Czas Wielkiego Postu

Transkrypt

1 2 Manifestacja w obronie TV Trwam 5 Każdy jest zaproszony na pustynię rozmowa z ks. dr. Muszalą 8 Prof. Bartoszewski: dla mnie pokutą byłaby bezczynność (1038) niedziela, 26 lutego ISSN BIULETYN KATOLICKIEJ AGENCJI INFORMACYJNEJ Fot. Reporter Czas Wielkiego Postu

2 WYDARZENIA 2 EDITORIAL Usłyszeć głos Głos tysięcy obywateli, którzy wyszli na ulice Warszawy, by bronić TV Trwam, nie może pozostać bez echa. Demokracja polega na tym, że jeśli część społeczeństwa czegoś się domaga, a nie jest to sprzeczne z prawem i nie zagraża wspólnemu dobru rzecz powinna być zrealizowana. Nie ulega wątpliwości, że TV Trwam powinna znaleźć się w systemie telewizji cyfrowej. Tym bardziej, że jest to jedyna spośród ubiegających się o miejsce na multipleksie stacja o profilu katolickim, prezentująca wartości, do których przywiązana jest większość narodu. Jej obecność w tym systemie zapewni mu należyty ład. A do tego w imię zasady równości i pluralizmu powinny dążyć instytucje państwa, w tym przypadku KRRiTV. Mam nadzieję, że jeśli nie w tym konkursie, to w następnym Rada przyzna TV Trwam koncesję. A w trosce o pokój społeczny należy zaapelować do obu stron, także do Fundacji Lux Veritate, o złożenie wymaganych przez administrację dokumentów. Bo przecież trudno jest mówić o dyskryminacji, zanim nie spełni się do końca wymaganych procedur. Przy okazji sporu o multipleks pojawia się kolejny wątek, istotny jeśli chodzi o miejsce Kościoła w życiu publicznym. Dobrze wiemy, że skrajnie rygorystyczne traktowanie TV Trwam przez KRRiTV nie wynika z antykatolickiego nastawienia kierownictwa Rady. Jest owocem postrzegania tej stacji jako wyrażającej (w kwestiach pozareligijnych) stanowisko opozycji politycznej. Jest to więc gorzka cena, jaką płaci się za określony wizerunek. Szkoda, że ofiarami będą miliony wierzących, którzy nie obejrzą np. transmisji z papieskich pielgrzymek. Może więc warto postawić zadawane już nieraz pytanie jaką postawę wobec partii politycznych powinny zajmować instytucje (w tym media) katolickie? Czy powinno być to bezpośrednie wsparcie, czy raczej mproponowana przez konkordat niezależność i autonomia? Marcin Przeciszewski Manifestacja poparcia dla TV Trwam Kilkanaście tysięcy osób zgromadziła 18 lutego pod Sejmem manifestacja poparcia dla TV Trwam. Jej uczestnicy, którzy przemaszerowali następnie pod Pałac Prezydencki na Krakowskim Przedmieściu, protestowali przeciwko decyzji Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji odmawiającej przyznania stacji założonej przez o. Tadeusza Rydzyka miejsca na multipleksie cyfrowym. Manifestanci przybyli pod gmach Sejmu z flagami narodowymi, sztandarami Solidarności i transparentami, które głosiły m.in. Równe prawa dla TV Trwam, Dość kłamstwa! Dość siania nienawiści!. Pochód otwierał okazały transparent z fotografiami premiera Donalda Tuska oraz kilku innych znanych polityków i podpisem: Fasadową demokrację zamienimy na «syfilizację». Totalna cenzura naszym orężem. W manifestacji uczestniczyli znani publicyści, m.in. Rafał Ziemkiewicz i Jacek Karnowski, a także ks. Stanisław Małkowski i europoseł Ryszard Czarnecki. Krajowa Rada może zmienić swoją decyzję i przyznać się do błędu, tak jak przyznał się premier Tusk w sprawie ACTA powiedział Czarnecki w rozmowie z KAI. W drodze pod Pałac Prezydencki skandowano m.in. Raz sierpem, raz młotem czerwoną hołotę. Pod Pałacem modlitwę za Ojczyznę poprowadził ks. Stanisław Małkowski. Następnie zwrócił się do zgromadzonych słowami: Krzyże do góry, różańce w dłoń, bolszewika goń, goń, goń!. Manifestanci odpowiedzieli chórem, powtarzając wezwanie kapłana, znanego z wygłaszania w stanie wojennym płomiennych patriotycznych kazań. Prezes Stowarzyszenia Solidarni 2010 Ewa Stankiewicz symbolicznie wypowiedziała przewodniczącemu KRRiT Janowi Dworakowi umowę o pracę w trybie natychmiastowym. Zapowiedziała także złożenie do Komisji Europejskiej protestu w sprawie nierównego traktowania TV Trwam. Przypomnijmy, że 17 stycznia KRRiT podjęła uchwałę o utrzymaniu w mocy poprzednio podjętej decyzji koncesyjnej, w której nie przyznano TV Trwam miejsca na multipleksie. Wniosek Fundacji został odrzucony z powodów ekonomicznofinansowych przekonywał wówczas przewodniczący KRRiT. Poinformował, że z dokumentacji, jaką dysponowała Rada, wynika, że majątek Fundacji Lux Veritatis wynosi ok. 90 mln zł, ale ponad połowę stanowi pożyczka, jakiej udzieliła Fundacji Polska Prowincja Zgromadzenia Redemptorystów na okres Na pytanie ze strony biura KRRiT o warunki spłaty tej pożyczki, której termin mija w okresie koncesjonowania, nie otrzymaliśmy żadnej odpowiedzi, jedynie informację, że zostało to objęte dyskrecją pomiędzy stronami mówił Dworak. Nie mogliśmy podjąć decyzji pozytywnej, ponieważ względy finansowe były decydujące, nie pozwoliły nam rozważać innych aspektów tej oferty wyjaśnił. W obronie TV Trwam wystąpiła w imię zasady równości i pluralizmu Rada Stała KEP. 16 stycznia w specjalnym oświadczeniu biskupi wyrazili nadzieję, że TV Trwam nadająca od ponad ośmiu lat i wykazująca stabilność finansową zostanie włączona do systemu telewizji cyfrowej w Polsce. tk

3 Kościół ma 22 nowych kardynałów Benedykt XVI kreował 18 lutego podczas konsystorza publicznego 22 kardynałów. Wśród nowo mianowanych purpuratów znaleźli się wysocy funkcjonariusze Kurii Rzymskiej, pasterze ważnych stolic arcybiskupich oraz trzech duchownych powyżej 80. roku życia, obdarzonych tą godnością za zasługi dla Kościoła. Ponadto papież ogłosił listę siedmiorga błogosławionych z siedmiu krajów, którzy będą kanonizowani 21 października br. Był to czwarty konsystorz obecnego pontyfikatu. Dziś Kolegium Kardynalskie liczy 213 członków, z których 125 nie ukończyło jeszcze 80 lat i może uczestniczyć w ewentualnym konklawe. Po raz pierwszy konsystorz odbył się według nowego uproszczonego ceremoniału i miał formę nabożeństwa Słowa Bożego. Całkowity dar z siebie złożony przez Chrystusa na krzyżu niech będzie dla was normą postępowania, bodźcem i siłą do takiej wiary, która działa w miłości życzył w homilii nowym purpuratom Benedykt XVI. Po wypowiedzeniu specjalnej formuły kreacji Ojciec Święty odczytał nazwiska nowych kardynałów, począwszy od abp. Fernando Filoniego z Włoch, prefekta Kongregacji ds. Ewangelizacji Nowi purpuraci Dostojnicy Kurii Rzymskiej: abp Fernando Filoni (Włochy), prefekt Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów, abp Manuel Monteiro de Castro (Portugalia), penitencjarz większy, abp Santos Abril y Castelló (Hiszpania), archiprezbiter bazyliki Santa Maria Maggiore, abp Antonio Maria Vegliò (Włochy), przewodniczący Papieskiej Rady ds. Duszpasterstwa Migrantów i Podróżujących, abp Giuseppe Bertello (Włochy), przewodniczący Gubernatoratu Państwa Watykańskiego, abp Francesco Coccopalmerio (Włochy), przewodniczący Papieskiej Rady ds. Tekstów Prawnych, abp João Braz de Aviz (Brazylia), prefekt Kongregacji ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, abp Edwin F. O Brien (USA), pro-wielki mistrz Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie, abp Domenico Calcagno (Włochy), przewodniczący Administracji Dóbr Stolicy Apostolskiej (APSA) Narodów. Złożyli oni wyznanie wiary i przysięgę. Następnie Ojciec Święty nałożył nowym kardynałom czerwone birety, wręczył pierścienie oraz przyznał kościoły tytularne w Rzymie. Bezpośrednio po obrzędzie kreacji Benedykt XVI ogłosił kanonizację siedmiorga błogosławionych. Są nimi: dwaj męczennicy XIX-wieczny francuski jezuita Jakub Berthieu, który oddał życie na Madagaskarze i XVII-wieczny świecki katechista z Filipin Piotr Calungsod; dwoje zmarłych na początku XX wieku założycieli zgromadzeń zakonnych włoski kapłan Jan Chrzciciel Piamarta i Hiszpanka Maria z Góry Karmel Sallés y Barangueras; współczesna im amerykańska zakonnica Marianna Cope oraz dwie kobiety świeckie XVII-wieczna kanadyjska Indianka Katarzyna Tekakwitha i zmarła na początku zeszłego stulecia Niemka Anna Schäffer. Po południu w atrium watykańskiej Auli Pawła VI purpuraci przyjmowali gratulacje związane z włączeniem ich do Kolegium Kardynalskiego. Wśród kilku tysięcy uczestników uroczystości w bazylice watykańskiej byli kardynałowie z Polski, m.in. metropolita warszawski kard. Kazimierz Nycz, krakowski kard. Stanisław Dziwisz, kard. Zenonem Grocholewski, prefekt Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego oraz kard. Stanisław Ryłko, przewodniczący Papieskiej Rady ds. Świeckich. Na szczególne zadanie świadczenie o radości z powodu miłości Chrystusa wskazał Benedykt XVI 19 lutego w homilii wygłoszonej podczas Mszy św. z nowymi purpuratami. Na początku w ich imieniu zwrócił się do papieża kard. Filoni, który zaznaczył, że purpura kardynalska przypomina nie o wielkości osoby, która ją nosi jako symbol władzy i panowania, lecz o głębokiej tajemnicy cierpienia Chrystusa. Zwrócił uwagę, że także dzisiaj w Kościele z powodu wierności Panu nie brak męczeństwa, cierpień i prześladowań wielu jego członków. W czasie modlitwy Anioł Pański Benedykt XVI zaapelował o modlitwę za nowych kardynałów i zawierzył ich macierzyńskiej opiece Najświętszej Maryi Panny, aby zawsze ich wspomagała w posłudze kościelnej i wspierała w obliczu prób. Msza św. była odprawiona według formularza z obchodzonej 22 lutego uroczystości katedry św. Piotra Apostoła. W tym roku jednak przypada tego dnia Środa Popielcowa i dlatego w Watykanie została ona przeniesiona na niedzielę 19 lutego. tom, st abp Giuseppe Versaldi (Włochy), przewodniczący Prefektury Ekonomicznych Spraw Stolicy Apostolskiej. Biskupi diecezjalni: abp George Alencherry (Indie), arcybiskup większy Ernakulam-Angamaly Kościoła syromalabarskiego, abp Thomas Christopher Collins (Kanada), metropolita Toronto, abp Dominik Duka OP (Czechy), metropolita Pragi, abp Giuseppe Betori (Włochy), metropolita Florencji, abp Timothy Michael Dolan (USA), metropolita Nowego Jorku, abp Rainer Maria Woelki (Niemcy), metropolita Berlina, abp Willem Jacobus Eijk (Holandia), metropolita Utrechtu, bp John Tong Hon (Chiny), biskup Hongkongu, abp Lucian Mureşan (Rumunia), greckokatolicki arcybiskup większy Făgăraş i Alba Iulia. Kardynałowie za szczególne zasługi dla Kościoła : ks. Julien Ries (Belgia), historyk religii z Katolickiego Uniwersytetu Louvain, ks. Prospero Grech OSA (Malta), teolog, konsultor Kongregacji Nauki Wiary, ks. Karl Josef Becker SJ (Niemcy), teolog, konsultor Kongregacji Nauki Wiary. WYDARZENIA 3

4 Abp Budzik: mam nadzieję, że rząd nie zejdzie z drogi porozumienia Mam nadzieję, że rząd nie odstąpi od drogi porozumienia z Kościołem i jednostronną decyzją nie przerwie dialogu, który służy dobru społecznemu powiedział KAI abp Stanisław Budzik, przewodniczący Kościelnej Komisji Konkordatowej, komentując zapowiedź likwidacji przez rząd Funduszu Kościelnego. Projekt takiej ustawy ma zostać wkrótce przedstawiony. 15 lutego Rzeczpospolita napisała, że wiceminister administracji i cyfryzacji Piotr Kołodziejczyk po raz pierwszy oficjalnie przyznał, iż likwidacja Funduszu Kościelnego finansującego składki ubezpieczeniowe duchownych może się odbyć bez zawarcia umowy z Kościołem. Przewodniczący Kościelnej Komisji Konkordatowej abp Stanisław Budzik wyraził w rozmowie z KAI nadzieję, że rząd nie odstąpi jednak od drogi porozumienia i negocjacji z Kościołem. Przypomniał, że cennym forum porozumienia strony rządowej z Kościołem są Komisja Wspólna Rządu i Episkopatu oraz państwowa i kościelna komisja konkordatowa. Również konkordat jest wynikiem ugody między Kościołem a państwem, która wiele wniosła do stabilizacji tych relacji i do pokoju społecznego w Polsce, z pożytkiem dla wszystkich ludzi stwierdził metropolita lubelski. Podkreślił, że Kościół jest nie za likwidacją, lecz przekształceniem, reformą Funduszu Kościelnego. Wyraził nadzieję, że Kościół będzie potraktowany po partnersku w czasie przygotowywania tych zmian. O tym, że są one potrzebne, mówiliśmy od dawna. Chodzi o to, jak w obecnej sytuacji społecznej i ekonomicznej państwa i Kościoła najlepiej rozwiązać ten problem powiedział hierarcha. Dodał, że Kościół jest gotów do takich rozmów. Mam nadzieję, że rząd nie podejmie jednostronnej decyzji, która by ten dialog między Kościołem a państwem, tak bardzo zakorzeniony w przeszłości i służący dobru społecznemu, miała przerwać oświadczył hierarcha. lk KRAJ 4 Polonia: niepokojący stan wiary Niska frekwencja w parafiach polonijnych pokazuje słabość wiary Polaków w ogóle powiedział KAI bp Wiesław Lechowicz. Przewodniczący Komisji Episkopatu ds. Polonii i Polaków za Granicą prowadził zakończone 19 lutego obrady Prezydium Polskiej Rady Duszpasterstwa Europy Zachodniej. Podczas debaty wskazywano m.in., że tylko proc. Polaków, którzy wyjechali do krajów Zachodnich, chodzi systematycznie na niedzielną Mszę św. i korzysta z sakramentów. Jest to wskaźnik o połowę mniejszy niż przeciętna na niedzielnych liturgiach w Polsce. To pokazuje, że w konfrontacji z kulturą pogańską nasza wiara nie zdaje egzaminu, staje się martwa podkreśla bp Lechowicz. Innym ważnym problemem duszpasterstwa na emigracji jest podobnie jak w kraju bierna postawa świeckich, którzy nie włączają się w działalność duszpasterską i w organizacje kościelne. Natomiast ci, którzy się już włączają, są bardzo aktywni i zaangażowani zaznacza tarnowski biskup pomocniczy. Przyznaje on, że sytuacja, jaką obserwuje wśród Polonii, jest poważnym wyzwaniem duszpasterskim, ale bynajmniej nie dotyczy wyłącznie sytuacji poza naszymi granicami. Jest papierkiem lakmusowym wiary Polaków w ogóle. Duszpasterstwo emigracyjne zaczyna się w Polsce od tutejszych parafii podkreślił bp Lechowicz. Kluczowym zadaniem Kościoła jest w tej sytuacji kształtowanie wiary jako osobistego spotkania z Chrystusem uważa delegat KEP. Dodaje, że Kościół w Polsce musi wykorzystać rozpoczynający się w październiku Rok wiary do poszukiwania narzędzi, środków i metod, które by zachęciły ludzi do pogłębienia wiary i zbliżyły ich do Boga. Trzeba sobie powiedzieć prosto w oczy, że niska frekwencja na niedzielnej Eucharystii jest skutkiem słabości naszej wiary, dla której podpórką są jakieś zwyczaje, tradycje w Polsce, a gdy tych podpórek zabraknie brakuje też podstaw i motywacji zaznacza biskup. Jego zdaniem niektórzy Polacy wyjeżdżający za granicę rozumieją wiarę wyłącznie w kategoriach tradycji, kultury, zwyczaju i będąc w nowej kulturze, nie uznają za konieczne, aby ją wyznawać. Okazuje się, że w konkretnym życiu polskich emigrantów wiara, która jest tylko odziedziczoną tradycją, jest wiarą martwą podkreśla biskup, dodając, że być może problem jest jeszcze głębszy, a polega na tym, iż niektórzy traktują wiarę w kategoriach magicznych. Pytany o to, czy w świetle tych faktów należy porzucić nadzieję, że Polacy przyczynią się do ożywienia wiary w krajach Unii, bp Lechowicz zaprzeczył: Kiedyś dwunastu apostołów potrafiło zewangelizować kawał świata, choć ze statystycznego punktu widzenia byli bezradni. Wierzymy więc w działanie łaski Bożej. Biskup zwrócił uwagę, że proc. Polaków, którzy utrzymują kontakt z parafiami polonijnymi, to nie są wszyscy systematycznie praktykujący na Zachodzie rodacy. Wiadomo, że obecnie wyjeżdżają często ze znajomością języka obcego i chodzą do różnych parafii mówi. Prezydium Polskiej Rady Duszpasterstwa Europy Zachodniej tworzy delegat KEP ds. emigracji, rektorzy Polskich Misji Katolickich w Anglii i Walii, Francji, Niemczech, sekretarz rady (obecnie jest nim ks. Krzysztof Tyliszczak) oraz trzy osoby świeckie: z Paryża, Wiednia i Londynu. tk, gp, rl

