Dwumiesięcznik Przedstawicielstwa Małopolski w Brukseli. Bliżej Brukseli 1 BLIŻEJ BRUKSELI BEZPIECZEŃSTWO ŻYWNOŚCIOWE
|
|
- Kazimierz Wrona
- 2 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Dwumiesięcznik Przedstawicielstwa Małopolski w Brukseli #08 Bliżej Brukseli 1 BLIŻEJ BRUKSELI BEZPIECZEŃSTWO ŻYWNOŚCIOWE CO DALEJ ZE WSPÓLNĄ POLITYKĄ ROLNĄ? DOSTĘP DO BEZPIECZNEJ ŻYWNOŚCI PODSTAWOWE PRAWO CZŁOWIEKA ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ WSI I ROLNICTWA MAŁOPOLSKIE ROLNICTWO W BRUKSELI
2 2 Bliżej Brukseli KONTAKT Z REDAKCJĄ Przedstawicielstwo Małopolski w Brukseli 14, Rd Point Schuman 1040 Bruksela, BELGIA DESIGN Parastudio tel: MAJ 2011
3 Bliżej Brukseli CO DALEJ ZE WSPÓLNĄ POLITYKĄ ROLNĄ? DOSTĘP DO BEZPIECZNEJ ŻYWNOŚCI EUROPEJSKI ZNAK JAKOŚCI INSTRUMENTY POLITYKI SPÓJNOŚCI ORAZ WPR AREPO rozmowa z dr Czesławem Siekierskim posłem do Parlamentu Europejskiego podstawowe prawo człowieka jak długo? rozmowa z Janem Mulderem, posłem do Parlamentu Europejskiego znaczenie dla rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich Województwa Małopolskiego narzędzia współpracy regionów europejskich W NUMERZE 44 POLITYKA STRUKTURALNA PAŃSTWA wykorzystanie w realizacji rozwoju obszarów wiejskich 58 ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ WSI I ROLNICTWA wybrane aspekty małopolskiej strategii EUROPA DYSKUTUJE NAD GMO TOSKANIA MAŁOPOLSKIE ROLNICTWO W BRUKSELI QUESTIO IURIS głos Komisji Europejskiej, Komitetu Regionów oraz Europejskiego Urzędu do spraw Bezpieczeństwa Żywności wkład regionu w Europę wysokiej jakości
4 4 Bliżej Brukseli Szanowni Państwo, Przekazuję w Państwa ręce najnowszy numer periodyku Bliżej Brukseli poświęcony bezpieczeństwu żywnościowemu. Mam nadzieję, że jego lektura pomoże lepiej zrozumieć zagadnienia związane ze zmianami zachodzącymi w rolnictwie na poziomie europejskim, krajowym oraz regionalnym. Małopolska jest tym województwem, które koncentruje wielką część swoich aktywności na terenie obszarów wiejskich. W wysiłkach tych znaczący udział mają środki europejskie w tym przede wszystkim fundusze zgromadzone w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata współfinansowanym z Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Istotnym atutem publikacji, do której lektury gorąco Państwa zachęcam jest fakt, że Bliżej Brukseli może być jednocześnie regionalnym głosem w trwającej obecnie debacie nt. przyszłości Wspólnej Polityki Rolnej.
5 Bliżej Brukseli 5 W najnowszym numerze znajdą Państwo szereg publikacji stanowiących wkład w debatę nt. przyszłości rozwoju europejskiego rolnictwa ze specjalnym uwzględnieniem jego wymiaru regionalnego od znaczenia instrumentów polityki spójności oraz WPR dla rozwoju społeczno gospodarczego obszarów wiejskich Województwa Małopolskiego po kwestie związane ze stanowiskiem instytucji europejskich w zakresie kwestii organizmów genetycznie modyfikowanych. Zapraszam do lektury. Marszałek Województwa Małopolskiego Marek Sowa
6 6 Bliżej Brukseli Co dalej ze Wspólną Polityką Rolną? wywiad z dr Czesławem Siekierskim posłem do Parlamentu Europejskiego dr Czesław Siekierski Doktor nauk ekonomiczno-rolniczych, nauczyciel akademicki, autor wielu publikacji naukowych i popularnonaukowych w SGGW w Warszawie. Jako Dyrektor Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa ( ) miał duży wkład w działania zmierzające do przygotowania polskiej wsi i rolnictwa do integracji z Unią Europejską. W latach poseł na Sejm RP, pełnił m.in. funkcję: Sekretarza Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi ( ), Pełnomocnika Rządu do Przygotowania Polskiego Rolnictwa do Integracji z Unią Europejską. Członek m.in. Komisji Integracji Europejskiej Sejmu ( ), Parlamentarnej Komisji Wspólnej Parlamentu Polskiego i Parlamentu Europejskiego ( ), Wiceprzewodniczący Komisji Gospodarki ( ), Obserwator Sejmu RP w Parlamencie Europejskim ( ). W Parlamencie Europejskim od 2004 zasiada we frakcji Europejskiej Partii Ludowej (Chrześcijańskich Demokratów), Członek Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Członek Specjalnej komisji ds. wyzwań politycznych i zasobów budżetowych na rzecz zrównoważonej Unii Europejskiej po 2013 r., Zastępca w Komisji Rozwoju Regionalnego, Komisji Kontroli Budżetowej, Członek Delegacji do spraw stosunków z Chińską Republiką Ludową Zastępca w Delegacji do spraw stosunków ze Stanami Zjednoczonymi. Przynależy do Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Rolnictwa, Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego oraz Towarzystwa Naukowego Organizacji i Kierowania. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1997). Związany z ruchem ludowym, pełnił m.in. funkcję Sekretarza Naczelnego Komitetu Wykonawczego PSL ( ), obecnie członek Naczelnego Komitetu Wykonawczego. Małgorzata Ratajska-Grandin: Czy Europie nadal potrzebna jest Wspólna Polityka Rolna? Tak, wpr jest na pewno potrzebna. To jedna z najstarszych wspólnych polityk ue Wspólna, bo obejmuje cała Unię i jest finansowana z budżetu unijnego, podczas gdy finansowanie rolnictwa z budżetów narodowych ma formę tylko uzupełniającą. wpr powstała, aby zapewnić ue bezpieczeństwo żywnościowe, tzn. odpowiednią, wystarczającą podaż żywności wysokiej jakości i spełniającej standardy. Cena tej żywności miała być przystępna
7 Bliżej Brukseli 7 dla konsumentów. Należy podkreślić, że w tych dwóch obszarach wpr się sprawdziła. Jednakże, zapisy Traktatu Rzymskiego mówiły także o konieczności zapewnienia odpowiednich dochodów dla rolników i niestety w tym obszarze wpr nie funkcjonuje w pełnym wymiarze. Obecne dochody rolników zarówno w starej jak i nowej Unii nadal są niskie i stanowią średnio ok. 60% dochodów ludności utrzymującej się z działalności pozarolniczej, tj. pracującej w innych obszarach gospodarki. Co więcej, ponad połowę tych skromnych dochodów stanowią płatności bezpośrednie ue. Myślę, że obrazuje to wyjątkowo trudną sytuację dochodową, w jakiej znaleźli się rolnicy z całej Europy. Pamiętajmy, że rolnik oprócz zwyczajowych wydatków musi także urządzić sobie swój warsztat pracy, tj. musi odtworzyć majątek i inwestować w rozwój. Dlatego wielu rolników likwiduje swoje gospodarstwa - po prostu bankrutuje. Europejskiej wsi grozi również katastrofa demograficzna w wyniku wyludniania się obszarów wiejskich. Obecnie rolnicy do 35 roku życia stanowią jedynie 6% ogółu. Wielu rolników jest w wieku przedemerytalnym, a więc potrzebna jest polityka bardziej aktywna dająca szanse rzeczywistego rozwoju. wpr powstała, aby zapewnić ue bezpieczeństwo żywnościowe, tzn. odpowiednią, wystarczającą podaż żywności wysokiej jakości i spełniającej standardy. Czy zasada sprawiedliwości, na której opiera się wpr realizowana jest w wystarczającym stopniu? Sprawiedliwość to piękne wyzwanie. Chcielibyśmy, aby dotyczyła różnych wymiarów naszego życia. W przypadku rolnictwa bardzo trudno jest tą sprawiedliwość zapewnić dla opłacalności produkcji, odpowiedniej dochodowości gospodarstw rolniczych. Brak sprawiedliwości jest równie widoczny przy dystrybucji unijnego wsparcia bezpośredniego między kraje starej 15 i 12
