Uprawnienia, jakie nadaje mu Konstytucja oraz Regulamin Sejmu są bardzo szerokie i skupiają się głównie na:

Transkrypt

1 Sejm Sejm wstęp Sejm składa się z 460 posłów. Aby mógł sprawnie i efektywnie wykonywać swoje funkcje musi posiadać organy, które posiadając odpowiednie zadania i kompetencje, zapewniają realizację poszczególnych funkcji Sejmu. Ktoś musi organizować pracę izby, zapewniać profesjonalizm prac ustawodawczych, wreszcie Sejm potrzebuje organu, w którym uzyskuje się porozumienie sił politycznych reprezentowanych w Sejmie. W krótkich informacjach o pracach poszczególnych organów Sejmu wyjaśniamy podstawy ich działania i najważniejsze zadania. Marszałek sejmu (adsbygoogle = window.adsbygoogle []).push({}); Spośród organów Sejmu, których główną rolą jest zapewnienie sprawności organizacyjnej izby składającej się z 460 posłów, Marszałek Sejmu pełni funkcję jednoosobowego organu wewnętrznego. Uprawnienia, jakie nadaje mu Konstytucja oraz Regulamin Sejmu są bardzo szerokie i skupiają się głównie na: * zwoływaniu posiedzeń Sejmu i przewodniczeniu obradom, podczas których podejmuje on szereg decyzji co do sposobu ich przebiegu, jak również w razie konieczności dyscyplinuje posłów * organizowaniu i przygotowywaniu prac izby, czuwaniu nad tokiem i terminowością prac Sejmu i jego organów, w tym nadawaniu biegu inicjatywom ustawodawczym * kierowaniu pracami Prezydium Sejmu i przewodniczeniu jego obradom, jak również zwoływaniu Konwent Seniorów i przewodniczenie jego obradom * strzeżeniu praw Sejmu, poprzez czuwanie aby konstytucyjna pozycja prawna Sejmu była respektowana przez inne instytucje publiczne, ale też aby w izbie respektowane były prawa przez nią ustanowione, czyli Regulamin Sejmu * udzielaniu posłom niezbędnej pomocy w ich pracy parlamentarnej * administrowaniu Sejmem, poprzez m.in. sprawowanie pieczy nad spokojem i porządkiem na całym obszarze należącym do Sejmu, czy też powoływanie Szefa Kancelarii Sejmu Bardzo ważną funkcją Marszałka jest reprezentowanie Sejmu na zewnątrz. W związku z tym Marszałek podejmuje czynności prawne w imieniu Sejmu, jak również występuje w kontaktach z innymi organami państwowymi jako przedstawiciel Sejmu. Z drugiej strony, Marszałek reprezentuje Sejm podczas uroczystości publicznych, czy też w spotkaniach np. z zagranicznymi delegacjami. Marszałek Sejmu wykonuje także inne - przewidziane w Konstytucji i w ustawach, ale nie związane bezpośrednio z działalnością Sejmu - zadania, dzięki czemu jego pozycję możemy uznać za szczególną. M. in. zastępuje Prezydenta RP w przypadku, kiedy nie może on pełnić swojej funkcji, zarządza wybory prezydenckie, powołuje Głównego Inspektora Pracy, nadaje statut Najwyższej Izbie Kontroli. Ponadto, Marszałek Sejmu jest przewodniczącym Zgromadzenia Narodowego, czyli obradujących wspólnie Sejmu i Senatu w przypadkach wskazanych w Konstytucji np. w celu odebrania przysięgi od Prezydenta RP. Marszałek Sejmu jest wybierany przez Sejm z grona posłów na pierwszym posiedzeniu Sejmu, a jego wybór przeprowadza Marszałek Senior (powoływany przez Prezydenta spośród najstarszych wiekiem posłów). Symbolem pozycji Marszałka w Sejmie, a także jego władzy i autorytetu jest laska marszałkowska. Marszałek używa jej otwierając i zamykając posiedzenia Sejmu, uderzając nią trzykrotnie o podłogę. Warto dodać, iż Marszałka Sejmu, w zakresie przez niego określonym, zastępują wicemarszałkowie Sejmu, w tym m.in. prowadzą obrady izby. Nie są oni jednak, tak jak Marszałek, organami Sejmu.

