Zeszyty Naukowe AKADEMII PODLASKIEJ w SIEDLCACH NR 81 Seria: Administracja i Zarz dzanie 2009

Transkrypt

1 Zeszyty Naukowe AKADEMII PODLASKIEJ w SIEDLCACH NR 81 Seria: Administracja i Zarz dzanie 2009 mgr Katarzyna Stanik-Filipowska UMCS w Lublinie Administracyjnoprawne zagadnienia umieszczenia urz dzenia reklamowego na zabytku nieruchomym Legal issues of allocating advertising device on immobile monuments in administrative law Streszczenie: Problematyka umieszczania reklam na zabytkach nieruchomych budzi wiele kontrowersji. Maj c na uwadze si oddzia ywania reklamy oraz d enie do jej w a ciwej ekspozycji, najkorzystniejsze miejsca na umieszczenie reklam przedk adane s nad ochron zabytków, co dostrzegalne jest chocia by poprzez umieszczanie urz dze reklamowych na zabytkach nieruchomych czy te w ich otoczeniu. Tre, forma i miejsce eksponowania reklamy na zabytku pozostaje niejednokrotnie w sprzeczno ci z warto ciami, których no nikiem jest zabytek nieruchomy. Regulacje zwi zane z umieszczeniem reklamy na zabytku nieruchomym wynikaj nie tylko z przepisów ustawy o ochronie zabytków i opieki nad zabytkami, ale tak e z przepisów prawa budowlanego, przy czym ponadto wymogi w zakresie umieszczenia reklamy na zabytku s uzale nione od formy ochrony zabytku nieruchomego. Do umieszczenia reklamy wykorzystywane s tak e siatki ochronne, które staj si najcz ciej sposobem i materia em do zamieszczania reklam wielkogabarytowych. Przy czym dzi ki rodkom pozyskanym z takiej w a- nie reklamy, stanowi cej jednocze nie siatk zabezpieczaj c na czas prowadzenia remontu elewacji, w a ciciele zabytków przeprowadzaj prace konserwatorskie, restauratorskie i budowlane. Problematyka zwi zana z umieszczaniem urz dze reklamowych na zabytkach nieruchomych sk ania do wysuwania coraz to nowych postulatów, maj cych na celu ochron zabytków. Dzieje si tak, poniewa zabytek nieruchomy w zakresie umieszczenia na nim reklamy jest rozpatrywany w uj ciu u ytkowym, co powoduje, e pomijana jest jego warto niematerialna, która odnosi si do warto ci estetycznych i indywidualnie postrzeganych. Niniejszy artyku uwzgl dnia stan prawny obowi zuj cy na dzie 1 kwietnia 2009 r. Abstract: Problems of allocating advertisements on immobile monuments generate many controversies. Concerning the strength of influence of advertisement and pursuence to its proper exposition, best localizations for advertisements are given priority over the protection of immobile monuments. Content, form and the localization of advertisement, often remains in contradiction with values, which this immobile monument carries. Legal requirements connected with allocating advertisement on immobile monument, concern not only act for protection and preservation of monuments, but also building regulations.requirements referred to allocating advertising device on an immobile monument are different and depend on the form of protection of legal monument. Protecting meshes used for placing the advertisement are usually as well a way and a material for locating especially large advertisements. Founds gained from such kind of advertisement, which is also used as a protection for a building elevations, are used for conservatory, restoration and necessery building works. Legal issues connected with allocating advertising device on immobile monuments induce to put forward new successive postulates, with the aim of assuring protection for monuments. The reason for this, is using immobile monument, in addition to advertisement, in usable meaning, what causes excluding the immaterial value of monuments, concerning it s esthetic and distinctive values. The article is based on legal regulations binding on the date of 1 st April 2009.