8 8 Bliżej Brukseli Często nie doceniamy i nie wyceniamy dóbr publicznych, które wytwarza rolnictwo związanych z krajobrazem, zachowaniem bioróżnorodności, pozytywnym oddziaływaniem produkcji rolnej na środowisko naturalne itd. Za te dobra rolnicy nie są wynagradzani, a korzystamy z nich wszyscy. nowych państw ue. Nowe państwa mają nadal niższy poziom wsparcia, mimo, że na dzień dzisiejszy ceny środków produkcji w całej Unii bardzo się zbliżyły - mamy przecież jeden wspólny rynek. W rezultacie braku zbliżonego poziomu wsparcia to rolnicy z nowych krajów przegrywają konkurencję na rynku europejskim. Poza tym w nowej Unii dominuje rolnictwo rozdrobnione z małymi, kilkuhektarowymi gospodarstwami, którym ciężko osiągnąć odpowiedni dochód w związku z ograniczeniami skali produkcji. Dobrym przykładem są nasze gospodarstwa w Małopolsce. Wiemy przecież ile starań muszą dołożyć ci rolnicy, aby móc przeżyć. Stąd podejmowanie różnych działalności, aby uzyskać dodatkowe dochody podejmowanie pracy poza rolnictwem przez któregoś z domowników, prace sezonowe w budownictwie czy usługach, rozwój agroturystyki itd. Czy europejskie rolnictwo spełnia oczekiwania obywateli? Myślę, że w zdecydowanej większości tak. Zapewnia odpowiednią podaż żywności spełniającej wysokie standardy jakościowe. Ceny tej żywności, pomimo ostatnich wzrostów pozostają bardzo stabilne w ujęciu wieloletnim, podczas gdy środki do jej produkcji nieustannie rosną zmniejszając ciągle opłacalność gospodarowania. Z punku widzenia konsumenta ważne jest również, że wzrasta produkcja tzw. żywności ekologicznej wytwarzanej przy minimalnym użyciu środków chemicznych, co poprawia jej walory smakowe i odżywcze. Często nie doceniamy i nie wyceniamy dóbr publicznych, które wytwarza rolnictwo związanych z krajobrazem, zachowaniem bioróżnorodności, pozytywnym oddziaływaniem produkcji rolnej na środowisko naturalne itd. Za te dobra rolnicy nie są wynagradzani, a korzystamy
9 Bliżej Brukseli 9 z nich wszyscy. Są one ważne ze społecznego i środowiskowego punktu wiedzenia. Jakie najważniejsze zmiany przyniesie reforma wpr? Zmiany będą z pewnością mniejsze niż zapowiadane między innymi dlatego, że zostało zbyt mało czasu do roku 2014, od którego ma funkcjonować nowa wpr. O dużych zmianach rolnicy powinni być poinformowani nie na 2-3 lata przed ich rozpoczęciem, lecz co najmniej 7-10, ponieważ inwestycje poczynione w gospodarstwach mają długi okres zwrotu, rolnicy nie mogą być zaskakiwani nagłymi zmianami. Na pewno reforma wpr będzie opierać się na zasadzie kontynuacji i zmian. Powiedziałem kontynuacji na pierwszym miejscu, a zmian na drugim dlatego, że reforma będzie miała charakter ewolucyjny polegający głownie na dostosowaniu do wymogów współczesności i do nowych wyzwań stojących przed unijnym rolnictwem. Na pewno podkreślona będzie konieczność ekologizacji, czy tzw. zazielenienia wpr. Chodzi o to, aby rolnictwo było bardziej przyjazne środowisku. Musi również nastąpić wzrost konkurencyjności naszego rolnictwa w wymiarze zewnętrznym, aby ograniczać import żywności z zewnątrz. Bardzo ważne będzie także zwiększenie wydajności w rolnictwie, co oczywiście związane jest ze wzrostem efektywności. Z kolei, intensywność nie zawsze da się pogodzić z ekologizacją. A więc czekają nas bardzo złożone procesy. Chcemy. aby wzrosła opłacalność produkcji i dochody rolników. Musimy postawić większe wymagania co do jakości i standardów produkcji żywności importowanej z zewnątrz. Obecnie jest tak, że mamy wysokie standardy w Unii co podwyższa
10 10 Bliżej Brukseli koszty produkcji podczas gdy równocześnie importujemy często żywność tańszą, ale tylko dlatego, że przy jej produkcji nie stosuję się tak wysokich standardów jak w ue. Często lekceważy się w tych krajach normy ochrony środowiska, dobrostanu zwierząt, czy normy socjalne ludności pracującej w rolnictwie. W roku 2050 będzie nas ok. 9 mld na Ziemi. Do tego czasu produkcja rolna powinna wzrosnąć o 80%! Przez ostatnie 20 lat w Europie mieliśmy stagnację w produkcji żywności należy to zmienić! Konsumenci w Europie i na świecie będą potrzebować coraz więcej żywności. Jakich narzędzi potrzebuje wpr w przyszłości? Tak jak mówiłem wcześniej, wpr potrzebuje takich instrumentów, które pozwolą na zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego Europy w sensie dostępności żywności oraz odpowiedniej jej jakości dla konsumentów przy jednoczesnym zagwarantowaniu stabilnych dochodów rolniczych. Musimy mieć świadomość, że to głównie sposób odżywiania decyduje o naszym zdrowiu. Chcemy także, aby rolnictwo było przyjazne dla środowiska. Nie zapominajmy też, że rolnictwo produkuje szereg surowców dla działalności pozarolniczej, w tym odnawialne źródła energii. Tutaj jednak różnie wygląda sytuacja z opłacalnością - dla przykładu inna jest opłacalność produkcji źródeł odnawialnych przy cenie baryłki ropy na poziomie 60 dolarów, a inna gdy przekracza ona 100 dolarów. Kosztu tych wahań nie jest w stanie ponosić producent. Dlatego rolnictwo potrzebuje narzędzi, które będą stabilizowałyby jego sytuację. Wahania cen są zgubne dla rolników i szkodliwie dla konsumentów. Jedynie nieliczni na nich korzystają. Rolnictwo to produkcja zależ-
11 Bliżej Brukseli 11 na od warunków atmosferycznych. Dlatego wtedy, kiedy mamy wysokie zbiory na przykład zbóż, potrzebna jest interwencja, aby nie dopuścić do zakłóceń na rynkach produkcji wieprzowiny czy drobiu. Okazuje się bowiem, ze przy zastosowaniu tych samych warunków technologicznych czynniki przyrodnicze decydują o tym, ze zbiór zbóż jest wyższy o 15%. Mądra interwencja nie jest sprzeczna z istotą rynku! Jakie argumenty przemawiają za pozostawieniem narzędzi rozwoju obszarów wiejskich w ramach wpr? Minęły czasy, gdy wieś była związana głównie z rolnictwem. Obecnie wieś to nie tylko produkcja rolna. Wieś to wspaniałe miejsce do zamieszkania dla wielu osób. Jeśli chcemy modernizować rolnictwo to musimy znaleźć pracę dla części ludzi dotychczas pracujących w rolnictwie. Dobrze by było, aby te nowe miejsca pracy powstawały głównie na obszarach wiejskich, co zapewni, że wieś nie będzie się wyludniać. Będą dodatkowe źródła dochodów, miejsca pracy, podatki na rozwój gminy, dlatego tak ważne jest rozwijanie infrastruktury technicznej i społecznej na obszarach wiejskich. Wiele się mówi o spójność terytorialnej, o wyrównaniu poziomu życia, dlatego musimy postawić na rozwój obszarów wiejskich oraz unowocześnienie rolnictwa. Wieś ma szanse stać się atrakcyjnym miejscem pracy i życia dla wielu naszych obywateli! Dziękuję za rozmowę! Dziękuję.
