Dziecko z zakażeniem układu moczowego

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Dziecko z zakażeniem układu moczowego"

Transkrypt

1 Dziecko z zakażeniem układu moczowego Mieczysław Litwin Klinika Nefrologii i Nadciśnienia Tętniczego Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka, Warszawa

2 2 szczyty zachorowań: wiek niemowlęcy i okres dojrzewaniaadolescencji Zakażenia układu moczowego Jedne z najczęstszych zakażeń 2-ie lub 3-cie co do częstości zakażenia po infekcjach dróg oddechowych i p. pokarmowego 5-7,8% dzieci i młodzieży (0 18 lat) 5-14% przyjęć na pediatrycznych SOR Znaczenie zum wynika z powikłań ostrych i odległych Ostre ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek i uogólnione zakażenie Odległe ryzyko bliznowacenia nerek i postępującej przewlekłej choroby nerek

3 Zakażenia układu moczowego częstość zachorowań w zależności od płci Do 6 m.ż. częściej chłopcy Od 6 m.ż. częściej dziewczynki Do 7 r.ż. - zum wystąpi u 8,4% dziewczynek i 1,7% chłopców U chłopców 59% zachorowań ma miejsce w 1-ym roku życia vs 19% u dziewczynek

4 Zakażenia układu moczowego - nawroty Zum charakteryzuje się tendencją do nawrotów Nawroty do 30% Najczęściej w pierwszych 6-ciu miesiącach po przebyciu pierwszego epizodu Częściej u dziewczynek niż u chłopców Czynniki predysponujące: - wady związane z zaleganiem moczu w pęcherzu, - zaburzenia czynności pęcherza

5 Zakażenia układu moczowego - etiologia Populacja ogólna E. coli >90% Kl. pneumoniae - 4% Proteus mirabilis 3% Enterobacter sp. 1% Pozostałe to: Pseudomonas i Stp. faecalis Dzieci hospitalizowane E. coli 54% Proteus sp. 11% Kl. pneumoniae 10% Ps. aeruginosa 10% Enterococcus sp. 7% Pozostałe to: Kl. oxytoca, Enterobacter, Staph. saprophyticus

6 Zakażenia układu moczowego - etiologia Im więcej dodatkowych obciążeń (wady układu moczowego) tym większa szansa na zum o etiologii innej niż E.coli w 38% przypadków zum u dzieci z CAKUT spowodowany był inną bakterią niż E. coli W kolejnych nawrotach zum istnieje większe prawdopodobieństwo etiologii innej niż E. coli

7 Zakażenia układu moczowego etiologia: Chlamydie, grzyby, wirusy Chlamydie jałowy ropomocz, na ogół towarzyszą objawy dyzuryczne Wirusy adenowirusy samoograniczające się zapalenie pęcherza; wirusy BK i polioma u osób leczonych immunosupresyjnie Grzyby u osób leczonych immunosupresyjnie po intensywnej antybiotykoterapii

8 Zakażenia układu moczowego drogi szerzenia się zakażenia Wstępująca Dominująca droga zakażenia. Czynniki decydujące o rozwoju zum drogą wstępującą dzieli się na zależne od drobnoustroju i zależne od gospodarza Krwiopochodna Wyjątkowo. Zwykle u dzieci w ciężkim stanie z chorobą współistniejącą predysponującą do bakteriemii E. coli zanim dojdzie do zakażenia nerek na ogół rozwija się wstrząs Pseudomonas, Staph. auerus, Salmonella, Candida mogą doprowadzić do zakażenia nerek zanim rozwinie się wstrząs. Zakażenia krwiopochodne prowadzą do powstania ropni, a wtórna bakteriuria ujawnia się gdy bakterie dostaną się do światła cewek.

9 Zakażenia układu moczowego czynniki decydujące o rozwoju zum drogą wstępującą zależne od gospodarza. Bliskość odbytu Kolonizacja okolicy moczowo-płciowej jelitową florą bakteryjną Krótka cewka moczowa Zastój moczu Zaburzenia czynności pęcherza moczowego Instrumentacja dróg moczowych Zarówno w badaniach doświadczalnych jak i w obserwacjach klinicznych nie stwierdzono aby niedobory odporności komórkowej lub humoralnej u osób bez zaburzeń odpływu moczu związane były z ryzykiem zum. Ale jeśli już dojdzie do zum to przebieg jest wyjątkowo ciężki.

10 Zakażenia układu moczowego czynniki decydujące o rozwoju zum drogą wstępującą zależne od drobnoustroju. E. coli będąca głównym czynnikiem etiologicznym zum stanowi tylko 1% wszystkich szczepów bakterii w j. grubym. To oznacza, że E. coli powodująca zum musi posiadać odpowiednie właściwości umożliwiające inwazję drogą wstępującą układu moczowego. E. coli powodująca zum posiada zdolność: adhezji wychwytu czynników wzrostu (np. żelaza) stymulacji produkcji cytokin Bakterie nie posiadające tych cech mogą kolonizować drogi moczowe u osób z dodatkowymi czynnikami ryzyka: CAKUT złogi/ciała obce w drogach moczowych/cewniki/przetoki

11 Rozpoznanie zum Litwin M i wsp. Standardy Medyczne 2015

12 Rozpoznanie zum Litwin M i wsp. Standardy Medyczne 2015

13 Zakażenia układu moczowego - rozpoznanie Woreczek Środkowy strumień Cewnikowanie Nakłucie nadłonowe Wiarygodność: najmniejsza-największa Akceptowalność: najmniejsza-największa

14 Litwin M Zakażenia układu moczowego u dzieci, 2012

15 Zakażenia układu moczowego - rozpoznanie Gorączkujące dziecko ( małe ) Bez czynników ryzyka zum Z czynnikami ryzyka zum* Obserwacja Cewnikowanie/nakłucie nadłonowe -posiew moczu -bad. og. moczu Pobranie moczu jakąkolwiek metodą -posiew -bad. og. moczu *Dzieci z nieprawidłowym wynikiem badania usg (prenatalnego lub usg wykonanego wcześniej z jakiejkolwiek przyczyny) są w grupie ryzyka

16 6-cio miesięczna dziewczynka gorączkująca od 48 godz. Dziecko urodzone na pkt. Apgar (owinięcie pępowiną), przebieg ciąży niepowikłany, po urodzeniu antybiotykoterapia (matka GBS+; dodatnie markery zapalne u dziecka) Wypisana do domu w stanie dobrym W badaniu przedmiotowym i usg j. brzusznej b.z. Przy przyjęciu: Leukocytoza 18 tys CRP 51 mg/l Mocz: leukocyty pokrywają całe pole widzenia; azotyny nieobecne

17 6-cio miesięczna dziewczynka gorączkująca od 48 godz. Dziecko urodzone na pkt. Apgar (owinięcie pępowiną), przebieg ciąży niepowikłany, po urodzeniu antybiotykoterapia W badaniu przedmiotowym i usg j. brzusznej b.z. Przy przyjęciu: Leukocytoza 18 tys CRP 51 mg/l Mocz: leukocyty pokrywają całe pole widzenia; azotyny nieobecne 1. Ze względu na obciążony wywiad okołoporodowy u dziecka należało już w pierwszych godzinach rozpocząć antybiotykoterapię 2. Pomimo ropomoczu brak azotynów w moczu wyklucza zum. Należy szukać innej przyczyny gorączki 3. Dziecko ma typowe objawy zakażenia dolnego odcinka układu moczowego 4. U dziecka należy rozpoznać ostre odmiedniczkowe z. nerek, pobrać posiew moczu i rozpocząć terapię cefalosporyną 2 rzędową i.v.