5 Każdy jest zaproszony na pustynię Rozmowa z ks. dr. Andrzejem Muszalą, inicjatorem pustelni w Beskidach Dlaczego ludzie przyjeżdżają na takie odludzie najpierw stromo pod górkę, potem warunki niezbyt komfortowe? Szukają zakorzenienia. Nawet jeśli są to osoby z tzw. wysokiej półki ekonomicznej, jest w nich pokora. Ubóstwo duchowe jest warunkiem szukania głębi, bo zanurzenie tylko w dobrach zewnętrznych może rodzić pychę. Natomiast ci ludzie widzą, że to nie wszystko, że świat zewnętrzny przemija, a tu jest coś trwałego, o wiele głębszego, niezmiennego i z pokorą stwierdzają, że chcą tego szukać. Dlaczego właśnie teraz narasta zainteresowanie tą modlitwą? Odpadły już wszystkie poboczne formy zaangażowania Kościoła z czasów komunizmu walka o przetrwanie. Pojawił się też zupełnie nowy, bardziej konsumpcyjny model życia. Ludzie zanurzeni w zewnętrznym świecie, bombardowani z zewnątrz natłokiem informacji, spostrzegają, że świat to nie tylko to, co się dzieje dookoła nich, lecz to także COŚ, co jest w środku, na dnie duszy, co stanowi wielkie bogactwo! Opowiadał Ksiądz o młodej kobiecie z jednej ze wspólnot kontemplacyjnych we Francji. Ona uznała, że potrzebuje aż dwóch lat formacji, żeby wrócić do świata i nie dać się ponieść głównemu nurtowi. Formacja do pogłębionego życia wewnętrznego nie jest powszechna, bo jest bardzo wymagająca. Ale jeśli ktoś naprawdę poszukuje Boga, musi iść w tym kierunku, tzn. znaleźć odpowiednie miejsce i poświęcić czas. Jeśli na pierwszym miejscu ktoś stawia swoje życie wewnętrzne, to musi być konsekwentny do końca! właśnie z takimi ludźmi miałem okazję spotkać się podczas mojego roku szabatowego 10 lat temu, m.in. także z tą młodą kobietą. Przyjechała do wspólnoty Notre Dame. Wcześniej skończyła ekonomię w Paryżu, jednak pewnego dnia stwierdziła, że musi pogłębić swą wiarę i wiedzę teologiczną. Została na dwa lata. Czy Ksiądz musiał jeździć za granicę? Nie można było gdzieś bliżej? W Polsce nie znalazłem czegoś takiego, chociaż szukałem długo Owszem, w różnych miejscach prowadzone są wykłady czy kursy z zakresu duchowości, ale czy Pani może gdzieś jechać na rok lub dwa, by otrzymać stałą, regularną formację do modlitwy wewnętrznej? A jak wygląda formacja w seminariach? Też tego nie ma? Ja nie miałem. Czymś innym jest wdrażanie w praktyki modlitewne Mszę św. różaniec, brewiarz Owszem, mówi się klerykom, że ma to być rozmowa z Bogiem, medytacja Słowa Bożego. Lecz mimo to można szybko wpaść w rutynę. Ciągle mam w oczach pewnego księdza, którego spotkałem, będąc jeszcze w seminarium. Siedziałem obok niego podczas Mszy św. w katedrze wawelskiej i obserwowałem, jak odmawia brewiarz. Stwierdziłem, że coś tu nie gra: w ciągu 10 minut odmówił Godzinę Czytań i Modlitwę w ciągu dnia! Kartki szybko latały, jedna za drugą, a ja przypomniałem sobie wtedy zdanie z Ewangelii: Ten lud czci Mnie wargami, lecz sercem jest daleko ode Mnie (Mk 7, 6). Nie chcę oceniać tamtego księdza wierzę, że jest wspaniałym duszpasterzem. Ale wtedy postanowiłem, że ja sam muszę bardzo czuwać! Przez całe życie! Jeszcze w seminarium starałem się dłużej przebywać w ciszy z Bogiem, choć nie wiedziałem, jak spędzić z Nim ten czas. Zacząłem więc czytać, szukać u Karola de Foucauld czy Tomasza Mertona. Jeszcze jako kleryk postanowiłem, że po dziesięciu latach kapłaństwa muszę zrobić sobie przerwę i pojechać na rok pustyni. Bałem się rutyny jak ognia. Księża są zawaleni pracą. Osiemdziesiąt procent tego, co my robimy, mogą robić świeccy. Wrócił Ksiądz z formacji i zaczął organizować pustelnię. W 1996 r. odbyły się pierwsze rekolekcje w pustelni w Beskidach. Dziś przyjeżdżają do niej kilkunastoosobowe grupy w piątek wieczorem, by pozostać w ciszy i skupieniu do niedzieli po południu. W centrum jest Eucharystia i modlitwa kontemplacyjna. Cisza zewnętrzna prowadzi do wewnętrznego ukierunkowania na to, co najważniejsze: na obecność Boga w duszy. Jest też czytanie duchowe, dużo indywidualnego czasu i pół godziny modlitwy wewnętrznej. Tu jest jednak niebezpieczeństwo, że każdy będzie robił w tej ciszy to, co mu się podoba. Dlatego podczas konferencji tłumaczymy krok po kroku, co robić, żeby w tym czasie otworzyć się na działanie Boga. W modlitwie wewnętrznej trzeba wejść w skupienie, otworzyć Ewangelię i patrzeć na Jezusa, by dojść do tego, co najważniejsze aktu wiary, albo lepiej zawierzenia, czyli całkowitego oddania się Jemu. To istota: niczego Mu nie odmówić (jak mówiła św. Teresa od Dzieciątka Jezus). Kto chce, może taką modlitwę kontynuować w codziennym życiu. Jest też praca jej wartości nauczyłem się podczas roku pustyni. Pracowaliśmy trzy godziny dziennie. Dopiero potem w planie dnia mieliśmy półtorej godziny indywidualnego czytania. Gdy człowiek pracuje, zupełnie inaczej czyta i modli się. Jeśli ludzie przyjeżdżają np. na tygodniowe rekolekcje, a tam są same konferencje, Msza św., różaniec, koronka, droga krzyżowa, rozmowy z kierownikami duchownymi i cały czas zajmują się Bogiem, to nie jest to dobre. Od kryli to już benedyktyni, którzy mówili: Ora et labora. W czasie pracy jest czas, żeby myśleć o tym, co przeczytaliśmy. To zwykle wtedy przychodzą najlepsze pomysły na życie. Bo modlitwa nie jest po to, by odkrywać wolę Bożą, tylko po to, by oddać się Jezusowi. Nie trzeba więc na niej szukać świateł, bo zachowujemy się ego- ROZMOWA KAI 5

6 ROZMOWA KAI 6 istycznie myślimy o sobie. Bóg daje światło wtedy, kiedy zechce. Co Ksiądz radziłby tym, którzy odmawiają regularnie różaniec czy Koronkę do Miłosierdzia Bożego? Dlaczego mają modlić się także w ciszy? Jeżeli modlitwa jest rozmową z Bogiem, trzeba Mu dać szansę i czas, a nie zagadać Go. Jeżeli ktoś się ogranicza do różańca i koronki, to tylko on mówi, nie pozwalając Bogu przejąć inicjatywy. To człowiek prowadzi wówczas swoje życie duchowe, on jest na pierwszym miejscu, a nie Bóg. Tymczasem modlitwa w ciszy jest konieczna, żeby Boga dopuścić do głosu, zawierzyć Mu bezgranicznie, oddać się w Jego ręce tak, aby On mógł nas prowadzić, żeby On był stroną aktywną. Modlitwa ustna nieraz jest ucieczką przed takim oddaniem się Bogu! Wielu ludzi nie jest świadomych, że tu tkwi pułapka. Z drugiej strony zamilknięcie jest niebezpieczne dla ludzkiego ego, gdyż Bóg może zrobić z nami, co chce. A On jest nieobliczalny! Modlitwy słowne nie mogą zastąpić modlitwy w ciszy; ta druga jest najważniejsza, jest istotą wszelkich modlitw! Tak modlił się Mojżesz, Eliasz, Jan Chrzciciel, Jezus Chrystus. To jak modlą się Polacy? Odmawiają teksty lub formuły, choćby po cichu. Jest to umotywowane historycznie, ale na początku tak nie było. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa w Polsce byli pustelnicy: Brunon z Kwerfurtu, Andrzej Świerad, Benedykt z Tropia, Izaak. W ostatnich dwóch-trzech wiekach nie odnotowujemy już świętych tego typu, nie mamy już rasowych kontemplatyków. W zaborze pruskim i rosyjskim zlikwidowano wszystkie kartuzje, pustelnie, opactwa benedyktyńskie i cysterskie. A powrót do korzeni nie jest łatwy, jeśli coś zostało wyrwane na kilka pokoleń. Dlatego z pokorą powinniśmy się uczyć od chrześcijan w krajach, które tego nie zagubiły. Jan Paweł II pisał, że chrześcijanie powinni wypłynąć na głębię, a obecny papież, że księża powinni być ludźmi modlitwy. Jak uczyć ludzi odnaleźć żywego Boga? Wydaje się, że to jakaś ekstrawagancja, bo pustynia to miejsce ekskluzywne. To nie jest ekskluzywizm. Św. Jan od Krzyża pisał, że Bóg wszystkich chce doprowadzić do zjednoczenia ze sobą, tylko niewiele znajduje takich naczyń, które wytrzymują Jego działanie. Każdy ksiądz powie, że się modli, bo odprawia Mszę św., katechizuje, prowadzi różaniec. Tak, to wszystko jest modlitwą, tylko trzeba pamiętać, że Jezus modlił się na dwa sposoby: uczestniczył w liturgii i kulcie (chodził do synagogi, świątyni), ale też codziennie usuwał się na miejsce odosobnione lub na pustynię. Można uczyć takiej modlitwy duże grupy ludzi? Np. w parafiach, uwzględniać to w programach duszpasterskich? We Francji modlitwa w ciszy to standard tak jak u nas różaniec. Coś, co leży u podstaw większości tzw. nowych wspólnot. To także podstawowa czynność księdza, który zawsze powinien zaczynać od siebie. Karmię was tym, czym sam żyję pisał kiedyś św. Augustyn. Kard. Lustiger tak zorganizował formację w paryskim seminarium, że pierwszy rok w ogóle poświęcony jest formacji modlitewnej i duchowej. Każdy kleryk modli się godzinę w ciszy. Jeżeli ksiądz zacznie sam się modlić w ciszy (i jest do tego przekonany), to mamy zrobioną najważniejszą rzecz. Nie będzie bał się otworzyć kościoła, iść do niego poza wspólnymi nabożeństwami, mówić o modlitwie w kazaniach. Ludzie po roku-dwóch uznają, że ten gość jest niesamowity, bo ich prowadzi do Boga. Nie remontuje tylko płotów i posadzek w kościele, w każdym razie nie to jest najważniejsze w jego działalności. Jeżeli Jan Vianney zupełnie zmienił swoją parafię i prości chłopi przychodzili po pracy na adorację, to dlatego, że on sam to pierwszy robił. Jeżeli ksiądz nie idzie codziennie na swoją pustynię, to jego owce też tam nie będą chodzić, chyba że same zaczną czegoś z boku szukać. Czy można zachęcić do takiej modlitwy w czasie niedzielnej Mszy św.? Oczywiście. Skrócić kazanie i wydłużyć dziękczynienie po komunii św. Uświadomić wiernym, że Jezus jest w nich, i przedłużyć czas dziękczynienia, że przez trzy-cztery minuty każdy powinien zająć się tylko Nim. To jest najlepsze kazanie. W homilii zaś podawać wskazówki dotyczące modlitwy wewnętrznej. Ludzie są inteligentni wkrótce sami zaczną ją praktykować. Parafia to podstawowa jednostka formacji duchowej. A jak mają nauczyć takiej modlitwy rodzice? Tak samo jak ksiądz przez swój przykład, modląc się. Nawet nie trzeba zmuszać dzieci do takiej modlitwy! Można zacząć jej uczyć już od wieku trzech lat; oczywiście nie pół godziny, lecz początkowo minutę, dwie, potem pięć. Potrzebujemy wielkiego przewrotu w modlitwie? Wydaje mi się, że to już naprawdę ostatni dzwonek. Po 1989 roku odpadły zadania, które Kościół w Polsce wziął na siebie, walcząc o wolność w systemie totalitarnym. Obecnie musimy iść w głąb otworzyła się przestrzeń dla prawdziwej formacji i naśladowania Chrystusa. Musimy się przebudzić. Ostatnie wybory parlamentarne pokazały, że jeżeli nie pójdziemy do istoty (Duc in altum!), tylko będziemy ciągle skoncentrowani na zewnętrznych strukturach lub poszukiwaniu nowego wroga, to ludzie odejdą od Kościoła. Struktury są konieczne, ale one mają sens wtedy, gdy są na usługach życia duchowego. To ostatni moment, kiedy jeszcze ludzie są w kościołach, mają dobrą wolę, jeszcze nam ufają. Za pięć lat będzie za późno. Potrzebujemy powrotu do głębi. Wszyscy księża, świeccy, rodzice Potrzebujemy powrotu do źródła. A źródło jest na pustyni. Tam trzeba się udać. Rozmawiała Alina Petrowa-Wasilewicz (pełna wersja artykułu na stronie internetowej )