12 12 Bliżej Brukseli Dostęp do bezpiecznej żywności podstawowe prawo człowieka - jak długo? Produkcja żywności rolnictwo i hodowla są, z oczywistych powodów, jednymi z najstarszych form ludzkiej aktywności. Są one tak głęboko zakorzenione w naszych potrzebach oraz sposobach myślenia i działania, że przyjmujemy je za pewniki, za coś, co się nie zmieni. Jednak w rzeczywistości sytuacja zmienia się bardzo szybko na gorsze. Jeszcze 200 lat temu populacja Ziemi liczyła około 1 miliarda i liczba ta zmieniała sie bardzo wolno na przestrzeni wieków. Jednak od tamtej pory, w historycznie bardzo krótkim czasie, liczba konsumentów wzrosła siedmiokrotnie. Było to możliwe dzięki rewolucji przemysłowej i, następującej po niej, rewolucji
13 Bliżej Brukseli 13 Prof. dr hab inż KRZYSZTOF MARUSZEWSKI Prof. dr hab. inż. Krzysztof Maruszewski (ur w Zielonej Górze) ukończył Wydział Podstawowych Problemów Techniki Politechniki Wrocławskiej (Biotechnologia) w Studia doktoranckie odbył w Marquette University, w Milwaukee, USA. Zakończyły się one uzyskaniem stopnia doktora nauk chemicznych (chemia analityczna) w Po powrocie do Polski w 1995 rozpoczął on prace w Instytucie Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych (INTiBS), PAN, we Wrocławiu oraz w Wydziale Chemii Uniwersytetu Opolskiego. W roku 1999 Rada Naukowa INTiBS nadała mu tytuł doktora habilitowanego (chemia fizyczna). W roku 2000 uzyskał on pozycję profesora w Instytucie Materiałoznawstwa i Mechaniki Technicznej Politechniki Wrocławskiej gdzie sprawował również funkcje wice-dyrektora ds. dydaktyki i dyrektora. Był również profesorem-konsultantem w Instytucie Elektromechanicznym we Wrocławiu. W roku 2005 otrzymał on tytuł profesora (inżynieria materiałowa) z rąk Prezydenta RP. W roku 2007 rozpoczął on pracę we Wspólnotowym Centrum Badawczym (JRC) Komisji Europejskiej na stanowisku dyrektora programów badawczych. Od 2009 jest dyrektorem IRMM, Geel, Belgia, jednego z instytutów Wspólnotowego Centrum Badawczego. Krzysztof Maruszewski jest autorem 71 artykułów, 2 monografii i 2 patentów oraz wypromował pięciu doktorów. Otrzymał cztery złote medale na Międzynarodowych Targach Wynalazczości Eureka w Brukseli, Indywidualną Nagrodę Ministra Edukacji i Srebrny Krzyż Zasługi. naukowej. Te dwie wzajemnie wzmacniające sie tendencje powodują, z jednej strony, szybki wzrost ilości żywności niezbędnej do podtrzymania eksplodującej populacji i, z drugiej strony, rosnący wpływ produkcji żywności na środowisko. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na dostępność żywności jest możliwość wykorzystania jej niektórych tradycyjnych form jako źródeł energii w przemyśle i transporcie. Wszystkie to skutkuje szacunkami wskazującymi na konieczność zwiększenia światowej produkcji żywności o polowe do 2030 i praktycznie jej podwojenia do 2050, w porównaniu do stanu dzisiejszego.
14 14 Bliżej Brukseli Dodatkowym czynnikiem wpływającym na dostępność żywności jest możliwość wykorzystania jej niektórych tradycyjnych form jako źródeł energii w przemyśle i transporcie. Wszystkie to skutkuje szacunkami wskazującymi na konieczność zwiększenia światowej produkcji żywności o polowe do 2030 i praktycznie jej podwojenia do 2050, w porównaniu do stanu dzisiejszego. Kolejnym czynnikiem komplikującym dostęp do żywności są dramatyczne dysproporcje w jej globalnej dystrybucji i produkcji. Część krajów afrykańskich dysponuje technikami rolniczymi z epoki przed industrialnej i regularnie cierpi głód. Co więcej, dla krajów ubogich ochrona środowiska jest często, w sytuacji grożącego głodu, problemem drugorzędnym. Z drugiej strony, wysoce uprzemysłowione kraje produkują coraz więcej na coraz mniejszym obszarze. Równocześnie, w krajach uprzemysłowionych środowisko jest obciążane nawozami, projektami irygacyjnymi, środkami ochrony roślin i lekami weterynaryjnymi. Paradoksalnie, cześć wyprodukowanej żywności jest marnotrawiona bez względu na stopień rozwoju technologicznego. Konsekwencje są oczywiste gwałtowny wzrost zapotrzebowania powoduje wzrost obciążenia środowiska naturalnego, które jest niezbędnym, lecz stałym co do wielkości zasobem. Skutki tych braków i nierówności widoczne są również w zachowaniach społecznych. Choć głód i niedożywienie uznawane są za główne zagrożenie zdrowia na świecie, w 2006 liczba ludzi otyłych (1 miliard) przekroczyła liczbę ludzi cierpiących na brak żywności (850 milionów). Paradoks głód otyłość, powodowany brakiem środków na zdrową żywność, dotyka również zasobne społeczeństwa, w których uboższa cześć populacji zmuszona jest do konsumpcji taniej, wysoko kalorycznej żywności. Innym przykładem skutków globalnych przemian jest gwałtownie rosnące spożycie mięsa w krajach rozwijających się, w których do niedawna był to rzadko dostępny luksus. Proces ten, napędzany zmianą mentalności konsumentów, powoduje m.in. zwiększoną produkcję gazów cieplarnianych.
15 Bliżej Brukseli 15 Cytowane w tytule, za Światową Organizacją Zdrowia (WHO), prawo człowieka mówi o dostępie (food security) do bezpiecznej (food safety) żywności. Zagadnienie bezpieczeństwa żywności ma co najmniej dwa wymiary: zdrowotne i środowiskowe. Należy podkreślić, że aspekt zdrowotny dotyczy nie tylko unikania toksyczności produktów żywnościowych, lecz coraz częściej związany jest z jej jakością i naturalnym pochodzeniem (żywność ekologiczna). Tradycyjnie, prawo odpowiedzialne jest za usuwanie z rynku żywności nienadającej sie do spożycia. Jest to jednak działanie reaktywne, które nie jest w stanie uniemożliwić pojawienia sie nieodpowiedniej żywności w sprzedaży. Innymi słowy, system czeka na kryzys, aby moc zareagować, z czasem nieprzyjemnymi konsekwencjami dla konsumenta. Alternatywą jest próba wprowadzenia systemu, który umożliwiłby kompleksowe zarządzanie od producenta do konsumenta (farm to fork) zintegrowanym łańcuchem żywnościowym. System taki, pozwalający na lepsza kontrolę ryzyka (redukcja i zapobieganie) składa sie z pięciu wzajemnie powiązanych elementów (FAO, 2003): Mechanizm analizy ryzyka, instytucjonalnie oddzielający ocenę ryzyka (risk assessment) od zarządzania ryzykiem (risk management). System kontroli pochodzenia (traceability). Międzynarodowo przyjęte i oparte na naukowych podstawach standardy. Efektywny system monitoringu i kontroli. Aktywne unikanie lub zapobieganie ryzyka na wszystkich etapach zintegrowanego łańcucha żywnościowego.
16 16 Bliżej Brukseli Unia Europejska stara sie wprowadzać w życie te zalecenia. Obiektywnie rzecz biorąc, UE ma jeden z najlepszych (jeśli wręcz nie najlepszy) system bezpieczeństwa żywności w świecie. Niektóre z kluczowych elementów europejskiego systemu bezpieczeństwa żywności to: Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA European Food Safety Agency, Parma, Włochy), Wspólnotowe Laboratoria Odniesienia (EURLs European Reference Laboratories) czy szeroka paleta specyficznych regulacji dotyczących m.in. zanieczyszczeń, chorób odzwierzęcych czy odpadów. Jednym z istotnych elementów europejskiego systemu bezpieczeństwa żywności jest Instytut Materiałów Odniesienia i Pomiarów (irmm Institute for Reference Materials and Measurements, Geel, Belgia). irmm jest jednym z siedmiu instytutów naukowych Wspólnotowego Centrum Badawczego ( JRC Joint Research Centre) Komisji Europejskiej. Centrum jest dyrektoratem generalnym Komisji i jego głównym zadaniem jest doradztwo naukowo techniczne. Funkcja instytutów Centrum obejmuje wspieranie procesów legislacyjnych (regulatory science) na rożnych etapach tworzenia prawa europejskiego (od koncepcji do monitorowania wykonania). W tym sensie Centrum wypełnia obszar typowo nieobjęty przez badania uniwersyteckie (curiosity driven research) czy przemysłowe badania wdrożeniowe (R&D). Rola irmm w obszarze bezpieczeństwa żywności, wynikająca z jego misji tworzenia europejskiego systemu pomiarów, ma kilka głównych składników. irmm jest jednym z głównych światowych producentów certyfikowanych materiałów odniesienia (crms certified reference materials). Duża część naszego kata-
