra i morgon klockan fem? Czy mo e byæ jutro o godzinie pi¹tej? Do podawania godziny, wieku, numeru domu itd. potrzebna jest znajomoœæ liczebników g³ównych. Do tej pory pozna³eœ nastêpuj¹ce liczebniki g³ówne: en/ett (1), två (2), tre (3), fem (5), sex (6), tio (10), tolv (12), tjugonio (29), trettio (30), trettioett (31) Wykonaj æwiczenie sprawdzaj¹ce znajomoœæ tych liczebników. Uzupe³nij poni sze zdania: Jest godzina szósta. Klockan är > sex. Jest godzina dwunasta. Klockan är > tolv. Jest godzina dziesi¹ta przed po³udniem. Klockan > är tio på förmiddagen. On ma 30 lat. Han är > trettio år. Mas³o kosztuje 10 koron. Smöret kostar > tio kronor. 19

22 ! Rzeczownik kronor wystêpuje w liczbie mnogiej ( en krona två kronor ). W tekœcie wyst¹pi³y te okoliczniki miejsca: hemma i hem. Przypomnijmy je: Familjen Jansson är hemma. Rodzina Janssonów jest w domu (gdzie?). Sedan går hon hem. Potem (ona) idzie do domu (dok¹d?). Proponujemy teraz æwiczenie, przy którego wykonywaniu powtórzysz s³ówka i wyra enia wprowadzone w tej sekcji. Twoim zadaniem jest uzupe³nienie luk w zdaniach t³umaczonych z jêzyka polskiego: Jest godzina dziesi¹ta przed po³udniem. > Klockan är tio på förmiddagen. Ona idzie po zakupy (dos³. Ona idzie Hon går och > handlar ienaffär. i robi zakupy w sklepie). Co ona kupuje? Vad > köper hon? Mas³o kosztuje 37 kr. Smöret > kostar 37 kr. Czy ona idzie do domu? Går hon > hem? Na koniec sekcji skupimy siê na wymowie niektórych g³osek i przeæwiczymy wymowê nowych s³ów. Najpierw zajmiemy siê spó³g³oskami: zbitka spó³g³oskowa rd w wyrazie lördag jest wymawiana jako jedna g³oska z lekko cofniêtym czubkiem jêzyka; koñcowe g w tym wyrazie ulega zwykle redukcji Powtórz za lektorem: lördag [Êl : a] nosowa g³oska ng w wyrazie tidning jest wymawiana jak w s³owie länge [`l : ] Powtórz za lektorem: tidning [`ti:dni ] Przeæwicz te wymowê wyrazów, w których znajduj¹ siê d³ugie samog³oski. Powtórz za lektorem: baka [`b :ka], kaka [`k :ka], köpa [` :pa] ( k przed miêkk¹ samog³osk¹ wymawiane jak polskie œ ), smör [sm :r], affär [aêf :r] Teraz postaraj siê poprawnie wymówiæ wyrazy zawieraj¹ce krótkie samog³oski i d³ugie spó³g³oski. Powtórz za lektorem: ligga [`l g:a], mjölk [mj l:k], kaffe [`kaf: ], tolv [t l:v]! Przyk³ad tolv ilustruje tak e zasadê, e dÿwiêczne spó³g³oski na koñcu wyrazu, jak tutaj [v], które wymawia siê jak polskie w, nie trac¹ dÿwiêcznoœci (odwrotnie ni w jêzyku polskim). 20

23 C2 W tej sekcji powtórzymy gramatykê i s³ownictwo odnosz¹ce siê do drugiej czêœci lekcji pierwszej. Æwiczenie 1 Na p³ycie us³yszysz zdania informuj¹ce, która jest godzina. Napisz ka de z nich poni ej przy odpowiednim zegarze: Æwiczenie 2 W poni szych zdaniach wstaw rodzajniki nieokreœlone, tam gdzie to jest konieczne. Jeœli rodzajnik jest zbêdny, wstaw poziom¹ kreskê: 1. Mats handlar i... affär. 2. Hon köper... mjölk och... smör. 3. Göran är... lärare i svenska och engelska. 