2 122 K. Stanik-Filipowska Wprowadzenie Znaczenie poj cia reklama, s owa pochodzenia aci skiego (od clamo, reclamo - wo anie, krzyk, wielokrotne powtarzanie, zwracanie uwagi), wi e si nie tylko z rozpowszechnianiem informacji o towarach, ich zaletach, warto ci, miejscach i mo liwo ci ich nabycia 1, ale tak e z no nikiem, s u cym przekazowi tych informacji, który stanowi tablice i urz dzenia reklamowe. Maj c na uwadze si oddzia ywania reklamy oraz d enie do jej w a ciwej ekspozycji, najkorzystniejsze marketingowo miejsca na umieszczenie reklam przedk adane s nad ochron warto ci kulturowych, co dostrzegalne jest chocia by poprzez umieszczanie urz dze reklamowych na zabytkach nieruchomych czy te w ich otoczeniu. Tre, forma i miejsce eksponowania reklamy na zabytku pozostaje niejednokrotnie w sprzeczno ci z warto ciami, których no nikiem jest zabytek nieruchomy. 2 Problematyka umieszczania reklam na zabytkach nieruchomych budzi wiele kontrowersji. Jednoznaczne wydaj si by regulacje administracyjnoprawne w odniesieniu do umieszczania tablic i urz dze reklamowych na zabytku nieruchomym wpisanym do rejestru zabytków, co jednak nie oznacza, e umieszczenie reklamy na zabytku, który nie jest wpisany do tego rejestru, nie podlega adnym ograniczeniom. Podejmuj c problematyk umieszczenia urz dzenia reklamowego na zabytku nieruchomym, nale y odnie si tak e do poj cia samego zabytku nieruchomego oraz poj cia urz dzenia reklamowego. Poj cie zabytku nieruchomego jest poj ciem prawnym, zdefiniowanym w art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami 3, która to ustawa jako pierwsza wprowadza definicj legaln zabytku nieruchomego w prawie ochrony zabytków. Prawne poj cie zabytku nieruchomego odnosi si wprost do definicji zabytku 4, poniewa w zakresie przedmiotowym u.o.z. nadrz dnym poj ciem jest zabytek. Tym samym maj c na uwadze obie definicje, na gruncie u.o.z., zabytkiem nieruchomym jest nieruchomo (jej cz lub zespó nieruchomo ci) b d ca dzie em cz owieka lub zwi zana z jego dzia alno ci, stanowi ca wiadectwo minionej epoki b d zdarzenia, której zachowanie le y w interesie spo- ecznym ze wzgl du na posiadan warto historyczn, artystyczn lub naukow. Prawne poj cie zabytku nieruchomego nie wprowadza adnych kryteriów formalnych, które dopiero kwalifikowa yby dany obiekt jako zabytek nieruchomy, przyk adowo poprzez obj cie administracyjnoprawn form 1 J. Tokarski, S ownik wyrazów obcych, Warszawa 1971 r., s I. Skrzyd o-ni nik, P. Dobosz, Prawne problemy procesu inwestycyjno-budowlanego i konserwatorskiego, Kraków 2002, s Dz.U. Nr 162, poz z pó n. zm. zwana dalej u.o.z. 4 Zgodnie z definicj legaln zabytku (art. 3 pkt 1 u.o.z.) zabytkiem jest nieruchomo lub rzecz ruchoma (ich cz ci lub zespo y), b d ca dzie em cz owieka lub zwi zana z jego dzia alno ci, stanowi ca wiadectwo minionej epoki lub zdarzenia, których zachowanie, ze wzgl du na warto historyczn, artystyczn czy naukow, le y w interesie spo ecznym. Ustawa wprowadza tak e definicj legaln zabytku ruchomego (art. 3 pkt 3 u.o.z.), jak i zabytku archeologicznego (art. 3 pkt 4 u.o.z.). Seria: Administracja i Zarz dzanie (8)2009 ZN nr 81

3 Administracyjnoprawne zagadnienia umieszczenia urz dzenia reklamowego 123 ochrony. Tym samym tak jak w zakresie prawnego poj cia zabytek, zabytkiem nieruchomym jest ka dy obiekt wyczerpuj cy kryteria przyj te w definicji, co stwarza pewnego rodzaju fikcj prawn. 5 Ponadto, w odniesieniu do zabytku nieruchomego, w art. 6 ust. 1 pkt 1 u.o.z. zosta sformu owany rzeczowy katalog przedmiotów ochrony 6, który mo e by uznany za uszczegó- owienie definicji zabytku nieruchomego, poprzez przyk adowe wyliczenie przedmiotów ochrony 7 czy te stanowi rozwini cie definicji legalnej zabytku nieruchomego 8. Odnosz c si natomiast do poj cia urz dzenia reklamowegomo emy stwierdzic, e zarówno na gruncie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane 9, jak i u.o.z., nie jest ono zdefiniowane. Dlatego te nale y posi kowa si w tym zakresie poj ciem reklamy w rozumieniu ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych 10. W wietle art. 4 pkt 23 ustawy o drogach publicznych reklam stanowi no nik informacji wizualnej w jakiejkolwiek materialnej formie wraz z elementami konstrukcyjnymi i zamocowaniami, umieszczony w polu widzenia u ytkowników drogi, nieb d cy znakiem w rozumieniu przepisów o znakach i sygna ach lub znakiem informuj cym o obiektach u yteczno ci publicznej ustawionym przez gmin. Do pomocniczego stosowania w odniesieniu do poj cia tablicy i urz dzenia reklamowego wskazanej powy ej definicji reklamy w rozumieniu ustawy o drogach publicznych odsy a tak e interpretacja prawna 11 G ównego Urz du Nadzoru Budowlanego. Problematyka umieszczenia urz dzenia reklamowego na zabytku nieruchomym wpisanym do rejestru zabytków Wpis do rejestru zabytków stanowi podstawow i najstarsz form ochrony zabytków. 