17 Bliżej Brukseli 17 logu materiałów odniesienia dotyczy bezpieczeństwa żywności. Używane są one przez laboratoria do kalibracji urządzeń pomiarowych i walidacji używanych metod analitycznych służących m.in. do wykrywania obecności i pomiaru substancji niepożądanych. Kolejnym obszarem aktywności jest organizowanie i prowadzenie porównań międzylaboratoryjnych. W trakcie takich porównań laboratoria w różnych krajach otrzymują, przygotowane w irmm, próbki zawierające nieznane ilości danej substancji. Wyniki ich pomiarów są następnie porównywane przez specjalistów irmm. Jeśli rezultat uzyskany przez dane laboratorium wy- Paradoksalnie, cześć wyprodukowanej żywności jest marnotrawiona - bez względu na stopień rozwoju technologicznego. Konsekwencje są oczywiste - gwałtowny wzrost zapotrzebowania powoduje wzrost obciążenia środowiska naturalnego, które jest niezbędnym, lecz stałym co do wielkości zasobem. chodzi poza dopuszczalny zakres, laboratorium to musi wdrożyć działania korygujące. Przykładem takiego porównania może być test zorganizowany dla laboratoriów dokonujących pomiarów zawartości metali ciężkich (arsen, kadm, ołów, rtęć i ich związki) w produktach spożywczych pochodzących z ryb i owoców morza (57 laboratoriów z 29 krajów). Uzyskane rezultaty były pozytywne, gdyż 80 do 96% laboratoriów (w zależności od wykrywanego pierwiastka) uzyskało zadowalające rezultaty. Wyniki te potwierdziły dobry poziom ochrony konsumenta w krajach Unii Europejskiej, która reguluje prawnie dopuszczalne poziomy metali ciężkich w mięsie ryb i owocach morza. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż w porównaniach międzylaboratoryjnych często uczestniczą dobrowolnie kraje spoza Unii Europejskiej. irmm prowadzi również cztery Wspólnotowe Laboratoria Odniesienia w obszarze bezpieczeństwa żywności. Laboratoria te specjalizują sie w zagadnieniach: dodatków do pasz (eu rl for Feed Additives), metali ciężkich w żywności i paszach (eu rl for Heavy Metals in Feed and Food), policyklicznych
18 18 Bliżej Brukseli węglowodorów aromatycznych w żywności (eu rl for Polycyclic Aromatic Hydrocarbons) i mykotoksyn w żywności (eu rl for Mycotoxins). Zadania tych Laboratoriów Odniesienia to: Ustanawianie europejskich standardów pomiarowych. Organizowanie porównań miedzylaboratoryjnych. Szkolenia specjalistów z laboratoriów krajów Unii. Doradztwo dla Komisji Europejskiej. Koordynowanie sieci krajowych laboratoriów odniesienia. Przykładem działania Wspólnotowego Laboratorium może być problem mykotoksyn w żywności dla niemowląt, które są szczególnie wrażliwe na te toksyny. Z tego powodu, legislacja europejska reguluje limity mykotoksyn w żywności dla niemowląt i małych dzieci. irmm opracował serię metod pomiarowych przeznaczonych do wykrywania mykotoksyn i metody te zostały przyjęte przez Europejski Komitet Normalizacyjny cen (en 15850, en 15851). Kolejną ważną funkcją irmm jest pomoc w trakcie kryzysów związanych z bezpieczeństwem żywności w krajach Unii. Przykładem może być kryzys związany z chorobą szalonych krów, która poważnie zachwiała europejskim rynkiem wołowiny pod koniec lat 90 ubiegłego wieku. Skutkiem tego kryzysu jest fakt, iż każda sztuka bydła wchodząca do łańcucha żywnościowego w Europie musi być przebadana pod kątem gąbczastej encefalopatii bydła (bes Bovine Spongiform Encephalophaty). Wszystkie dostępne na europejskim rynku testy wykrywające tę chorobę zostały walidowane przez irmm. Proces ten podniósł, z jednej strony, zaufanie do produktów zwierzęcych i, z drugiej
19 Bliżej Brukseli 19 strony, przyczynił się do znacznego obniżenia kosztów tych testów. Innym przykładem może być kryzys związany z chińskim mlekiem zanieczyszczonym trującą melaminą (2008). Choć Unia Europejska nie sprowadza z Chin mleka, importowane jednak są produkty zawierające dodatki pochodzące z mleka, np. ciastka czy czekolada. Skutkiem tej afery było wydanie w trybie szybkiego reagowania (rapid response) nakazu sprawdzenia, pod kątem obecności melaminy, wszystkich produktów spożywczych importowanych z Chin zawierających ponad 15% mleka. irmm przeprowadził przegląd dostępnych metod analitycznych i zorganizował rundę testów sprawności laboratoriów krajów członkowskich w wykrywaniu melaminy w produktach spożywczych. Wyniku testu wykazały, iż 74% spośród 114 otrzymanych rezultatów dla mleka w proszku oraz 73% ze 112 rezultatów dla ciast w proszku znajdowały się w dopuszczalnym zakresie błędów pomiarowych. Opisane powyżej aktywności irmm są drobną częścią ogólnoświatowego wysiłku mającego na celu poprawę bezpieczeństwa konsumenta. Powszechna dostępność zdrowej i pełnowartościowej żywności jest i będzie jednym z największych wyzwań cywilizacji. Jest to zarówno problem etyczny jak i praktyczny, i jego rozwiązanie lub nie zdefiniuje przyszły wygląd naszej planety. Autor pragnie podziękować Prof. Franzowi Ulberthowi i Dr. Sari Lehto, irmm, Geel, za owocne dyskusje i wkład do niniejszej publikacji.
20 20 Bliżej Brukseli Europejski znak jakości rozmowa z Janem Mulderem, posłem do Parlamentu Europejskiego JAN MULDER Poseł do Parlamentu Europejskiego od 1994 r., członek grupy politycznej Porozumienie Liberałów i Demokratów na rzecz Europy (ALDE). Inżynier rolnictwa i ekonomiki rolnictwa Uniwersytetu Wageningen. W latach pracował jako ekspert Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) w Kenii. Po krótkim okresie pracy w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Holandii, kontynuował karierę w Komisji Europejskiej, gdzie w latach pracował jako specjalista ds. rolnictwa w krajach rozwijających się. W latach członek parlamentarnej komisji ds Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Maciej Kowalski: Chociaż Unia Europejska szczyci się najwyższą jakością produkcji rolniczej, konsumenci nie mają dostępu do przejrzystej informacji o pochodzeniu kupowanych przez nich produktów. Kilka lat temu Parlament Europejski przeprowadził pilotażowy projekt, badający możliwość wprowadzenia wspólnego europejskiego znaku jakości. Jakie były jego efekty? Pilotażowy projekt wykazał, że w Europie jest ok. 450 znaków jakości i nikt nie wie dokładnie co każdy z nich oznacza. Badanie wykazało, że istnieje wyraźna potrzeba harmonizacji i wspólnotowego podejścia. Była Komisarz ds Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Mariann Fischer Boel, zdecydowanie popierała tę inicjatywę. W 2009 opublikowała propozycję Europejskiej Polityki Jakości, jednak po jej odejściu z urzędu nic nie zostało w tej sprawie zrobione. W Parlamencie Europejskim jest grupa posłów aktywna w tym zakresie, lecz aktualnie większym zmartwieniem jest przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej, której poświęcona jest cała uwaga. Skąd bierze się potrzeba wspólnego znaku europejskiej jakości żywności? W każdym państwie funkcjonuje pewna liczba znaków jakości, co powoduje zamieszanie. Jestem posłem do Parlamentu Europejskiego od 1994 r.; w 1998 r. zgłosiłem w tej sprawie spra-
21 Bliżej Brukseli 21 Kupując w Belgii kurczaka, jeżeli nie widać wyraźnego oznaczenia, że pochodzi z Unii Europejskiej, można być pewnym, że został wyhodowany w jednym z krajów, które korzystają z zakazanej w Europie karmy zawierającej GMO. Jest to dla mnie nielogiczne. wozdanie z własnej inicjatywy. Oczekujemy od europejskiego rolnika spełnienia całego szeregu norm jakości. Podjęliśmy demokratyczną decyzję, że dopuszcza się jedynie określoną liczbę zwierząt hodowlanych w jednej klatce czy wykorzystanie konkretnych pasz wszystko jest ograniczone. Jednocześnie możemy importować w dowolnych ilościach wyroby, których produkcja w Europie jest niedozwolona. Weźmy za przykład mączkę mięsno-kostną, której obecność w paszach jest zakazana od czasu kryzysu BSE (tzw. choroby wściekłych krów ). Jednak możemy być niemal pewni, że mięso importowane przez nas z Brazylii, Tajlandii, czy jakiegokolwiek innego miejsca na świecie, jest produkowane ze świń i kurczaków karmionych paszami pochodzenia zwierzęcego. Jeżeli demokratycznie wybrany Parlament zadecydował, że nie chcemy w Europie danego rodzaju produkcji, nielogicznym jest jednoczesne dopuszczanie ich na rynek innymi kanałami. Jeżeli chcę wyhodować kurczaka w Europie, przede wszystkim muszę mu zapewnić odpowiednią ilość miejsca prawo określa, ile zwierząt może być trzymanych na metrze kwadratowym. Nie wolno mi korzystać z pasz zawierających GMO (organizmy genetycznie modyfikowane), których wykorzystanie
22 22 Bliżej Brukseli Każdy produkt żywnościowy trafiający na rynek musi być bezpieczny, ale jest pewna liczba klientów, którzy wymagają więcej. Powinni mieć możliwość łatwego rozpoznania produktów szczególnie wysokiej jakości. rośnie na świecie o blisko 15% rocznie. Nie mamy prawa importować modyfikowanej genetycznie paszy dla bydła to oznacza zamknięcie nam dostępu do bardzo dużej części istniejących pasz. Jednocześnie można swobodnie importować wołowinę pochodzącą z bydła karmionego tymi paszami. Kupując w Belgii kurczaka, jeżeli nie widać wyraźnego oznaczenia, że pochodzi z Unii Europejskiej, można być pewnym, że został wyhodowany w jednym z krajów, które korzystają z zakazanej w Europie karmy zawierającej GMO. Jest to dla mnie nielogiczne. Czy takie podejście nie stoi w sprzeczności z duchem wolnego rynku? Moje prowadzone od lat działania na rzecz europejskiego znaku jakości nie oznaczają, że domagam się ograniczenia importu spoza Unii. Brazylia może eksportować ile zapragnie, pod warunkiem, że robi to na naszych zasadach, przy zastosowaniu tych samych kryteriów, jakie spełniać musi europejski rolnik. Jeżeli w Europie zamierzamy zakazać trzymania kurczaków w klatkach i dopuszczać tylko hodowlę na wolnym wybiegu, nie widzę logiki w zezwalaniu na rosnący import z USA suszonego żółtka, pochodzącego od kurczaków hodowanych w warunkach nie dopuszczonych w Unii.
