STANOWISKO SZKOLENIOWE AUTOMATU ZAŁADOWANIA CZOŁGU PT-91M

Transkrypt

1 Szybkobieżne Pojazdy Gąsienicowe (25) Nr 1/2010 Jan TENDAJ STANOWISKO SZKOLENIOWE AUTOMATU ZAŁADOWANIA CZOŁGU PT-91M Streszczenie: W artykule omówiono tematykę związaną z trenażerami, w szczególności trenażerem SJ-02M w aspekcie konstrukcji i przydatności w procesie szkolenia i doskonalenia członków załóg czołgowych. Słowa kluczowe: kontrakt malezyjski, czołg PT-91M, automat załadowania, trenażer SJ-02M. 1. WSTĘP Początki rodziny stanowisk szkoleniowych czołgów T-72 bazowych dla PT-91 i PT-91M sięgają w Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Urządzeń Mechanicznych OBRUM roku W tym roku Ministerstwo Obrony Narodowej zamówiło opracowanie dokumentacji konstrukcyjnej i wykonanie pierwszych stanowisk: stanowiska szkolenia ogólnego, stanowiska szkolenia automatu załadowania i stanowiska szkolenia mechanika kierowcy. Dokumentacja konstrukcyjna opracowywana była sukcesywnie do połowy 1985 roku przez dział konstrukcyjny Kombinatu Urządzeń Mechanicznych BUMAR- ŁABĘDY, a 2 prototypy stanowiska szkolenia ogólnego powstały na przełomie lat 1984/85 w OBRUM - Gliwice. Od tego momentu całość prac konstrukcyjnych wykonywał zakład projektowo - technologiczny, a wszystkie stanowiska powstawały w zakładzie budowy prototypów w OBRUM. W późniejszych latach wszystkie wymienione stanowiska przeszły gruntowe modernizacje, spowodowane modernizacją czołgów T-72 i PT-91M. Opracowano również konstrukcję kilku nowych zespołów, takich jak symulator przyrządu naprowadzania czy symulator mechanizmu podnoszenia; zmodernizowano styk klina na makiecie systemu i przystosowano stanowiska do ciągłego zasilania elektrycznego ze źródeł zewnętrznych. Wszystkie te działania umożliwiły - po zaspokojeniu potrzeb MON - opracowanie ofert eksportowych i od roku 1987 produkcję na eksport. Warto dodać, że np. w roku 1988 produkcja na eksport była kilkakrotnie większa niż produkcja krajowa. Na przełomie lat 1987/88 uzgodniono z MON potrzebę rozwoju rodziny trenażerów. Uzgodnienia te zaowocowały opracowaniem w OBRUM dokumentacji konstrukcyjnej stanowisk szkoleniowych układu ochrony przed bronią masowego rażenia, układu paliwowego, układu zasilania silnika paliwem, układu smarowania silnika, ogniowego szkolenia załóg czołgowych (bez użycia broni głównej) i modernizacją stanowiska szkoleniowego mechanika - kierowcy. Zwykła eksploatacja i konserwacja, a przede wszystkim potrzeba wykorzystania wszystkich potencjalnych zalet współczesnych czołgów, wymaga wysokiego poziomu wyszkolenia załóg czołgowych i znakomitej znajomości czołgowych zespołów i układów, zarówno w zakresie budowy, działania, jak i nabrania praktycznych nawyków manualnych. Stąd konieczne zaplecze w postaci różnorodnych pomocy (stanowisk) szkoleniowych. We wszystkich prawie armiach świata stosowane są w czasie szkolenia pomoce i stanowiska, które z dużym przybliżeniem można by podzielić na następujące grupy: pomoce do nauki budowy napraw rozmaitych zespołów i układów (plansze i stanowiska); Mgr inż. Jan TENDAJ Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Urządzeń Mechanicznych OBRUM sp. z o.o., Gliwice