7 Hospicja zagrożone Ubiegłoroczna ustawa o działalności leczniczej sparaliżuje działalność hospicjów i innych placówek pozarządowych, świadczących usługi lecznicze ostrzega w rozmowie z KAI Jolanta Stokłosa, prezes Forum Hospicjów Polskich (FHP). W myśl ustawy hospicja mają prowadzić działalność leczniczą jako działalność gospodarczą, co uniemożliwi przeznaczanie na nie odpisów z 1 proc. podatku. Zdaniem Stokłosy nowe regulacje uniemożliwią pracę wielu ze 150 stowarzyszeń i podmiotów kościelnych prowadzących hospicja. Aby tego uniknąć, potrzebna jest jak najszybsza nowelizacja trzech artykułów ustawy. Propozycje takich zmian zostaną przedstawione w najbliższym czasie ministrowi zdrowia wraz z prośbą o podjęcie inicjatywy ustawodawczej. Ufamy, że do 30 czerwca 2012 roku uda się zakończyć proces legislacyjny. W innym przypadku chorzy zostaną pozbawieni niesionej przez hospicja profesjonalnej opieki paliatywnej i hospicyjnej przestrzega prezes FHP. aw, ngo.pl Apel ZDR: emerytury także dla zajmujących się dziećmi Związek Dużych Rodzin Trzy Plus w swoim stanowisku wysłanym 13 lutego premierowi postuluje uznanie pracy rodziców rezygnujących z zatrudnienia na rzecz opieki nad dziećmi za równorzędną pracy zawodowej, a zatem objętą ubezpieczeniem emerytalnym. Stanowisko to zostało przesłane w związku z planowaną reformą systemu emerytalnego. ZDR 3+ jest ogólnopolskim związkiem zrzeszającym rodziny wielodzietne, a jego głównym celem jest inspirowanie polityki prorodzinnej. A oto stanowisko ZDR 3+: W związku z planowaną przez Rząd reformą emerytalną podwyższającą wiek emerytalny Związek Dużych Rodzin Trzy Plus reprezentujący rodziny wielodzietne chce zabrać głos w tej tak ważnej dla naszego państwa debacie. Związek oczekuje, aby Rząd dostrzegł wagę dzietności oraz rodzin jako naturalnego środowiska wychowania dzieci dla przyszłości naszego kraju. Dzieci, zapewniając przyszłość starzejącym się pokoleniom, z punktu widzenia procesów demograficznych powinny być traktowane jako inwestycja w przyszłość. W planowanej reformie należy nie tylko przedłużyć wiek aktywności zawodowej, lecz także silniej włączyć politykę rodzinną w system emerytalny. Połączenie tych dwóch spraw może w przyszłości zapobiec katastrofie demograficznej, a co się z tym łączy, także ekonomicznej. W związku z tym Związek postuluje: uznanie pracy rodziców rezygnujących z aktywności zawodowej na rzecz opieki nad dziećmi za równorzędną pracy zawodowej, objęcie ubezpieczeniem emerytalnym rodzica sprawującego opiekę nad dziećmi w domu niezależnie od tego, czy był wcześniej zatrudniony, uzależnienie wysokości świadczenia emerytalnego rodzica opiekującego się dziećmi i niepracującego zawodowo od liczby dzieci. mp Pomagaj starszym Pomagam starszym to hasło Jałmużny Wielkopostnej 2012, którą wspólnie prowadzić będą organizacje charytatywne różnych Kościołów chrześcijańskich: Caritas Kościoła rzymskokatolickiego, Diakonia Kościoła ewangelicko-eugsburskiego, Diakonia Kościoła ewangelicko-reformowanego w RP oraz Eleos Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Tegoroczna kampania, adresowana przede wszystkim do dzieci i młodzieży, ma zwrócić uwagę na potrzeby seniorów, których przybywa. Wkrótce już co czwarty Polak będzie w wieku powyżej 60 lat. Starsi to my tyle, że jutro przypominają organizatorzy Jałmużny Wielkopostnej. Podczas zorganizowanego 15 lutego spotkania prasowego w Sekretarce KEP w Warszawie zaprezentowano główne inicjatywy towarzyszące Jałmużnie. Caritas rozprowadzi na terenie całego kraju ok. 1,1 mln niewielkich papierowych skarbonek. Najwięcej z nich trafi do diecezji rzeszowskiej, częstochowskiej, legnickiej, pelplińskiej i poznańskiej. Jałmużna Wielkopostna to okazja do odmówienia sobie w okresie pasyjnym niewielkich przyjemności, jak choćby słodycze, i ofiarowania zaoszczędzonych w ten sposób kwot na rzecz potrzebujących. W tym roku inicjatorzy chcą szczególnie zwrócić społeczną uwagę na sytuację osób starszych, stąd i hasło kampanii towarzyszącej Jałmużnie: Pomagam starszym. Ks. Zbigniew Sobolewski, sekretarz generalny Caritas Polska, wyraził nadzieję, że inicjatywa odniesie, jak się wyraził, sukces wychowawczy, bowiem kampania adresowana jest głównie do dzieci i młodzieży ze szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Jak przyznał, młodzi ludzie potrafią szybko sprecyzować swoje potrzeby, ale często zapominają, że także starsi mają własne oczekiwania. Chodzi o to, żebyśmy uczyli się wrażliwości, dostrzegania nie tylko własnych problemów wyjaśnił ks. Sobolewski. Kapłan zwrócił również uwagę, że z racji toczącej się dyskusji nt. podwyższenia wieku emerytalnego czy niżu demograficznego i starzenia się społeczeństwa, może dochodzić do prób przeciwstawienia sobie pokoleń : ludzi starszych i młodych. Chcemy pokazać wartość więzi pokoleniowej, tego chcemy uczyć, na to uwrażliwiać stwierdził. rl KRAJ 7

8 ROZMOWA KAI 8 90 lat w Kościele Rozmowa z prof. Władysławem Bartoszewskim Kończy Pan 90 lat. Zastajemy Pana Profesora w pracy, wśród mnóstwa obowiązków i planów. W czym tkwi tajemnica młodzieńczości Bartoszewskiego? Może w tym, że jest mi o wiele łatwiej działać, niż nic nie robić. Dla mnie pokutą byłaby bezczynność, czy np. zamknięcie w zakonnej celi trapistów. Ponadto Bóg i okoliczności uchroniły mnie od nałogów. Nie palę tytoniu, a alkohol piję bardzo umiarkowanie. Nie używałem nigdy narkotyków. Nie gram w karty. Pan Bóg uchronił mnie od takich pokus. Może w tym tkwi tajemnica, że czuję się młodo. A co dziś najbardziej trzyma Pana Profesora przy życiu? Mam bardzo jasny i konkretny plan. Jeśli żyję tak długo, to chyba dlatego powołam się tutaj na słowa ongiś skierowane do mnie przez ks. Jana Zieję że mam do spełnienia jeszcze jakieś zadanie, a jest nim dawanie świadectwa. Teraz przez kilka lat, jakie mi pozostały, będę to czynił głównie przez pisanie książek. Czy i na ile pomaga Panu Profesorowi w życiu modlitwa? Mam okresy, w których bardzo odczuwam potrzebę modlitwy, a jest i czas, kiedy ją zaniedbuję. To należy bez wątpienia do moich grzechów. Na pewno dużo modlę się w intencji bliskich. Wiem, że modlitwa jest czymś potrzebnym i zbawiennym. Wobec moich win i zaniedbań liczę na Boże Miłosierdzie. Czy przeżywał Pan kryzysy wiary? Czas pobytu w obozie koncentracyjnym Auschwitz był dla mnie totalnym krachem i zawaleniem się świata. Nie mogłem znaleźć odpowiedzi na pytanie: skoro Bóg jest Miłością, to jak mogło do czegoś takiego dojść? Nie spotkałem tam księży, którzy mogliby mi duchowo pomóc, gdyż oni w większości byli wywożeni do obozu w Dachau. Franciszkanie z o. Maksymilianem Kolbem, którzy znaleźli się w Auschwitz, to był raczej wyjątek. Zresztą znaleźli się oni w obozie już po moim z niego wypuszczeniu. Nie chodziło o moje cierpienia, ale w ogromnej mierze o to, co się w takich warunkach dzieje z ludźmi. Miałem 18 lat i pewne szanse na przetrwanie, ale byli tam ludzie w wieku moich rodziców i starsi, traktowani gorzej niż bydło. Buntowałem się przeciwko swej bezradności, brakowi recepty, jak mam postępować. Wówczas ustanowiłem sobie taki postulat minimum: że nie zaszkodzę nikomu i nie dam się wprzęgnąć w aparat upodlenia. Zatem dewiza życiowa Pana Profesora: Warto być przyzwoitym narodziła się w Auschwitz... Chodziło po prostu o minimum przyzwoitości, aby nie wyrządzić bliźniemu krzywdy. Był to mój bardzo minimalistyczny program. Teraz wiem, że nawet za to minimum Bóg mi błogosławił. Jak długo przeżywał Pan Profesor kryzys wiary? Po wyjściu z obozu byłem całkowicie zagubiony i przez kilka tygodni ciężko chory. Swoje wyjście uważałem z jednej strony za wielkie szczęście, a z drugiej za Bożą niesprawiedliwość. Ja wyszedłem, a tam ginęli ludzie, i jeszcze miałem iść do ich rodzin, by przekazywać informacje o ich cierpieniach i śmierci. Gdy dowiedziano się o tym, że wyszedłem z Auschwitz, to pomagali mi bezinteresownie różni lekarze. Odwiedzał też mnie ks. Roman Archutowski, mój dawny dyrektor gimnazjum. Chodziłem do kościoła na Marymoncie, gdzie proboszczem był niezwykły ksiądz Zygmunt Trószyński, marianin, potem kapelan Armii Krajowej i uczestnik powstania warszawskiego, a po wojnie więzień komunizmu. Miał on m.in. odwagę podczas Mszy św. wezwać do modlitwy za siostry i braci cierpiących w obozie w Oświęcimiu i wielu innych miejscach. Czułem, że dzięki tak wielu odważnym kapłanom nie jesteśmy opuszczeni. W końcu trafiłem na pewnego spowiednika u urszulanek szarych na Powiślu. Ich dom zakonny istnieje do dzisiaj i jest bardzo ważny, gdyż wyjeżdżając do Rzymu, nocował tam często kard. Karol Wojtyła. W tym domu przebywał mający opinię człowieka bardzo otwartego ks. Jan Zieja. I to on zajął się młodym Bartoszewskim... Ja miałem lat 20, a on 40. W moich oczach wydawał się stary. Ks. Zieja ukierunkował mnie w sposób zasadniczy. Był to kapłan, przed którym odbyłem swoją pierwszą spowiedź generalną. Drugą taką spowiedź miałem w komunistycznym więzieniu na Mokotowie w 1948 r. Wtedy moim spowiednikiem był ks. Jan Stępień. Ks. Zieja zwrócił mi uwagę na rzeczy, które dzisiaj są dla mnie oczywiste, ale dla zbuntowanego młodzieńca takie nie były. Powiedział mi: Ty się nie martw swoimi problemami. Wierzysz w Boga. To On chciał, żebyś wyszedł z Auschwitz. Jak myślisz, po co? Masz do spełnienia zadanie. Musisz dawać świadectwo prawdzie i pomagać innym. Nie przechodź obojętnie wobec tych, którzy są zagrożeni i cierpiący. Pytam: Gdzie ich mam znaleźć?. On odpowiedział: Czy nie wiesz, co się dzieje w warszawskim getcie?. Potem w ciągu miesiąca poznałem Zofię Kossak, a następnie Jana Karskiego. Tak zaczęła się moja pomoc Żydom. Ks. Zieja pokazał mi, że wolą Bożą jest to, abym robił coś pożytecznego dla innych. A jacy byli inni duchowi mistrzowie młodego Bartoszewskiego? Do pierwszej spowiedzi i komunii św. przystąpiłem, będąc uczniem katolickiego gimnazjum im. św. Stanisława Kostki w Warszawie. Moim opiekunem duchowym i prefektem był ks. Julian Chrościcki, który choć nie jest jeszcze błogosławiony, to zmarł w opinii świętości. W czasie wojny przeszedł przez gehennę obozu na Majdanku. Po wojnie wybudował kościół we Włochach i tam w 1973 r. został pochowany. Do jego grobu cały czas przychodzą pielgrzymki, a parafianie starają się o rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego.