18 6-cio miesięczna dziewczynka gorączkująca od 48 godz. Dotychczasowa obserwacja i wyniki badań dodatkowych nie sugerowały wady układu moczowego/czynników predysponujących do zum Przebyta antybiotykoterapia jest potencjalnym czynnikiem ryzyka zum (długotrwałe zaburzenie składu mikrobioty jelitowej) U małych dzieci nie kontrolujących mikcji i często opróżniających pęcherz brak azotynów w zakażonym moczu wynika ze zbyt krótkiego przebywania moczu w pęcherzu U dzieci do 3 r.ż. zum = ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek Postępowanie: posiew moczu, cefalosporyna 2-rzędowa i.v dni; u dzieci od 3-6 m.ż. możliwa kontynuacja leczeniem doustnym; nie jest wymagana profilaktyka (brak czynników ryzyka)

19 Zakażenia układu moczowego profilaktyka p/bakteryjna. nie należy stosować rutynowo profilaktyki p/bakteryjnej u dzieci po 1-szym epizodzie niepowikłanego zum profilaktykę p/bakteryjną należy rozważyć - u dzieci z nawrotowym zum, - wysokimi opm ( 3 0 ), szczególnie u dziewczynek - innymi wadami układu moczowego predysponującymi do zum

20 Zakażenia układu moczowego Ponieważ poważne powikłania zum, zarówno ostre jak i odległe, związane są z wadami układu moczowego powodującymi zaleganie moczu w drogach moczowych, uznawano, że każde dziecko z zum wymaga nie tylko pilnego leczenia, ale również dokładnej diagnostyki dróg moczowych. Wykrycie wady układu moczowego wiązało się nie tylko z przewlekłym leczeniem odkażającym mocz ale i przeprowadzeniem zabiegu naprawczego.

21 Zakażenia układu moczowego. Główny podejrzany odpływ pęcherzowomoczowodowy

22 Wyszyńska T, 2002

23 Etiologia uszkodzenia nerek na różnych etapach pnn u dzieci (Polska). Przewlekła choroba nerek stadium 2-4: Nefropatia zaporowa 46,7% Nefropatia refluksowa 18,5% Hipo/dysplazja 8,7% Zespół nerczycowy i kzn 1,1% Zesp. hem.mocz. 5,4% Pęcherz neurogenny 12% Stan po nefrektomiach 5,4% Wrodzone i dziedziczne nefropatie 2,2% Przewlekła choroba nerek stadium 5 (dializowani): Kzn 31,2% Nefropatia refluksowa -16% Nefropatia zaporowa 12,8% Hipo/dysplazja 11,2% Wrodzone i dziedziczne nefropatie 12,8% Zesp. hem.mocz. 5,6% Inne 10,4% Litwin M, Pediatr Nephrol 2003 Litwin M i wsp. Pediatr Nephrol 2001

24 Zaburzenia rozwojowe nerek i dróg moczowych towarzyszące hipodysplazji* (wg Ardissino i wsp. 2003) Odpływ pęcherzowo-moczowodowy 59.2% Zastawki cewki tylnej 23.8% Atrezja/hipoplazja cewki 2.3% Zwężenie podmiedniczkowe moczowodu 3.6% Megaureter zaporowy 3.5% Ureterocoele 1.7% Zdwojenie dróg moczowych 1.5% Inne złożone uropatie (w tym zespół śliwkowego brzucha) 4.4% * W tym jednostronna agenezja, stan po nefrektomii, nerka wielotorbielowata.

25 Zakażenia układu moczowego Spośród wszystkich dzieci z zum, tylko u niewielu dochodzi do trwałego uszkodzenia nerek, a jeszcze mniej rozwija postępującą pchn. Pope IV JC, 2004 Fizjologicznie moczowód uchodzi w okolicy trójkąta pęcherza (B). Jeśli moczowód uchodzi do prawidłowego miejsca w pęcherzu to i pączek moczowodowy znajduje się w miejscu, gdzie jest najwięcej dobrze zróżnicowanej mezenchymy metanercza (B). Drugi koniec moczowodu ektopowego (A) znajduje się w tym miejscu, gdzie jest mniej mezenchymy metanercza (A lub C) i jest ona gorzej zróżnicowana.

26 Hipoplazja/dysplazja nerek a odpływ pęcherzowo moczowodowy Przekonujące dane z badań doświadczalnych i obserwacji klinicznych wskazujące, że nieodwracalne uszkodzenie nerek dokonuje się już in utero. Pediatr Nephrol 2002; 17: Pediatr Nephrol 2002; 17: Korzyści z leczenia chirurgicznego są niewielkie: należy wykonać 9 reimplantacji aby zapobiec wystąpieniu jednego epizodu objawowego zakażenia układu moczowego. Leczenie zabiegowe nie ma żadnego wpływu na rozwój najistotniejszych powikłań odpływu p.m: nadciśnienia i/lub przewlekłej choroby nerek. Lancet 2004; 364: Arch Dis Child 2003; 88: Lancet 2001; 357:

27 Hipoplazja/dysplazja nerek a odpływ pęcherzowo moczowodowy Głównym czynnikiem determinującym dalsze losy chorego jest stopień upośledzenia przesączania kłębuszkowego w pierwszej obserwacji i białkomocz. Ardissino G i wsp. J Urol 2004; 172:

28 Zakażenia układu moczowego Ponieważ diagnostyka prenatalna pozwala na wykrycie istotnych wad układu moczowego, zalecenia NICE, AAP oraz stanowiska eksperckie zalecają przeniesienie akcentu z rozbudowanej diagnostyki na wczesne i intensywne leczenie w grupach dzieci szczególnie zagrożonych rozwojem przewlekłej nefropatii. Diagnostyka obrazowa ukierunkowana na nefropatię (scyntygrafia, usg), a nie na pęcherz (cum). Zmiana postępowania: zamiast od dołu do góry, z góry do dołu. Wymaga to zdefiniowania grup ryzyka i wyodrębnienia zum niepowikłanych i zum powikłanych.

29 Zakażenia układu moczowego Grupy ryzyka Dzieci z wcześniej stwierdzonymi wadami układu moczowego (usg prenatalne, usg postnatalne), schorzeniami ogólnoustrojowymi, z obniżoną odpornością, wadami rozwojowymi (możliwość współistnienia niezdiagnozowanej dotychczas wady u.m.), nieprawidłowości w badaniu przedmiotowym w obrębie jamy brzusznej i/lub kręgosłupa, nawrotowy/atypowy zum Diagnostyka i leczenie zum u dzieci z grup ryzyka nie jest opisane w zaleceniach NICE i AAP i jest indywidualizowane oznacza to na ogół konieczność wykonania pełnej diagnostyki anatomicznej i czynnościowej dróg moczowych. Postępowanie diagnostyczne i lecznicze u dotychczas zdrowych dzieci, u których nie rozpoznano wcześniej istotnej patologii zależy przede wszystkim od - wieku, - charakteru zakażenia (typowe/atypowe) oraz - przebiegu (jednorazowe/nawrotowe) - czynników ryzyka

30 Zasady leczenia ostrych epizodów zum nie są przedmiotem kontrowersji spory dotyczą zakresu postępowania diagnostycznego mającego na celu stwierdzenie patologii dróg moczowych i t.zw. leczenia profilaktycznego Zakażenia układu moczowego schemat postępowania Rozpoznanie Lokalizacja zakażenia Ocena grupy ryzyka Ustalenie przyczyny (zakres niezbędnych badań dodatkowych) Leczenie

31 Zakażenia układu moczowego rozpoznanie i leczenie Objawy kliniczne sugerujące zum Niemowlęta <3-6 m.ż. 3-6 m.ż. 3 r.ż. >3 r.ż. Hospitalizacja Badanie moczu + posiew moczu USG Antybiotykoterapia i.v dni Objawy swoiste: bad. moczu, posiew antybiotykoterapia Wysokie-średnie ryzyko: ośrodek referencyjny Małe ryzyko: antybiotykoterapia gdy bakteriuria lub dodatni posiew Dopuszczalna antybiotykoterapia p.os dni ogółem Stosuj testy paskowe LE i N (+) antybiotyk LE (-) N(+) antybiotyk +posiew LE(+) N(-) antybiotyk gdy objawy kliniczne, posiew LE(-) N(-) nie lecz zum szukaj innych przyczyn Leczenie w zależności od stanu ogólnego: i.v. lub p.os. 3 4 dni zap. d. odcinka dni - oozn

32 Zakażenia układu moczowego ustalenie przyczyny - badania obrazowe Dzieci z zum Atypowe zum/nawrót USG po rozpoznaniu zum scyntygrafia c.u.m. (u dzieci >6 m.ż. jeśli usg/scyntygrafia nieprawidłowe) <6m.ż., 1-szy epizod zum dobrze reagujący na leczenie USG w ciągu 6 tygodni USG >6 m.ż., 1-szy epizod zum dobrze reagujący na leczenie USG nie jest konieczne* ale zalecane *pod warunkiem prawidłowego, dobrze opisanego prenatalnego usg