2 Jan TENDAJ stanowiska stacjonarne do nauki budowy i obsługi systemów czołgu (np. automat załadowania, stabilizator, układ ochronny przed bronią masowego rażenia) i innych systemów; stanowiska - symulatory np. do nauki jazdy, nauki strzelania o różnym stopniu przybliżenia do warunków rzeczywistych; trenażery do praktycznej nauki jazdy, trenażery do symulowania strzelania (montowane na czołgach bojowych) w warunkach poligonowych itp. Stanowiska takie są szeroko używane zarówno w szkołach wojskowych, jak i w jednostkach zmechanizowanych [3]. 2. BUDOWA TRENAŻERA SZKOLENIOWEGO SJ-02M Trenażer szkoleniowy SJ-02M składa się z następujących zasadniczych zespołów: ażurowej podstawy, ażurowej wieży, atrapy armaty, pełnego zestawu mechanizmów i aparatury sterowania automatem załadowania, siedziska działonowego i dowódcy, chwytaka denek, stelaży na transporterze obrotowym TO służących do mocowania makiet amunicji i wyposażenia dodatkowego. Trenażer nie jest wyposażony w układ stabilizacji. Ruch atrapy armaty w płaszczyźnie pionowej realizowany jest tylko ręcznym mechanizmem podniesieniowym. Układ nośny trenażera składa się z podstawy i wieży zamocowanej do podstawy śrubami. Wewnątrz układu nośnego trenażera zabudowane są: atrapa armaty, siedziska, zestaw mechanizmów automatu załadowania z osłonami oraz pozostałe mechanizmy i wyposażenie. Schody w tylnej części stanowiska (lewe i prawe) ułatwiają wejście do wieży trenażer. Do zasilania trenażera energią elektryczną służy specjalnie zaprojektowany zasilacz prostownikowy. Zasilacz podłączony jest do sieci elektrycznej prądu przemiennego 3x400V. Szczegóły konstrukcyjne trenażera SJ-02M pokazano na Rys. 2 do 5. Rys. 1. Trenażer SJ-02 M

3 Stanowisko szkoleniowe automatu zładowania czołgu PT-91M 2.1. Dane ogólne trenażera SJ-02M ( Rys. 1 ) 1. Typ konstrukcji : Stanowisko stacjonarne 2. Wymiary zasadnicze 2.1 Długość całkowita 6775 mm 2.2 Długość bez schodów 5400 mm 2.3 Szerokość całkowita 2400 mm 2.4 Wysokość całkowita 2400 mm 2.5 Masa ~ 3060 kg 2.6 Minimalna zajmowana powierzchnia ( 8x4 ) 32 m 2 3. Dane eksploatacyjne 3.1 Tryb użytkowania Przerywany 3.2 Czas pracy wg zadanego trybu 4h 3.3 Temperatura otoczenia w czasie 263K 313K pracy 3.4 Temperatura otoczenia w czasie 283K 313K przy wilgotności względnej 80 przechowywania % 3.5 Ciśnienie atmosferyczne > 460 mm Hg 3.6 Wilgotność względna przy t=20 C < 95% 3.7 Wahania napięcia zasilania 27 1 V 4 4. Dane techniczne zasilacza prostownikowego 4.1 Napięcie znamionowe zasilania sieciowego 3x400 V / 50Hz 4.2 Pobór mocy 3,9 kva 4.3 Prąd zasilający 6A 4.4 Napięcie znamionowe wyprostowane V 4.5 Sprawność znamionowa zasilacza 80 % 5. Amunicja treningowa HE (O) HEAT (K) APFSDS (P ) 8 szt. 7 szt. 7 szt. Makiety

