Katedra Teorii Organizacji i Zarządzania, Zakład Zarządzania Publicznego Pokój B322, dyżur w piątki godz

Transkrypt

1 Prof. dr hab. Andrzej Piotr Wiatrak Katedra Teorii Organizacji i Zarządzania, Zakład Zarządzania Publicznego Pokój B322, dyżur w piątki godz Przedmiot: NAUKA O ORGANIZACJI 1

2 Literatura podstawowa: 1. Kożuch B.: Nauka o organizacji. Wyd. CeDeWu.pl.,., Warszawa Podstawy nauki o organizacji praca zbiorowa pod redakcją S. Marka i M. Białasiewicz, PWE, Warszawa Podstawy nauki o przedsiębiorstwie praca zbiorowa pod redakcją J. Lichtarskiego, Wyd. Akademii Ekonomicznej, Wrocław

3 Wykład 1. Pojęcie, istota i cechy organizacji 3

4 1. Pojęcie i definiowanie organizacji: Wiele różnych definicji organizacji, ale w większości uwzględniających podobne cechy. T. Persons organizacja jest systemem społecznym, który funkcjonuje dla osiągnięcia założonego celu. T. Kotarbiński organizacja jest to pewien rodzaj całości, której wszystkie składniki współprzyczyniają się do powodzenia całości. J. Szczepański organizacja jest celowym zrzeszeniem ludzi połączonych w sposób zapewniający racjonalne wykorzystanie środków, ekonomię wysiłku i koordy- nację, wraz z zespołem metod i sposobów efektyw- nego osiągania celów. E. N. Schein określił organizację jako racjonalną koordynację aktywności pewnej liczby ludzi w celu osiągnięcia sformułowanych celów i programów działania, poprzez podział pracy i funkcji oraz 4 hierarchii władzy i odpowiedzialności.

5 pojęcie i definiowanie organizacji cd. K. Bolesta-Kukułka określiła organizację jako system społeczno-ekonomiczny ekonomiczny składający się z czterech członów: 1. System wartości, wyrażający się w misji, celach i jej zadaniach; 2. Elementy społeczne, określane przez kwalifikacje, umiejętności, predyspozycje, postawy, motywacje i stosunki międzyludzkie; 3. Struktura organizacyjna, zawierająca schemat organizacyjny, hierarchię, zakresy czynności oraz instrukcje; 4. Elementy techniczne, takie jak metody realizacji celów i zadań, przetwarzanie danych, inwesto- wanie, wytwarzanie, dystrybucja itp. 5

6 2. Systemowe ujęcie organizacji: Organizacja pochodzi od organizo (gr.) tj. tworzenie harmonijnych, uporządkowanych całości. Organizacje jak wynika z różnych definicji są systemami : celowymi, tj. odznaczającymi się przyczynianiem się poszczególnych ich części do osiągnięcia założonego celu (-ów) całej organizacji; realizującymi potrzeby, dla których one funkcjonują, najczęściej ich właścicieli, zaspakajając potrzeby społeczne oraz realizując własne interesy; o różnym stopniu złożoności z uwagi na skalę ich działania, cele do osiągnięcia do jakich dążą, status prawny itp.; grupującymi ludzi i środki techniczne ułatwiające prowadzenie działalności; zaprojektowanymi i zawierającymi strukturę formalną, statut i hierarchię władzy. 6

7 Główne cechy systemu organizacji: celowe zorientowanie w sposób trwały, posiadanie zasobów wytwórczych (poziomu, struktury, jakości) dla realizacji celów, wewnętrzna struktura i jej uporządkowanie, posiadanie członu kierowniczego, wyodrębnienie z otoczenia i współdziałanie z nim, dostosowanie się do zmiennych warunków otoczenia i dążenie do przetrwania, kolejność postępowania i zdolność do utrwalania wzorców działań, wejścia i wyjścia. wejście transformacja wyjście sprawność 7

8 wejścia Organizacja jako system otwarty Transformacja OTOCZENIE sprzężenia zwrotne wyjścia Wejścia ludzie, materiały i urządzenia, energia, pieniądze, technologia, metody, informacja itp.; Transformacja formułowanie strategii, procesy innowacyjne, procesy produkcyjne, marketing, zarządzanie zasobami ludzkimi, księgowość; Wyjścia produkty, usługi, zyski, straty, informacje, zadowolenie z pracy itp. Organizacja jest systemem spójnym, tzn. ze zmiana jednego elementu pociąga za sobą zmiany innych elementów. 8