4. De bor i... hus. 5. Han har... lägenhet. Æwiczenie 3 Wstaw podane w zdaniach rzeczowniki w formie okreœlonej oraz przymiotniki podane w nawiasach z odpowiedni¹ koñcówk¹: 1. De bor i ett hus.... är.... (liten) 2. Han har en bil.... är.... (gammal) 3. Karin köper kaffe.... är.... (dyr) 4. Det är ett kök.... är.... (stor) 5. Han har en lägenhet.... är.... (stor) Æwiczenie 4 W zdaniach z æwiczenia 3 zast¹p rzeczownik w formie okreœlonej odpowiednim zaimkiem osobowym. Wpisz te same co poprzednio formy przymiotników: 1. De bor i ett hus.... är.... (liten) 2. Han har en bil.... är.... (gammal) 3. Karin köper kaffe.... är.... (dyr) 4. Det är ett kök.... är.... (stor) 5. Han har en lägenhet.... är.... (stor) Æwiczenie 5 Wys³uchaj uwa nie tekstu wypowiedzianego przez Görana i uzupe³nij poni szy tekst o brakuj¹ce wyrazy. SprawdŸ, czy poprawnie wykona³eœ æwiczenie. Nastêpnie wykorzystaj tekst do nauki p³ynnego czytania. Wys³uchaj Görana kilkakrotnie i spróbuj przeczytaæ tekst tak jak on: Jag är... med Karin. Hon är Vi har två.... Vi bor i... litet hus. Vi har... bil.... är gammal. Min... Mats studerar... Skövde. Han... spanska och datalingvistik. Han har... liten lägenhet på... rum och kök. Karin... en kaka. 21

24 Podsumowanie 1 1. Odmiana czasowników Czasowniki maj¹ tê sam¹ koñcówkê we wszystkich osobach: ar, er lub r (poza kilkoma wyj¹tkami): Bezokolicznik vara baka ha hälsa handla studera heta komma köpa läsa ligga bo göra Forma osobowa är bakar har hälsar handlar studerar heter kommer köper läser ligger bor gör Poznanym przez nas wyj¹tkiem jest czasownik wzajemny ses ( zobaczyæ siê ), który ma koñcówkê s. 2. Forma nieokreœlona rzeczowników (rodzajniki nieokreœlone en i ett ) Rzeczownik ma dwa rodzaje: rodzaj nienijaki (mêsko- eñski) albo nijaki. Rzeczowniki nale ¹ce do rodzaju nienijakiego otrzymuj¹ w liczbie pojedynczej i formie nieokreœlonej wolno stoj¹cy rodzajnik en (wyrazy z en), natomiast rzeczowniki rodzaju nijakiego rodzajnik ett (wyrazy z ett). wyrazy z en: en lägenhet, en affär, en bil wyrazy z ett: ett barn, ett hus, ett kök Zasad¹ jest, e rzeczowniki oznaczaj¹ce osoby s¹ najczêœciej rodzaju nienijakiego, np. en kompis. Wyj¹tkiem jest rzeczownik ett barn dziecko, który nale y (podobnie jak w jêzyku polskim) do rodzaju nijakiego. Bez rodzajnika wystêpuj¹: rzeczowniki oznaczaj¹ce zawody (lub inn¹ funkcjê) stoj¹ce po czasowniku vara ( byæ ) Han är lärare. On jest nauczycielem. oraz niepoliczalne rzeczowniki oznaczaj¹ce materia³y (np. artyku³y spo ywcze) Hon köper mjölk och kaffe. Ona kupuje mleko i kawê. 3. Przymiotnik Forma podstawowa przymiotników najczêœciej koñczy siê na spó³g³oskê, np. stor, liten. Formê tê stosuje siê dla rzeczowników rodzaju nienijakiego: Han har en liten lägenhet. On ma ma³e mieszkanie. Lägenheten är liten. Mieszkanie jest ma³e. Dla rzeczowników rodzaju nijakiego do formy podstawowej dodaje siê koñcówkê t : De har ett stort hus. Oni maj¹ du y dom. Huset är stort. Dom jest du y. 22