12 Nie jest to jednak jedyna forma ochrony zabytków, bowiem u.o.z. po raz pierwszy wyodr bni a, w art. 7, katalog form ochrony za- 5 M. Drela, W asno zabytków, Warszawa 2006 r., s Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 u.o.z. ochronie podlegaj bez wzgl du na stan zachowania zabytki nieruchome b d ce, w szczególno ci: krajobrazami kulturowymi, uk adami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespo ami budowlanymi, dzie ami architektury i budownictwa, dzie ami budownictwa obronnego, obiektami techniki, a zw aszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zak adami przemys owymi, cmentarzami, parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, miejscami upami tniaj cymi wydarzenia historyczne b d dzia alno wybitnych osobisto ci lub instytucji. 7 R. Golat, Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Komentarz, Kraków, 2004 r., s K. Zeidler, Prawo ochrony dziedzictwa kultury, Warszawa 2007, s Tekst jednolity Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz z pó n. zm. 10 Tekst jednolity Dz.U. z 2004 r. Nr 204, poz z pó n. zm. 11 Powo ana interpretacja GUNB, która jednak e nie stanowi wyk adni prawa i nie jest wi ca dla organów administracji publicznej orzekaj cych w sprawach indywidualnych, a zawiera jedynie ogólne wytyczne, którymi powinni kierowa si uczestnicy procesu budowlanego oraz w a- ciwe organy, dost pna jest na stronie internetowej: 12 Pierwsza regulacja prawna w zakresie ochrony zabytków - dekret Rady Regencyjnej z 31 pa dziernika 1918 r. o opiece nad zabytkami (Dz. Pr. PP nr 16, poz. 36) jako form ochrony zabytków przewidywa wpis do inwentarza. ZN nr 81 Seria: Administracja i Zarz dzanie (8)2009

4 124 K. Stanik-Filipowska bytków. Ma on charakter zamkni ty i stanowi go administracyjnoprawne formy ochrony zabytków w postaci: wpisu do rejestru zabytków, uznania za pomnik historii, utworzenia parku kulturowego oraz ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Wpisowi do rejestru zabytków podlegaj zarówno zabytki nieruchome, jak i ruchome, na podstawie decyzji wydawanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków, w a ciwego miejscowo dla zabytków znajduj cych si na terenie danego województwa. Wpis do rejestru zabytku nieruchomego nast puje zarówno na wniosek, jak i z urz du. Ponadto do rejestru mo e by wpisane równie otoczenie zabytku, a tak e nazwa geograficzna, historyczna lub tradycyjna zabytku. W odniesieniu natomiast do wpisanego do rejestru historycznego uk adu urbanistycznego, ruralistycznego i zespo u budowlanego istnieje mo liwo wpisu do rejestru, na podstawie odr bnych decyzji, wchodz cych w sk ad tych uk adów zabytków nieruchomych. W wietle u.o.z., umieszczanie na zabytku wpisanym do rejestru urz dze technicznych, tablic, reklam oraz napisów, zgodnie z art. 36 ust. 1 pkt 10, wymaga uzyskania pozwolenia w a ciwego wojewódzkiego konserwatora zabytków, za wyj tkiem umieszczania przez starost znaku informuj cego o wpisie danego zabytku do rejestru. Tryb i sposób wydawania tych pozwole, w tym szczegó owe wymagania, jakim powinien odpowiada wniosek i pozwolenie, okre la rozporz dzenie Ministra Kultury z dnia 9 czerwca 2004 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych, bada konserwatorskich i architektonicznych, a tak e innych dzia a przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz bada archeologicznych i poszukiwa ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych 13, wydane na podstawie upowa nienia ustawowego, zawartego w art. 37 ust. 1 pkt 1 u.o.z. Wniosek o pozwolenie sk ada si do wojewódzkiego konserwatora zabytków, w a ciwego dla miejsca po o enia zabytku. Musi on odpowiada wymogom formalnym wskazanym w 3 powo anego powy ej rozporz dzenia. Pozwolenie wydawane przez wojewódzkiego konserwatora zabytków, odnosz c jego zakres do umieszczenia urz dzenia reklamowego, zawiera: 1) imi, nazwisko i adres (lub nazw, siedzib i adres) wnioskodawcy, 2) wskazanie zabytku, z uwzgl dnieniem miejsca jego po o enia, 3) zakres i sposób prowadzenia wskazanych w pozwoleniu robót lub innych dzia a, 4) informacj, e pozwolenie mo e by cofni te lub zmienione w razie ujawnienia, po jego wydaniu, nowych okoliczno ci, które mog mie wp yw na zakres prowadzenia wskazanych w pozwoleniu prac, robót, bada, innych dzia a lub poszukiwa, 5) wskazanie przewidywanego terminu rozpocz cia i zako czenia obj tych pozwoleniem prac, robót, bada, innych dzia a lub poszukiwa. Pozwolenie na prowadzenie robót budowlanych mo e okre la tak e warunki, polegaj ce na obowi zku: 13 Dz.U. Nr 150, poz Seria: Administracja i Zarz dzanie (8)2009 ZN nr 81