Panie Marszałku, Wysoka Izbo,
Panie Marszałku, Wysoka Izbo, Cieszę się, iż mogę poinformować Wysoką Izbę, a za pośrednictwem mediów również polskich rolników o realizacji programów skierowanych do polskiej wsi, a więc Programu Operacyjnego
PROW 2014 2020 na rzecz celów Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012-2020
PROW 2014 2020 na rzecz celów Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012-2020 Dr inż. Dariusz Nieć Dyrektor Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich Warszawa 28 stycznia 2015
Doświadczenie pomorskiej ARiMR we wdrażaniu wybranych działań z okresu programowania PROW
1 Doświadczenie pomorskiej ARiMR we wdrażaniu wybranych działań z okresu programowania PROW 2007-2013 Wspólna Polityka Rolna I filar Płatności bezpośrednie Płatności rynkowe Europejski Fundusz Gwarancji
Polska wieś ZaMoŻNa i europejska
Polska wieś ZAMOŻNA I EUROPEJSKA POLSKA WIEŚ Stan obecny Charakterystyka ogólna Na terenach wiejskich w Polsce mieszka 14,9 mln Polaków stanowi to 38% mieszkańców Polski. W Polsce mamy 1,583 mln gospodarstw
Podstawowy mechanizm Wspólnej Polityki Rolnej UE
Podstawowy mechanizm Wspólnej Polityki Rolnej UE Rozwój obszarów wiejskich Działania rynkowe Płatności bezpośrednie Wieloletnie Ramy Finansowe 2014-2020: WPR stanowi 38,9% wydatków z budżetu UE Wspólna
Zróżnicowanie przestrzenne wykorzystania funduszy Unii Europejskiej przez gospodarstwa rolne w Polsce
Zróżnicowanie przestrzenne wykorzystania funduszy Unii Europejskiej przez gospodarstwa rolne w Polsce Bogucki Wydawnictwo Naukowe Poznań 2010 Spis treści 1. Wprowadzenie 9 1.1. Cel i zakres analizy 9 1.2.
Marek Sawicki Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Marek Sawicki Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Konferencja Prasowa Warszawa 18 grudnia 2014 r. W dniu 12 grudnia 2014 r. Komisja Europejska decyzją wykonawczą numer: 2014PL06RDNP001 zaakceptowała Program
PROGRAM OPERACYJNY ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH
PROGRAM OPERACYJNY ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH Priorytet 1. Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich 1a. Zwiększenie innowacyjności i bazy wiedzy na obszarach
Przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej Budżet WPR
Przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej Budżet WPR Przyczyny reformy WPR Wyzwania: Gospodarcze -Bezpieczeństwo żywnościowe (UE i globalnie), zmienność cen, kryzys gospodarczy; FAO Populacja na świecie wzrośnie
NIEZGODNE Z ZASADAMI OCHRONY PRZYRODY I OCHRONY ŚRODOWISKA UDZIELANIE DOFINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW UE DLA ROLNICTWA W POLSCE
Maria Staniszewska Polski Klub Ekologiczny NIEZGODNE Z ZASADAMI OCHRONY PRZYRODY I OCHRONY ŚRODOWISKA UDZIELANIE DOFINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW UE DLA ROLNICTWA W POLSCE BAŁTYCKI PLAN DZIAŁANIA Nasze zobowiązania:
Efekty objęcia polskiego rolnictwa i obszarów wiejskich Wspólną Polityką Rolną
Efekty objęcia polskiego rolnictwa i obszarów wiejskich Wspólną Polityką Rolną Plan prezentacji Wybrane efekty realizacji instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej w Polsce. Oczekiwania co do przyszłej perspektywy
Efekty objęcia polskiego rolnictwa i obszarów wiejskich Wspólną Polityką Rolną
Efekty objęcia polskiego rolnictwa i obszarów wiejskich Wspólną Polityką Rolną Plan prezentacji Wybrane efekty realizacji instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej w Polsce. Oczekiwania co do przyszłej perspektywy
WPŁYW FUNDUSZY STRUKTURALNYCH na przekształcenia obszarów wiejskich w Polsce. Dr Marek Wigier IERiGŻ-PIB Warszawa, październik 2007
WPŁYW FUNDUSZY STRUKTURALNYCH na przekształcenia obszarów wiejskich w Polsce Dr Marek Wigier IERiGŻ-PIB Warszawa, październik 2007 1 PROBLEMY Ekonomiczne struktury ekonomiczno-produkcyjne, dochody, zależno
ZAPEWNIENIE EKONOMICZNEJ SAMOWYSTARCZALNOŚCI ŻYWNOŚCIOWEJ GŁÓWNYM ZADANIEM POLSKIEGO ROLNICTWA NA CAŁY XXI w.
VI PROF. DR HAB. INŻ. WALDEMAR MICHNA MGRINŻ. DANUTA LIDKĘ DR INŻ. DOMINIK ZALEWSKI ZAPEWNIENIE EKONOMICZNEJ SAMOWYSTARCZALNOŚCI ŻYWNOŚCIOWEJ GŁÓWNYM ZADANIEM POLSKIEGO ROLNICTWA NA CAŁY XXI w. Redakcja
Kurczące się znaczenie rolnictwa w życiu wsi i co może je zastąpić?
Kurczące się znaczenie rolnictwa w życiu wsi i co może je zastąpić? Jerzy Wilkin Wydział Nauk Ekonomicznych UW oraz Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN Rolnictwo wieś obszary wiejskie Rolnictwo: dział
Polska w Onii Europejskiej
A/452928 Polska w Onii Europejskiej - wybrane polityki sektorowe Wydawnictwo SGGW Warszawa 2004 Spis treści Wstęp 9 1. CHARAKTERYSTYKA PORÓWNAWCZA GOSPODAREK POLSKI I UNII EUROPEJSKIEJ 11 1.1. Dynamika
Stan i perspektywy rozwoju rolnictwa ekologicznego i rynku produktów ekologicznych
Stan i perspektywy rozwoju rolnictwa ekologicznego i rynku produktów ekologicznych Dr Krzysztof Jończyk Kongres Innowacji Polskich, Kraków, 10.03.2015 1 r. Rolnictwo ekologiczne Rozp. Rady (WE) 834/2007
rozwoju obszarów w wiejskich w Polsce Warszawa, 9 października 2007 r.