33 Zakażenia układu moczowego proponowany algorytm wykonywania badań obrazowych u małych dzieci z zum w oparciu o wynik badania USG (wymiar przednio-tylny miedniczki) i ocenę CRP. Algorytm opracowany na podstawie wyników Swedish Reflux Trial. Preda I et al.. J Urol 2011

34 13-latka z zakażeniem układu moczowego 13-letnia dziewczynka została przyjęta ze szpitala rejonowego z powodu utrzymujących się ponad 48 godzin stanów gorączkowych, hiperleukocytozy, duszności i pogorszenia stanu ogólnego w przebiegu oozn leczonego od 2 dni antybiotykiem dożylnie. W wywiadach zum w wieku niemowlęcym i wczesnodziecięcym. W badaniach obrazowych bez cech wady układu moczowego, ale w badaniach czynnościowych pęcherza zaburzenia opróżniania pęcherza. Nie była systematycznie leczona urologicznie. Przy przyjęciu stan ogólny ciężki, wymaga tlenu, R/R 100/70, HR ok. 90/min, obustronnie obj. Goldflama. Nerki wyczuwalne przez powłoki brzuszne. W bad. laboratoryjnych D- dimery, leukocytoza, prokalcytonina 1. Po 48 godzinach można rozpocząć leczenie doustne. W trybie planowym skonsultuj z pneumonologiem 2. ZUM nie tłumaczy stanu ogólnego. Szukaj innej przyczyny. Rozważ podanie glikortykosteroidów 3. Rozszerz diagnostykę sepsy. Wykonaj rtg płuc, tomografię płuc, ECHO. Wyklucz wykrzepianie/zatorowość

35 13-latka z zakażeniem układu moczowego Usg nerki powiększone do cm o zatartym zróżnicowaniu. TK płuc poszerzenie t. płucnej. ECHO cechy nadciśnienia płucnego. Wynik posiewu moczu z kierującego szpitala E. coli >10 5 /ml Leczenie: ceftazidim, imipenem przez 3 tyg., fraksiparyna przez 6 miesięcy Stopniowa poprawa stanu ogólnego. Ustąpienie wykładników stanu zapalnego. Zmniejszenie wymiarów nerek do 12 cm po 6 m-cach. Normalizacja przepływu płucnego. Urodynamika dyssynergia pęcherza moczowego Scyntygrafia nierówne zarysy obu nerek, ale bez istotnych zmian w porównaniu z wynikami badania sprzed 10 lat

36 Zakażenia układu moczowego - podsumowanie nefrolog Dziecko z zum pediatra Powikłane/atypowe/ nawrotowe zum, grupa ryzyka Niepowikłane zum, 1-szy epizod <3 6 m.ż. 3-6 m.ż 3 r.ż. >3 r.ż. Leczenie specjalistyczne. Pełna diagnostyka Ew. profilaktyka. Współpraca z urologiem Ocena czynności pęcherza Pełna diagnostyka laboratoryjna, usg i ew. scyntygrafia Intensywne leczenie Pełna diagnostyka obrazowa w wybranych przypadkach. Intensywność leczenia w zależności od nasilenia choroby Ograniczona diagnostyka laboratoryjna i obrazowa Intensywność leczenia w zależności od przebiegu choroby

37

38 Zakażenia układu moczowego ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek. Leki pozajelitowe (wybrane preparaty). Lek Ampicylina Cefotaksym Ceftriakson Ceftazidim Cefipim Piperacylina tazobaktam Amikacyna Gentamycyna Dawka 100 mg/kg/dobę w 4 dawkach mg/kg/dobę w 3 dawkach mg/kg/dobę w 1-2 dawkach mg/kg/dobę w 3 dawkach 100 mg/kg/dobę w 2 dawkach 2-9 m.ż. 240 mg piperacyliny i 30 mg tazobaktamu w 3 dawkach; >9 m.ż. 300 mg piperacyliny i 37,5 mg tazobaktamu w 3 dawkach 15 mg/kg/dobę w 2 dawkach 7,5 mg/kg/dobę w 3 dawkach

39 Zakażenia układu moczowego ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek. Leki doustne (wybrane preparaty). Lek Cefiksim Ceftibuten Cefdinir Dawka 8 mg/kg/dobę w 2 dawkach 9 mg/kg/dobę w 1 dawce 14 mg/kg/dobę w 2 dawkach Amoksycylina kw. kwaluwonowy mg/kg/dobę w 2 3 dawkach Ciprofloksacyna mg/kg/dobę w 2 dawkach

40 Zakażenia układu moczowego leczenie zum dolnego odcinka dróg moczowych Lek Trimetoprim-sulfametoksazol Nitrofurantoina Amoksycylina Amoksycylina-kw. kwawulanowy Cefaleksyna Cefiksim Dawka 8 mg TMP/kg/dobę w 2 dawkach 5 7 mg/kg w 4 dawkach 25 5 mg/kg w 2 dawkach mg amoksycyliny/kg co 12 g mg/kg/dobę w 4 dawkach 8 mg/kg/dobę w 2 dawkach

41

42 Odpływ pęcherzowo-moczowodowy. Przewlekła profilaktyka przeciwbakteryjna. Kontrowersje. Bliznowacenie postępuje nawet jeśli opm został skorygowany i stosowano profilaktykę przeciwbakteryjną. Shindo S i wsp. J Pediatr 1983 Pomimo skutecznej profilaktyki (bez zum), nawet w niskim opm dochodzi do bliznowacenia. Arant BS i wsp. J Urol 1992 Brak związku między zum po zaprzestaniu profilaktyki a rozwojem blizn. Cooper CS i wsp. J Urol 2000 RIVUR Trial przewlekła profilaktyka p/bakteryjna zmniejszała częstość nawrotów zum ale nie miała wpływu na rozwój blizn u dziewczynek z opm. RIVUR Trial Investigators N Eng J Med. 2014

43 Zakażenia układu moczowego leczenie dodatkowe Żurawina raczej działa. Uroszczepionki brak danych pediatrycznych. Pojedyńcze doniesienia z badań u kobiet w średnim i starszym wieku. Diagnostyka i leczenie zaburzeń opróżniania pęcherza, zaparć. U chorych, u których istniały wskazania do pełnej diagnostyki obrazowej (atypowy i/lub nawrotowy zum), i u których rozpoznano opm wskazane jest wykonanie badań czynnościowych pęcherza. Probiotyki zum po leczeniu antybiotykami infekcji gdo.

44 Powikłane zakażenia układu moczowego Spoorenberg V i wsp. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 2013

45 Powikłane zakażenia układu moczowego Spoorenberg V i wsp. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 2013

46 Spoorenberg V i wsp. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 2013

47 Powikłane zakażenia układu moczowego Lecz intensywnie możliwość powikłań wielonarządowych Współpracuj z mikrobiologiem Dokładna diagnostyka struktury i czynności układu moczowego współpraca z urologiem

Dziecko z zakażeniem układu moczowego

Dziecko z zakażeniem układu moczowego Dziecko z zakażeniem układu moczowego Mieczysław Litwin Klinika Nefrologii i Nadciśnienia Tętniczego Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka, Warszawa 2 szczyty zachorowań: wiek niemowlęcy i okres dojrzewaniaadolescencji

Bardziej szczegółowo

Zakażenia układu moczowego u dzieci. Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM

Zakażenia układu moczowego u dzieci. Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM Zakażenia układu moczowego u dzieci Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM Plan wędrówki Kilka definicji Rekomendacje, siła zaleceń Omówienie przypadków dzieci z ZUM w świetle rekomendacji Najważniejsze

Bardziej szczegółowo

Zakażenia układu moczowego u dzieci. Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM KURS 2019

Zakażenia układu moczowego u dzieci. Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM KURS 2019 Zakażenia układu moczowego u dzieci Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM KURS 2019 Plan wędrówki Kilka definicji Rekomendacje, siła zaleceń CASE Najważniejsze zalecenia Zakażenie górnych dróg układu moczowego

Bardziej szczegółowo

ZALECENIA POLSKIEGO TOWARZYSTWA NEFROLOGII DZIECIĘCEJ (PTNFD)