9 Inną ważną postacią w moim życiu był dyrektor gimnazjum bł. ks. Józef Archutowski, znany historyk Kościoła. Został zamordowany przez hitlerowców w obozie na Majdanku. Zginął w opinii świętości, a w czerwcu 1999 r. Jan Paweł II wyniósł go do chwały ołtarzy. Jego imię nosi liceum męskie w Warszawie. Następnie był ks. Zieja. Potem miałem już wielu przyjaciół księży. Wśród nich najbliższy mi był ks. Andrzej Bardecki. Został wyświęcony u progu okupacji we Lwowie. Sam zgłosił się na roboty do Rzeszy, aby tam tajnie pracować duszpastersko wśród wywiezionych Polaków. Niezwykły kapłan, z którym przyjaźniłem się do jego śmierci. Często rozmawialiśmy o życiu pozagrobowym. Swoją piękną lwowską gwarą mówił: Władziu, ja nie wiem, jak tam będzie, ale w to wierzę. Był jednym z najbardziej zaufanych ludzi kard. Wojtyły, a także asystentem arcybiskupa krakowskiego w redakcji Tygodnika Powszechnego. Jednak największym autorytetem duchowym, już jako biskup pomocniczy, stał się dla mnie Karol Wojtyła. Co tak fascynowało Pana Profesora w biskupie Wojtyle? Na początku fascynowała mnie intelektualno-artystyczna część jego duszy. Wiedziałem, że pod pseudonimem pisze wiersze i sztuki teatralne, że był wcześniej aktorem. Był dla mnie fascynującą osobowością. Ponadto należeliśmy do tej samej generacji. Podczas jednej z rozmów okazało się, że czytaliśmy te same książki, oglądaliśmy te same filmy i słuchaliśmy takiej samej muzyki. Pamiętam jego słowa. W lutym 2001 r. powiada do mnie w rozmowie poświęconej młodzieży: Nam było łatwiej, gdyż mieliśmy jeszcze autorytety. Gdy przyjeżdżałem do Watykanu, to spotykaliśmy się w cztery oczy. Nie rozmawialiśmy o Kościele, lecz raczej o ludziach, sytuacji Polski i polityce. Kard. Wojtyła, później Jan Paweł II i ks. Zieja wywarli na mnie decydujący i formujący wpływ. A jak wyglądały relacje z kard. Stefanem Wyszyńskim? Znaliśmy się. Mam nawet wspólną fotografię z kard. Wyszyńskim i Jerzym Zagórskim w mieszkaniu u Jana Parandowskiego, po otrzymaniu przez niego doktoratu honoris causa KUL. Bardzo ceniłem jego twardy opór wobec komunizmu. Jednak wcześniej, w latach kiedy Wyszyński jeszcze nie został internowany, od 1947 r. przebywałem w wiezieniu aż do W tym czasie bardzo mnie bolały ugodowe wobec władz komunistycznych decyzje episkopatu i jak mi się wydawało samego Wyszyńskiego. Przeżył Pan Profesor pięciu papieży. Wiemy, że Jan Paweł II był Panu najbliższy, a z pozostałych którego cenił Pan najbardziej? W szkole byłem wychowywany w wielkim szacunku do Piusa XI. Zachęcano nas, abyśmy szli na plac Trzech Krzyży w Warszawie i odwiedzali kościół. Nuncjusz apostolski w Polsce do 1921 r. abp Achilles Ratti chodził pieszo ulicą Książęcą ze swej siedziby do kościoła św. Aleksandra odprawić Mszę św. Wiedzieliśmy o jego pięknej postawie w 1920 r. i bardzo dobrych relacjach z marszałkiem Józefem Piłsudskim. Później nastał Pius XII. Co Pan Profesor sądzi o nim jako historyk? Pod koniec wojny były liczne dyskusje na temat postawy Piusa XII w czasie wojny. Pamiętam, jakie przykrości miał w Kościele ks. Bardecki za artykuł pt. Milczenie Piusa XII. Sprawa ta była i jest przedmiotem wielu dyskusji. Moim zdaniem dyskusja ta nie powinna się sprowadzać do relacji chrześcijanie Żydzi. W jej kontekście trzeba także uwzględnić losy księży zamkniętych w obozie koncentracyjnym w Dachau, i to nie tylko Polaków. To powinno o wiele wcześniej zainteresować Stolicę Apostolską niż kwestia ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej ze stycznia 1942 r., czyli ludobójstwa. Dlatego o postawie Piusa XII wobec Żydów należy mówić w szerszym kontekście. Ale nie znamy do dziś dokładnie wielu faktów rzucających inne światło na osobę i działalność Eugenio Pacelliego. Po śmierci Piusa XII wielkie nadzieje wiązano z jego następcą Janem XXIII, który wzbudzał podziw za swe nowe formy działania. Z drugiej strony wiedzieliśmy, że jest doświadczonym dyplomatą watykańskim i do tego pełnił wcześniej misję w zdominowanej przez islam Turcji. Jego osobowość wzbudzała sympatię. Zainicjowany przez Jana XXIII Sobór Watykański II stał się dla wielu katolików wielką nadzieją na przezwyciężanie podziałów między chrześcijanami i w relacjach z Żydami czy muzułmanami. Fundamentalnym dokumentem, który otworzył nowy rozdział w historii nie tylko Kościoła, jest deklaracja o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich Nostra aetate. Za pontyfikatu Jana XXIII i Pawła VI pracował Pan Profesor w Tygodniku Powszechnym, środowisku chyba najbardziej promującym idee soborowe... Brałem bezpośredni udział w debacie okołosoborowej, ale raczej nie rozmawiałem na temat Soboru z abp. Wojtyłą. Owszem, Sobór był tematem spotkań redakcyjnych, które niekiedy odbywały się w mieszkaniu arcybiskupa. W Tygodniku zajmowałem się tematyką historii współczesnej oraz wspieranych przez arcybiskupa krakowskiego inicjatyw budowania pomostów między Polakami i Niemcami oraz Żydami. Bez wsparcia abp. Wojtyły nie ukazałaby się w wydawnictwie Znak książka Ten jest z Ojczyzny mojej mojego autorstwa i przy udziale Zofii Lewinówny. Ponadto wraz z Mieczysławem Pszonem prowadziliśmy spotkania chrześcijan spod znaku ekumenicznej Akcji Znaków Pokuty z NRD, niemiecką sekcją katolickiego Pax Christi, ruchu motywowanego w swych działaniach głęboką miłością bliźniego i ideami pokoju. Były to spotkania, także z udziałem abp. Wojtyły, z ludźmi zza naszej zachodniej granicy, którzy przyjeżdżali do nas nie w duchu formalnej odpowiedzialności, lecz w poczuciu kolektywnego wstydu za całe zło, jakie miało miejsce w czasie II wojny światowej. Uważam, że nie tylko Niemcy i inne nacje, lecz także i my Polacy powinniśmy mieć to poczucie kolektywnego wstydu za działania kolaborantów, szmalcowników, donosicieli. Nie tylko tych, którzy donosili na Żydów, lecz także za tych, którzy donosili na Polaków. Oni również byli chrześcijanami, choćby formalnie. Nie wyobrażam sobie, aby większość dzieci z rodzin chłopskich czy robotniczych w tam- ROZMOWA KAI 9

10 tych czasach nie była ochrzczona, czy nie przystąpiła do Pierwszej Komunii Świętej. Jestem polskim patriotą i dlatego bardzo bolą mnie winy popełnione przez moich najbliższych, sąsiadów. Co, dla Bartoszewskiego katolika, jest dziś w naszym Kościele godne pochwały, a co boli? Od zawsze zadaniem Kościoła jest misja ewangelizacji, prowadzenia człowieka do Prawdy i Zbawienia. Podkreśla to obecnie mocno Benedykt XVI. Przyjaźniłem się i podziwiałem bardzo kard. Jean-Marie Lustigera, zmarłego w 2007 r. arcybiskupa Paryża. Pamiętam, jak będąc już bardzo chory, w 2005 r. przemawiał jako papieski legat podczas rocznicy wyzwolenia obozu Auschwitz. Wówczas ten żydowski chłopak z Będzina spełniał życzenie polskiego chłopaka z Wadowic Jana Pawła II. Z kard. Lustigerem spotkałem się po raz pierwszy podczas zjazdu katolików niemieckich w Berlinie w maju 1990 r. Wystąpiliśmy wtedy wspólnie. Abp Lustiger mówił w imieniu katolików Zachodu, a ja w imieniu katolików Wschodu. Wtedy jakiś pochodzący z NRD uczestnik zapytał arcybiskupa Paryża, dlaczego w zachodniej demokracji kościoły pustoszeją, jak długo można głosić Ewangelię w pustych świątyniach. Abp Lustiger odpowiedział: Nasz Kościół rozwinął się z dwunastu osób i ogarnął świat. Misją Kościoła jest zawsze ewangelizacja osób nieprzekonanych, a nawet wrogich. Ja tego nie wymyśliłem. Jestem arcybiskupem i sługą tego Kościoła. Dopóki będzie w kościele obecny jeden słuchacz, będę do niego mówił, a gdy i jego zabraknie, to Bóg nasunie mi rozwiązanie. Te słowa wyrażają prostą i głęboką mądrość. A jak się to odnosi do dzisiejszej kondycji Kościoła w Polsce? Trudno mi ocenić dzisiejszą kondycję Kościoła w Polsce. Nie prowadzę żadnych badań na ten temat. Mogę mówić o moim mniejszym czy większym zaangażowaniu w różne kościelne inicjatywy. Jestem małą mrówką, która buduje kopiec, i dźwigając jakąś tam słomkę, dokładam się do jego budowy. Ludzi budujących gmach Kościoła codziennie na świecie i w Polsce są miliony. Nie jestem żadnym wyjątkiem. To dzięki nim wszystkim Kościół może pełnić swoją misję Za co Pan Profesor jest losowi szczególnie wdzięczny? Jestem wdzięczny za dobro, które mnie spotykało, gdyż chciałbym, aby inni pamiętali także o dobru, które sam uczyniłem. Na tyle próżny jest każdy człowiek. Przeszedłem w życiu kilka ciężkich prób. Do nich należał na pewno pobyt w komunistycznym więzieniu. Dostałem wieloletni wyrok za rzekome szpiegostwo. Skazał mnie Polak, katolik i przedwojenny inteligent, absolwent uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, a ławnikami byli dwaj młodzi Polacy, również katolicy. A bronił mnie Żyd, adwokat Zygmunt Gross, ojciec Jana Grossa. Bronił mnie z urzędu i z wielkim oddaniem, bardzo ostro przeciwstawiając się pomówieniom. Znał mnie, a jego żona Hanna Szumańska była moją koleżanką z AK. Mam wielki dług wdzięczności wobec Zygmunta Grossa. Czy żałuje Pan Profesor, że czegoś w życiu nie zrobił, a mógł? Dam jeden przykład. W 1988 r. uczestniczyłem w spotkaniu w Jerozolimie. Przyjechałem na nie jako profesor z Niemiec, a z Krakowa przybyli Jerzy Turowicz, Jacek Woźniakowski i Jan Błoński. W nowoczesnej sali na ponad tysiąc osób uczestniczyliśmy w dyskusji z udziałem izraelskich przyjaciół, m.in. Izraela Gutmana, wybitnego żydowskiego historyka urodzonego w Warszawie, który przeżył Auschwitz. Z sali padło skierowane do mnie pytanie: Panie Bartoszewski, niech pan powie krótko, bez uników, czy Polacy zrobili dość, aby ratować Żydów?. Odpowiedziałem: Jak pan wie, Polacy to w większości chrześcijanie, którzy są wychowywani zgodnie z zasadami, które mówią, że miłość Boga i bliźniego jest najważniejszym przykazaniem. Wynika z niego też, że najwyższym aktem miłości jest oddanie życia za bliźniego swego. Biorąc rzecz idealnie, to według tej judeochrześcijańskiej nauki wystarczająco zrobił tylko ten, kto oddał życie, pomagając i ratując innych. Żeby nie było nieporozumień. Ja nie zrobiłem dość, choć za to, co zrobiłem, ratując Żydów, jestem tu szanowany i ceniony. Prawdopodobnie mogłem jeszcze komuś pomóc. Ale wtedy wydawało mi się, że robię tyle, ile mogę, a mogłem zrobić więcej. I to jest moja generalna odpowiedź. Rozmawiali: Marcin Przeciszewski i Krzysztof Tomasik ROZMOWA KAI Szanowny Pan Prof. Władysław Bartoszewski Zbliża się dziewięćdziesiąta rocznica urodzin Pana Profesora. Z tej okazji przesyłam serdeczne gratulacje, wyrazy szacunku i uznania. Równocześnie zapewniam o mojej łączności w modlitwie dziękczynienia za wszelkie dobro, jakie było Pana udziałem w tych latach, pomimo trudnych doświadczeń zwłaszcza w czasie hitlerowskiej okupacji Polski i w pierwszych latach komunistycznego reżimu. Składam Bogu dzięki również za to dobro, które zechciał spełnić przez ręce Pana Profesora, gdy działał w Tymczasowym Komitecie Pomocy Żydom i w Radzie Pomocy Żydom ŻEGOTA, a potem w opozycji demokratycznej; gdy dzielił się wiedzą i mądrością ze studentami, gdy podejmował wysiłki na rzecz pojednania polsko-niemieckiego i wzajemnego zrozumienia pomiędzy ludźmi różnych narodowości i kultur. Na dalsze lata życzę Panu dobrego zdrowia, życzliwości ludzi, a nade wszystko Bożych łask potrzebnych do szczęśliwego życia. Upraszam dary Bożej Opatrzności i z serca błogosławię Panu, jego Najbliższym i wszystkim uczestnikom jubileuszowych uroczystości. Watykan, 18 stycznia 2012 r. 10 Benedykt XVI, PP

11 Powstaje modlitewna mapa Polski Dzieło modlitwy za Polskę to inicjatywa Stowarzyszenia Nowa Ewangelizacja. Podejmując modlitwę w intencji Ojczyzny, można włączyć się w tworzenie modlitewnej mapy Polski. Wierzymy, że wzorem biblijnych dziesięciu sprawiedliwych gromadząc minimum 10 proc. Polaków, tj. modlitewną dziesięcinę narodu zmienimy na trwałe życie Polaków w każdej jego sferze, na zgodne z prawem Bożym podkreślają organizatorzy Dzieła modlitwy za Polskę. Mają nadzieję pozyskać dla niego ok. 6 mln osób żyjących w Ojczyźnie i poza jej granicami. Wszyscy chętni mogą się przyłączyć do akcji za pośrednictwem strony internetowej Stowarzyszenia Nowa Ewangelizacja Inicjatywa ma wymiar ekumeniczny. Do wspólnej modlitwy zapraszamy chrześcijan innych wyznań mówi Mirosław Topolski, członek Rady SNE. Patronem Stowarzyszenia jest św. Paweł Apostoł. Działa ono na terenie archidiecezji częstochowskiej i erygowane zostało przez abp. Stanisława Nowaka. Organizuje m.in. kursy, rekolekcje, dni skupienia, sesje, szkoły modlitwy i duchowości chrześcijańskiej, ewangelizację uliczną oraz ewangelizację multimedialną poprzez audycje i programy radiowe, telewizyjne, serwisy internetowe, prasę, książki, czasopisma, filmy. Organizuje również festiwale i marsze ewangelizacyjne. ks.mf Roman Kluska odebrał Nagrodę im. bp. Andrzejewskiego Nagrodę im. bp. Romana Andrzejewskiego za zasługi dla rolnictwa i rozwoju terenów pozamiejskich w Polsce otrzymał Roman Kluska. Uroczystość jej wręczenia odbyła się 16 lutego w Warszawie. Kapituła postanowiła nagrodzić Romana Kluskę za aktywność w propagowaniu i rozwoju produkcji zdrowej, niemodyfikowanej żywności. Doceniono również jego aktywność społeczną, determinację i odwagę w działaniach na rzecz usuwania przeszkód dla wolnej przedsiębiorczości, także w rolnictwie. 57-letni przedsiębiorca jest twórcą spółki Optimus produkującej komputery, laureatem Nagrody Kisiela 2003 za Walkę z bezprawiem aparatu państwowego. Założył wydawnictwo i księgarnię wysyłkową Prodoks, które wydaje i dystrybuuje książki i filmy, głównie o tematyce religijnej. Zajmuje się promocją hodowli owiec i zdrowej żywności sprzedawanej pod marką Prawdziwe Jedzenie, oraz eksperymentalnym wytwarzaniem biopaliw z lnicznika siewnego. Był doradcą premiera Jarosława Kaczyńskiego ds. gospodarczych. Jest także znanym filantropem. Ubiegłoroczna laureatka nagrody dr Barbara Fedyszak-Radziejowska podkreśliła w laudacji, że Roman Kluska jest także jednym z największych polskich filantropów, który współfinansował domy spokojnej starości, przytuliska dla bezdomnych, domy dziecka, zagraniczne stypendia dla polskich studentów oraz budowę sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Krakowie-Łagiewnikach. Według dr Fedyszak przyznanie nagrody Romanowi Klusce ma znaczenie symboliczne, gdyż przypomina, że miejski, wiejski czy rolniczy biznes nie dzielą żadne cywilizacyjne przepaści, a praca i uczciwość potrzebne są w każdej gospodarczej działalności. Statuetkę nagrody wręczył prymas senior Józef Glemp. Powiedział, że zarówno w przypadku patrona nagrody, jak i jej laureata, wyraża się upór w osiąganiu dobra, które wydaje się nieprawdopodobne czy wręcz nieosiągalne. Sam laureat stwierdził, że nagrodę traktuje jako ogromną mobilizację, żeby dalej próbować realizować to trudne dzieło. Rolnik czy przedsiębiorca rolny ma dwa wyzwania: jedno to są normalne wyzwania rynkowe i do tego jesteśmy przyzwyczajeni; drugie to opór i przezwyciężenie całej machiny biurokratycznej mówił. Nagrodę pieniężną przekazał na prowadzony przez siostry albertynki w Grywałdzie Dom Opieki dla Kobiet. Nagroda im. bp. Romana Andrzejewskiego ustanowiona przez Fundację Solidarna Wieś została przyznana po raz ósmy. Dotychczasowymi laureatami byli: prof. Andrzej Stelmachowski, prymas Polski kard. Józef Glemp, prof. Maria Radomska, bp Alojzy Orszulik, ks. prałat Bogusław Bijak, dr Maria Stolzman, dr Barbara Fedyszak-Radziejowska. Decyzję o wyborze laureata podejmuje Kapituła w składzie: bp Alojzy Orszulik Honorowy Przewodniczący Kapituły, Sławomir Siwek przewodniczący Rady Fundacji, Zenon Sułecki prezes Zarządu Fundacji, Marek Dziubek, ks. Ireneusz Juszczyński, ks. Jerzy Pałucki, Katarzyna Frelek. awo, tk Nie byłoby sanktuarium w Łagiewnikach, nie powstałoby ono tak szybko, w ciągu 2 lat, gdyby nie dar Romana Kluski powiedział KAI bp Jan Zając, rektor sanktuarium w Krakowie-Łagiewnikach, a zarazem przewodniczący Komisji Charytatywnej Episkopatu Polski. Roman Kluska to prawdziwy apostoł Miłosierdzia Bożego uważa bp Zając, dodając, iż jest to opinia wielu osób i środowisk, przekonanych, że nie tylko wsparł on finansowo budowę sanktuarium w Krakowie-Łagiewnikach, lecz także zainspirował innych do zaangażowania się w to dzieło. On sam przy całej swojej skromności i prostocie mówi, że dał tylko małą kropelkę opowiada biskup pomocniczy archidiecezji krakowskiej. Ta kropelka spowodowała jednak, że ludzie poczuli się zobowiązani, by włączyć się w to dzieło. To apostolstwo Romana Kluski owocuje stwierdził rektor Sanktuarium Miłosierdzia Bożego, przy którym działa również księgarnia dobrej książki założona przez biznesmena. awo KRAJ 11