2 (adsbygoogle = window.adsbygoogle []).push({}); Prezydium sejmu Prezydium Sejmu tworzą Marszałek i wicemarszałkowie. Jest to więc organ kolegialny, czyli wieloosobowy, dzięki czemu możliwe jest zapewnienie udziału różnym ugrupowaniom parlamentarnym (jako, że wicemarszałkowie reprezentują różne partie) w planowaniu prac izby. Prezydium można w pewnym sensie zaliczyć do kierowniczych organów Sejmu, ze względu na przysługujące mu kompetencje w zakresie m.in. ustalania planu prac Sejmu, tzw. tygodni posiedzeń, a także z racji uprawnienia do wykładni Regulaminu Sejmu. Ponadto, Prezydium Sejmu organizuje współpracę między komisjami sejmowymi i koordynuje ich działania, a także ustala zasady organizowania doradztwa naukowego na rzecz Sejmu i jego organów, powoływania doradców sejmowych oraz korzystania z opinii i ekspertyz. Pracami Prezydium kieruje i przewodniczy jego posiedzeniom Marszałek Sejmu. Komisje sejmowe Ze względu na bardzo dużą liczbę spraw rozpatrywanych przez Sejm, nie jest w praktyce możliwe zajmowanie się nimi na posiedzeniu Sejmu w obecności wszystkich posłów. Dlatego też, w Sejmie bardzo dużą rolę odgrywają komisje powołane do rozpatrywania i przygotowywania spraw stanowiących przedmiot prac Sejmu. Chodzi w szczególności o prace legislacyjne i techniczne nad projektami ustaw, czy też prace nad wnioskami kierowanymi do parlamentu. Tym samym na forum izby podejmuje się zwykle najważniejsze decyzje dotyczące przyjęcia lub odrzucenia danego projektu, natomiast konkretne rozwiązania są wypracowywane i przygotowywane właśnie w wyspecjalizowanych komisjach. Bardzo ważnym zadaniem komisji sejmowych jest również sprawowanie kontroli sejmowej w zakresie określonym Konstytucją i ustawami. Ściśle wiąże się to zagadnienie z funkcją kontrolną Sejmu, a dotyczy przede wszystkim kontroli rządu oraz podporządkowanemu mu systemowi administracji i analizy działalności poszczególnych działów administracji i gospodarki państwowej. Komisja sejmowa składa się z grupy posłów (nie jest to prawnie określona liczba, stąd różny ich skład), których wybiera Sejm w drodze uchwały. Jej pracami natomiast kieruje, wybierane przez samą komisję z grona jej posłów, prezydium składające się z przewodniczącego oraz zastępców przewodniczącego. W praktyce skład osobowy komisji jest ustalany według zasady reprezentacji wszystkich klubów poselskich. Aby usprawnić swe prace nad konkretnymi sprawami (np. projektami skomplikowanych ustaw) komisje mogą powoływać swoje organy wewnętrzne tj. podkomisje. Podział komisji sejmowych (adsbygoogle = window.adsbygoogle []).push({}); * stałe, których utworzenie przewiduje Regulamin Sejmu (są wskazane z nazwy), a spośród nich z kolei wyróżnić możemy tzw. resortowo-problemowe (ponieważ z reguły ich prace dotyczą spraw pozostających we właściwości jednego z ministerstw np. Komisja Spraw Zagranicznych) oraz pozaresortowe (związane z realizowanymi przez Sejm funkcjami np. Komisja ds. Kontroli Państwowej) * nadzwyczajne, które tworzone są przez Sejm w razie potrzeby dla zajęcia się określoną, ważną sprawą, a po jej rozpatrzeniu (np. uchwaleniu zmian konstytucji czy kodeksu) rozwiązywane; szczególne znaczenie dla realizacji funkcji kontrolnej Sejmu ma z kolei inny rodzaj komisji nadzwyczajnej, a mianowicie komisja śledcza, której tryb działania został określony w specjalnej ustawie, co powoduje, że ma ona uprawnienia nie tylko wobec organów państwowych ale też osób fizycznych i innych podmiotów (np. może wzywać te osoby na świadków, przesłuchiwać pod rygorem odpowiedzialności karnej, czy też może żądać od prokuratury informacji i akt sprawy itp.) Lista komisji sejmowych