ZALECENIA POLSKIEGO TOWARZYSTWA NEFROLOGII DZIECIĘCEJ (PTNFD) ZALECENIA POLSKIEGO TOWARZYSTWA NEFROLOGII DZIECIĘCEJ (PTNFD) DOTYCZĄCE POSTĘPOWANIA Z DZIECKIEM Z ZAKAŻENIEM UKŁADU MOCZOWEGO Zasady leczenia Grupa Ekspertów PTNFD ZALECENIE 4. Postępowanie z dzieckiem

Bardziej szczegółowo

Diagnostyka i leczenie zakażeń układu moczowego u dzieci

Diagnostyka i leczenie zakażeń układu moczowego u dzieci Diagnostyka i leczenie zakażeń układu moczowego u dzieci Opracowane na podstawie artykułu: Diagnosis and management of urinary tract infection in children Gabrielle J. Williams, Elisabeth H. Hodson, David

Bardziej szczegółowo

Aktualności w leczeniu wstecznego odpływu pęcherzowomoczowodowego

Aktualności w leczeniu wstecznego odpływu pęcherzowomoczowodowego Aktualności w leczeniu wstecznego odpływu pęcherzowomoczowodowego prof.dr hab.med. Jacek Zachwieja Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu Odpływ moczu Odpływ elektoratu Około 30% dzieci

Bardziej szczegółowo

Zapalenia płuc u dzieci

Zapalenia płuc u dzieci Zapalenia płuc u dzieci Katarzyna Krenke Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Zapalenie płuc - definicja 1. Objawy wskazujące na ostre zakażenie (gorączka,

Bardziej szczegółowo

Zakażenia układu moczowego (ZUM)

Zakażenia układu moczowego (ZUM) KURS ATESTACYJNY, Katowice Zakażenia układu moczowego (ZUM) Jan Duława Klinika Chorób Wewnętrznych i Metabolicznych Śląski Uniwersytet Medyczny Katowice Definicja ZUM Obecność drobnoustrojów w drogach

Bardziej szczegółowo

Zadanie pytania klinicznego (PICO) Wyszukanie i selekcja wiarygodnej informacji. Ocena informacji o metodzie leczenia

Zadanie pytania klinicznego (PICO) Wyszukanie i selekcja wiarygodnej informacji. Ocena informacji o metodzie leczenia Praktykowanie EBM Krok 1 Krok 2 Krok 3 Krok 4 Zadanie pytania klinicznego (PICO) Wyszukanie i selekcja wiarygodnej informacji Ocena informacji o metodzie leczenia Podjęcie decyzji klinicznej na podstawie

Bardziej szczegółowo

Progresja przewlekłej choroby nerek u dzieci z wadami układu moczowego

Progresja przewlekłej choroby nerek u dzieci z wadami układu moczowego Progresja przewlekłej choroby nerek u dzieci z wadami układu moczowego Danuta Zwolińska Katedra i Klinika Nefrologii Pediatrycznej Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Poland VII Zjazd PTNFD,Łódź,24-26.05.,

Bardziej szczegółowo

Zakażenie układu moczowego u noworodka. Iwona Maruniak-Chudek GCZD SUM Katowice

Zakażenie układu moczowego u noworodka. Iwona Maruniak-Chudek GCZD SUM Katowice Zakażenie układu moczowego u noworodka Iwona Maruniak-Chudek GCZD SUM Katowice Rekomendacje PTNFDz dot. Zakażenia układu moczowego Rekomendacje AAP i EUS NeoReviews 2018 ZUM-definicja Zakażenie układu

Bardziej szczegółowo

Pozaszpitalne zapalenia płuc u dzieci

Pozaszpitalne zapalenia płuc u dzieci Pozaszpitalne zapalenia płuc u dzieci Katarzyna Krenke Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Thorax 2011;66: suppl. 2 Zapalenia płuc - etiologia Nowe czynniki

Bardziej szczegółowo

ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2016/2017 Endokrynologia/nefrologia Plan zajęć

ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2016/2017 Endokrynologia/nefrologia Plan zajęć ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2016/2017 Endokrynologia/nefrologia Plan zajęć Obowiązujące podręczniki: 1. Pediatria, Kawalec, Grenda, Ziółkowska. 2013, 2. Pediatria. Podręcznik do Lekarskiego

Bardziej szczegółowo

Lek. Marcin Polok. Katedra i Klinika Chirurgii i Urologii Dziecięcej UM we Wrocławiu. Ocena skuteczności operacyjnego leczenia wodonercza u dzieci

Lek. Marcin Polok. Katedra i Klinika Chirurgii i Urologii Dziecięcej UM we Wrocławiu. Ocena skuteczności operacyjnego leczenia wodonercza u dzieci Lek. Marcin Polok Katedra i Klinika Chirurgii i Urologii Dziecięcej UM we Wrocławiu Ocena skuteczności operacyjnego leczenia wodonercza u dzieci Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych w zakresie medycyny

Bardziej szczegółowo

ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2018/ Endokrynologia/ Nefrologia

ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2018/ Endokrynologia/ Nefrologia ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2018/ 2019 Endokrynologia/ Nefrologia Obowiązujące podręczniki: 1. Kawalec W., Grenda R., Ziółkowska H. (red.), Pediatria, wyd. I, Warszawa, PZWL, 2013. 2. Pediatria

Bardziej szczegółowo

Zalecenia Polskiego Towarzystwa Nefrologii Dziecięcej (PTNFD) dotyczące postępowania z dzieckiem z zakażeniem układu moczowego

Zalecenia Polskiego Towarzystwa Nefrologii Dziecięcej (PTNFD) dotyczące postępowania z dzieckiem z zakażeniem układu moczowego Zalecenia Polskiego Towarzystwa Nefrologii Dziecięcej (PTNFD) dotyczące postępowania z dzieckiem z zakażeniem układu moczowego Zalecenia zostały opracowane przez Grupę Ekspertów powołaną przez PTNFD Redakcja:

Bardziej szczegółowo

Zalecenia Polskiego Towarzystwa Nefrologii Dziecięcej (PTNFD) dotyczące postępowania z dzieckiem z zakażeniem układu moczowego

Zalecenia Polskiego Towarzystwa Nefrologii Dziecięcej (PTNFD) dotyczące postępowania z dzieckiem z zakażeniem układu moczowego ZALECENIA Zalecenia Polskiego Towarzystwa Nefrologii Dziecięcej (PTNFD) dotyczące postępowania z dzieckiem z zakażeniem układu moczowego Zalecenia zostały opracowane przez Grupę Ekspertów powołaną przez

Bardziej szczegółowo

CHOROBY WEWNĘTRZNE CHOROBY UKŁADU MOCZOWEGO

CHOROBY WEWNĘTRZNE CHOROBY UKŁADU MOCZOWEGO CHOROBY WEWNĘTRZNE CHOROBY UKŁADU MOCZOWEGO Dr hab. n. med. Dariusz Moczulski Klinika Chorób Wewnętrznych i Nefrodiabetologii Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. WAM ul. Żeromskiego 113, Łódź Objawy chorób

Bardziej szczegółowo

Infekcyjne zapalenie wsierdzia - IZW. Częstość występowania: ~ 4-10/100000/rok. Śmiertelność: nie leczone 100% leczone 30% szt.

Infekcyjne zapalenie wsierdzia - IZW. Częstość występowania: ~ 4-10/100000/rok. Śmiertelność: nie leczone 100% leczone 30% szt. Infekcyjne zapalenie wsierdzia - IZW Częstość występowania: ~ 4-10/100000/rok Śmiertelność: nie leczone 100% leczone 30% szt.zastawka - 50% IZW - Patogeneza Uszkodzenie wsierdzia Bakteriemia WEGETACJA

Bardziej szczegółowo

Postępowanie w zakażeniach układu oddechowego

Postępowanie w zakażeniach układu oddechowego Postępowanie w zakażeniach układu oddechowego Etiologia Wirusy; Rinowirusy; Adenowirusy; Koronawirusy; Wirusy grypy i paragrypy; Wirus RS; Enterowirusy ; Etiologia Bakterie Streptococcus pneumoniae Haemophilus

Bardziej szczegółowo

Testy dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci.