12 Moja Diecezja Przegląd najważniejszych wydarzeń diecezjalnych Z DIECEZJI 12 BIAŁYSTOK 14 i 15 lutego br. w Archidiecezjalnym Wyższym Seminarium Duchownym w Białymstoku odbywały się warsztaty duszpasterskie dla księży archidiecezji białostockiej pod hasłem Nowa Ewangelizacja. Zgromadziły ponad 250 duchownych. Ich gościem był bp Edward Dajczak, ordynariusz diecezji koszalińsko kołobrzeskiej. W swojej konferencji najwięcej uwagi poświęcił duszpasterstwu młodzieży. Odwołując się do badań z zakresu komunikacji społecznej, przedstawił charakterystykę młodego pokolenia, które posługuje się nowym kodem komunikacyjnym, a większość czasu spędza w wirtualnej rzeczywistości internetu. Prelegent wskazał na problemy, z którymi musi zmierzyć się ewangelizacja w dzisiejszym świecie. Postępujący laicyzm, indyferentyzm moralny, natłok docierających informacji oraz spadek, a często zanik życia religijnego w rodzinach, to tylko niektóre z trudności, na które dziś napotykają duszpasterze. Na podstawie powyższych spostrzeżeń bp Dajczak określił nową ewangelizację jako wejście w rzeczywistość współczesnego człowieka, który w sposób przedmiotowy i indywidualny odbiera świat. Podkreślił znaczenie elementu przeżyciowego w ewangelizacji, gdyż w dzisiejszym świecie nie wystarczy przekazywanie jedynie samej wiedzy religijnej i formuł wiary. Bezpośrednie i emocjonalne doznania są bliższe współczesnemu młodemu pokoleniu niż logiczne myślenie. Problemem, a jednocześnie wyzwaniem dla duszpasterzy jest doprowadzenie młodych do spotkania Boga, dotarcie do ich serc. Z racji zaś silnego utożsamiania się z wartościami grup rówieśniczych sposobem ewangelizacji może stać się tworzenie wspólnot przyjaźni mówił ordynariusz koszalińsko-kołobrzeski. Prelegent wielokrotnie podkreślał dostrzegalne u młodych poszukiwanie wartości i pragnienie Boga, które niejednokrotnie roztrzaskują się o skałę jurysdykcyjnego Kościoła, w którym nikt ani księża, ani katecheci, ani rodzice, nie mają czasu i cierpliwości do bycia z młodzieżą. Bp Dajczak zachęcał uczestników warsztatów do podchodzenia z miłością do młodego człowieka, niejednokrotnie rozdartego między ideałami a płycizną życia społecznego, które go otacza. Po wysłuchaniu konferencji duchowni dyskutowali w trzech grupach konwersatoryjnych na temat ewangelizacji dzieci, młodzieży i osób dorosłych. Na zakończenie przewodniczący grup zaprezentowali na forum wypracowane wnioski. W słowie kończącym warsztaty abp Edward Ozorowski, metropolita białostocki, podkreślił konieczność wypracowania nowych form ewangelizacji: Ewangelia jest ciągle ta sama, ale ludzie są dziś inni, niż byli wczoraj. Zmieniają się, mają inne problemy i posługują się innymi środkami komunikacji mówił. Warsztaty dla kapłanów archidiecezji białostockiej organizowane są cyklicznie przez Międzywydziałową Katedrę Teologii Katolickiej Uniwersytetu w Białymstoku. tm BIELSKO ŻYWIEC Po raz pierwszy w historii bielskiej wspólnoty Diecezjalnej Szkoły Nowej Ewangelizacji świętych Cyryla i Metodego kilkadziesiąt najstarszych stażem członków zawarło 12 lutego Przymierze stanowiące najwyższy stopień przynależności do DSNE. Okazją była niedzielna uroczystość odpustowa związana z przypadającym na 14 lutego świętem patronów Europy. Diecezjalna Szkoła Nowej Ewangelizacji świętych Cyryla i Metodego istnieje od 2006 r. Podejmuje liczne działania ewangelizacyjne, zwłaszcza prowadząc kursy, rekolekcje i misje parafialne. W każdą środę w kościele św. Pawła w Bielsku-Białej odbywają się otwarte spotkania modlitewne, a w drugą niedzielę miesiąca sprawowana jest liturgia z modlitwą o uzdrowienie. Dzieło Szkół Nowej Ewangelizacji, których inicjatorem jest José Prado Flores z Meksyku, jest odpowiedzią na wezwanie Jana Pawła II do podjęcia nowej ewangelizacji świata. rk 37 duchownych wzięło udział w XV Mistrzostwach Polski Księży i Kleryków w Narciarstwie Alpejskim, które odbyły się 18 lutego na Stożku w Wiśle-Łabajowie. Kapłani i klerycy głównie z Katowic, Krakowa, parafii archidiecezji katowickiej i diecezji bielsko-żywieckiej tradycyjnie wykonali pierwszy zjazd w sutannach. Potem przywdziali nowoczesne kombinezony i kaski narciarskie. Nagrodą dla zwycięzcy był Puchar im. bł. Jana Pawła II. Przyznano go w czterech kategoriach wiekowych. Wśród księży powyżej 51 lat najszybszy okazał się o. Dobrosław Mężyk OFM z franciszkańskiego klasztoru w Katowicach-Panewnikach. W kategorii lat zwycięzcą został ks. Henryk Urbaś, salezjanin ze Świętochłowic. W kategorii lat zwyciężył ks. Grzegorz Szwarc z parafii pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Świętochłowicach-Piaśnikach, a wśród najmłodszych (25-35 lat) bezkonkurencyjny okazał się ks. Szymon Kos z parafii pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Katowicach-Dębie. Wśród kleryków zwyciężył Marcin Mieszczuk z Seminarium Duchownego w Gdańsku. rk CZĘSTOCHOWA Bp Antoni Długosz. Europo, nie możesz żyć bez Boga taki tytuł nosi płyta, która ukazała się nakładem Edycji Paulińskiej. Zawiera 11 piose-

13 nek, które są reakcją biskupa na zlaicyzowanie współczesnej Europy. Tytuł płyty to jednocześnie tytuł pierwszej piosenki śpiewanej przez bp. Długosza z Krzysztofem Krawczykiem. Piosenkę tę napisał Andrzej Kosmala, który zaprosił też do współpracy Eleni i Siewców Lednicy. Autorem tekstów do ośmiu piosenek na płycie jest ks. Stanisław Jasionek, współpracujący od wielu lat przy różnych projektach ewangelizacyjnych i kulturalnych z bp. Długoszem. Na płycie znajdują się takie utwory, jak m.in. Patriotyzm i Moja wiaro. W kolekcji piosenek jest również jeden szczególny utwór o Niedzieli. Ma on, co prawda, uniwersalne przesłanie, ale jest również swoistą dedykacją dla tygodnika katolickiego Niedziela wykonującego wspaniałą pracę ewangelizacyjną zarówno w naszej Ojczyźnie, jak i na świecie podkreśla ks. Jasionek, współtwórca płyty. W rozmowie z KAI bp Długosz podkreśla, że ta płyta to forma rekolekcji śpiewanych. Jest to propozycja nie tylko skierowana do tych, którzy chodzą do kościoła, lecz także do wszystkich poszukujących Chrystusa mówi bp Antoni Długosz. Jan Paweł II przypomniał kiedyś, że należy szukać nowych metod ewangelizacji. Ta płyta jest odpowiedzią na jego apel dodaje biskup pomocniczy archidiecezji częstochowskiej. ks. mf To jest dom dobrej nadziei mówił do alumnów Niższego Seminarium Duchownego archidiecezji częstochowskiej abp Wacław Depo. W święto Apostołów Słowian Cyryla i Metodego, w 60. roku istnienia szkoły, przewodniczył on Mszy św. w kaplicy seminaryjnej pw. św. Józefa Oblubieńca NMP. Z abp. Depo Mszę św. koncelebrowali ks. prał. Jerzy Bielecki rektor seminarium, ks. Łukasz Mozler prefekt oraz kapłani absolwenci NSD: ks. Szymon Stępniak i ks. Kamil Zadrożny. W Eucharystii uczestniczyła wspólnota seminaryjna oraz grono pedagogiczne. Abp Depo podkreślił, że Niższe Seminarium Duchowne jest wspólnotą wychowawczą w drodze. Tutaj odkrywa się tajemnicę powołania i tajemnicę misji mówił. NSD powstało 1 września 1951 r. Jego założycielem był bp Zdzisław Goliński, organizatorem ks. dr Bronisław Panek pierwszy rektor. W ciągu 60 lat istnienia szkołę ukończyło ponad 1000 absolwentów. Główne obchody jubileuszu odbędą się 21 kwietnia. ks. mf Z udziałem m.in. gości z Chin i Stanów Zjednoczonych na Jasnej Górze odbyła się 37. Kongregacja Odpowiedzialnych Ruchu Światło-Życie. Głównym celem spotkania było przygotowanie rocznego programu pracy formacyjnej. Mszy św. dla uczestników Kongregacji przewodniczył w sobotę w Kaplicy Matki Bożej bp Wojciech Polak, sekretarz Konferencji Episkopatu Polski. Jesteśmy wezwani do nowej ewangelizacji, do ewangelizacji we współczesnym świecie przypomniał w kazaniu. Do Częstochowy przybyło ponad tysiąc osób. Gościem specjalnym spotkania był Geokseng Lim z Chin. Ten znany w świecie świecki ewangelizator podkreśla, że najskuteczniejszą metodą głoszenia Chrystusa jest osobisty przykład życia. Założycielem Ruchu Oazowego był Sługa Boży ks. Franciszek Blachnicki, który w pracy duszpasterskiej widział potrzebę formowania dojrzałych chrześcijan i budowania wspólnoty Kościoła poprzez ewangelizację i formację. it DROHICZYN Słyszymy, że żyjemy w wolnej Polsce, a jednak względem Kościoła postępuje się wyjątkowo niegodziwie napisał bp Antoni Dydycz w liście pasterskim zapowiadającym peregrynację relikwii bł. Jana Pawła II w diecezji drohiczyńskiej. Hierarcha wyjaśnia, że będzie ona okazją do refleksji nie tylko nad pontyfikatem papieża Polaka, lecz także nad współczesnością, a kluczem do jej zinterpretowania będzie Testament Jana Pawła II. List pasterski został odczytany 19 lutego. Jak twierdzi biskup drohiczyński, współczesne trudności podobne są do tych, które przeżywał Jan Paweł II. W 1980 r. napisał on w swoim Testamencie, że czasy, w których żyjemy, są niewymownie trudne i niespokojne. Trudna także i nabrzmiała właściwą dla tych czasów próbą stała się droga Kościoła, zarówno Wiernych, jak i Pasterzy W niektórych krajach Kościół znajduje się w okresie takiego prześladowania, które w niczym nie ustępuje pierwszym stuleciom, raczej je przewyższa co do stopnia bezwzględności i nienawiści. Przytaczając ten fragment Testamentu Jana Pawła II, bp Dydycz komentuje, że w siódmym roku od przejścia Jana Pawła II z tego świata do Domu Ojca możemy potwierdzić w pełni Jego opinie o tamtych prześladowaniach, porównując je z dzisiejszymi. A mając na uwadze agresję większości współczesnych mediów, to z czymś podobnym jeszcze nie spotkaliśmy się w naszej polskiej przeszłości, nie mówiąc o rozbiorach, okupacji czy też o komunistycznych atakach. Bp Dydycz wyraził też przekonanie, że względem Kościoła postępuje się wyjątkowo niegodziwie. Kościół nie ma prawa do tego, co zabrano niesprawiedliwie. Kościół nie może korzystać z równych szans. Wystarczy nadmienić fakt wyjątkowo cynicznego potraktowania Telewizji Trwam. Otóż te same media przez lata głosiły na prawo i lewo, że Fundacja prowadząca oba media katolickie jest najbogatsza. Bzdury wypisywano i głoszono. Komisja Etyki nie reagowała. A teraz słyszymy, że Telewizja Trwam jest zbyt uboga. Panowie, czy też grupy mające władzę, opamiętajcie się! Szanujcie swoich rodaków choć trochę czytamy w liście pasterskim bp. Dydycza. ks. ap 16 lutego w Podlaskim Centrum Dialogu w Drohiczynie uroczyście otwarto wystawę poświęconą ks. Januszowi Stanisławowi Pasierbowi. Życie, osobowość i twórczość ks. Pasierba przybliżyła w prelekcji Maria Wilczek prezes Fundacji Księdza Janusza Stanisława Pasierba, promującej utalentowanych historyków sztuki i poetów, a także redaktor czasopisma List do Pani. Swymi świadectwami z kontaktów z ks. Pasierbem podzielił się również jego kolega seminaryjny i współpracownik ks. abp Edmund Piszcz, były metropolita warmiński z Olsztyna, który wspominał, jak całą noc praco- Z DIECEZJI 13