5 Administracyjnoprawne zagadnienia umieszczenia urz dzenia reklamowego 125 1) zawiadomienia wojewódzkiego konserwatora zabytków o terminie rozpocz cia i zako czenia wskazanych w pozwoleniu robót budowlanych, 2) niezw ocznego zawiadomienia wojewódzkiego konserwatora zabytków o wszelkich zagro eniach lub nowych okoliczno ciach ujawnionych w trakcie prowadzenia robót budowlanych, 3) opracowania sposobu post powania z zabytkiem po zako czeniu wskazanych w pozwoleniu robót budowlanych. Je eli spe niony zostanie warunek w zakresie obowi zku niezw ocznego zawiadomienia, wojewódzkiego konserwatora zabytków o wszelkich zagro eniach lub nowych okoliczno ciach ujawnionych w trakcie prowadzenia robót budowlanych, wojewódzki konserwator zabytków po wp yni ciu takiego zawiadomienia, jest obowi zany wyda odpowiednie zalecenia lub wznowi post powanie w sprawie wydanego pozwolenia, w terminie nie d u szym ni 7 dni od dnia przyj cia zawiadomienia. Pozwolenie mo e równie okre la inne warunki, które zapobiegn uszkodzeniu lub zniszczeniu zabytku. Administracyjnoprawne wymogi zwi zane z umieszczeniem reklamy na zabytku nieruchomym wynikaj nie tylko z przepisów u.o.z., ale tak e w a ciwych w tym wzgl dzie przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane 14. Zgodnie bowiem z dyspozycj art. 26 ust. 8 u.o.z., uzyskanie pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków na podj cie robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru nie zwalnia z obowi zku uzyskania pozwolenia na budow albo zg oszenia, w przypadkach okre lonych przepisami Prawa budowlanego, a ponadto, jak stanowi art. 2 ust. 1 u.o.z., przepisy ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami nie naruszaj, w szczególno ci, przepisów Prawa budowlanego. Na gruncie prawa budowlanego, zgodnie z art. 29 ust. 2 pkt 6 ustawy Prawo budowlane, pozwolenia na budow nie wymaga wykonywanie robót budowlanych polegaj cych na instalowaniu tablic i urz dze reklamowych, z wyj tkiem usytuowanych na obiektach wpisanych do rejestru zabytków w rozumieniu przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz z wyj tkiem reklam wietlnych i pod wietlanych usytuowanych poza obszarem zabudowanym w rozumieniu przepisów o ruchu drogowym. Przepis art. 29 Prawa budowlanego stanowi wi c wyj tek od generalnej zasady wyra onej w art. 28 tej ustawy, wprowadzaj cej wymóg uzyskania ostatecznego pozwolenia na budow przed rozpocz ciem robót budowlanych. Artyku 29 Prawa budowlanego by przedmiotem nowelizacji 15, w wyniku których, w celu odformalizowania procesu inwestycyjnego, poszerzano katalog zwolnie od obowi zku uzyskiwania pozwolenia na budow, obejmuj cy obiekty i roboty budowlane o niskim stopniu skomplikowania i znikomym wp ywie na otoczenie, zarówno architektoniczne, jak i na rodowisko. 16 Jednak e z uwagi na donios o znaczenia problematyki ochrony zabytków 14 Tj. Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz z pó n. zm. 15 Art. 29 ust. 2 pkt 6 ustawy Prawo budowlane w brzmieniu obecnym zosta wprowadzony przez art. 1 pkt 6 lit. b) tiret czwarte ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U ) zmieniaj cej ustaw Prawo budowlane z dniem 26 wrze nia 2005 r.. 16 Wyrok WSA w Warszawie z dnia 8 lutego 2005 r., sygn. IV SA 3662/03, LEX nr ZN nr 81 Seria: Administracja i Zarz dzanie (8)2009

6 126 K. Stanik-Filipowska nieruchomych wpisanych do rejestru, rozpocz cie robót budowlanych, polegaj cych na umieszczeniu no nika reklamy, zgodnie z przepisami prawa budowlanego, wymaga, oprócz uzyskania pozwolenia w a ciwego, ze wzgl du na miejsce po o enia zabytku nieruchomego, wojewódzkiego konserwatora zabytków, tak e uzyskania pozwolenia na budow, w trybie przewidzianym w art. 32 i n. ustawy Prawo budowlane. Post powanie administracyjne o udzielenie pozwolenia na budow wszczynane jest na wniosek, z tym e wzór wniosku jest ci le okre lony, stanowi za cznik nr 1 do rozporz dzenia Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie wzorów: wniosku o pozwolenie na budow, o wiadczenia o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomo ci na cele budowlane i decyzji o pozwoleniu na budow 17. Do wniosku o pozwolenie na budow w zakresie umieszczenia urz dzenia reklamowego na zabytku nieruchomym wpisanym do rejestru, zgodnie z art. 33 ust. 2 Prawa budowlanego, nale y do czy : 1) cztery egzemplarze projektu budowlanego wraz z opiniami, uzgodnieniami, pozwoleniami i innymi dokumentami wymaganymi przepisami szczególnymi oraz aktualnym na dzie opracowania projektu za wiadczeniem, o którym mowa w art. 12 ust. 7 ustawy Prawo budowlane (tj. za