Testy dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci. Testy dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci. dr n. med. Agnieszka Ołdakowska Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie

Bardziej szczegółowo

Choroby nerek w ciąży

Choroby nerek w ciąży Choroby nerek w ciąży PROF. B. PIETRZAK DR N. MED. N. MAZANOWSKA DR A. MADEJ Fizjologia nerek w ciąży Powiększenie nerek wzrasta przepływ nerkowy (RBF)? przesączanie kłębuszkowe (GFR) o ok. 50%? klirens

Bardziej szczegółowo

Powikłania zapaleń płuc

Powikłania zapaleń płuc Powikłania zapaleń płuc Katarzyna Krenke Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Miejscowe powikłania zapaleń płuc Powikłany wysięk parapneumoniczny/ropniak

Bardziej szczegółowo

WRODZONE CHOROBY UKŁADU MOCZOWEGO W PRZESIEWOWYM BADANIU USG U NOWORODKÓW URODZONYCH W SZPITALU POWIATOWYM

WRODZONE CHOROBY UKŁADU MOCZOWEGO W PRZESIEWOWYM BADANIU USG U NOWORODKÓW URODZONYCH W SZPITALU POWIATOWYM WRODZONE CHOROBY UKŁADU MOCZOWEGO W PRZESIEWOWYM BADANIU USG U NOWORODKÓW URODZONYCH W SZPITALU POWIATOWYM Tomasz Jarmoliński 1, Barbara Marszalska 1,2, Hanna Marciniak 1, Joanna Boroń 3 Oddział Dziecięcy

Bardziej szczegółowo

Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011

Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011 Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011 Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki,

Bardziej szczegółowo

Etiologia i częstość występowania monosymptomatycznego i niemonosymptomatycznego moczenia nocnego w populacji dzieci polskich

Etiologia i częstość występowania monosymptomatycznego i niemonosymptomatycznego moczenia nocnego w populacji dzieci polskich Etiologia i częstość występowania monosymptomatycznego i niemonosymptomatycznego moczenia nocnego w populacji dzieci polskich dr n. med. Agata Korzeniecka - Kozerska Założenia TRUDNOŚCI Z USTALENIEM CZY

Bardziej szczegółowo

Zakażenia układu moczowego

Zakażenia układu moczowego Zakażenia układu moczowego Zakażenia układu moczowego SPIS TREŚCI CO TO JEST UKŁAD MOCZOWY? nerka moczowód pęcherz moczowy cewka moczowa zobacz więcej NA CZYM POLEGA ZAKAŻENIE UKŁADU MOCZOWEGO? pałeczka

Bardziej szczegółowo

Wczesne wykrywanie metodą ultrasonograficzną wad wrodzonych układu moczowego

Wczesne wykrywanie metodą ultrasonograficzną wad wrodzonych układu moczowego Wczesne wykrywanie metodą ultrasonograficzną wad wrodzonych układu moczowego Małgorzata Placzyńska, Anna Jung Klinika Pediatrii, Nefrologii i Alergologii Dziecięcej Wojskowy Instytut Medyczny Badanie ultrasonograficzne

Bardziej szczegółowo

Powikłania zapaleń płuc

Powikłania zapaleń płuc Powikłania zapaleń płuc Katarzyna Krenke Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Miejscowe powikłania zapaleń płuc Powikłany wysięk parapneumoniczny/ropniak

Bardziej szczegółowo

Prof. dr hab. n. med. Anna Wasilewska. Zakażenia układu moczowego u dzieci często

Prof. dr hab. n. med. Anna Wasilewska. Zakażenia układu moczowego u dzieci często Zakażenia układu moczowego u dzieci Prof. dr hab. n. med. Anna Wasilewska Wstęp Zakażenia układu moczowego u dzieci często sygnalizują nieprawidłowości dotyczące układu moczowo-płciowego. Mogą prowadzić

Bardziej szczegółowo

NIEWYDOLNOŚĆ NEREK - EPIDEMIOLOGIA, OBJAWY, STADIA NIEWYDOLNOŚCI, DIAGNOSTYKA AGNIESZKA BARTOSZ GR.1

NIEWYDOLNOŚĆ NEREK - EPIDEMIOLOGIA, OBJAWY, STADIA NIEWYDOLNOŚCI, DIAGNOSTYKA AGNIESZKA BARTOSZ GR.1 NIEWYDOLNOŚĆ NEREK - EPIDEMIOLOGIA, OBJAWY, STADIA NIEWYDOLNOŚCI, DIAGNOSTYKA AGNIESZKA BARTOSZ GR.1 Niewydolność nerek Niewydolność nerek charakteryzuje się utratą zdolności do oczyszczania organizmu

Bardziej szczegółowo

ZAKAŻENIA SZPITALNE. Michał Pytkowski Zdrowie Publiczne III rok

ZAKAŻENIA SZPITALNE. Michał Pytkowski Zdrowie Publiczne III rok ZAKAŻENIA SZPITALNE Michał Pytkowski Zdrowie Publiczne III rok REGULACJE PRAWNE WHO Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi Rozporządzenie Ministra

Bardziej szczegółowo

Czy wybór antybiotyku jest trudnym pytaniem dla neonatologa?

Czy wybór antybiotyku jest trudnym pytaniem dla neonatologa? 0/0/205 Czy wybór antybiotyku jest trudnym pytaniem dla neonatologa? Krystyna Bober Olesińska Klinika Neonatologii WUM 2 Struktura oddziałów neonatologicznych na Mazowszu 53 - oddziały Stopień referencyjności

Bardziej szczegółowo

Definicja INFEKCYJNE ZAPALENIE WSIERDZIA 2015-04-23

Definicja INFEKCYJNE ZAPALENIE WSIERDZIA 2015-04-23 Definicja INFEKCYJNE ZAPALENIE WSIERDZIA II KATEDRA KARDIOLOGII CM UMK 2014 Wewnątrznaczyniowe zakażenie obejmujące struktury serca (np. zastawki, wsierdzie komór i przedsionków), duże naczynia krwionośne

Bardziej szczegółowo

BIOMARKERY USZKODZENIA NEREK W DIAGNOSTYCE I LECZENIU WRODZONEGO WODONERCZA

BIOMARKERY USZKODZENIA NEREK W DIAGNOSTYCE I LECZENIU WRODZONEGO WODONERCZA BIOMARKERY USZKODZENIA NEREK W DIAGNOSTYCE I LECZENIU WRODZONEGO WODONERCZA P R O F. D R H A B. A N N A W A S I L E W S K A WODONERCZE WRODZONE Najczęstsza wada układu moczowego stwierdzana w prenatalnym

Bardziej szczegółowo

Torbiele przymiedniczkowe nie mogą być mylone z wodonerczem i torbielami okołomiedniczkowymi.

Torbiele przymiedniczkowe nie mogą być mylone z wodonerczem i torbielami okołomiedniczkowymi. Torbiele przymiedniczkowe nie mogą być mylone z wodonerczem i torbielami okołomiedniczkowymi. Przypadek kliniczny 9 Case courtesy of Dr Ahmed Abd Rabou rid: 24528 Dziewczynka, 8 lat Bóle w lewej okolicy

Bardziej szczegółowo

Jedna bakteria, wiele chorób

Jedna bakteria, wiele chorób Jedna bakteria, wiele chorób prof. dr hab. med. Jacek Wysocki dr n. med. Ilona Małecka Katedra i Zakład Profilaktyki Zdrowotnej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Specjalistyczny

Bardziej szczegółowo

postępowania Ostre zapalenie odmiedniczkowe nerek VII Krajowa Konferencja Szkoleniowa Krakowskiego Oddziału PTP i Medycyny Praktycznej

postępowania Ostre zapalenie odmiedniczkowe nerek VII Krajowa Konferencja Szkoleniowa Krakowskiego Oddziału PTP i Medycyny Praktycznej Zakażenia ż układu moczowego u dzieci - aktualne zasady Jacek A. Pietrzyk VII Krajowa Konferencja Szkoleniowa Krakowskiego Oddziału PTP i Medycyny Praktycznej Kraków, NCK 19-20.09.2008 Zakażenie układu

Bardziej szczegółowo

Zakażenia układu moczowego w praktyce lekarza rodzinnego.