4 Jan TENDAJ 2.2. Zasada działania automatu załadowania Działanie automatu w cyklu automatycznym rozpoczyna się z chwilą wybrania rodzaju pocisku do załadunku i wciśnięciu przycisku LM.ON (AZ ZAŁ) umieszczonego na pulpitach dowódcy lub działonowego (GSB lub CSB). Po ręcznym naprowadzeniu atrapy armaty na kąt ładowania i zablokowaniu jej ryglem (RA), transporter obrotowy (TO) zaczyna się obracać. Przy podchodzeniu kasety z wybranym rodzajem pocisku do okna wydawania, transporter jest hamowany, zatrzymany i zablokowany ryglem elektromechanicznym. Obrót i łagodne hamowanie transportera (TO) zapewnia układ sterowania w urządzeniu pamięciowym (UP) i skrzynce sterowania KR-175-1S. umieszczony W toku hamowania transportera obrotowego, przy unieruchomionej już ryglem elektromechanicznym atrapie armaty, podnosi się ramka (MWD) z denkiem ładunku miotającego. Po zatrzymaniu i zablokowaniu transportera obrotowego, przy podniesionej (lub unoszącej się w górę) ramce MWD, mechanizm podnoszenia kaset (MPK) unosi kasetę z makietą pocisku na linię dosyłania do komory nabojowej atrapy armaty. Po zatrzymaniu MPK, makieta pocisku wprowadzana jest do komory nabojowej atrapy armaty za pomocą łańcucha dosyłacza (D) - łańcuch dosyłacza powraca do położenia wyjściowego. W tym momencie urządzenie pamięciowe (UP) kasuje informację o wybranym pocisku poprzez ustawienie suwaka urządzenia pamięciowego w położenie Pusto. W końcowej fazie wprowadzania atrapy pocisku do komory nabojowej, silnik elektryczny mechanizmu (LWD) otwiera na chwilę pokrywę luku wyrzucania denka - denko zostaje wyrzucone na zewnątrz trenażera. Następnie kaseta zostaje opuszczona i zaryglowana na linii dosyłania atrapy ładunku miotającego. Za pomocą dosyłacza ładunek wprowadzony zostaje do komory nabojowej atrapy armaty, a symulator styku klina (SK) przekazuje informację o zamknięciu klina zamkowego armaty. Łańcuch dosyłacza powraca do położenia wyjściowego. Pusta kaseta i ramka powracają do dolnego położenia wyjściowego. Ramka napina jednocześnie mechanizm sprężynowy wyrzucania denka. W dolnym (wyjściowym) położeniu mechanizm podnoszenia kaset zostaje zaryglowany, jednocześnie staje się możliwy obrót transportera po wybraniu kolejnego rodzaju pocisku. Atrapa armaty zostaje odryglowana. Cykl ładowania jest zakończony, armata (atrapa) przygotowana jest do oddania strzału. Graficzną zasadę działania AZ w całym cyklu ładowania przedstawia Rys.5 [1],[4].

5 Stanowisko szkoleniowe automatu zładowania czołgu PT-91M 3. MOŻLIWOŚCI SZKOLENIOWE UZYSKIWANE PRZY WYKORZYSTANIU TRENAŻERA Zapoznanie załóg z rozmieszczeniem zespołów automatu załadowania (AZ) w przedziale bojowym. Dodatkowo konstrukcja ażurowa wieży i podstawy ułatwia zapoznanie się z lokalizacją wszystkich zespołów AZ przy obserwacji z zewnątrz. Zapoznanie załóg z zasadami bezpieczeństwa w czasie obsługi. Oswojenie załóg z dynamiczną pracą mechanizmów AZ w trakcie ładowania. Komfort szkolenia wstępnego wynikającego z zastosowania makiet pocisków i ładunków miotających. Szkolenie dowódcy i działonowego czołgu przy ciągłym nadzorze i kontroli wykonywanych czynności w cyklu załadowania atrapy armaty. Ciągłe doskonalenie umiejętności manualnych dowódcy i działonowego, oraz doskonalenie ich współdziałania, bez konieczności korzystania ze sprzętu bojowego. Umiejętność perfekcyjnej obsługi AZ umożliwia zwiększenie koncentracji przy obsłudze innych systemów np. systemem kierowania ogniem czołgu. Umożliwienie treningu w cyklach załadowania ręcznym i awaryjnym. Przygotowanie manualne do sprawnego ładowania nabojów do transportera obrotowego AZ. Zwiększenie wyszkolenia załóg czołgów uzyskane w znacznie krótszym czasie szkolenia. Wymierne efekty ekonomiczne zastosowania trenażerów to: wydłużenie okresu eksploatacji czołgów bojowych, zwłaszcza ich systemów uzbrojenia, zmniejszenie ilości zużytej amunicji bojowej, zmniejszenie ilości uszkodzeń podzespołów czołgów powodowanych wzrostem umiejętności załóg, zmniejszenie kosztu wynajmu i obsługi logistycznej poligonów, zastosowanie w konstrukcji trenażera zamienników oryginalnych zespołów czołgowych w postaci imitatorów lub symulatorów nie zmieniających cyklu ładowania, a znacznie obniżających koszt wykonania trenażera, zwiększenie ochrony środowiska naturalnego [2].