wiadczeniem potwierdzaj cym wpis na list cz onków w a ciwej izby samorz du zawodowego, które daje podstaw do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie), 2) o wiadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomo ci na cele budowlane (przez posiadanie prawa do dysponowania nieruchomo- ci na cele budowlane rozumie si tytu prawny wynikaj cy z prawa w asno ci, u ytkowania wieczystego, zarz du, ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunku zobowi zaniowego, przewiduj cego uprawnienia do wykonywania robót budowlanych), 3) decyzj o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, je eli jest ona wymagana zgodnie z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budow w a ciwy organ sprawdza: 1) zgodno projektu budowlanego z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku miejscowego planu, 2) zgodno projektu zagospodarowania dzia ki lub terenu z przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, 3) kompletno projektu budowlanego i posiadanie wymaganych opinii, uzgodnie, pozwole i sprawdze oraz informacji dotycz cej bezpiecze stwa i ochrony zdrowia, a tak e za wiadczenia (o którym mowa w art. 12 ust. 7 ustawy Prawo budowlane). W przypadku gdy organ stwierdzi nieprawid owo ci w powy ej wskazanym zakresie, nak ada postanowieniem obowi zek usuni cia wskazanych nieprawid owo ci, okre laj c termin ich usuni cia, a po jego bezskutecznym up ywie wydaje decyzj o odmowie zatwierdzenia projektu i udzielenia po- 17 Dz.U. Nr 120, poz z pó n. zm. Seria: Administracja i Zarz dzanie (8)2009 ZN nr 81

7 Administracyjnoprawne zagadnienia umieszczenia urz dzenia reklamowego 127 zwolenia na budow. W przypadku spe nienia przez wnioskodawc wszystkich wymaga, organ nie mo e odmówi wydania decyzji o pozwoleniu na budow. Przepisy ustawy Prawo budowlane wprost okre laj termin wydania przez organ pozwolenia na budow, stanowi c, e w przypadku gdy w a ciwy organ nie wyda decyzji w sprawie pozwolenia na budow w terminie 65 dni od dnia z o enia wniosku o wydanie takiej decyzji, organ wy szego stopnia wymierza temu organowi, w drodze postanowienia, na które przys uguje za alenie, kar w wysoko ci 500 z za ka dy dzie zw oki. Do terminu 65 dni nie wlicza si jednak terminów przewidzianych w przepisach prawa do dokonania okre lonych czynno ci, okresów zawieszenia post powania oraz okresów opó nie spowodowanych z winy strony albo z przyczyn niezale nych od organu. Ponadto w art. 39 ust. 1 ustawy Prawo budowlane znajduje si odes anie do omówionego powy ej art. 36 u.o.z., bowiem w odniesieniu do zabytku nieruchomego przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budow w zakresie umieszczenia urz dzenia reklamowego, inwestor zobowi zany jest uzyska pozwolenie na prowadzenie tych robót, wydane przez w a ciwego wojewódzkiego konserwatora zabytków. Poruszaj c problematyk umieszczania urz dzenia reklamowego na zabytku nieruchomym wpisanym do rejestru, warto tak e odnie si do kwestii umieszczania reklamy na budynku, który nie jest zabytkiem nieruchomym wpisanym do rejestru, ale wchodzi w sk ad, wpisanego do rejestru zabytków, historycznego uk adu urbanistycznego. Zgodnie z definicj zawart w art. 3 ust 12 u.o.z. historyczny uk ad urbanistyczny stanowi przestrzenne za o enie miejskie lub wiejskie, zawieraj ce zespo y budowlane, pojedyncze budynki i formy zaprojektowanej zieleni, rozmieszczone w uk adzie historycznych podzia ów w asno ciowych i funkcjonalnych, w tym ulic lub sieci dróg i w zwi zku z tym, ochronie podlega okre lony uk ad przestrzenny. Uk ady urbanistyczne, ruralistyczne i zespo y budowlane przes dzaj o indywidualnym charakterze ka dego miejsca. Daj przy tym mo liwo prowadzenia bada naukowych, jak i zwyk ej obserwacji, nak adania si procesów polityczno-kulturalno-gospodarczych i spo ecznych, które w powi zaniu z przyrod i ukszta towaniem terenu stanowi o niepowtarzalnym obliczu miejsca czy regionu. 18 Na podstawie art. 9 ust. 3 u.o.z. istnieje mo liwo wpisania do rejestru zabytków poszczególnych zabytkowych budowli wchodz cych w sk ad historycznego uk adu urbanistycznego, tak wi c wpisanie do rejestru zabytków historycznego za o enia urbanistycznego nie oznacza, e wszystkie budowle wchodz ce w jego sk ad s zabytkami, a w szczególno ci zabytkami nieruchomymi wpisanymi do rejestru zabytków 19. Nale y wi c uzna, e art. 36 ust. 1 pkt 10 u.o.z. nie ma zastosowania do wszystkich budynków znajduj cych si na terenie wpisanym do rejestru zabytków jako historyczny uk ad urbanistyczny, niezale nie od tego, czy 18 W. Knercer, Wsie Warmii i Mazur w rozwoju historycznym, [w:] Zachowane-ocalone? O krajobrazie kulturowym i sposobach jego kszta towania, pod red.: I. Li ewskiej, W. Knercera, Olsztyn 2003 r., s. 11 i n. 19 Takie stanowisko prezentuje NSA w wyroku z dnia z 14 lipca 1992 r., sygn. akt SA/Kr 830/92 oraz w wyroku z dnia 21 wrze nia 1993 r., SA/Po 3224/92, OSP 1995/5 poz. 121 teza jest tak e obecnie aktualna. ZN nr 81 Seria: Administracja i Zarz dzanie (8)2009