3 # Komisja Administracji i Spraw Wewnętrznych (ASW) # Komisja do Spraw Kontroli Państwowej (KOP) # Komisja do Spraw Służb Specjalnych (KSS) # Komisja do Spraw Unii Europejskiej (SUE) # Komisja Edukacji, Nauki i Młodzieży (ENM) # Komisja Etyki Poselskiej (EPS) # Komisja Finansów Publicznych (FPB) # Komisja Gospodarki (GOS) # Komisja Infrastruktury (INF) # Komisja Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki (KFS) # Komisja Kultury i Środków Przekazu (KSP) # Komisja Łączności z Polakami za Granicą (LPG) # Komisja Mniejszości Narodowych i Etnicznych (MNE) # Komisja Obrony Narodowej (OBN) # Komisja Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa (OSZ) # Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej (ODK) # Komisja Polityki Społecznej i Rodziny (PSR) # Komisja Regulaminowa i Spraw Poselskich (RSP) # Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi (RRW) # Komisja Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej (STR) # Komisja Skarbu Państwa (SUP) # Komisja Spraw Zagranicznych (SZA) # Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka (SPC) # Komisja Ustawodawcza (UST) # Komisja Zdrowia (ZDR) Konwent seniorów W związku z tym, iż posłowie w Sejmie reprezentują różne ugrupowania polityczne istnieje potrzeba działania w izbie poselskiej organu, który umożliwia wypracowanie porozumienia w różnego rodzaju sprawach związanych z jej działaniem. Dotyczy to w szczególności planowania tematyki i przebiegu posiedzeń Sejmu, które często wywołują dyskusje, a trudno byłoby je, z przyczyn praktycznych, toczyć w obecności wszystkich posłów. Konwent Seniorów rozpatruje też wnioski co do wyboru przez Sejm jego organów oraz opiniuje zadania i przebieg pracy Kancelarii Sejmu. Mimo, że rozstrzygnięcia Konwentu mają jedynie charakter opiniodawczy i nie są prawnie wiążące, to jednak ze względu na swoją reprezentatywność są bardzo doniosłe i tym samym skuteczne. Skład Konwentu seniorów obejmuje * Marszałka i wicemarszałków * przewodniczących lub wiceprzewodniczących klubów poselskich (klub poselski tworzy co najmniej 15 posłów) * przedstawicieli porozumień (klubów i kół poselskich) liczących co najmniej 15 posłów * przedstawicieli kół parlamentarnych reprezentujących w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu osobną listę wyborczą Jak widać, w skład Konwentu wchodzą wszystkie podstawowe ugrupowania sejmowe. Ponadto, w posiedzeniach Konwentu Seniorów bierze udział z głosem doradczym Szef Kancelarii Sejmu, natomiast Marszałek Sejmu z własnej inicjatywy, bądź na wniosek członków Konwentu Seniorów, może zaprosić na posiedzenie Konwentu inne osoby. Posiedzeniom Konwentu przewodniczy Marszałek Sejmu, a zwołuje je Marszałek Sejmu z własnej inicjatywy, z inicjatywy Prezydium Sejmu, na wniosek klubu reprezentowanego w Konwencie Seniorów lub grupy co najmniej 15 posłów. Proces ustawodawczy Sejmu Proces ustawodawczy, czyli ogół wszystkich czynności dokonywanych w parlamencie,i poza nim, w celu uchwalenia ustawy, określony został szczegółowo w Konstytucji RP oraz Regulaminie Sejmu. Proces ten, nazywany procesem legislacyjnym składa się z kilku etapów: * Inicjatywa ustawodawcza

4 Aby proces legislacyjny się rozpoczął, konieczne jest wniesienie projektu ustawy do Sejmu. Mogą to jednak uczynić tylko określone podmioty, którym przysługuje prawo inicjatywy ustawodawczej: o posłowie (poselskie projekty mogą wnosić komisje sejmowe lub grupa co najmniej 15 posłów) o Senat (jako cała izba, bo już grupy senatorów takiego prawa nie mają) o Prezydent o Rada Ministrów, czyli rząd Dodatkowo Konstytucja przewiduje możliwość złożenia projektu przez obywateli w ramach tzw. inicjatywy ludowej, ale konieczne jest podpisanie się pod takim projektem obywateli mających prawo wyborcze do Sejmu. Istnieją jednak pewne projekty, z którymi wystąpić mogą tylko określone podmioty spośród wyżej wymienionych. Np. projekt budżetu państwa wnoszony jest tylko przez Radę Ministrów Projekt może dotyczyć uchwalenia zupełnie nowej ustawy w sprawach, które