Zakażenia układu moczowego w praktyce lekarza rodzinnego. Zakażenia układu moczowego w praktyce lekarza rodzinnego. Zakażenie układu moczowego (ZUM) to obecność drobnoustrojów w drogach moczowych powyżej zwieracza pęcherza moczowego. W drogach moczowych, z wyjątkiem

Bardziej szczegółowo

Diagnostyka mikrobiologiczna zakażeń krwi Paweł Zwierzewicz

Diagnostyka mikrobiologiczna zakażeń krwi Paweł Zwierzewicz Diagnostyka mikrobiologiczna zakażeń krwi Paweł Zwierzewicz Diagnostyka mikrobiologiczna sepsy oferta firmy biomerieux Automatyczne analizatory do posiewów krwi Automatyczne analizatory do identyfikacji

Bardziej szczegółowo

Cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek

Cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek Cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek Krzysztof Letachowicz Katedra i Klinika Nefrologii i Medycyny Transplantacyjnej, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Kierownik: Prof. dr hab. Marian Klinger Cewkowo-śródmiąższowe

Bardziej szczegółowo

Choroby układu moczowego u dzieci

Choroby układu moczowego u dzieci Choroby układu moczowego u dzieci dr n. med. Jolanta Meller Budowa i czynność układu moczowego u dzieci położenie nerek budowa anatomiczna (moczowody, pęcherz moczowy) Funkcje wydalnicza (wydalanie, wchłanianie

Bardziej szczegółowo

Profilaktyka zakażeń układu moczowego i immunoterapia. Paweł Miotła II Katedra i Klinika Ginekologii UM w Lublinie

Profilaktyka zakażeń układu moczowego i immunoterapia. Paweł Miotła II Katedra i Klinika Ginekologii UM w Lublinie Profilaktyka zakażeń układu moczowego i immunoterapia Paweł Miotła II Katedra i Klinika Ginekologii UM w Lublinie Zakażenia układu moczowego (ZUM) 10-20% zakażeń poza szpitalnych 40-50% zakażeń szpitalnych

Bardziej szczegółowo

UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.

UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA. UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie

Bardziej szczegółowo

ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU

ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU 14 czerwca 2012 r dr n. med. Piotr Tomczak Klinika Onkologii U.M. Poznań Epidemiologia raka nerki RCC stanowi 2 3% nowotworów złośliwych

Bardziej szczegółowo

Wywiady z zakresu układu moczowego. Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych WUM

Wywiady z zakresu układu moczowego. Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych WUM Wywiady z zakresu układu moczowego Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych WUM Dyzuria Częstomocz Główne objawy Zmiany wyglądu moczu - krwiomocz - pienienie się moczu Zaburzenia

Bardziej szczegółowo

I. STRESZCZENIE Cele pracy:

I. STRESZCZENIE Cele pracy: I. STRESZCZENIE Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) jest przewlekłym procesem zapalnym, powodującym postępujące i nieodwracalne włóknienie trzustki. Choroba przebiega z okresami remisji i zaostrzeń, prowadząc

Bardziej szczegółowo

Stopa cukrzycowa. Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B.

Stopa cukrzycowa. Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B. Stopa cukrzycowa Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B. Wyrzykowski Stopa cukrzycowa - definicja Infekcja, owrzodzenie lub destrukcja

Bardziej szczegółowo

Zapalenia płuc u dzieci. Joanna Lange

Zapalenia płuc u dzieci. Joanna Lange Zapalenia płuc u dzieci Joanna Lange choroba przebiegająca z dusznością, gorączką oraz różnymi objawami osłuchowymi, potwierdzona (zgodnie z definicją kliniczno - radiologiczną) lub nie (zgodnie z definicją

Bardziej szczegółowo

Układ moczowy metody diagnostyczne

Układ moczowy metody diagnostyczne Układ moczowy metody diagnostyczne Ultrasonografia (USG) Tomografia komputerowa Zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej Urografia Angiografia Cystografia mikcyjna Pielografia wstępujaca Tomografia rezonansu

Bardziej szczegółowo

Badania pracowniane w chorobach nerek u dzieci. Klinika Kardiologii i Nefrologii Dziecięcej I Katedra Pediatrii Akademia Medyczna w Poznaniu

Badania pracowniane w chorobach nerek u dzieci. Klinika Kardiologii i Nefrologii Dziecięcej I Katedra Pediatrii Akademia Medyczna w Poznaniu Badania pracowniane w chorobach nerek u dzieci Klinika Kardiologii i Nefrologii Dziecięcej I Katedra Pediatrii Akademia Medyczna w Poznaniu Badanie ogólne moczu Barwa Przejrzystość Odczyn Ciężar właściwy

Bardziej szczegółowo

SHL.org.pl SHL.org.pl

SHL.org.pl SHL.org.pl Polityka antybiotykowa w oddziale pediatrycznym Adam Hermann Zespół Kontroli Zakażeń Szpitalnych Stowarzyszenie Higieny Lecznictwa Fundacja Instytut Profilaktyki Zakażeń Adam Hermann Stare Jabłonki 05-07.10.2014r.

Bardziej szczegółowo

Wysypka i objawy wielonarządowe

Wysypka i objawy wielonarządowe Wysypka i objawy wielonarządowe Sytuacja kliniczna 2 Jak oceniasz postępowanie lekarza? A) Bez badań dodatkowych nie zdecydowałbym się na leczenie B) Badanie algorytmem Centora uzasadniało takie postępowanie

Bardziej szczegółowo

Definicja INFEKCYJNE ZAPALENIE WSIERDZIA

Definicja INFEKCYJNE ZAPALENIE WSIERDZIA INFEKCYJNE ZAPALENIE WSIERDZIA II KATEDRA KARDIOLOGII CM UMK 2014 Definicja Wewnątrznaczyniowe zakażenie obejmujące struktury serca (np. zastawki, wsierdzie komór i przedsionków), duże naczynia krwionośne

Bardziej szczegółowo

ANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA

ANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA ANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA 42 UZUPEŁNIENIA ZAWARTE W ODPOWIEDNICH PUNKTACH CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO DLA PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH

Bardziej szczegółowo

Leczenie przeciwdrobnoustrojowe - wytyczne postępowania w neutropenii

Leczenie przeciwdrobnoustrojowe - wytyczne postępowania w neutropenii Leczenie przeciwdrobnoustrojowe - wytyczne postępowania w neutropenii Zakażenia są częstym powikłaniem i główną przyczyną zgonów pacjentów z nowotworami zarówno krwi jak i narządów litych. Wynikają one

Bardziej szczegółowo

PROBIOTYKI panaceum dla noworodka ZALECAĆ CZY NIE

PROBIOTYKI panaceum dla noworodka ZALECAĆ CZY NIE PROBIOTYKI panaceum dla noworodka ZALECAĆ CZY NIE Dr hab.n.med. Andrea Horvath Klinika Pediatrii WUM Czy to są probiotyki? Żywe bakterie kiszonki jogurt naturalny kwas chlebowy Mikroorganizmy Organizm

Bardziej szczegółowo

Mężczyzna, 60 lat Bóle w lewej okolicy lędźwiowej z promieniowaniem do pachwiny. W wywiadzie kamica nerkowa.

Mężczyzna, 60 lat Bóle w lewej okolicy lędźwiowej z promieniowaniem do pachwiny. W wywiadzie kamica nerkowa. Mężczyzna, 60 lat Bóle w lewej okolicy lędźwiowej z promieniowaniem do pachwiny. W wywiadzie kamica nerkowa. W dystalnej części lewego moczowodu widoczny złóg o wymiarach 6 x 5 x 5 mm. Niewielkie poszerzenie

Bardziej szczegółowo

1965-E. Tanagho-prowadzi badania nad znaczeniem trójkąta pęcherza moczowego w patomechanizmie OPM

1965-E. Tanagho-prowadzi badania nad znaczeniem trójkąta pęcherza moczowego w patomechanizmie OPM Aktualne rekomendacje postępowania z dziećmi z odpływem pęcherzowo- moczowodowym Jacek A. Pietrzyk XII Ogólnopolska Konferencja Polskiego Towarzystwa Nefrologii Dziecięcej Lublin 23-25. 25. 05. 2013 Odpływ

Bardziej szczegółowo

BADANIA OBRAZOWE UK ADU MOCZOWEGO U DZIECI ZAK AD RADIOLOGII PEDIATRYCZNEJ WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY

BADANIA OBRAZOWE UK ADU MOCZOWEGO U DZIECI ZAK AD RADIOLOGII PEDIATRYCZNEJ WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY BADANIA OBRAZOWE UK ADU MOCZOWEGO U DZIECI ZAK AD RADIOLOGII PEDIATRYCZNEJ WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY WSKAZANIA DO OCENY NEREK I DRÓG MOCZOWYCH Wady wrodzone (badania prenatalne) Wodonercze Zaka enie