8 128 K. Stanik-Filipowska s one odr bnie wpisane do rejestru zabytków. Wy czenie stosowania powy szego artyku u nie przes dza, i umieszczenie reklamy na terenie wpisanego do rejestru zabytków historycznego uk adu urbanistycznego nie wymaga uzyskania pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków, bowiem zastosowanie mo e mie art. 36 ust. 11 u.o.z., który stanowi, e pozwolenia tego wymaga podejmowanie innych dzia a, które mog yby prowadzi do naruszenia substancji lub zmiany wygl du zabytku wpisanego do rejestru. Tego typu dzia aniem jest przyk adowo umieszczenie na obszarze uk adu urbanistycznego szczególnego rodzaju reklamy, który to stanowi reklama wielkogabarytowa 20. W przypadku, gdy bez wymaganego pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków lub w sposób odbiegaj cy od zakresu i warunków okre lonych w pozwoleniu zosta y wykonane przy zabytku wpisanym do rejestru roboty budowlane lub podj to inne dzia ania, o których mowa w art. 36 ust. 1 pkt 10 lub pkt 11 u.o.z., wojewódzki konserwator zabytków, na podstawie art. 45 ust. 1 pkt 1 albo pkt 2 u.o.z., wydaje decyzj nakazuj c przywrócenie zabytku do poprzedniego stanu lub uporz dkowanie terenu, okre- laj c termin wykonania tych czynno ci, albo decyzj zobowi zuj c do doprowadzenia zabytku do jak najlepszego stanu we wskazany sposób i w okre lonym terminie. Przedstawione powy ej uwarunkowania prawne wynikaj ce z prawa budowlanego oraz prawa ochrony zabytków odnosz si do zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, co powoduje, e bardziej w tpliwa, bowiem wprost nie wskazana w przepisach u.o.z. i prawie budowlanym, pozostaje kwestia administracyjnoprawnych wymogów w zakresie umieszczenia urz dze reklamowych na zabytkach nieruchomych, które nie s wpisane do rejestru zabytków. Problematyka umieszczenia urz dzenia reklamowego na zabytku nieruchomym nie wpisanym do rejestru zabytków Maj c na uwadze formy ochrony zabytków nieruchomych, a w szczególno ci obj cie zabytków ochron w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, przede wszystkim nale y wskaza, e wymagania ochrony zabytków uwzgl dnia si w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (art. 1 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym 21 ). Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego - akt prawa miejscowego, okre la obowi zkowo zasady ochrony zabytków. Maj c wi c na uwadze art. 15 ust. 2 u.p.z.p. oraz przepisy rozporz dzenia Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego 22, plan miejscowy mo e przewidywa przy okre laniu cech elementów zagospodarowania przestrzennego, które wymagaj ochro- 20 Wyrok NSA z dnia 1 sierpnia 2008 r., sygn. II OSK 1808/06, niepubl. 21 Dz.U. nr 80, poz. 717 ze zm., zwana dalej u.p.z.p. 22 Dz.U. nr 164, poz Seria: Administracja i Zarz dzanie (8)2009 ZN nr 81

9 Administracyjnoprawne zagadnienia umieszczenia urz dzenia reklamowego 129 ny, istnienie nakazów, zakazów, dopuszcze i ogranicze w zagospodarowaniu terenu, w tym tak e w zakresie reklam. Tym samym uchwalaj c plan miejscowy, rada gminy w odniesieniu do umieszczania reklam na zabytkach nieruchomych mo e wprowadzi ograniczenia obejmuj ce np.: miejsce instalacji reklam, materia, z jakiego reklama powinna by wykonana czy te wskazywa rodzaj materia u, z którego nie mo e by ona wykonywana. 23 Niedopuszczalne jest jednak zamieszczanie w tre ci planu miejscowego przepisów uzale niaj cych podejmowanie czynno ci od przysz ych decyzji (wyra enia zgody) innego organu, jak np. ka dorazowe uzgadnianie formy reklamy, niezale nie od innych wymogów wynikaj cych z przepisów prawa, z wojewódzkim konserwatorem zabytków. 24 Zamieszczanie w tre ci planu norm otwartych, odsy aj cych do odr bnych i nie przewidzianych przepisami prawa procedur, które uzale niaj realizacj ustale planu od uzyskania dodatkowych wymogów w postaci opinii, uzgodnie czy zgód, jest nieprawid owe z punktu widzenia obowi zuj cego porz dku prawnego i powoduje, e zamieszczone w planie normy prawa materialnego s niedookre lone, stanowi c o dowolnej interpretacji i rozszerzaj cym stosowaniu przepisów ustawowych. Tego rodzaju czynno ci uzale niaj ce realizacj ustale planu miejscowego od przysz ych uzgodnie oraz na warunkach okre lonych przez inne organy winny by podejmowane na etapie sporz dzania projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, gdy zgodnie z art. 20 u.o.z. w zwi zku z art. 17 pkt 7 lit. b u.p.z.p. projekty i zmiany planu zagospodarowania przestrzennego podlegaj uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Sam plan natomiast winien zawiera w swej tre ci wy cznie normy ci le okre lone, o charakterze materialno-prawnym. 