np. nie były do tej pory regulowane, albo też mogą dotyczyć zmiany już obowiązującej ustawy, czyli jej nowelizacji. Każdy projekt powinien zawierać uzasadnienie, które wyjaśnia m.in. potrzebę i cel wydania ustawy, przedstawia skutki społeczne i finansowe, wskazuje źródła finansowania, czy też zawiera oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskie Projekty ustaw składa się w formie pisemnej na ręce Marszałka Sejmu (w praktyce parlamentarnej przyjęło się określenie do laski Marszałkowskiej ), który zarządza ich drukowanie i doręczenie posłom. Każdemu projektowi zostaje nadany indywidualny numer druku sejmowego, ułatwiający prace nad nim ze względu na bardzo dużą liczbę projektów w Sejmie, często dotyczących tego samego problemu np. zmiany Kodeksu Karnego. Następnie rozpatrzenie projektu ustawy odbywa się w trzech czytaniach (dawniej czytano na sali obrad cały projekt i stąd nazwa), które rozdzielone są pracami komisji sejmowych. * Pierwsze czytanie Odbywa się ono na posiedzeniu komisji właściwej dla danej problematyki wynikającej z projektu. Jednak pewne, ważne społecznie projekty ustaw muszą być przedstawione na posiedzeniu Sejmu tj. o zmianie Konstytucji, budżetowe, podatkowe, dotyczące wyboru Prezydenta, Sejmu i Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, regulujące ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksy. Ponadto, Marszałek Sejmu może skierować do pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu również inne projekty ustaw, jeżeli przemawiają za tym ważne względy. Podczas pierwszego czytania wnioskodawca uzasadnia projekt oraz dyskutuje się nad ogólnymi założeniami ustawy. Jeżeli pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu Sejmu, kończy się ono skierowaniem projektu do właściwej - ze względu na tematykę projektu - komisji, bądź kilku komisji, jeżeli obejmuje ich zakres działania. Może jednak zostać już na tym etapie złożony wniosek o odrzucenie projektu w całości. Komisje pracują nad przepisami projektu, mogą przy tym poprawiać i zmieniać ich treść. Do szczegółowego rozpatrzenia komisje mogą ze swego grona powołać podkomisję, a ponadto mogą korzystać z opinii zaproszonych specjalistów z danej dziedziny tj. ekspertów komisji. W wyniku tych prac komisja ustala wspólne, uzgodnione stanowisko w sprawie danego projektu i przedstawia go w formie sprawozdania, a w nim wniosek o przyjęcie projektu bez poprawek lub przyjęcie projektu z określonymi poprawkami lub odrzucenie projektu. Jednakże, w przypadku, gdy komisja odrzuciła w czasie swych prac proponowane poprawki, mogą one zostać, po pisemnym zgłoszeniu, zamieszczone dodatkowo w sprawozdaniu jako wnioski mniejszości, które zostaną później przedmiotem obrad. Ze swego grona komisja wybiera posła sprawozdawcę mającego za zadanie przedstawienie podczas drugiego czytania jej prac nad projektem, a w szczególności sprawozdania. * Drugie czytanie

5 Czytanie to zawsze jest przeprowadzane na posiedzeniu Sejmu i obejmuje przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy, a w dalszej kolejności przeprowadzenie debaty (dyskusji) oraz zgłaszanie nowych poprawek i wniosków. Poprawki takie mogą zgłaszać posłowie, wnioskodawcy (np. Prezydent w przypadku prezydenckiego projektu) oraz Rada Ministrów, ale tylko do zakończenia drugiego czytania. Ten sam termin jest ostateczny dla wnioskodawcy, który zamierza wycofać projekt, a ponadto ma znaczenie dla poselskich projektów ustaw. Jeśli bowiem wskutek cofnięcia poparcia, poselski projekt popiera mniej niż 15 posłów spośród tych, którzy podpisali projekt przed jego wniesieniem, uważa się go za wycofany. Jeżeli podczas II czytania zostały wniesione poprawki, projekt zostaje ponownie skierowany do komisji, która je rozpatruje, ocenia i przedstawia Sejmowi dodatkowe sprawozdanie, w którym wnosi o ich przyjęcie lub