9 Organizację w ujęciu systemowym tworzą: Podsystem celów i wartości; Podsystem psychospołeczny; Podsystem techniczny; Podsystem struktury; Podsystem zasilania; Podsystem informacyjny; Podsystem zarządzania. Podsystem określa stosunki i oddziaływania zapew- niające współdziałania wszystkich części do powo- dzenia całości oraz utrzymanie dynamicznej równowagi organizacji. 9

10 3. Organizowanie i struktura organizacyjna: Organizowanie jest tworzeniem odpowiedniej struktu- ry organizacyjnej organizacji dla realizacji jej celów. Odbywa się to poprzez: tworzenie stanowisk pracy, grupowanie ludzi i zasobów materialnych w komórki organizacyjne, kształtowanie więzi współpracy i podległości między pracownikami. Organizowanie całego procesu działalności organi- zacji obejmuje: 1. Fazę wstępną zaopatrzenia w podstawowe zasoby środków rzeczowych i zatrudnienie pracowników; 2. Fazę zasadniczą tj. prowadzenia działalności (produkcyjnej, usługowej, społecznej itp.); 3. Fazę końcową obejmującą kanały promocji, dystrybucji i rozdysponowania wytworów. 10

11 Struktury organizacyjne przybierają różne formy, odzwierciedlając określony układ kompetencyjny i decyzyjny. Każda struktura określa: odpowiednie funkcje w procesie organizowania działalności, przyjęte zasady podziału zadań i odpowiedzialności za nie w organizacji, władzę i związaną z nią odpowiedzialność, obieg informacji i komunikowania się w organizacji. Kształt struktury organizacyjnej zależy od wielu czynników, a głównie takich jak: charakter działalności, wielkość organizacji, terytorialny zasięg jej działania, kwalifikacja kadry zarządzającej, wielkość liczby zatrudnionych itp. 11

12 4. Metafory w teorii organizacji: Metafora pozwala zrozumieć jeden rodzaj doświad- czenia za pomocą innego, bardziej znanego. Gareth Morgan zaproponował m. in. następujące metafory badania organizacji i jej rozumienia: 1. Organizacja jako maszyna: działania organizacji są ściśle określone, prze- biegające według przyjętego rytmu, podział pracy powoduje mechanistyczne jej wyko- nywanie, a pracownicy są często traktowani jako części maszyn, menedżer pełni rolę inżyniera ds. organizacji, idealnego projektowania, metafora ta jest skupiona na organizacji; 12

13 metafory cd. 2. Organizacja jako żywy organizm: powiązanie między poszczególnymi jednostkami, grupami i organizacjami jest podobne jak przy- padku żywych organizmów, gdy jest brak określonych zasobów lub w danym okresie, to organizacje mogą przestać działać (w biologii umrzeć), metafora ta uwypukla procesy organizacyjne, które dotyczą jej przetrwania, adaptacji, zagro- żenia itp., a jednocześnie uwzględniania uwarunkowań organizacji otwartej; 13

14 metafory cd. 3. Organizacja jako mózg: idealne zaprogramowanie jej działania, aby była zdolna do samoorganizacji, wspieranie elastycznego i twórczego działania, przetwarzająca informacje i ucząca się; 4. Organizacja jako kultura: organizacja jest tworem kulturowym, zmienia- jącym się zgodnie ze stadium rozwoju społeczeństwa, uwzględniająca doświadczenie, zwyczaje, rytuały itp., które określają sposoby jej działania, przestrzeganie reguł kulturowych, mających wpływ na jej zorganizowanie, określająca modę w organizowaniu w danym okresie; 14

15 metafory cd. 5. Organizacja jako system polityczny: występowanie władzy, podporządkowania, sojuszy i dominującej koalicji, kontroli itp., występowania konfliktów i ścierania się różnych interesów itp.; 6. Organizacja jako psychiczne więzienie: hierarchiczność i zależność, faworyzowanie określonych sposobów myślenia i zachowania się, lęk przed zmianą. 15

16 Dziękuję za uwagę... 16