25 Nale y tak e zwróci uwag, e mimo d enia do ochrony zabytków (równie tych nie wpisanych do rejestru) przed umieszczaniem na nich urz dze reklamowych, nie mog by uchwalane przepisy prawa miejscowego, których podj cie nast puje bez wyra nego upowa nienia ustawowego 26, np. podj cie przez rad gminy uchwa y w sprawie zasad i warunków umieszczania reklam, bowiem wkracza to w sfer zastrze on dla kompetencji wojewódzkiego konserwatora zabytków oraz stanowi o swoistym ograniczeniu wykonywania prawa w asno ci 27. Obok wprowadzania ogranicze w zakresie umieszczania urz dze reklamowych na zabytkach nieruchomych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, w wietle prawa budowlanego w a ciwy organ mo e na o y obowi zek uzyskania pozwolenia na budow, w przypadku gdy w jego ocenie mo e doj do pogorszenia stanu zachowania zabytków (bez wzgl du, jak form ochrony s obj te). Nast puje to w poni ej opisanym trybie. Je eli zabytek nie jest wpisany do rejestru, wówczas osoba legi- 23 P. Dobosz, Komercja i reklama w obiektach zabytkowych, Renowacje 1998 r., nr 4, s Tak brzmia wyrok WSA w Krakowie z dnia 16 maja 2008 r., sygn. II SA/Kr 215/08, niepubl. 25 P. Kwa niak, Plan miejscowy w systemie zagospodarowania przestrzennego, Warszawa 2008, s Tak brzmia wyrok WSA w Lublinie z dnia 27 pa dziernika 2004 r., sygn. II SA/Lu 566/04, niepubl. 27 Rozstrzygni cie nadzorcze Wojewody Podlaskiego z dnia 29 kwietnia 2008 r., znak: NK.II.DJ /08. ZN nr 81 Seria: Administracja i Zarz dzanie (8)2009

10 130 K. Stanik-Filipowska tymuj ca si tytu em prawnym do nieruchomo ci w celu umieszczenia na nim reklamy, musi dokona przed terminem zamierzonego rozpocz cia w tym zakresie robót budowlanych, na mocy art. 29 ust. 2 pkt 6 w zwi zku z art. 30 ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo budowlane, ich zg oszenia. Do wykonywania robót budowlanych mo e wówczas przyst pi, je eli w terminie 30 dni od dnia dor czenia zg oszenia w a ciwy organ nie wniesie, w drodze decyzji, sprzeciwu i nie pó niej ni po up ywie 2 lat od okre lonego w zg oszeniu terminu ich rozpocz cia. Jednak e na podstawie art. 30 ust. 7 ustawy Prawo budowlane w a ciwy organ mo e na o y w a nie w sprzeciwie obowi zek uzyskania pozwolenia na wykonanie robót budowlanych obj tych obowi zkiem zg oszenia, a wi c tak e na umieszczenie urz dzenia reklamowego na zabytku, je eli ich realizacja mo e narusza ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub spowodowa m.in. pogorszenie stanu zachowania zabytków. 28 Przepis ten stwarza wi c mo liwo ochrony zabytków nieruchomych nie wpisanych do rejestru zabytków przed naruszeniami, w szczególno ci substancji zabytku przy umieszczaniu na nich no ników reklamowych. Ponadto, zgodnie z art. 39 ust. 3 ustawy Prawo budowlane, w stosunku do obiektów budowlanych oraz obszarów nie wpisanych do rejestru zabytków, a obj tych ochron konserwatorsk na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, pozwolenie na budow wydaje w a ciwy organ w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Wojewódzki konserwator zabytków jest obowi zany zaj stanowisko w sprawie wniosku o pozwolenie na budow w terminie 30 dni od dnia jego dor czenia. Przy czym niezaj cie stanowiska w tym terminie uznaje si za brak zastrze e do przedstawionych we wniosku rozwi za projektowych. Komercjalizacja, wprowadzaj ca nadmiar i ró norodno reklam, nie dba o dostosowanie ich do istniej cej zabytkowej struktury danego obszaru. Pojawia si ponadto, obok reklam o charakterze sta ym, czyli urz dze reklamowych i tablic, kwestia zwi zana z reklamami o charakterze czasowym, które s umieszczane na siatkach ochronnych zak adanych w zwi zku z remontami elewacji zabytków. Zgodnie z przepisami rozporz dzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpiecze stwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych 29, do zabezpiecze stanowisk pracy na wysoko ci, nale y stosowa rodki ochrony zbiorowej, w szczególno ci siatki ochronne. Takie siatki staj si najcz ciej sposobem i materia em do zamieszczania reklam wielkogabarytowych. Przy czym dzi ki rodkom pozyskanym z takiej w a nie reklamy, stanowi cej jednocze nie siatk zabezpieczaj c na czas prowadzenia remontu elewacji, w a ciciele zabytków przeprowadzaj prace konserwatorskie, restauratorskie i budowlane. Wp ywy z reklamy wielkoformatowej pozwoli y na odrestaurowanie takich obiektów, jak np.: Zamek Królewski, Kamienica Literatów czy Ko ció w. 28 Patrz te : wyrok WSA w Warszawie z dnia 13 stycznia 2006 r., sygn. VII SA/Wa 1052/05, niepubl. 29 Dz.U. nr 47, poz Seria: Administracja i Zarz dzanie (8)2009 ZN nr 81