14 Z DIECEZJI 14 wał, aby znaleźć odpowiednie jedno słowo i dlatego jego poezja nie jest rozgadana, ale mądra, gdyż dodawał do niej swoje przeżycia. Biskup drohiczyński Antoni Dydycz przypominał spotkanie i dialogi z ks. Pasierbem w gronie kapłanów studentów, które były iskrzące z powodu jego błyskotliwości umysłu, przy zachowaniu pogody i uśmiechu. Poczucie humoru kapłana wspomniała też jego studentka, siostra loretanka Zofia Chomiuk. ks.ap EŁK Jesteśmy posłani do niesienia Ewangelii na krańce ziemi, a dziś tym krańcem ziemi są rodziny, które żyją tak, jakby Boga nie było mówił bp Jerzy Mazur podczas spotkania duszpasterzy rodzin metropolii warmińskiej i białostockiej na Wigrach. 28 osób w tym duszpasterze i świeccy doradcy życia rodzinnego spotkali się na Wigrach na wspólnej modlitwie, refleksji i wymianie doświadczeń. Wśród uczestników byli przedstawiciele z Litwy z dwóch diecezji: kowieńskiej i wiłokwyskiej. Przybył też krajowy duszpasterz rodzin ks. Przemysław Drąg. Spotkanie trwało od 14 do 15 lutego. W święto Świętych Cyryla i Metodego i Dzień Zakochanych uczestnicy udali się do Sejn, by modlić się o świętość i czystość rodzin oraz o dobre przygotowanie do małżeństwa młodych ludzi. Wieczornej Mszy św. przewodniczył bp Jerzy Mazur. Podobnie jak Cyryl i Metody i jak apostołowie powinniśmy być zwiastunami pokoju w naszych rodzinach mówił w homilii. Niosąc pokój, trzeba zawsze jednoczyć, łagodzić, uspokajać a nie jątrzyć i dzielić. Święci Cyryl i Metody uczą nas zawierzenia Bogu w pełnieniu tej misji. Wśród tematów zaproponowanych uczestnikom spotkania na Wigrach znalazły się m.in. problemy duszpasterskie związków niesakramentalnych, chrzest dziecka rodziców z takich związków, rozwój duszpasterstwa rodziny w diecezjach. W całości spotkania uczestniczył bp Romuald Kamiński. ks.pz GDAŃSK Prawie 10 tys. księży zostało objętych modlitwą w dwa lata od chwili powstania strony Kaplani.com.pl. Zamierzeniem witryny uruchomionej w Wielki Czwartek 2009 r. z inicjatywy duchownych archidiecezji gdańskiej jest stworzenie forum wymiany myśli oraz modlitwy w intencji kapłanów. Jak wyjaśniają ks. Andrzej Leszczyński i ks. Jan Uchwat, strona miała być odpowiedzią na uproszczony obraz posługi kapłańskiej, jaki nierzadko obecny jest w przekazie medialnym.i przypominają, że zbiegło się to w czasie z ogłoszeniem przez Ojca Świętego Benedykta XVI Roku Kapłańskiego. W tym roku chcą ponowić akcję pt. Słudzy Pana. Kapłani proszą o modlitwę. Odbędzie się ona w Wielki Czwartek 5 kwietnia. Po liturgii można będzie wziąć specjalnie przygotowane wizytówki z imieniem księdza, rokiem jego święceń oraz intencją (tą samą dla wszystkich księży). Biorąc intencję, osoby zobowiążą się do modlitwy za konkretnego księdza przez kolejne 30 dni. Patronat nad akcją obejmie metropolita gdański abp Sławoj Leszek Głódź. ks. al, ks. ju, lk Nie można wykluczyć części społeczeństwa poza nawias, jak to się dzieje w przypadku decyzji KRRiTV w sprawie Telewizji Trwam powiedział 19 stycznia abp Sławoj Leszek Głódź podczas Mszy św. w kościele św. Andrzeja Boboli w Gdyni. Kaznodzieja nawiązując do hasła obecnego roku duszpasterskiego: Kościół naszym domem, apelował o troskę o rodzinę jako miejsca kształtowania i religijnego formowania człowieka. Ratujmy polski dom apelował i pytał retorycznie: Co jeszcze z niego pozostało? Wyjaśniał, że celem obecnego roku duszpasterskiego jest nie tylko to, aby każdy odnalazł swoje miejsce w Kościele, lecz także by realizował powołanie społeczne wynikające z nauki chrześcijańskiej. A jest nim dawanie świadectwa prawdy wszędzie, gdzie się jest, w pracy i w przestrzeni życia publicznego. Czym byśmy byli, gdyby Kościół przed wiekami nie wszedł do historii naszej ojczyzny? pytał. W tym kontekście wzywał do troski o dom, jakim jest i zawsze będzie ojczyzna. Mówił dalej, że wydawać by się mogło, że po 20 latach budowania wolności Polska powinna definitywnie wyzwolić się z pozostałości komunizmu i antyklerykalizmu. Tymczasem wciąż obserwujemy sytuację duchowego zdziczenia i swoistego zaczadzenia sumień. Metropolita gdański wezwał do głębokiej moralnej odnowy w okresie zbliżającego się Wielkiego Postu. mp GLIWICE 600 tys. zł otrzyma od samorządu wojewódzkiego Kuźnia Raciborska w ramach projektu Południowo Zachodni Szlak Cysterski. Za te pieniądze zostaną dokończone prace przy odnowieniu otoczenia obiektu w Rudach. Chodzi o takie inwestycje, jak parking, punkt informacji turystycznej i mała infrastruktura okołoturystyczna, która będzie się znajdowała tuż przy obiekcie mówi Tomasz Stemplewski ze Śląskiego Urzędu Marszałkowskiego. Prace, które zostaną objęte dotacją, rozpoczęły się już w ubiegłym roku, a mają się zakończyć jesienią. Na trasie Południowo-Zachodniego Szlaku Cysterskiego znajdzie się w kilkadziesiąt obiektów na terenie kilku województw. paj GNIEZNO Chorzy i niepełnosprawni z Gniezna i okolic modlili się 12 lutego przy grobie św. Wojciecha. Okazją był obchodzony dzień wcześniej XX Światowy Dzień Chorego. W Mszy św. uczestniczyli także pracownicy służby zdrowia i wolontariusze Caritas Archidiecezji Gnieźnieńskiej. Eucharystii przewodniczył dyrektor Caritas Archidiecezji Gnieźnieńskiej ks. Krzysztof Stawski. W homilii nawiązując do Ewangelii o uzdrowieniu trędowatego, podkreślił, że ten człowiek przytłoczony cierpieniem choroby i załamany odrzuceniem pytał, czy i jego może ogarnąć Boża wszechmoc, czy Bóg zechce się przy nim zatrzymać. To pełne

15 niepokoju pytanie jest niczym innym, jak pytaniem o miłość, bo tylko miłość zdolna jest do przezwyciężenia odrazy, jaką budzi widok trędowatego. Bądź oczyszczony! Jezus w tej odpowiedzi mówi każdemu: Chcę ci dać miłość! I chcę, by Ci tej miłości nigdy nie zabrakło! przekonywał ks. Stawski. Przyznał również, że spotkanie z Jezusem może przynieść zasadniczą przemianę w przeżywaniu choroby. Mszę św. koncelebrowali ks. Michał Sołomieniuk oraz proboszcz katedry ks. kan. Jan Kasprowicz. bgk 104-letnia s. Błażeja Tomalak, znana ze szczególnego poświęcenia na rzecz samotnych i chorych, otrzymała 17 lutego przyznawany po raz pierwszy tytuł Honorowego Mogilnianina. Najstarsza mieszkanka Mogilna jest zarazem jedną z najstarszych zakonnic w Polsce i choć często już niedomaga, zawsze jest uśmiechnięta i otwarta na ludzi podkreślają członkowie kapituły plebiscytu. awo, bgk KALISZ Komunikat bp. Napierały Drodzy Diecezjanie, Pragnę Was poinformować, że osiągnąłem wiek emerytalny, który dla duchownych wynosi 75 lat. Dlatego 29 listopada ubiegłego roku, stosownie do wymogów prawa kościelnego, złożyłem na ręce Ojca Świętego Benedykta XVI rezygnację z urzędu biskupa diecezjalnego. W tych dniach zostałem powiadomiony przez Nuncjusza Apostolskiego w Polsce, że moja rezygnacja została przyjęta. Będzie ona ogłoszona wraz z nominacją mojego następcy w ciągu najbliższych miesięcy. Do tego czasu mam dalej pełnić dotychczasową posługę biskupa kaliskiego. Bracia i Siostry, Przed nami Wielki Post, czas łaski i głębokich przemyśleń, czas duchowej odnowy i przemiany. Pozwólmy wszyscy prowadzić się Duchowi Świętemu ku radości Zmartwychwstania do życia w zjednoczeniu z Chrystusem Bogiem i Zbawicielem. Wszystkim całym sercem błogosławię bp Stanisław Napierała KIELCE Społeczność niewielkiego Koczanowa w powiecie Proszowice z pomocą Caritas kieleckiej odbudowała dom dla Waldemara Klimka, który 3 miesiące temu w pożarze stracił dach nad głową. Pogorzelec już zamieszkał w nowym domu. Mieszkańcy Koczanowa na zebraniu w wiosce, zorganizowanym tuż po pożarze, zadeklarowali dobrowolne składki na dom dla Waldka, była też modlitwa w tej intencji i zbiórka na budowę w kościele parafialnym w Bobinie. Wieś była niemal w stu procentach za, a oporni przynajmniej nie przeszkadzali. Niemal każdy dołożył swoją cegiełkę wspomina w rozmowie z KAI kierujący akcją Marek Kaczor. Dodaje, że w sposób naturalny pierwsze kroki skierował do Zespołu Placówek Caritas w Proszowicach. Kielecka Caritas pomogła w odbudowie sfinalizowała budowę więźby i pokrycie dachu. Mieszkańcy pracowali społecznie, sami dowozili materiały. Dom ma powierzchnię 40 m kw. dziar KOSZALIN KOŁOBRZEG KSM-owicze zaprosili do debaty walentynkowej o czystości przedmałżeńskiej młodzież z internatu białoborskiego Zespołu Szkół im. Oskara Langego. Jak zauważa ks. Sebastian Brzozowski, asystent oddziału KSM, młodzi ludzie, którzy mieszkają w internacie, wyrwali się spod skrzydeł rodziców, czują się już samodzielni i dorośli. Razem z wychowawcami zauważamy, że pojawia się tam problem wczesnej inicjacji seksualnej. Chcieliśmy więc pokazać, że miłość nie sprowadza się do fizyczności mówił duszpasterz. W spotkaniu wzięła udział blisko setka młodych mieszkańców placówki. kap KRAKÓW Bracia kapucyni oraz wolontariusze pomagają bezdomnym przetrwać najtrudniejszy dla nich okres w roku. Zaspokajają bieżące potrzeby osób ubogich, którym wydają pieczywo i herbatę, ale przede wszystkim pomagają w wyjściu z bezdomności. W Centrum Pomocy Ojca Pio w Krakowie potrzebujący mogą liczyć na pomoc w znalezieniu pracy, schronienia, a także skorzystać z poradni psychologicznej. W trudnych przypadkach kapucyni i wolontariusze towarzyszą im podczas wizyty w przychodni czy szpitalu. Codziennie przy ul. Reformackiej z ich pomocy korzysta około 100 osób. led Jeżeli u podstaw krytyki Kościoła leży nasza niewierność Ewangelii, to bijemy się w piersi. Natomiast w pewnych sprawach Kościół nie ustąpi i będzie znakiem sprzeciwu stwierdził w liście na Wielki Post kard. Stanisław Dziwisz. Punktem odniesienia rozważań metropolity krakowskiego jest hasło tegorocznego roku duszpasterskiego: Kościół naszym domem. Kardynał pyta: Czy my się w tym domu nawzajem znamy i rozumiemy? Dom jest miejscem bliskich i bezinteresownych relacji. W domu dzielimy się miłością. Czy liturgia w naszych kościołach parafialnych pomaga nam wychodzić z anonimowości, przełamywać bariery obojętności i czuć się braćmi i siostrami, którzy się nawzajem wspierają?. Zdaniem kardynała należy zapytać o to także tych, którzy zazwyczaj nie uczestniczą w niedzielnej Eucharystii, stoją na obrzeżach Kościoła, choć naznaczeni są znamieniem chrztu. Co leży u podstaw waszej obojętności? Czy wasza nieobecność jest świadomym wyborem, czy też konsekwencją projektu życia, w którym jest niewiele miejsca dla Jezusa i Ewangelii? Co sprawia, że czujecie się obco w Kościele? Czego od niego oczekujecie? W czym moglibyśmy wam pomóc?, pyta dalej kard. Dziwisz. Kolejne pytania stawia tym, którzy systematycznie krytykują Kościół, zwłaszcza w mediach. Krytyka ta jest jak zaświadcza z uwagą przyjmowana przez ludzi Kościoła, choć może nie zawsze jest to oczywiste. Jeżeli krytyka jest słuszna, pomaga nam się wewnętrznie oczyszczać i odpowiadać na wezwanie Jezusa, stwierdza kard. Dziwisz. Z DIECEZJI 15