6 Jan TENDAJ rygiel atrapy armaty 5 - mechanizm podniesienia armaty 2 - luk wyrzucania 5 denka mechanizm podniesienia kaset 3 - dosyłacz 7 - siedziska dowódcy i działonowego 4 - ramka wyrzucania denka z oporą łuski 8 - transporter obrotowy Rys. 2. Zespoły trenażera SJ-02M pochodzące z czołgu PT-91M podstawa ażurowa 5 - symulator przyrządu naprowadzania 2 - wieża ażurowa atrapy armaty 3 - zasilacz prostownikowy PS symulator styku klina 4 - atrapa armaty 7 - symulator odrzutu Rys. 3. Zespoły trenażera SJ-02M nie wchodzące do czołgu PT-91M

7 Stanowisko szkoleniowe automatu zładowania czołgu PT-91M a) b) 1 - mechanizm podawania kaset 14 - pulpit załadowania działonowego 2 - dosyłacz 15 - skrzynka rozdzielca KR-175-1S 3 - napęd mechanizmu wyrzucania denka 16 - pulpit załadowania PZ 175-1S/M 4 - napęd ramki mechanizmu wyrzucania denka 17 - lewa tablica wieży 5 - imitator styku klina 18 - prawa tablica wieży 6 - imitator styku odrzutu 19 - pulpit załadowania dowódcy 7 - rygiel elektromagnetyczny mechanizmu wyrzucania denka 20 - skrzynka połączeniowa wieży (TIB) 8 - styk sygnalizacji położenia denka w chwytaku 21 - symulator przyrządu naprowadzania 9 - napęd transportera obrotowego 22 - skrzynka sygnalizacji rodzaju pocisku 10 - elektromagnes rygla transportera obrotowego 23 - skrzynka sygnalizacji rodzaju pocisku 11 - urządzenie pamięciowe 24 - licznik cykli 12 - rygiel elektromagnetyczny atrapy armaty 25 - zasilacz prostownikowy PS wskaźnik liczby pocisków 26 - gniazdo zasilania Rys. 4. Wyposażenie elektryczne stendu SJ-02M a) wyposażenie, b) schemat

8 Jan TENDAJ X- linia celowania; Y linia załadowania; R czas cyklu S cykl ładowania: A sprowadzenie armaty na kąt ładowania; B ryglowanie atrapy armaty; C obrót TO; D podnoszenie ramki wyrzucania denka; E podnoszenie kasety na linię załadowania pocisku; F dosyłanie pocisku powrót łańcucha dosyłacza; G otwieranie luku wyrzucania denka; H wyrzut denka; I zamykanie luku wyrzucania denka; J- opuszczanie kasety na linie dosyłania ładunku; K dosyłanie ładunku;

9 Stanowisko szkoleniowe automatu zładowania czołgu PT-91M L powrót łańcucha dosyłacza; Ł opuszczenie kasety do TO; M opuszczenie ramki; N- odryglowanie atrapy armaty; O sprowadzenie atrapy armaty na linię celowania; P strzał odrzut. 1 rygiel atrapy armaty 11 cięgło ręcznego odblokowania 2 atrapa armaty 12 reduktor napędu ramki 3 transporter obrotowy 13 osłony okna wydawania 4 pocisk 14 łańcuch dosyłacza 5 ładunek miotający 15 zaczep 6 kaseta 16 pokrywa luku wyrzucania denka 7 denko 17 reduktor napędu pokrywy luku wyrzucania denka 8 ramka mechanizmu wyrzucania 18 dosyłacz 9 opora denka 19 zamek (imitator) 10 reduktor mechanizmu podawania kaset 20 rynna chwytacza 4. PODSUMOWANIE Rys. 5. Schemat działania automatu załadowania W czasach dynamicznego rozwoju techniki i coraz wyższych wymagań stawianych załogom i personelowi pomocniczemu czołgów, znaczenia trenażerów nie sposób przecenić. Bez trenażerów nie można wyobrazić sobie nowoczesnego i efektywnego szkolenia, czego przykładem są obecne zamówienia trenażerów przez klienta malezyjskiego. 5. LITERATURA: [1] Dokumentacja techniczna stanowiska treningowego SJ-02M OBRUM sp. z o.o. - opracowanie własne. [2] Hałek R.: Urządzenia treningowo-symulacyjne dla wojsk pancernych, SPG ( 21) Nr 1, 2005, OBRUM-Gliwice. [3] Piątkowski A., Filutowski A.: Stanowiska szkoleniowe dla czołgu T-72,SPG Nr 2, 1990, OBRUM-Gliwice. [4] Opis techniczny czołgu PT OT cz I 1994, ZM BUMAR-ŁABĘDY S.A.

10 Jan TENDAJ AUTOMATIC LOADING UNIT TRAINING STAND FOR PT-91M TANK Abstract: The article presents the area of training simulators especially SJ-02M type, in the scope of construction and suitability for tank crew training process. Key words: Malaysian contract, tank PT-91M, automatic loading unit, SJ-02M training stand,. Recenzent: Dr inż. Zbigniew RACZYŃSKI