11 Administracyjnoprawne zagadnienia umieszczenia urz dzenia reklamowego 131 Anny w Warszawie. 30 Ogromne powierzchnie reklam, stanowi ce siatki ochronne, wp ywaj negatywnie na odbiór warto ci, których no nikiem s zabytki, a nawet mog stanowi elementy konkurencyjne dla zabytków, bior c tak e pod uwag okres, na jaki zostaj zamieszczane. Mo na jednak poda przyk ad rozwi zania zastosowanego na ko ciele w. Anny w Warszawie, ukierunkowanego na z agodzenie kontrastu pomi dzy przekazem p yn cym z reklamy wielkogabarytowej a odbiorem zabytku. Plandeka reklamowa os aniaj ca elewacj frontow ko cio a zawiera a kontury podzia- ów przes oni tej elewacji i dopiero na takim tle umieszczony zosta logotyp sponsora. Dzi ki takiemu zabiegowi kontrast reklamy zosta os abiony, a kontury naniesione na ni odwo ywa y si do oryginalnej elewacji. 31 Niejednokrotnie niestety reklama stanowi ca siatk ochronn jest tylko sposobem na zamieszczenie reklamy na zabytku nieruchomym i nie wi e si wcale z pracami konserwatorskimi czy restauratorskimi przeprowadzanymi na elewacji zabytku. Zako czenie Regulacje prawne w zakresie umieszczania reklam na zabytkach nieruchomych, powinny by, moim zdaniem, jeszcze bardziej wzmocnione, aby sta y si realnym rodkiem ochrony zabytków nieruchomych, a w szczególno ci ich substancji 32. Przede wszystkim nale a oby wprowadzi ustawowe ograniczenia wielko ci urz dze reklamowych, które mog yby by umieszczane na zabytku. W odniesieniu natomiast do uk adów urbanistycznych wskazane by oby ilo ciowe ograniczenie liczby dopuszczalnych no ników reklamowych na ich obszarze. W przypadku niektórych zabytków, w szczególno ci uznanych za pomnik historii 33, mo na by oby wprowadzi ca kowity zakaz umieszczania reklam. Natomiast w odniesieniu do reklam wielkogabarytowych, stanowi cych siatki ochronne, nale a oby, w mojej ocenie, wprowadzi maksymalny okres, przez który taka reklama mog aby by zamieszczana oraz przewidzie sankcje za wywieszanie siatek ochronnych, a w rzeczywisto ci reklam, bez zamiaru przeprowadzania robót budowlanych, prac konserwatorskich czy restauratorskich. Problematyka zwi zana z umieszczaniem urz dze reklamowych na zabytkach nieruchomych sk ania do wysuwania coraz to nowych postulatów, 30 S. Grzelakowski, T. Urzykowski, Spór o reklamy, Spotkania z zabytkami 2003 r., nr 7, s Ibidem, s Warto przywo a zdarzenie z 31 lipca 2001 r., kiedy podczas intensywnej burzy dosz o do zerwania si plandeki reklamowej przymocowanej do rusztowania remontowanej elewacji Sukiennic w Krakowie, której upadek spowodowa uszkodzenie renesansowej attyki z maszkaronami podaj za: S. Grzelakowski, T. Urzykowski, Spór..., op. cit., s Uznanie za pomnik historii stanowi szczególn form ochrony zabytków, wyszczególnion w art. 7 u.o.z., poniewa obejmuje ona wy cznie zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków oraz parki kulturowe. Tak wi c nast puje wobec zabytków nieruchomych zbieg dwóch form ochrony: wpis do rejestru albo utworzenie parku kulturowego oraz jednocze nie uznanie za pomnik historii. Kwesti obj cia ochron zabytku w tej formie nale y rozpatrywa jako szczególny rodzaj nobilitacji dla zabytków ze wzgl du na warto dla kultury w wymiarze ponadregionalnym. ZN nr 81 Seria: Administracja i Zarz dzanie (8)2009

12 132 K. Stanik-Filipowska maj cych na celu ochron zabytków. Dzieje si tak, poniewa zabytek nieruchomy w zakresie umieszczenia na nim reklamy jest rozpatrywany w uj ciu u ytkowym, co powoduje, e pomijana jest jego warto niematerialna, która odnosi si do warto ci estetycznych i indywidualnie postrzeganych. Literatura Dobosz P., Komercja i reklama w obiektach zabytkowych, Renowacje nr 4, 1998 r., Drela M., W asno zabytków, C.H. Beck, Warszawa 2006 r. Golat R., Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Komentarz, Zakamycze, Kraków 2004 r. Grzelakowski S., Urzykowski T., Spór o reklamy, Spotkania z zabytkami nr 7, 2003 r. Knercer W., Wsie Warmii i Mazur w rozwoju historycznym, [w:] Zachowaneocalone? O krajobrazie kulturowym i sposobach jego kszta towania, pod red.: I. Li ewskiej, W. Knercera, Olsztyn 2003 r. Kwa niak P., Plan miejscowy w systemie zagospodarowania przestrzennego, LexisNexis, Warszawa 2008 r. Skrzyd o-ni nik I., Dobosz P., Prawne problemy procesu inwestycyjno- -budowlanego i konserwatorskiego, Zakamycze, Kraków 2002 r. Tokarski J., S ownik wyrazów obcych, PWN, Warszawa 1971 r. Zeidler K., Prawo ochrony dziedzictwa kultury, Oficyna, Warszawa 2007 r. Seria: Administracja i Zarz dzanie (8)2009 ZN nr 81