Stan i główne g wyzwania rozwoju obszarów w wiejskich w Polsce Warszawa, 9 października 2007 r. 1 Cele konferencji Ocena stanu i głównych wyzwań rozwoju obszarów wiejskich w Polsce Ocena wpływu reform
Stan wdrażania PROW
Ocena średniookresowa Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Stan wdrażania PROW 2007-2013 Zastępca Prezesa ARiMR - dr Zofia Szalczyk Warszawa, marzec 2011 rok Syntetyczne dane o realizacji
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Proces absorbcji środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (PROW )
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Proces absorbcji środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (PROW 2007-2013) Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Polityka rozwoju obszarów wiejskich
Reorientacja zawodowa rolników jako przykład realizacji założeo strategii rozwoju obszarów wiejskich. Dr Zofia Szalczyk zastępca prezesa ARiMR
Reorientacja zawodowa rolników jako przykład realizacji założeo strategii rozwoju obszarów wiejskich Dr Zofia Szalczyk zastępca prezesa ARiMR 1 Kierunki reorientacji zawodowej rolników 1. Dodatkowe kierunki
Plan prezentacji WPR polityką ciągłych zmian
WPR polityką zmian Plan prezentacji WPR polityką ciągłych zmian Europejski Model Rolnictwa Rola rolnictwa i obszarów wiejskich w Polsce i na świecie Zmiany skutkiem WPR: zmiany zachodzące w rolnictwie
Przyszłość rolnictwa, gospodarki żywnościowej i obszarów wiejskich dr hab. Julian T. Krzyżanowski SGGW
Przyszłość rolnictwa, gospodarki żywnościowej i obszarów wiejskich dr hab. Julian T. Krzyżanowski SGGW Konferencja Rolnictwo, gospodarka żywnościowa, obszary wiejskie 10 lat w UE SGGW, 11.04.2014r. Znaczenie
Dokumenty strategiczne w pozyskiwaniu środków. z UE. Barbara Pędzich-Ciach. ekspertka: prowadząca: Dorota Kostowska
Dokumenty strategiczne w pozyskiwaniu środków ekspertka: z UE. Barbara Pędzich-Ciach prowadząca: Dorota Kostowska Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc
Systemy rolnicze i wpływ na środowisko produkcji żywności
Systemy rolnicze i wpływ na środowisko produkcji żywności Jakie będzie rolnictwo przyszłości? dr inż. Jerzy Próchnicki Bayer CropScience Polska oraz Polskie Stowarzyszenie Rolnictwa Zrównoważonego ASAP
Fundusze nie tylko europejskie - jak z nich skorzystać? Ewa Cłapa www.ewaclapa.pl
Fundusze nie tylko europejskie - jak z nich skorzystać? Ewa Cłapa www.ewaclapa.pl październik 2011 Fundusze nie tylko europejskie - jak z nich skorzystać? Pomoc przedakcesyjna począwszy od roku 2000 przyznana
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich Przasnysz, 18 maja 2015 r. Komunikat Komisji Europejskiej WPR do 2020 r. Wyzwania Europa 2020 3 cele polityki
KONFERENCJA Infrastruktura wiejska drogą do sukcesu gospodarczego regionów
KONFERENCJA Infrastruktura wiejska drogą do sukcesu gospodarczego regionów Panel W zgodzie z naturą i kulturą czyli jak skutecznie wspierać rozwój infrastruktury na wsi? Warszawa, 28 października 2010
DOTACJE ŻRÓDŁA FINANSOWANIA INWESTYCJI W LATACH 2007-2013
Wspieranie inwestycji 2007-2013 DOTACJE ŻRÓDŁA FINANSOWANIA INWESTYCJI 1 W LATACH 2007-2013 Poznań, 17 września 2006 POLAGRA FOOD 2006 www.ms-consulting.pl 1 Wspieranie inwestycji 2007-2013 Prowadzenie:
Komplementarność w ramach RPO WO jako narzędzie zwiększania efektywności realizacji celów
Komplementarność w ramach RPO WO 2007-2013 jako narzędzie zwiększania efektywności realizacji celów rozwojowych regionu Karina Bedrunka Opole, 28 czerwca 2012 r. Zakres prezentacji I. Komplementarność
DORADZTWO WOBEC MAŁYCH GOSPODARSTW ROLNYCH LUBLIN 29.04.2014 R.
DORADZTWO WOBEC MAŁYCH GOSPODARSTW ROLNYCH LUBLIN 29.04.2014 R. Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli LODR w Końskowoli zasięgiem swojej działalności obejmuje teren całego województwa lubelskiego,
REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO NA LATA
REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO NA LATA 2007-2013 STRUKTURA DOKUMENTU 2 1. Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej województwa lubelskiego, 2. Strategia realizacji Regionalnego Programu
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Wsparcie rozwoju obszarów wiejskich w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich i w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich. LEADER Perspektywa finansowa
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich LEADER Perspektywa finansowa 2007-2013 Cel działania Realizacja działania ma na celu stymulowanie lokalnych inicjatyw na rzecz
ANKIETA DOTYCZĄCA ANALIZY POTRZEB I PROBLEMÓW
ANKIETA DOTYCZĄCA ANALIZY POTRZEB I PROBLEMÓW Szanowni Państwo Urząd Gminy rozpoczął prace nad przygotowaniem Strategii Rozwoju. istotnym elementem, niezbędnym dla stworzenia strategii jest poznanie opinii
Departament Koordynacji Polityki Strukturalnej. Fundusze unijne. a zróżnicowanie regionalne kraju. Warszawa, 27 marca 2008 r. 1
Departament Koordynacji Polityki Strukturalnej Fundusze unijne a zróżnicowanie regionalne kraju Warszawa, 27 marca 2008 r. 1 Proces konwergencji w wybranych krajach UE (zmiany w stosunku do średniego PKB
LUBUSKI ODDZIAŁ REGIONALNY WDROŻENIE I REALIZACJA PROGRAMU ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH NA LATA PRZEZ ARIMR NA TERENIE WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO
WDROŻENIE I REALIZACJA PROGRAMU ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH NA LATA 2007-2013 PRZEZ ARIMR NA TERENIE WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO Maj 2015 1 PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH NA LATA 2007-2013 II Filar w skali
Wpływ Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 na zmiany zachodzące w rolnictwie i na obszarach wiejskich
Wpływ Programu na lata 2007-2013 na zmiany zachodzące w rolnictwie i na obszarach wiejskich Realizacja Programu na lata 2007-2013, zmiany zachodzące w rolnictwie i na obszarach wiejskich oraz przyszłość
Badania rachunkowości rolnej gospodarstw rolnych
Pomorskie gospodarstwa rolne w latach 2004-2012 na podstawie badań PL FADN Daniel Roszak Badania rachunkowości rolnej gospodarstw rolnych w ramach systemu PL FADN umożliwiają wgląd w sytuację produkcyjno-finansową
Pól zaciemnionych nie wypełnia ubiegający się o dofinansowanie
Wniosek o dofinansowanie projektu w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich w zakresie działania Wsparcie doradztwa
12/06/2013. Copa europejscy rolnicy Zrzesza 60 europejskich organizacji rolniczych
DIS(13)4473 Utrzymanie rentowności w niepewnych czasach Wiktor Szmulewicz, Wiceprzewodniczący Copa, 6 czerwca 2013 r. Czym są Copa i Cogeca? Copa europejscy rolnicy Zrzesza 60 europejskich organizacji
Informacja dot. Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata
Informacja dot. Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 W dniu 12 grudnia 2014 r. Komisja Europejska decyzją wykonawczą numer: 2014PL06RDNP001 zaakceptowała Program Rozwoju Obszarów Wiejskich
WNIOSEK O DOFINANSOWANIE REALIZACJI PROJEKTU W ZAKRESIE DZIAŁANIA WSPARCIE DORADZTWA ROLNICZEGO
WNIOSEK O DOFINANSOWANIE REALIZACJI PROJEKTU W ZAKRESIE DZIAŁANIA WSPARCIE DORADZTWA ROLNICZEGO UWAGA: Ubiegający się o dofinansowanie projektu nie wypełnia pól zaciemnionych. Data wpływu wniosku o dofinansowanie
Zmiany we Wspólnej Polityce Rolnej w Unii Europejskiej
Zmiany we Wspólnej Polityce Rolnej w Unii Europejskiej Nakłady na WPR w Polsce Płatności bezpośrednie wydatki ogółem w mld EUR w tym wkład krajowy 2007-2013 19,7 6,6 2014-2020 21,2 0,0 przesunięcie z II
Rozwój obszarów wiejskich w nowej perspektywie finansowej
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Rozwój obszarów wiejskich w nowej perspektywie finansowej dr inż. Zofia Szalczyk- Podsekretarz Stanu w MRiRW Lipiec 2013 Prace nad PROW 2014-2020 Opracowywany w Ministerstwie
UWAGI ANALITYCZNE. Gospodarstwa z użytkownikiem gospodarstwa indywidualnego. Wyszczególnienie. do 1 ha użytków rolnych. powyżej 1 ha.