16 Z DIECEZJI 16 Zdajemy sobie sprawę, że w wielkiej wspólnocie Kościoła koegzystuje dobro i zło, świętość i ludzka słabość, i grzech. Przyznajemy się do tego, wiedząc, że prawda wyzwala i otwiera perspektywę nowego, sensownego życia, dodaje metropolita krakowski. Jednak, jak zauważył, pojawiają się także pytania: czy zawsze w krytyce Kościoła chodzi o prawdę i dobro, czy u podstaw krytyki leży nasza niewierność Ewangelii i jej wymaganiom? Jeżeli tak, bijemy się w piersi. Natomiast mówimy jasno, że w pewnych sprawach Kościół nie ustąpi i będzie znakiem sprzeciwu. Nie ustąpi wobec podważania tego, co leży u podstaw jego misji, a więc głoszenia prymatu prawa naturalnego, obrony godności człowieka i świętości ludzkiego życia, jego nienaruszalności od poczęcia aż do naturalnej śmierci, podkreśla kard. Dziwisz. led LUBLIN Msza św. 18 lutego pod przewodnictwem abp. Stanisława Budzika była centralnym punktem III Spotkania Towarzystwa Przyjaciół Seminarium w Lublinie. Spotkanie było okazją dla wspólnoty seminaryjnej, by podziękować za duchowe i materialne wsparcie. W gmachu Wyższego Seminarium Duchownego zebrali się członkowie Towarzystwa, wśród nich rodzice alumnów, a także uczniowie ze szkolnych kół Towarzystwa wraz z katechetami. Mszę św. w intencjach nadesłanych przez członków i sympatyków Towarzystwa odprawił abp. Budzik. Przypomniał, że w seminarium duchownym przygotowujący się do posługi kapłańskiej alumni przechodzą różne rodzaje formacji: ludzką, duchową, intelektualną, duszpasterską. Zebrani mogli obejrzeć przygotowaną przez kleryków prezentację historii seminarium oraz zwiedzić gmach uczelni. Towarzystwo powstało w grudniu 2009 r. z inicjatywy ówczesnego metropolity abp. Józefa Życińskiego. Jego głównym celem jest troska o rozwój powołań kapłańskich oraz niesienie seminarium pomocy duchowej i materialnej. mj ŁÓDŹ Msze św. w intencji zakochanych, Randka z Jezusem i wykład o Biblii jako księdze Miłości to część propozycji łódzkich parafii na 14 lutego. O dobrego męża lub żonę modlili się uczestnicy Randki z Jezusem zorganizowanej przez oazę z parafii Matki Boskiej Fatimskiej w Łodzi. W intencji zakochanych można też było się pomodlić w czasie Mszy św. odprawionej w walentynkowy wieczór w parafii Chrystusa Odkupiciela. Natomiast o miłości w Piśmie Świętym mówił ks. Piotr Stępień w wykładzie Biblia. Księga Miłości, wygłoszonym w Katolickim Stowarzyszeniu Civitas Christiana. łg OLSZTYN W archidiecezji warmińskiej trwają Konferencje Rejonowe dla księży i katechetów poświęcone dziełu nowej ewangelizacji. Ich uczestnicy pod przewodnictwem abp. Wojciecha Ziemby próbują odpowiedzieć na pytanie: Na czym będzie polegała nowa ewangelizacja w Archidiecezji Warmińskiej?. Ks. dr Tomasz Pocałujko, ojciec duchowny Seminarium Duchownego Hosianum w Olsztynie, dokonuje krytycznej refleksji nt. obecnego stanu duszpasterstwa. Nie wydaje się ono mieć wystarczającej odpowiedzi na wyzwania, jakie stawia nam zmieniający się świat uważa ks. Pocałujko. Stąd należałoby przenieść akcent z duszpasterstwa opartego tylko na sakramentach w kierunku budzenia wiary i prowadzenia człowieka do relacji z Bogiem przekonuje prelegent. Według niego nie chodzi jednak o odsunięcie na bok tego, co tradycyjne, ale o przesunięcie punktu ciężkości na to, co najbardziej istotne: w stronę osobistego doświadczenia Boga, który działa w życiu człowieka. Podczas konferencji drugi z prelegentów ks. dr Hubert Tryk z Wydziału Teologii UWM w Olsztynie mówił o tym, jak łączyć to, co nowe, z tym, co tradycyjne. Pomóc ma w tym połączenie rekolekcji ewangelizacyjnych z peregrynacją obrazu Matki Bożej Miłosierdzia. Początek akcji przewidziany jest na 16 listopada br. w liturgiczne wspomnienie Matki Bożej Miłosierdzia. Obraz odwiedzi każdą z 231 parafii archidiecezji warmińskiej i zostanie tam jeden dzień. Wszystkie wspólnoty parafialne przejdą trzydniowe rekolekcje ewangelizacyjne poprowadzone przez zespół złożony z księdza i kilku wiernych świeckich, którzy należą do ruchów odnowy Kościoła. W najbliższych miesiącach, zanim rozpocznie się główna akcja ewangelizacyjna, poprzez modlitwę, spotkania osób odpowiedzialnych (księży i wiernych świeckich), archidiecezja będzie przygotowywać się do całego przedsięwzięcia. xao PŁOCK Srebrna herma św. Walentego znajdująca się w zbiorach Muzeum Diecezjalnego im. bł. abp. Nowowiejskiego jest jednym z najchętniej oglądanych przez zwiedzających eksponatów. Wykonana ze srebra z elementami złoceń herma św. Walentego pochodzi z końca XVII w. Jest popiersiem naturalnych rozmiarów, o wysokości ok. 40 cm. Przedstawia świętego w stroju liturgicznym. Ks. Stefan Cegłowski, dyrektor Muzeum Diecezjalnego w Płocku, który często oprowadza zwiedzających, opowiada, że ze zdziwieniem dowiadują się oni o tym, iż św. Walenty patronuje nie tylko zakochanym. Podstawowym zadaniem św. Walentego była opieka nad ludźmi chorymi na epilepsję podkreśla historyk sztuki. Oprócz hermy w zasobach muzealnych znajduje się także XVIII-wieczny obraz św. Walentego uzdrawiającego chore dzieci. Na co dzień jest on eksponowany w starym budynku muzeum, w sali ks. Ksawerego Ziemieckiego. eg Możliwość zakupu zniżkowego biletu w Muzeum Diecezjalnym, rabat na podręczniki i artykuły zakupione w Płockim Instytucie Wydawniczym i Płockiej Księgarni Diecezjalnej oraz rabat w sklepie z dewocjonaliami Caritas otrzymają osoby, które korzystają z płockiego miejskiego programu Karta Familijna 3+. Podobnie jak w całym kraju dotyczy on rodzin, które mają troje lub

17 więcej dzieci. Ruszył w lutym. Także instytucje Kościoła płockiego postanowiły w nim uczestniczyć. Oferowane zniżki dotyczą rodzin, które okażą wspomnianą kartę. eg U źródeł kultu Bożego Miłosierdzia pod takim tytułem 14 lutego w Muzeum Diecezjalnym w Płocku otwarta została wystawa poświęcona obecności św. siostry Faustyny Kowalskiej w tym mieście. Znalazły się na niej archiwalne zdjęcia przedstawiające miejsca jej pobytu, pracy i objawienia. Patronujący wystawie bp Piotr Libera podczas jej otwarcia mówił, że słowa Jezu, ufam Tobie nie świadczą o naiwności, lecz o wyzwoleniu z lęków. eg POZNAŃ Święci Cyryl i Metody jako zwiastuni Ewangelii zakładali na słowiańskich ziemiach Boży Kościół i mieli prawdziwie katolicki zmysł Kościoła. Katolicki, czyli powszechny, który chce przekraczać granice kultur i narodów oraz opowiadać o Ewangelii mówił bp Marek Jędraszewski podczas ekumenicznych nieszporów ku czci apostołów Słowian, w wigilię ich patronalnego święta. Nabożeństwu w kościele pw. św. Wojciecha przewodniczył 13 lutego ks. protoprezbiter Paweł Minajew, proboszcz parafii prawosławnej w Poznaniu. Ekumeniczne nieszpory w wigilię święta organizuje od kilku lat Poznańska Grupa Ekumeniczna. Biskup pomocniczy archidiecezji poznańskiej zauważył, że święci Cyryl i Metody tworzyli wielką historię na słowiańskich ziemiach, przynosząc tamtejszym narodom światło i głosząc Ewangelię życia prawie 1150 lat temu. W nieszporach wzięli udział członkowie Poznańskiej Grupy Ekumenicznej. Oprawę muzyczną zapewniły Chór Prawosławnej Konkatedry Poznańskiej pod dyrekcją Miłosza Firleja i Chór Rotondo parafii pw. św. o. Pio w Poznaniu pod dyrekcją Natalii Sobkowiak-Bolewskiej. W kościele św. Wojciecha znajdują się figury świętych Cyryla i Metodego. msz Msze św. w językach drużyn rozgrywających mecze w Poznaniu, strefy Jezusa dla kibiców i gazeta ewangelizacyjna to niektóre z pomysłów na Euro 2012 w archidiecezji poznańskiej. Chcemy pomóc w stworzeniu dobrej atmosfery do przeżywania tego sportowego święta mówi ks. Szymon Nowicki, duszpasterz sportowców archidiecezji. O pomysłach na ewangelizację podczas Euro 2012 poinformowano 14 lutego podczas konferencji prasowej. Jednym z tych pomysłów są strefy Jezusa dla kibiców. Będzie tam można porozmawiać z wolontariuszami na temat wiary i dowiedzieć się więcej na temat życia religijnego w stolicy Wielkopolski mówi ks. Nowicki. Ks. Maciej Szczepaniak przypomina, że w Poznaniu rozegrają mecze reprezentacje krajów tradycyjnie katolickich: Włochy, Irlandia i Chorwacja. Opieka duszpasterska będzie sprawowana przede wszystkim w trzech kościołach, gdzie zostaną odprawione Msze św. właśnie w języku włoskim, angielskim i chorwackim, a także w języku niemieckim mówi rzecznik poznańskiej kurii. W niektórych kościołach powstaną także strefy wyłącznej modlitwy. Będzie tam można wyciszyć się i skupić, co na pewno przyda się także wielu kibicom mówi ks. Nowicki. Tuż przed inauguracją Euro 2012 abp Stanisław Gądecki odprawi Mszę św. i procesję eucharystyczną o dobre przeżycie wydarzenia sportowego. Warto modlić się o to, żeby było bezpiecznie, żeby wszystko dobrze się udało i żeby sport łączył ludzi i pozwalał im dzielić się dobrem uważa duszpasterz sportowców archidiecezji. ms RADOM Przy parafii św. Teresy od Dzieciątka Jezus na radomskich Borkach ruszył punkt konsultacyjny, w którym radomianie mogą skorzystać z bezpłatnych porad specjalistów. Jest on sfinansowany przez władze Radomia. Porad udzielają psycholog, pedagog, prawnik, doradczyni życia rodzinnego i duszpasterz. Uroczyste otwarcie odbyło się 13 lutego. Proboszcz parafii ks. Zbigniew Gaczyński przypomniał, że od 40 lat istnieje przy parafii poradnia rodzinna, ponadto przez wiele lat do dyspozycji wiernych byli: doradczyni życia rodzinnego i duszpasterz. Zmieniająca się sytuacja w społeczeństwie wymusiła na nas poszerzenie oferty. Od dziś mamy w naszym punkcie również pedagoga, prawnika i psychologa. Chcemy pomagać wszystkim, którzy zwrócą się do nas z pomocą. Nie byłoby tego punktu, gdyby nie wsparcie samorządu Radomia mówił ks. Gaczyński. rm Sukcesem można określić pierwszą zbiórkę krwi, która odbyła się w dwóch parafiach diecezji radomskiej w ramach ogólnopolskiej kampanii Podaruj Kroplę Krwi. Oddano w sumie 36 litrów tego cennego leku. Jak na jeden dzień, to bardzo dobry wynik, biorąc pod uwagę, że aura nie sprzyja tego typu zbiórkom powiedział dyrektor Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Radomiu Józef Waniek. Do honorowego oddawania krwi zachęcał ostatnio bp Henryk Tomasik. Pisał o tym w liście pasterskim z okazji Światowego Dnia Chorego. rm Srebrną Odznaką za Opiekę nad Zabytkami został uhonorowany przez ministra kultury ks. Roman Adamczyk z Radomia. Przez wiele lat był proboszczem w Zakrzewie, gdzie przeprowadził prace remontowo-konserwatorskie zabytkowego kościoła. Działa również w Diecezjalnym Zespole Wdrażania Programów Pomocowych, którego celem jest wspieranie poszczególnych parafii i instytucji kościelnych w pozyskiwaniu funduszy unijnych. rm SANDOMIERZ Sandomierscy misjonarze posługujący w Ekwadorze pomimo wielu problemów w swych parafiach, którymi są m.in. wysoka przestępczość, skrajne ubóstwo, brak szkolnictwa i opieki socjalnej dla biednych, nie poddają i z gorliwością ofiarują posługę tubylczej ludności poinformował KAI ks. Daniel Koryciński, dyrektor Dzieł Misyjnych Diecezji Sandomierskiej. Z DIECEZJI 17

18 Z DIECEZJI lutego powrócił on do Sandomierza z wizytacji w diecezji Babaoyo. Ks. Koryciński w czasie pobytu zapoznał się z pracą duszpasterską księży z diecezji sandomierskiej i tarnowskiej w parafii w Mocache, na terenie której mieszka ponad 35 tys. katolików. Zdaniem duchownego poważnym problemem jest brak rodzimych powołań kapłańskich i misjonarzy przybywających z innych krajów do pracy duszpasterskiej. Misjonarze docierają z posługą duszpasterską do 40 większych wiosek, w których starają się w różny sposób rozwijać duchowość i religijność wiernych swojej parafii. Przejawem żywego duszpasterstwa naszych misjonarzy są utworzone przez nich grupy młodzieżowe i ministranckie, Papieskie Dzieła Misyjne Dzieci, Róże Żywego Różańca oraz prężnie działająca grupa Ruchu Jana XXIII. Bogatym zapleczem parafii jest grupa katechistów wspierających pracą naszych misjonarzy informuje ks. Koryciński. W katechezach dla dorosłych uczestniczy prawie 300 osób, a dla młodzieży przed bierzmowaniem ponad 500. Organizowane są spotkania katechetyczne dla dzieci przed Pierwszą Komunią Świętą, w których uczestniczy blisko 750 dzieci, oraz są kursy dla rodziców pragnących ochrzcić dzieci. Tygodniowo chrzczonych jest ich nawet trzydzieścioro. W niedzielnych Mszach św. uczestniczy zwykle ponad 500 wiernych. W każdy czwartek jest śpiewana Koronka do Miłosierdzia Bożego oraz adoracja Najświętszego Sakramentu. Praca naszych księży w Ekwadorze wspierana jest przez ich rodzimą diecezję sandomierską materialnie oraz modlitewnie, zwłaszcza w grupach misyjnych dorosłych i dzieci oraz w parafiach podczas nabożeństw misyjnych podkreślił dyrektor Dzieł Misyjnych Diecezji Sandomierskiej. Misjonarze z diecezji posługują w ekwadorskich diecezjach: Babaoyo ks. Marcin Chłopek i w Portoviejo ks. Wiesław Podgórski, ks. Tomasz Furmanek. Do wyjazdu do diecezji Babaoyo przygotowuje się ks. Maciej Rączkiewicz. apis Do modlitwy o abstynencję zachęcał 19 lutego ks. Dariusz Woźniczka, referent ds. duszpasterstwa trzeźwościowego diecezji sandomierskiej. Msza św. inaugurująca obchody 45. Tygodnia Modlitw o Trzeźwość Narodu odprawiona została w kościele pw. św. Franciszka Salezego i św. Andrzeja Boboli w Gorzycach. Katolicy nie mogą nie podejmować inicjatyw chroniących przed uzależnieniem zwłaszcza w rodzinach. Rodzina to podstawowe środowisko, w którym powinno się wychowywać do trzeźwości. Rodzice, babcie i dziadkowie powinni dać dzieciom i młodzieży osobiste świadectwo trzeźwości i abstynencji, która jest darem miłości mówił ks. Woźniczka. apis SOSNOWIEC Pogrzeb półrocznej Madzi, która zginęła tragicznie w styczniu, zgromadził 15 lutego tłumy mieszkańców Sosnowca. Madzia jest już u dobrego Boga powiedział w homilii ks. Andrzej Domagała, cytując list bp. Grzegorza Kaszaka, który trzy dni wcześniej odczytywany był w kościołach diecezji. Ciało Madzi złożono w białej trumnie, przed ołtarzem ustawiono także jej fotografię. W uroczystości uczestniczyły tłumy mieszkańców Sosnowca i okolicznych miejscowości. Obecny był ojciec zmarłego dziecka, matka której postawiono zarzut nieumyślnego spowodowania śmierci Madzi, została tego dnia zwolniona z aresztu, jednak nie zdążyła na pogrzeb. Dziecko pochowano w rodzinnym grobie na cmentarzu położonym tuż przy kościele. Przed rozpoczęciem Mszy św. zaangażowany w wyjaśnienie sprawy tragicznej śmierci Madzi detektyw Krzysztof Rutkowski zaapelował przed kościołem do obecnych o nierobienie zdjęć w trakcie uroczystości. Kazanie wygłosił ks. Andrzej Domagała, proboszcz parafii św. Tomasza Apostoła w Sosnowcu-Pogoni. Nie jestem sędzią ani prokuratorem, jestem księdzem i dlatego chcę spojrzeć oczami wiary na śmierć mówił. Cała historia polega na nieustannym zmaganiu się życia ze śmiercią. Śmierć jest czymś potwornym, ja się na śmierć nie zgadzam. Kaznodzieja przypomniał jednocześnie, że do zmagania ze śmiercią stanął kiedyś dobrowolnie Syn Boga. Nie umierał na skutek choroby czy starości, miał zaledwie 33 lata. Wydawało się, że śmierć Go pokonała, wydawało się, że przegrał. Ale to nie do śmierci należy ostatnie słowo, ono należy do życia. Chrystus jest zwycięzcą śmierci, piekła i szatana powiedział duchowny. Podkreślił, że dzisiejsze spotkanie jest też okazją do modlitewnego podziękowania za dar życia, także dla Madzi. Bóg nie jest Bogiem umarłych, ale żywych, Chrystus znalazł w niebie mieszkanie dla maleńkiej Madzi mówił ksiądz Domagała. Pogrzeb jest tak naprawdę dla nas, dla żywych, dla refleksji o przemijalności życia. Proboszcz wspomniał, że wiele osób jest bardzo ciekawych, jak umarła Madzia. Zostawcie to, od tego szczęśliwsi nie będziecie apelował. Ja wam powiem, jak to było: pojawił się Pan Jezus i zabrał ją do siebie. Kiedy was będą o to pytać, tak właśnie odpowiadajcie. kjk, tk Kilkunastu arcybiskupów i biskupów, przedstawiciele samorządu, Rycerze Bożego Grobu i wierni dziękowali 18 lutego za 25 lat biskupiej posługi w Kielcach i Sosnowcu biskupa pomocniczego diecezji sosnowieckiej Piotra Skuchy. Jubilat jest znanym przewodnikiem po Ziemi Świętej, autorem wielu publikacji biblijnych. W kazaniu bp Jan Kopiec z Gliwic dziękował mu za przybliżanie Piątej Ewangelii, jak nazywa się Ziemię Świętą. Wśród gości Mszy św. jubileuszowej znaleźli się m.in. abp Stanisław Gądecki z Poznania, abp Wacław Depo i abp Stanisław Nowak z Częstochowy, biskupi z Katowic, Częstochowy, Radomia, Kielc, Opola i Krakowa. Kuria Diecezjalna w Sosnowcu na jubileusz bp. Piotra Skuchy wydała pamiątkowy album z bogatą dokumentacją fotograficzną posługi biskupa i jego artykułami, przemówieniami i kazaniami. Biskup Piotr Skucha jest doktorem teologii biblijnej. Prowadził wykłady w Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, Uniwersytecie Śląskim na specjalizacji filologia słowiańska na temat kultury Bliskiego Wschodu, w Wyższej Szkole Pedagogicznej Ignacjanum w Krakowie i w Sosnowcu. W przeszłości był także m.in. wykładowcą w seminarium w Kijowie. kjk