25 4. Forma okreœlona rzeczowników Formy okreœlonej u ywa siê, gdy mówimy o kimœ (o czymœ) znanym s³uchaczowi. Rzeczowniki rodzaju nienijakiego zakoñczone na spó³g³oskê tworz¹ formê okreœlon¹ przez dodanie koñcówki en ( en affär affären ). Dla wyrazów rodzaju nijakiego dodaje siê koñcówkê t, jeœli koñcz¹ siê one na samog³oskê ( kaffe kaffet ), i koñcówkê et, jeœli koñcz¹ siê na spó³g³oskê ( smör smöret ). 5. Zaimki osobowe jag ja du ty han on hon ona den on, ona, ono (rzecz) det on, ona, ono (rzecz) vi my ni wy de oni, one Zaimek osobowy den zastêpuje rzeczownik rodzaju nienijakiego (wyraz z en) w formie okreœlonej: Lägenheten är liten. Mieszkanie jest ma³e. Den är liten. Ono jest ma³e. Zaimek osobowy det zastêpuje rzeczownik rodzaju nijakiego (wyraz z ett) w formie okreœlonej: Huset är stort. Dom jest du y. Det är stort. On jest du y. 6. Pytania ogólne Pytania ogólne tworzy siê przez inwersjê, czyli przestawienie czasownika na pocz¹tek zdania: Han är lärare. zdanie orzekaj¹ce On jest nauczycielem. Är han lärare? pytanie ogólne Czy on jest nauczycielem? Do tej pory pozna³eœ tylko odpowiedzi twierdz¹ce, zaczynaj¹ce siê od Ja : Bor ni här? Czy mieszkacie tutaj? Ja, vi bor i Skövde. Tak, mieszkamy w Skövde. 7. Pytania szczegó³owe Pytania szczegó³owe zaczynaj¹ siê od zaimka pytajnego, po którym nastêpuje czasownik, a dopiero po nim podmiot, np.: Vad heter du? Jak siê nazywasz? W odpowiedzi na nie oczekujemy szczegó³owej informacji: Jag heter Mats Svensson. Nazywam siê Mats Svensson. 8. Liczebniki i okreœlenia czasu en/ett (1) en bil tio (10) klockan tio tre (3) tre år tjugonio (29) 29 år fem (5) klockan fem trettio (30) 30 år sex (6) sex år trettioett (31) 31 år på förmiddagen przed po³udniem i morgon jutro sedan potem 23

26 LEKCJA 2 czêœæ pierwsza A3 W tej czêœci lekcji 2 bêdziemy towarzyszyæ naszym bohaterom podczas wizyty Matsa w domu Karin i Görana. Zapoznaj siê najpierw z nowymi s³ówkami, które wyst¹pi¹ w dialogu: välkommen > [`v :l~ k m: n] witaj hejsan > [Êhej:san] czeœæ (powitanie, po egnanie) men > [me:n] ale, lecz strax > [str ks:] zaraz varsågod > [va Êgu:/d/] proszê stiga in (stiger in) > [stiga Ê n:] wejœæ vill > [v l:] chcê (wszystkie formy osobowe) en kopp > [k p:] fili anka tack > [tak:] dziêkujê ute > [`u:t ] na zewn¹trz, na dworze stan > [st :n] miasto (pochodzi od en stad staden) en kvart > [kfa :] kwadrans varifrån > [`v :r fro:n] sk¹d ett studenthem > [st `d n:t~ h m:] akademik så > [so:] tak, w ten sposób fyra > [`fy:ra] cztery en trädgård > [Êtr :go ] ogród när > [n :r] kiedy halv sex > [halvêsek:s] pó³ do szóstej A teraz pos³uchaj dialogu nagranego na p³ycie: Karin: Mats: Karin: Mats: Karin: Mats: Karin: Mats: Karin: Karin: Mats. Karin: Mats: Karin: Mats: Karin: Mats: Karin: Hej Mats, välkommen! Hejsan! Är Göran