UWAGI ANALITYCZNE UDZIAŁ DOCHODÓW Z DZIAŁALNOŚCI ROLNICZEJ W DOCHODACH OGÓŁEM GOSPODARSTW DOMOWYCH W Powszechnym Spisie Rolnym w woj. dolnośląskim spisano 140,7 tys. gospodarstw domowych z użytkownikiem
FUNDUSZE EUROPEJSKIE W MAŁOPOLSCE GMINA RYGLICE
FUNDUSZE EUROPEJSKIE W MAŁOPOLSCE GMINA RYGLICE 29.10.2014 r. dr Stanisław Sorys Członek Zarządu Województwa Małopolskiego Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 z wyłączeniem Osi Priorytetowej
SPIS TREŚCI. Wprowadzenie... 9
SPIS TREŚCI Wprowadzenie... 9 ROZDZIAŁ I Teoretyczne ujęcie innowacji... 11 1. Innowacje-proces innowacyjny-konkurencyjność... 11 2. System innowacyjny na poziomie regionu... 15 3. System innowacyjny a
Program Operacyjny Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa ARiMR w liczbach i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013 Wykres 5.
www.arimr.gov.pl Lipiec 2012 O ARiMR Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa od 1994 r. wspiera działania służące rozwojowi rolnictwa i obszarów wiejskich. Agencja zajmuje się wdrażaniem instrumentów
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej. (Akty o charakterze nieustawodawczym) ROZPORZĄDZENIA
1.8.2014 L 230/1 II (Akty o charakterze nieustawodawczym) ROZPORZĄDZENIA ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) NR 834/2014 z dnia 22 lipca 2014 r. ustanawiające zasady stosowania wspólnych ram monitorowania
WSPÓLNA POLITYKA ROLNA NA RZECZ ZAPEWNIENIENIA KONSUMENTOWI ŻYWNOŚCI WYSOKIEJ JAKOŚCI. Marek Sawicki Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
WSPÓLNA POLITYKA ROLNA NA RZECZ ZAPEWNIENIENIA KONSUMENTOWI ŻYWNOŚCI WYSOKIEJ JAKOŚCI Marek Sawicki Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Warszawa, 09.09.2011 Wprowadzenie Ewolucja WPR - od zabezpieczenia potrzeb
Informacja na temat zmian PROW
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Informacja na temat zmian PROW 2007-2013 Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Zmiany w PROW 2007-2013 Nowe wyzwania wynik przeglądu
Polska Wieś 2014. Raport o stanie wsi. 26 czerwca 2014 r. Prof. dr hab. Walenty Poczta
Polska Wieś 2014. Raport o stanie wsi 26 czerwca 2014 r. Prof. dr hab. Walenty Poczta Wykorzystane rozdziały z Raportu prof. dr hab. Walenty Poczta, dr Agnieszka Baer-Nawrocka, Uniwersytet Przyrodniczy
1. Udział dochodów z działalności rolniczej w dochodach gospodarstw domowych z użytkownikiem gospodarstwa rolnego w 2002 r.
1 UWAGI ANALITYCZNE 1. Udział dochodów z działalności rolniczej w dochodach gospodarstw domowych z użytkownikiem gospodarstwa rolnego w 2002 r. W maju 2002 r. w województwie łódzkim było 209,4 tys. gospodarstw
WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Studia niestacjonarne I stopnia Kierunek ekonomia Promotorzy prac dyplomowych
Kierunek ekonomia Promotorzy prac dyplomowych Promotorzy prac dyplomowych Profesorowie i doktorzy habilitowani Prof. dr hab. Stanisław CZAJA Dr hab. Karol KOCISZEWSKI, prof. UE Promotorzy prac dyplomowych
Konferencja prasowa. Sekretarza Stanu w MRiRW Kazimierza Plocke
Konferencja prasowa Sekretarza Stanu w MRiRW Kazimierza Plocke Oczekiwania rybactwa i wędkarstwa wobec nowej perspektywy finansowej Program Operacyjny Rybactwo i Morze na lata 2014-2020 Warszawa, 23 lipca
Wsparcie publiczne polskiego sektora żywnościowego
Wsparcie publiczne polskiego sektora żywnościowego Dr Marek Wigier Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa Kraków, 25 października 2013 roku Definicja
Ile zapłacimy za hektar ziemi w 2017? Spodziewany mniejszy wzrost cen!
.pl Ile zapłacimy za hektar ziemi w 2017? Spodziewany mniejszy wzrost cen! Autor: Ewa Ploplis Data: 27 stycznia 2017 1 / 13 .pl W rozpoczętym niedawno 2017 r. wzrost cen ziemi rolnej może być dużo niższy
Wnioski płynące z wyników badania Polska wieś i rolnictwo 2012 dla nowego okresu programowania rozwoju obszarów wiejskich grudnia 2012r.
Wnioski płynące z wyników badania Polska wieś i rolnictwo 2012 dla nowego okresu programowania rozwoju obszarów wiejskich 10 11 grudnia 2012r. Informacje ogólne 42% 1 3 tak kieruję gospodarstwem rolnym
WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Studia I stopnia stacjonarne i niestacjonarne Kierunek ekonomia Promotorzy prac dyplomowych
Studia I stopnia stacjonarne i niestacjonarne Kierunek ekonomia Promotorzy prac dyplomowych Promotorzy prac dyplomowych Profesorowie i doktorzy habilitowani Prof. dr hab. Stanisław CZAJA Prof. dr hab.
Wsparcie dla rozwoju lokalnego w ramach inicjatywy LEADER
Wsparcie dla rozwoju lokalnego w ramach inicjatywy LEADER Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 Lublin, 5 października 2016r. Działania realizowane w ramach LSR 1) Zakładanie działalności
Rozdział I Wprowadzenie
Rozdział I Wprowadzenie Przedmiotem Strategii Nowe szanse, nowe możliwości wspierania przedsiębiorczości MMSP na terenie powiatu bełchatowskiego, 2005-2013 jest pokazanie możliwości współfinansowania zadań
Polski sektor żywnościowy 5 lat po akcesji
Polski sektor żywnościowy 5 lat po akcesji Andrzej Kowalski Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PIB Katedra Rozwoju Obszarów Wiejskich Szkoła Główna Handlowa Warszawa kwiecień 2009 Wzajemne
SPIS TREŚCI. Wprowadzenie... 9
SPIS TREŚCI Wprowadzenie............................................... 9 ROZDZIAŁ I Istota i przeobrażenia Wspólnej Polityki Rolnej................... 13 1. Istota Wspólnej Polityki Rolnej..............................
STRATEGIA LIZBOŃSKA A POLITYKA ZATRUDNIENIA W POLSCE
STRATEGIA LIZBOŃSKA A POLITYKA ZATRUDNIENIA W POLSCE Wpływ funduszy unijnych na tworzenie nowych miejsc pracy dr Jerzy Kwieciński Podsekretarz Stanu Warszawa, 17 maja 2007 r. 1 Odnowiona Strategia Lizbońska
Priorytet 5: Rozwój obszarów wiejskich. Analiza SWOT
72 Priorytet 5: Rozwój obszarów wiejskich Analiza SWOT MOCNE STRONY 1. Możliwość rozwoju produkcji żywności wysokiej jakości. 2. Korzystna struktura wielkości gospodarstw. 3. Korzystne warunki przyrodnicze
Stan prac nad założeniami Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 2020
Stan prac nad założeniami Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 2020 Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich WARSZAWA 4 kwietnia 2013 r. Prace nad projektem
Projekt Europejski Wymiar Łodzi Wsparcie przedsiębiorców z Łodzi środkami Unii Europejskiej
Projekt Europejski Wymiar Łodzi Wsparcie przedsiębiorców z Łodzi środkami Unii Europejskiej Towarzystwo Inicjatyw Europejskich ul. Próchnika 1 lok. 303 90-408 Maj 2013 Operator Programu Wolontariatu Długoterminowego
Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego. Założenia perspektywy finansowej 2014-2020. www.pgie.pl
Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego Założenia perspektywy finansowej 2014-2020 www.pgie.pl Perspektywa 2014-2020 W latach 2014-2020 Polska otrzyma z budżetu UE ok. 119,5 mld euro. Na
Efekty objęcia polskiego rolnictwa i obszarów wiejskich Wspólną Polityką Rolną
Efekty objęcia polskiego rolnictwa i obszarów wiejskich Wspólną Polityką Rolną Plan prezentacji Wybrane efekty realizacji instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej w Polsce. Oczekiwania co do przyszłej perspektywy
Priorytet I Wspieranie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich Priorytet ma służyć:
Priorytet I Wspieranie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich Efektem realizacji tego priorytetu ma być rozwój bazy wiedzy na obszarach wiejskich oraz poprawa powiązań
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 2020 Planowane działania inwestycyjne (wg projektu z dnia 07.04.2014 r.)
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 2020 Planowane działania inwestycyjne (wg projektu z dnia 07.04.2014 r.) Działanie 7.5 Inwestycje w środki trwałe Poddziałanie 7.5.1 Pomoc na inwestycje
Wydatkowanie czy rozwój
Wydatkowanie czy rozwój priorytety Polityki Spójności 2014-2020 i nowego RPO Województwa Łódzkiego Agnieszka Dawydzik Dyrektor Departamentu Koordynacji Strategii i Polityk Rozwoju Łódź, 27 maja 2015 r.