Bardziej szczegółowo

RAPORT KOŃCOWY Z BADANIA OBSERWACYJNEGO

RAPORT KOŃCOWY Z BADANIA OBSERWACYJNEGO RAPORT KOŃCOWY Z BADANIA OBSERWACYJNEGO dotyczącego terapii zakażeń układu moczowego W przypadku jakiegokolwiek prezentowania, udostępniania, bądź rozpowszechniania raportu bądź jego części firma VALEANT

Bardziej szczegółowo

Poradnia Immunologiczna

Poradnia Immunologiczna Poradnia Immunologiczna Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli Lublin, 2011 Szanowni Państwo, Uprzejmie informujemy, że w Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli funkcjonuje

Bardziej szczegółowo

Tyreologia opis przypadku 12

Tyreologia opis przypadku 12 Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 12 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku Pacjent lat 72 skierowany do poradni endokrynologicznej

Bardziej szczegółowo

ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( )

ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( ) ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (2015-08-03) PROFILAKTYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA ADRESACI - Osoby zadeklarowane do lekarza POZ, w wieku 35, 40, 45,

Bardziej szczegółowo

Anna Durka. Opiekun pracy: Dr n. med. Waldemar Machała

Anna Durka. Opiekun pracy: Dr n. med. Waldemar Machała Anna Durka Zastosowanie aktywowanego białka C (Xigris) u pacjentów leczonych z powodu ciężkiej sepsy w II Zakladzie Anestezjologii i Intensywnej Terapii USK nr 2 im. WAM w Łodzi. Opiekun pracy: Dr n. med.

Bardziej szczegółowo

Co nowego w diagnostyce chorób nerek i w patogenezie i leczeniu zakażeń układu moczowego?

Co nowego w diagnostyce chorób nerek i w patogenezie i leczeniu zakażeń układu moczowego? Co nowego w diagnostyce chorób nerek i w patogenezie i leczeniu zakażeń układu moczowego? Maria Roszkowska-Blaim Katedra i Klinika Pediatrii i Nefrologii WUM, Warszawa X Sympozjum PTNefD, Poznań, 14-15

Bardziej szczegółowo

Leczenie ciężkich zakażeń. Propozycje zmian w finansowaniu. Dariusz Lipowski

Leczenie ciężkich zakażeń. Propozycje zmian w finansowaniu. Dariusz Lipowski Leczenie ciężkich zakażeń. Propozycje zmian w finansowaniu Dariusz Lipowski Definicja Ciężkie zakażenie zakażenie prowadzące do dysfunkcji lub niewydolności jednolub wielonarządowej zakażenie powodujące

Bardziej szczegółowo

u Czynniki ryzyka wystąpienia zakrzepicy? - przykłady cech osobniczych i stanów klinicznych - przykłady interwencji diagnostycznych i leczniczych

u Czynniki ryzyka wystąpienia zakrzepicy? - przykłady cech osobniczych i stanów klinicznych - przykłady interwencji diagnostycznych i leczniczych 1 TROMBOFILIA 2 Trombofilia = nadkrzepliwość u Genetycznie uwarunkowana lub nabyta skłonność do występowania zakrzepicy żylnej, rzadko tętniczej, spowodowana nieprawidłowościami hematologicznymi 3 4 5

Bardziej szczegółowo

PROKALCYTONINA infekcje bakteryjne i sepsa. wprowadzenie

PROKALCYTONINA infekcje bakteryjne i sepsa. wprowadzenie PROKALCYTONINA infekcje bakteryjne i sepsa wprowadzenie CZĘŚĆ PIERWSZA: Czym jest prokalcytonina? PCT w diagnostyce i monitowaniu sepsy PCT w diagnostyce zapalenia dolnych dróg oddechowych Interpretacje

Bardziej szczegółowo

Aktualne zasady diagnostyki i leczenia chorób zapalnych jelit

Aktualne zasady diagnostyki i leczenia chorób zapalnych jelit Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka Odział Gastroenterologii, Hepatologii, Zaburzeń Odżywiania i Pediatrii Al. Dzieci Polskich 20, 04-730, Warszawa Aktualne zasady diagnostyki i leczenia chorób zapalnych

Bardziej szczegółowo

o o Instytut Pediatrii Wydziału Lekarskiego UJ CM Nazwa jednostki prowadzącej moduł Język kształcenia

o o Instytut Pediatrii Wydziału Lekarskiego UJ CM Nazwa jednostki prowadzącej moduł Język kształcenia Nazwa Wydziału Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu kształcenia Język kształcenia Cele kształcenia Efekty kształcenia dla modułu kształcenia Metody sprawdzania i kryteria oceny efektów kształcenia

Bardziej szczegółowo

Scyntygrafia nerek. Zakład Medycyny Nuklearnej SP CSK Warszawa

Scyntygrafia nerek. Zakład Medycyny Nuklearnej SP CSK Warszawa Scyntygrafia nerek Zakład Medycyny Nuklearnej SP CSK Warszawa Podział badań scyntygraficznych Scyntygrafia nerek Inne Dynamiczna Statyczna Angioscyntygrafia Pomiar klirensu nerkowego Test z kaptoprilem

Bardziej szczegółowo

Postępowanie z noworodkiem i niemowlęciem z poszerzeniem układu kielichowo-miedniczkowego. Marcin Tkaczyk

Postępowanie z noworodkiem i niemowlęciem z poszerzeniem układu kielichowo-miedniczkowego. Marcin Tkaczyk Postępowanie z noworodkiem i niemowlęciem z poszerzeniem układu kielichowo-miedniczkowego Marcin Tkaczyk Łódź, 25 maja 2015 Plan wystąpienia Aktualny pogląd na epidemiologię i konsekwencje kliniczne zjawiska.

Bardziej szczegółowo

JAKIE SĄ RZADKIE CHOROBY NEREK? Informacje dla pacjentów, członków rodzin i opiekunów prawnych

JAKIE SĄ RZADKIE CHOROBY NEREK? Informacje dla pacjentów, członków rodzin i opiekunów prawnych JAKIE SĄ RZADKIE CHOROBY NEREK? Informacje dla pacjentów, członków rodzin i opiekunów prawnych Drodzy Pacjenci, drodzy członkowie Rodzin, rzadką chorobą jest określone takie schorzenie, którego występowanie,

Bardziej szczegółowo

Wady układu moczowego diagnostyka pre- i postnatalna

Wady układu moczowego diagnostyka pre- i postnatalna Wady układu moczowego diagnostyka pre- i postnatalna dr Agnieszka Szafrańska (1) prof. dr hab. Katarzyna Kiliś- Pstrusińska(2) prof. dr hab. Barbara Królak Olejnik (1) Katedra i Klinika Neonatologii UM

Bardziej szczegółowo

Współczesne spojrzenie nefrologa na postępowanie w odpływach pęcherzowo moczowodowych u dzieci

Współczesne spojrzenie nefrologa na postępowanie w odpływach pęcherzowo moczowodowych u dzieci Współczesne spojrzenie nefrologa na postępowanie w odpływach pęcherzowo moczowodowych u dzieci Anna Jung Klinika Pediatrii, Nefrologii i Alergologii Dziecięcej Wojskowy Instytut Medyczny, Warszawa PTND

Bardziej szczegółowo

Oddział Pediatryczny - ARION Szpitale sp. z o.o. Zespół Opieki Zdrowotnej w Biłgoraju

Oddział Pediatryczny - ARION Szpitale sp. z o.o. Zespół Opieki Zdrowotnej w Biłgoraju Nazwa świadczenia A59 bóle głowy A87b inne choroby układu nerwowego < 18 r.ż. C56 poważne choroby gardła, uszu i nosa C57 inne choroby gardła, uszu i nosa C56b poważne choroby gardła, uszu i nosa < 18

Bardziej szczegółowo

Imię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...