19 TARNÓW Życzliwy i ufny, a jednocześnie bezkompromisowy wobec fałszu i zła tak o śp. abp. Józefie Życińskim mówił 15 lutego w Tarnowie abp Stanisław Budzik. Metropolita lubelski wygłosił homilię podczas Mszy św. sprawowanej w tarnowskiej katedrze z racji pierwszej rocznicy śmierci byłego ordynariusza tarnowskiego, a następnie lubelskiego. Po liturgii, której przewodniczył abp Wiktor Skworc, metropolita katowicki, poświęcone zostało pamiątkowe epitafium ze słowami abp. Życińskiego: Ja jestem Józef, brat wasz. Na początku liturgii bp Wiesław Lechowicz, administrator diecezji tarnowskiej, powiedział, że w ubiegłym roku diecezja tarnowska przeżyła wydarzenia, które można określić mianem życiowych trzęsień ziemi. Słowa te stanowią nawiązanie do napisanych przez śp. abp. Józefa Życińskiego rozważań na kanwie Ewangelii. Jak przyznał bp Lechowicz, pierwszym życiowym trzęsieniem ziemi był dzień 10 lutego, gdy dowiedzieliśmy się o śmierci byłego ordynariusza tarnowskiego. Drugim natomiast 15 lutego, gdy w katedrze tarnowskiej przyjmowane były doczesne szczątki abp. Życińskiego. rl WARSZAWA Ceń sobie życie, umiej się nim cieszyć do końca i dziękuj za nie Bogu życzył prymas Polski 18 lutego prof. Władysławowi Bartoszewskiemu z okazji 90. rocznicy jego urodzin. Abp Józef Kowalczyk przewodniczył dziękczynnej Mszy św. sprawowanej w warszawskim kościele środowisk twórczych. Wraz z Jubilatem i jego małżonką w liturgii uczestniczyli rodzina profesora i przyjaciele. Prymas Polski podkreślił w homilii, że życiorys Jubilata obfituje w szlachetne dokonania z czasów II wojny światowej, z okresu PRL-u i te po 1989 r., realizowane w wymiarze humanitarnym, kulturowym, politycznym i dyplomatycznym. Przypomniał też słowa, jakie przed 10 laty z okazji 80. urodzin prof. Bartoszewskiego skierował doń papież Jan Paweł II. Starał się Pan budować świat lepszy, oparty na prawdzie, sprawiedliwości, miłości i wolności. Gratuluję bogatych owoców życia, zrodzonych również na gruncie cierpienia, pisał papież. Abp Kowalczyk powiedział, że jest wielką łaską cieszyć się długim życiem, i zaznaczył, że dla ludzi wychowanych w kulturze chrześcijańskiej zakorzenionej w Starym Testamencie osoby w podeszłym wieku zasługują na szczególny szacunek i uznanie. To właśnie najstarsi pośród nas pomnażają mądrość i służą dojrzałymi radami, są strażnikami dziedzictwa narodu i całej ludzkości a my postrzegamy ich jako szczególnie obdarowanych Bożą łaską stwierdził abp Kowalczyk. Prymas przywołał słowa listu Jana Pawła II do osób w podeszłym wieku: Mimo ograniczeń mego wieku bardzo wysoko cenię sobie życie i umiem się nim cieszyć. Dziękuję za to Bogu!. Życzył Jubilatowi, aby w takim duchu przeżywał lata, które Bóg mu przeznaczył. tk WŁOCŁAWEK Z upadku do nadziei to hasło tegorocznych rekolekcji Ruchu Rodzin Nazaretańskich, które od 16 do 19 lutego odbywały się w Sanktuarium Maryjnym w Licheniu. Jak informuje ks. Krzysztof Dulny, moderator tegorocznych rekolekcji, do licheńskiego sanktuarium przyjechało ponad 400 osób zrzeszonych w Ruchu Rodzin Nazaretańskich z Zachodniej i Centralnej Polski (m.in. Szczecina, Poznania, Wrocławia i Legnicy). Swoje rekolekcje rozpoczęli Mszą św. oraz Koronką do Miłosierdzia Bożego w kościele św. Doroty. Ruch Rodzin Nazaretańskich to jest próba życia duchowością Świętej Rodziny z Nazaretu wyjaśnia ks. Dulny. Duchowość Ruchu czerpie inspiracje z duchowości karmelitańskiej, a zwłaszcza z małej drogi św. Teresy od Dzieciątka Jezus, z duchowości św. Maksymiliana Marii Kolbego oraz z orędzia Bożego Miłosierdzia przekazanego przez św. Faustynę Kowalską. rad WROCŁAW Ewangelizacje, pantomimy, koncerty, tańce integracyjne nie tylko kibiców, lecz także mieszkańców miast, w których będą rozgrywane mecze w ramach Euro 2012, mają przybliżać do Kościoła podkreśla ks. Marian Biskup, dyrektor wydziału duszpasterskiego archidiecezji wrocławskiej. W miastach, w których odbywać się będzie Euro 2012 w Warszawie, Poznaniu, Gdańsku i we Wrocławiu wydziały duszpasterskie podjęły już działania pastoralne. W tę akcję znakomicie weszli świeccy młodzi ludzie podkreśla ks. biskup. Wrocławski wikariusz biskupi ds. duszpasterstwa mówi, że miasta przygotowują infrastrukturę, ale nie zapominają także o modlitwach w intencji działań organizacyjnych, kibiców, przyjaźni, braterstwa i gry fair play, nie tylko na boisku. Modlitwa jest prowadzona w poszczególnych ruchach i wspólnotach. Natomiast 18 lutego odbył się turniej piłkarski o puchar dyrektora wydziału duszpasterskiego. We Wrocławiu duchowe centrum zlokalizowane będzie blisko strefy kibica na rynku, w kościele pw. św. Elżbiety. pat ORDYNARIAT POLOWY Biskup polowy WP Józef Guzdek przewodniczył 18 lutego Mszy św. w katedrze polowej w intencji poległych, zmarłych i żyjących żołnierzy Armii Krajowej. 14 lutego przypadła 70. rocznica przemianowania Związku Walki Zbrojnej na Armię Krajową. Po Mszy św. odbył się koncert zatytułowany Orzeł Biały w wykonaniu artystów Wrocławskiej Orkiestry Kameralnej, dedykowany żołnierzom AK. W homilii ks. płk January Wątroba, wikariusz generalny biskupa polowego, podkreślił, że kolejne pokolenia Polaków są odpowiedzialne za dziedzictwo pozostawione przez żołnierzy tej największej zakonspirowanej siły zbrojnej w Europie. Dziś pozostało już niewielu żyjących, ale pamiętamy o nich wszystkich i modlitwą dziękujemy za ofiarę ich życia i wywalczoną dla nas wolność mówił. kos Z DIECEZJI 19

20 Audiencja generalna, 15 lutego 2012 Benedykt XVI: módlmy się za dar przebaczenia tym, którzy wyrządzili nam zło WATYKAN 20 Drodzy Bracia i Siostry! W naszej szkole modlitwy w minioną środę mówiłem o modlitwie Jezusa na krzyżu zaczerpniętej z Psalmu 22: Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił. Obecnie pragnąłbym kontynuować rozważanie na temat modlitwy Jezusa na krzyżu bezpośrednio przed śmiercią i chciałbym się dzisiaj zatrzymać nad narracją, którą spotykamy w Ewangelii wg św. Łukasza. Ewangelista przekazał nam trzy słowa Jezusa na krzyżu, z których dwa pierwsze i trzecie są modlitwą skierowaną wprost do Ojca. Natomiast drugie stanowi obietnica złożona tak zwanemu dobremu łotrowi, ukrzyżowanemu wraz z Nim. Odpowiadając na jego w istocie modlitwę, Jezus zapewnia go: Zaprawdę, powiadam ci: Dziś ze Mną będziesz w raju (Łk 23, 43). W ten sposób w relacji Łukasza są sugestywnie splecione ze sobą dwie modlitwy, które umierający Jezus kieruje do Ojca, oraz przyjęcie błagania, jakie kieruje do Niego skruszony grzesznik. Jezus przyzywa Ojca i jednocześnie wysłuchuje modlitwy tego człowieka, który często nazywany jest latro poenitens dobry łotr. Zatrzymajmy się na tych trzech modlitwach Jezusa. Pierwsze wypowiada natychmiast po przybiciu do krzyża, podczas gdy żołnierze dzielą między siebie Jego szaty jako smutne wynagrodzenie za swą służbę. W pewnym sensie tym gestem zamyka się proces ukrzyżowania. Pisze św. Łukasz: Gdy przyszli na miejsce zwane «Czaszką», ukrzyżowali tam Jego i złoczyńców, jednego po prawej, drugiego po lewej Jego stronie. Lecz Jezus mówił: «Ojcze, przebacz im, bo nie wiedzą, co czynią». Potem rozdzielili między siebie Jego szaty, rzucając losy (23, 33-34). Pierwsza modlitwa, którą Jezus kieruje do Ojca, to wstawiennictwo: prosi o przebaczenie dla swoich oprawców. W ten sposób Jezus wypełnia osobiście to, czego nauczał w Kazaniu na Górze, gdy powiedział: Lecz powiadam wam, którzy słuchacie: Miłujcie waszych nieprzyjaciół; dobrze czyńcie tym, którzy was nienawidzą (Łk 6, 27), a ponadto obiecał tym wszystkim, którzy potrafią wybaczyć: Wasza nagroda będzie wielka i będziecie synami Najwyższego (w. 35). Teraz z krzyża nie tylko przebacza On swoim oprawcom, lecz także zwraca się wprost do Ojca, wstawiając się za nimi. Postawa ta znajduje wzruszające naśladownictwo w relacji o ukamienowaniu św. Szczepana, pierwszego męczennika. Szczepan rzeczywiście bliski końca: Gdy osunął się na kolana, zawołał głośno: «Panie, nie poczytaj im tego grzechu!». Po tych słowach skonał (Dz 7, 60) były to jego ostatnie słowa. Znamienne jest porównanie modlitwy przebaczenia Jezusa i modlitwy pierwszego męczennika. Św. Szczepan zwraca się do Zmartwychwstałego Pana i prosi, aby jego zabójstwo czyn jasno określony wyrażeniem ten grzech nie zostało przypisane tym, którzy go ukamienowali. Jezus na krzyżu zwraca się do Ojca i nie tylko prosi o przebaczenie dla krzyżujących Go, lecz wyjaśnia także to, co się dzieje. Według Jego słów ludzie krzyżujący Go: nie wiedzą, co czynią (Łk 23, 34). Przedstawia ignorancję, to, że nie wiedzą, jako motyw prośby o przebaczenie Ojca, ponieważ pozostawia ona otwartą drogę ku nawróceniu, jak to zresztą ma miejsce w słowach, jakie wypowie setnik w chwili śmierci Jezusa: Istotnie, człowiek ten był sprawiedliwy (w. 47), był Synem Bożym. Dla wszystkich czasów i wszystkich ludzi pociechę stanowi fakt, że Pan zarówno w przypadku rzeczywiście niewiedzących, jakimi byli oprawcy, jak też wobec tych, którzy wiedzieli, a mimo to Go skazali niewiedzę ich uznaje za podstawę prośby o przebaczenie. Uważa je za bramę, która może nas otworzyć na nawrócenie się ( Jezus z Nazaretu II, 223). Drugie słowo Jezusa na krzyżu przekazane przez św. Łukasza to słowo nadziei, to odpowiedź na modlitwę jednego z dwóch ludzi ukrzyżowanych wraz z Nim. Dobry łotr wsłuchuje się w swój głos sumienia i się nawraca, zdaje sobie sprawę, że jest przed Synem Bożym, który objawia oblicze samego Boga, i prosi Go: Jezu, wspomnij na mnie, gdy przyjdziesz do swego królestwa (w. 42). Odpowiedź Pana na tę modlitwę znacznie wykracza poza prośbę: Zaprawdę, powiadam ci: Dziś ze Mną będziesz w raju (w. 43). Jezus jest świadom, że wchodzi bezpośrednio w komunię z Ojcem i ponownie otwiera człowiekowi drogę do Bożego raju. W ten sposób poprzez tę odpowiedź daje mocną nadzieję, że dobroć Boga może nas dotknąć nawet w ostatniej chwili życia, a szczera modlitwa, nawet po niewłaściwym życiu, napotyka na otwarte ramiona Dobrego Ojca, oczekującego na powrót syna. Ale zatrzymajmy się na ostatnich słowach umierającego Jezusa. Ewangelista opowiada: Było już około godziny szóstej i mrok ogarnął całą ziemię aż do godziny dziewiątej. Słońce się zaćmiło i zasłona przybytku rozdarła się przez środek. Wtedy Jezus zawołał donośnym głosem: «Ojcze, w Twoje ręce powierzam ducha mojego». Po tych słowach wyzionął ducha (w ). Niektóre aspekty tej narracji różnią się w porównaniu z obrazem przedstawionym przez Marka i Mateusza. Trzy godziny ciemności nie są u Marka opisane, natomiast w Ewangelii Mateusza są połączone z szeregiem innych wydarzeń apokaliptycznych, jak trzęsienie ziemi, otwarcie się grobów, zmartwychwstanie umarłych (por. Mt 27, 51-53). W Ewangelii Łukasza godziny ciemności mają swoją przyczynę w zaćmieniu słońca, ale w tej chwili ma także miejsce rozdarcie się zasłony świątyni. W ten sposób relacja Łukasza przedstawia dwa znaki, w pewien sposób paralelne, na niebie i w świątyni. Niebo traci swe światło, ziemia się wali, podczas gdy w świątyni, miejscu obecności Boga, rozdziera się zasłona, która chroni sanktuarium. Śmierć Jezusa przedstawiona jest wyraźnie jako wydarzenie kosmiczne i liturgiczne; w szczególności oznacza początek