Wsparcie rozwoju obszarów wiejskich w zakresie instrumentów zarządzania ryzykiem: propozycje na okres po 2013 roku
Wsparcie rozwoju obszarów wiejskich w zakresie instrumentów zarządzania ryzykiem: propozycje na okres po 2013 roku 05 listopada 2012 r. Dyrekcja Generalna ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich Komisja
Zanieczyszczenia chemiczne
Zanieczyszczenia chemiczne Zanieczyszczenia w środkach spożywczych Podstawa prawna: Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. ustalające najwyższe dopuszczalne poziomy niektórych
CEL STRATEGICZNY I. ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI I STABILNEGO RYNKU PRACY. Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój na lata 2014-2020:
NAZWA CELU FINANSOWANIE Cel I.1. Wspieranie aktywności i przedsiębiorczości mieszkańców CEL STRATEGICZNY I. ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI I STABILNEGO RYNKU PRACY Oś I. Osoby młode na rynku pracy: 1. Poprawa
Konferencja Polityka energetyczna Państwa a innowacyjne aspekty gospodarowania energią w regionie 18 czerwca 2009 r. Warszawa
1 Mazowsze wobec wyzwań przyszłości Konferencja Polityka energetyczna Państwa a innowacyjne aspekty gospodarowania energią w regionie 18 czerwca 2009 r. Warszawa 2 Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego
WWF: KWESTIE ŚRODOWISKOWE A PARLAMENT EUROPEJSKI - EUROWYBORY 2009
WWF: KWESTIE ŚRODOWISKOWE A PARLAMENT EUROPEJSKI - EUROWYBORY 2009 ZAPOBIEGANIE GLOBALNEMU OCIEPLENIU 1) Czy uważa Pan/Pani, że globalne ocieplenie jest istotnym zagrożeniem dla ludzi i środowiska w którym
Paweł Połanecki. Organizmy Genetycznie Modyfikowane w rolnictwie Zagadnienia prawne
Paweł Połanecki Organizmy Genetycznie Modyfikowane w rolnictwie Zagadnienia prawne 1 Konflikt interesów wokół zastosowania technologii transgenicznych w rolnictwie naukowcy oraz instytucje eksperymentalno-przemysłowe
Uwaga: ubiegający się o dofinansowanie projektu nie wypełnia pól zaciemnionych. X 3. Typ projektu Dochodowy
Wniosek o dofinansowanie realizacji projektu w zakresie działania Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów
Parlament Europejski na UEP - zostań europosłem. SKN Gospodarki Żywnościowej
Parlament Europejski na UEP - zostań europosłem SKN Gospodarki Żywnościowej Ewolucja Wspólnej Polityki Rolnej (1962-2014) Wydatki na WPR jako % budżetu UE 100 90 80 70 70 90 80 73 66 60 50 40 40 50 46
Kierunki wspierania rozwoju obszarów wiejskich w następnym okresie programowania
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Kierunki wspierania rozwoju obszarów wiejskich w następnym okresie programowania 2014-2020 Komunikat Komisji Europejskiej WPR do 2020 r. Wyzwania Europa 2020 3 cele
Zjawiska występujące w rolnictwie unijnych krajów Europy Środkowo-Wschodniej po 2004 roku i wnioski na przyszłość
Zjawiska występujące w rolnictwie unijnych krajów Europy Środkowo-Wschodniej po 2004 roku i wnioski na przyszłość Prof. dr hab. Wojciech Józwiak Prof. dr hab. Wojciech Ziętara Suchedniów 10-12 czerwca
Handel zagraniczny produktami rolno-spożywczymi szansą rozwoju obszarów wiejskich
Iwona Szczepaniak Handel zagraniczny produktami rolno-spożywczymi szansą rozwoju obszarów wiejskich Konferencja nt. Rozwój obszarów wiejskich stan obecny i perspektywy IUNG-PIB, UP w Lublinie, Lublin,
Fundusze unijne dla odnawialnych źródeł energii w nowej perspektywie finansowej. Warszawa, 3 kwietnia 2013 r.
Fundusze unijne dla odnawialnych źródeł energii w nowej perspektywie finansowej Warszawa, 3 kwietnia 2013 r. Dokumenty strategiczne KOMUNIKAT KOMISJI EUROPA 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013 Cel i program szkolenia Uczestnicy: Osoby zainteresowane włączeniem sięw rozwój lokalny na obszarach wiejskich Cel: Zapoznanie uczestników z Programem Rozwoju
PRZYSZŁOŚĆ DORADZTWA ROLNICZEGO W KONTEKŚCIE WSPÓŁPRACY ŚRODOWISK NAUKOWYCH Z PRAKTYKAMI
PRZYSZŁOŚĆ DORADZTWA ROLNICZEGO W KONTEKŚCIE WSPÓŁPRACY ŚRODOWISK NAUKOWYCH Z PRAKTYKAMI dr hab. Zbigniew Brodziński Katedra Ekonomiki Przestrzennej i Środowiskowej Centrum Rozwoju Obszarów Wiejskich UWM
Dotacje na przetwórstwo - do 300 tys. zł na inwestycje z PROW
.pl https://www..pl Dotacje na przetwórstwo - do 300 tys. zł na inwestycje z PROW Autor: Ewa Ploplis Data: 21 czerwca 2017 Od 5 lipca do 3 sierpnia br. będzie odbywać się nabór wniosków na dofinansowanie
Unijna polityka wsparcia sektora żywnościowego po 2013 roku
Renata Grochowska Unijna polityka wsparcia sektora żywnościowego po 2013 roku Przemysł spożywczy otoczenie rynkowe, inwestycje, ekspansja zagraniczna Kraków, 25 października 2013 r. 1 Plan prezentacji
Jerzy Majchrzak Dyrektor Departamentu Innowacji i Przemysłu
Jerzy Majchrzak Dyrektor Departamentu Innowacji i Przemysłu AUTOEVENT 2014 2 PRZEMYSŁ MOTORYZACYJNY Jeden z największych producentów samochodów i komponentów motoryzacyjnych w regionie Europy Środkowo-Wschodniej.
Szanowny Pan Kazimierz Czekaj Radny Województwa Małopolskiego
Kraków, 22 lipca 2003 r. Nasz znak: OR VII.0036/2- /03 Szanowny Pan Kazimierz Czekaj Radny Województwa Małopolskiego W odpowiedzi na interpelację złożoną przez Pana podczas IX Sesji Sejmiku Województwa
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Podstawy prawne na poziomie UE Rozporządzenie Rady 1698/2005 z 20 września
WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Studia I stopnia (licencjackie) niestacjonarne rok akademicki 2015/2016 Kierunek Ekonomia Promotorzy prac dyplomowych
Studia I stopnia (licencjackie) niestacjonarne rok akademicki 2015/2016 Kierunek Ekonomia Promotorzy prac dyplomowych Promotorzy prac dyplomowych Profesorowie Prof. dr hab. Stanisław CZAJA Promotorzy prac
'Wsparcie doradztwa w ramach Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 2020'
'Wsparcie doradztwa w ramach Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 2020' Josefine LORIZ - HOFFMANN Komisja Europejska Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi Senat Rzeczypospolitej
Wymagania prawne w zakresie bezpieczeństwa żywności ze specjalnym uwzględnieniem legislacji europejskiej
Wymagania prawne w zakresie bezpieczeństwa żywności ze specjalnym uwzględnieniem legislacji europejskiej dr Paweł Wojciechowski Katedra Prawa Rolnego i Systemu Ochrony Żywności Wydział Prawa i Administracji
FUNDUSZE EUROPEJSKIE W MAŁOPOLSCE GMINA TUCHÓW
FUNDUSZE EUROPEJSKIE W MAŁOPOLSCE GMINA TUCHÓW 24.10.2014 r. dr Stanisław Sorys Członek Zarządu Województwa Małopolskiego Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 z wyłączeniem Osi Priorytetowej
Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu Departament Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Rolnictwo i obszary wiejskie w Wielkopolsce
Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu Rolnictwo i obszary wiejskie w Wielkopolsce WIELKOPOLSKA w Europie WIELKOPOLSKA w Polsce Podział Administracyjny Województwa Wielkopolskiego Liczba
WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Studia II stopnia stacjonarne i niestacjonarne Kierunek ekonomia Promotorzy prac magisterskich
Studia II stopnia stacjonarne i niestacjonarne Kierunek ekonomia Promotorzy prac magisterskich Promotorzy prac magisterskich Prof. dr hab. Stanisław CZAJA Prof. dr hab. Bogusław FIEDOR Prof. dr hab. Andrzej
Bogusław Kotarba. Współpraca transgraniczna w świetle założeń umowy partnerstwa Polska Unia Europejska
Bogusław Kotarba Współpraca transgraniczna w świetle założeń umowy partnerstwa Polska Unia Europejska 2014-2020 Europejska współpraca terytorialna (EWT) EWT stanowi jeden z dwóch celów polityki spójności
Wpływ funduszy strukturalnych Unii Europejskiej na rozwój Poznania na tle wybranych miast w Polsce
Paweł Churski Wpływ funduszy strukturalnych Unii Europejskiej na rozwój Poznania na tle wybranych miast w Polsce Poznań próba bilansu przemian w okresie 10 lat członkostwa w Unii Europejskiej 9 czerwca