Imię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej

Bardziej szczegółowo

I. Cukrzycowa choroba nerek (nefropatia cukrzycowa)

I. Cukrzycowa choroba nerek (nefropatia cukrzycowa) Spis treści 1. Wprowadzenie 13 Wstęp do wydania II 16 I. Cukrzycowa choroba nerek (nefropatia cukrzycowa) 2. Podstawowa charakterystyka struktury i czynności nerek 21 3. Czynniki wpływające na rozwój uszkodzenia

Bardziej szczegółowo

Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI

Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI Załącznik nr 12 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI ICD 10 D80 w tym D80.0, D80.1, D80.3, D80.4,

Bardziej szczegółowo

Meningokoki trzeba myśleć na zapas

Meningokoki trzeba myśleć na zapas Meningokoki trzeba myśleć na zapas prof. dr hab. med. Jacek Wysocki dr n. med. Ilona Małecka Katedra i Zakład Profilaktyki Zdrowotnej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Specjalistyczny

Bardziej szczegółowo

"Przyczyny, diagnostyka i leczenie trudnych zaparć u dzieci " Urszula Grzybowska-Chlebowczyk

Przyczyny, diagnostyka i leczenie trudnych zaparć u dzieci  Urszula Grzybowska-Chlebowczyk "Przyczyny, diagnostyka i leczenie trudnych zaparć u dzieci " Urszula Grzybowska-Chlebowczyk Evaluation and treatment of functional constipation in infants and children: Evidence Based Recommendations

Bardziej szczegółowo

WCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI

WCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI WCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI Elżbieta Adamkiewicz-Drożyńska Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii Początki choroby nowotworowej u dzieci Kumulacja wielu zmian genetycznych

Bardziej szczegółowo

Przydatność oznaczania NGAL w surowicy i w moczu u niemowląt we wczesnym rozpoznawaniu zakażenia układu moczowego

Przydatność oznaczania NGAL w surowicy i w moczu u niemowląt we wczesnym rozpoznawaniu zakażenia układu moczowego Przydatność oznaczania NGAL w surowicy i w moczu u niemowląt we wczesnym rozpoznawaniu zakażenia układu moczowego Grażyna Krzemień, Agnieszka Szmigielska, Małgorzata Pańczyk-Tomaszewska, Dominika Adamczuk

Bardziej szczegółowo

57.94 Wprowadzenie na stałe cewnika do pęcherza moczowego

57.94 Wprowadzenie na stałe cewnika do pęcherza moczowego ICD9 kod Nazwa 03.31 Nakłucie lędźwiowe 03.311 Nakłucie lędźwiowe w celu pobrania płynu mózgowo-rdzeniowego 100.62 Założenie cewnika do żyły centralnej 23.0103 Porada lekarska 23.0105 Konsultacja specjalistyczna

Bardziej szczegółowo

ULTRASONOGRAFIA UKŁADU MOCZOWEGO

ULTRASONOGRAFIA UKŁADU MOCZOWEGO Sonografia układu moczowego u płodu Stwierdzenia poszerzenia miedniczki nerkowej Potwierdzenia lub wykluczenie zmian torbielowatych Ocena wielkości, obrysu i echogenności nerek Obecność pęcherza moczowego

Bardziej szczegółowo

Agencja Oceny Technologii Medycznych

Agencja Oceny Technologii Medycznych Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 20/2014 z dnia 7 stycznia 2014 r. o projekcie programu Program skutecznego zwalczania infekcji poprzez szybkie

Bardziej szczegółowo

DOLEGLIWOŚCI ZE STRONY DOLNYCH DRÓG MOCZOWYCH (LUTS) U KOBIET

DOLEGLIWOŚCI ZE STRONY DOLNYCH DRÓG MOCZOWYCH (LUTS) U KOBIET DOLEGLIWOŚCI ZE STRONY DOLNYCH DRÓG MOCZOWYCH (LUTS) U KOBIET ze szczególnym uwzględnieniem zespołu pęcherza nadaktywnego (OAB) Pod patronatem: Opracowała: dr Anna Katarzyna Czech DOLEGLIWOŚCI ZE STRONY

Bardziej szczegółowo

NAJCZĘSTSZE CZYNNIKI ETIOLOGICZNE ZAKAŻEŃ DIAGNOZOWANYCH W SZPITALACH WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO R.

NAJCZĘSTSZE CZYNNIKI ETIOLOGICZNE ZAKAŻEŃ DIAGNOZOWANYCH W SZPITALACH WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO R. NAJCZĘSTSZE CZYNNIKI ETIOLOGICZNE ZAKAŻEŃ DIAGNOZOWANYCH W SZPITALACH WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO 15.12.2017R. LEK. MED. DOROTA KONASZCZUK LUBUSKI PAŃSTWOWY WOJEWÓDZKI INSPEKTOR SANITARNY W GORZOWIE WLKP. Zakażenia

Bardziej szczegółowo

Diagnostyka i leczenie nowotworów nerki, pęcherza moczowego i gruczołu krokowego. Zarys Projektu

Diagnostyka i leczenie nowotworów nerki, pęcherza moczowego i gruczołu krokowego. Zarys Projektu Diagnostyka i leczenie nowotworów nerki, pęcherza moczowego i gruczołu krokowego Zarys Projektu Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, Centrum Onkologii Projekt współfinansowany

Bardziej szczegółowo

ŚRÓDMIĄŻSZOWE ZAPALENIA NEREK

ŚRÓDMIĄŻSZOWE ZAPALENIA NEREK ŚRÓDMIĄŻSZOWE ZAPALENIA NEREK Grupa chorób o różnorodnej etiologii charakteryzującej się występowaniem zmian morfologicznych, które wyjściowo obecne są wyłącznie w tkance śródmiąższowej proces zapalny

Bardziej szczegółowo

LECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50)

LECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50) Załącznik B.32. LECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY A. Leczenie infliksymabem 1. Leczenie choroby Leśniowskiego-Crohna (chlc)

Bardziej szczegółowo

PROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE

PROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE PROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE Koordynator profilaktyki : mgr piel. Anna Karczewska CELE: zwiększanie świadomości pacjenta na temat szczepionek przeciwko grypie zapobieganie zachorowań na grypę zapobieganie

Bardziej szczegółowo

NIE nowotworom u dzieci

NIE nowotworom u dzieci NIE nowotworom u dzieci Ogólnopolski Program Przesiewowych Badań Ultrasonograficznych Fundacji Ronalda McDonalda realizowany na pokładzie specjalistycznego ambulansu Zestawienie wyników badań przeprowadzonych

Bardziej szczegółowo

Efektywna kontrola chorych po leczeniu nowotworów jąder

Efektywna kontrola chorych po leczeniu nowotworów jąder Efektywna kontrola chorych po leczeniu nowotworów jąder Marzena Wełnicka-Jaśkiewicz Klinika Onkologii i Radioterapii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego Efektywna kontrola ścisła obserwacja po leczeniu

Bardziej szczegółowo

Program Profilaktyki Zdrowotnej

Program Profilaktyki Zdrowotnej Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr IX/56/2011 Program Profilaktyki Zdrowotnej Realizowany w roku 2011 pod nazwą Badania wad postawy wśród dzieci klas pierwszych szkół podstawowych miasta Tczewa w ramach programu

Bardziej szczegółowo

PYTANIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY OBOWIĄZUJĄCE W ROKU AKADEMICKIM 2018/2019 STUDIA POMOSTOWE KIERUNEK PIELĘGNIARSTWO

PYTANIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY OBOWIĄZUJĄCE W ROKU AKADEMICKIM 2018/2019 STUDIA POMOSTOWE KIERUNEK PIELĘGNIARSTWO PYTANIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY OBOWIĄZUJĄCE W ROKU AKADEMICKIM 2018/2019 STUDIA POMOSTOWE KIERUNEK PIELĘGNIARSTWO PYTANIA Z PEDIATRII I PIELĘGNIARSTWA PEDIATRYCZNEGO 1. Wskaż metody oceny stanu zdrowia noworodka

Bardziej szczegółowo

CIBA-GEIGY Sintrom 4

CIBA-GEIGY Sintrom 4 CIBA-GEIGY Sintrom 4 Sintrom 4 Substancja czynna: 3-[a-(4-nitrofenylo-)-0- -acetyloetylo]-4-hydroksykumaryna /=acenocoumarol/. Tabletki 4 mg. Sintrom działa szybko i jest wydalany w krótkim okresie czasu.

Bardziej szczegółowo

PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA. Zakład Ortodoncji IS Warszawski Uniwersytet Medyczny

PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA. Zakład Ortodoncji IS Warszawski Uniwersytet Medyczny PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA Zakład Ortodoncji IS Warszawski Uniwersytet Medyczny PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA kierowanie wzrostem i rozwojem narządu żucia w każdym okresie rozwojowym dziecka poprzez:

Bardziej szczegółowo