hemma? Nej. Men han kommer strax. Varsågod och stig in! Vill du ha en kopp kaffe? Ja, tack. Varsågod! Vill du ha en kaka också? Tack, gärna! Göran är ute på stan med Åsa och Olle. De kommer hem om en kvart. Har ni barn? Ja, Olle är sex år och Åsa bara tre. Vad studerar du, Mats? Spanska och datalingvistik. Kommer du från Umeå? Ja. Och varifrån kommer du? Från Stockholm. Bor du på studenthem? Nej, jag bor i en liten lägenhet på ett rum och kök. Men ni har ett stort hus. Det är inte så stort. Vi har bara fyra rum, men vi har en liten trädgård. Och köket är stort. Men när kommer Göran? Vad är klockan nu? Den är halv sex. Han kommer strax. 24

27 Pos³uchaj dialogu nagranego tym razem w wolniejszym tempie i powtarzaj za lektorem ka de zdanie: Hej Mats, välkommen! Czeœæ Mats, witaj! Hejsan! Är Göran hemma? Czeœæ! Czy Göran jest w domu? Nej. Men han kommer strax. Nie. Ale zaraz przyjdzie. Varsågod och stig in! Proszê wejdÿ! Vill du ha en kopp kaffe? Czy chcesz fili ankê kawy? Ja, tack. Tak, proszê. Varsågod! Proszê! Vill du ha en kaka också? Czy chcia³byœ te ciasta? Tack, gärna! Tak, chêtnie! Göran är ute på stan med Åsa och Olle. Göran jest w mieúcie z Åsà i Olle. De kommer hem om en kvart. Przyjd¹ do domu za kwadrans. Har ni barn? Czy macie dzieci? Ja, Olle är sex år och Åsa bara tre. Tak, Olle ma szeúã lat, a Åsa tylko trzy. Vad studerar du, Mats? Co studiujesz, Mats? Spanska och datalingvistik. Hiszpañski i lingwistykê komputerow¹. Kommer du från Umeå? Czy pochodzisz z Umeå? Ja. Och varifrån kommer du? Tak. A sk¹d ty pochodzisz? Från Stockholm. Ze Sztokholmu. Bor du på studenthem? Czy mieszkasz w akademiku? Nej, jag bor i en liten lägenhet på ett Nie, mieszkam w ma³ym mieszkaniu rum och kök. z jednym pokojem i kuchni¹. Men ni har ett stort hus! Ale wy macie du y dom! Det är inte så stort. On nie jest taki du y. Vi har bara fyra rum, men vi har en liten Mamy tylko cztery pokoje, ale mamy ma³y trädgård. ogród. Och köket är stort. I kuchnia jest du a. Men när kommer Göran? Ale kiedy przyjdzie Göran? Vad är klockan nu? Która jest teraz godzina? Den är halv sex. Jest pó³ do szóstej. Han kommer strax. On zaraz wróci (dos³. przyjdzie, przyjedzie). W naszym dialogu wyst¹pi³o kilka zwrotów grzecznoœciowych. Warto nauczyæ siê ich na pamiêæ: Välkommen! Witaj! Varsågod och stig in! Proszê wejdÿ! Varsågod! Proszê! (podaj¹c coœ komuœ, czêstuj¹c kogoœ) Vill du ha en kopp kaffe? Czy chcesz fili ankê kawy? W ostatnim zwrocie wyst¹pi³ czasownik modalny vill ( chcieæ ). Czasowniki modalne we wszystkich osobach maj¹ tê sam¹ formê. W zdaniu wystêpuj¹ zazwyczaj z innym czasownikiem w bezokoliczniku. W dialogu zastosowano konstrukcjê: Vill du ha en kopp kaffe? Na tak zadane pytanie pad³a odpowiedÿ: Ja, tack.! Czy chcesz fili ankê kawy? Tak, proszê. S³ówko tack wystêpuje jednak najczêœciej w znaczeniu dziêkujê : Tack, gärna! Dziêkujê, chêtnie (z przyjemnoœci¹). 25