odrzucenie. Natomiast, gdy projekt nie został podczas drugiego czytania skierowany powtórnie do komisji, może odbyć się niezwłocznie III czytanie. * Trzecie czytanie Na tym etapie poseł sprawozdawca przedstawia dodatkowe sprawozdanie komisji i stanowisko komisji wobec zgłoszonych podczas II czytania poprawek. Następnie posłowie głosują w odpowiednim porządku nad zgłoszonymi wnioskami i poprawkami, przyjmując je lub odrzucając. Na początku więc nad ewentualnym wnioskiem o odrzucenie projektu w całości, potem nad poprawkami do poszczególnych artykułów, a w końcu projektem w całości. Ustawę zwykłą Sejm uchwala większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jednak przepisy prawa przewidują, w szczególnych wypadkach, inne proporcje głosów konieczne do skutecznego uchwalenia ustawy (szczegóły w zakładce Głosowania) Następnie Marszałek przekazuje ustawę (w tym momencie projekt staje się już bowiem ustawą, mimo że jeszcze nie jest ona obowiązująca) do Senatu. * Prace w Senacie Procedura rozpatrywania ustaw przez Senat regulowana jest przez Konstytucję RP oraz Regulamin Senatu. Po otrzymaniu ustawy Marszałek Senatu przekazuje ją do odpowiednich problemowo komisji senackich (jednej lub kilku), które w ciągu maksymalnie 18 dni mają ją przeanalizować i opracować projekt stanowiska Senatu w sprawie ustawy. Następnie, na posiedzeniu Senatu odbywa się debata i głosowanie, a w jej efekcie Senat podejmuje uchwałę. Może ona zawierać wniosek o przyjęcie jej bez poprawek (wtedy ustawa jest przekazywana do Prezydenta do podpisu) albo też wniosek o jej odrzucenie w całości lub wprowadzenie poprawek (wtedy ustawa trafia ponownie do Sejmu). Senat ma określony czas na podjęcie decyzji w sprawie ustawy, a wynosi on w przypadku ustaw zwykłych 30 dni od jej przekazania (inne terminy przewidziano dla ustawy budżetowej 20 dni, oraz ustaw pilnych 14 dni). Jeśli w tym terminie Senat nie zdecyduje o ewentualnych poprawkach, bądź o odrzuceniu ustawy, uznaje się ją za przyjętą w treści proponowanej przez Sejm. * Rozpatrywanie uchwały Senatu przez Sejm. Jeśli Senat w terminie wniesie poprawki, bądź będzie wnosił o odrzucenie ustawy, zostaje ona skierowana ponownie do Sejmu. Marszałek Sejmu kieruje tą uchwałę pod obrady komisji, która wcześniej zajmowała się pracami nad tą ustawą. Komisja, przy udziale senatora sprawozdawcy, dyskutuje nad stanowiskiem Senatu i przedstawia kolejne sprawozdanie, w którym wnioskuje o uchwalenie senackich zmian w całości lub części, bądź też ich odrzucenie. Sejm może odrzucić poprawki Senatu, jak i wniosek o odrzucenie ustawy, bezwzględną większością głosów (liczba głosów za jest większa niż suma przeciw i wstrzymujących się), w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby głosów. Jeżeli nie będzie takiej

6 większości, ostateczny tekst ustawy będzie zawierał treść uwzględniającą poprawki Senatu. Natomiast w przypadku głosowania wniosku Senatu o odrzucenie ustawy, brak większości będzie oznaczał, że ustawa upadła i nie stanie się obowiązującym prawem. Następnie po rozpatrzeniu stanowiska Senatu ustawa jest przekazywana do podpisu przez Prezydenta RP. * Prezydent w procesie legislacyjnym Prezydent RP w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia podpisuje ustawę (7 dni w przypadku ustaw pilnych i budżetowej) i zarządza jej publikację w Dzienniku Ustaw. Aby bowiem ustawa obowiązywała (weszła w życie) musi być w nim ogłoszona, a następnie musi zwykle upłynąć określony termin, tzw. vacatio legis, czyli okres potrzebny do zapoznania się z nią przez obywateli i przygotowania do jej realizowania. Prezydent może jednak odmówić podpisania ustawy i zwrócić się do Sejmu o ponowne jej rozpatrzenie (tzw. weto ustawodawcze), co powoduje, że zajmie się nią ponownie Sejm (ale już nie Senat). Nie ma on jednak możliwości wnoszenia nowych poprawek na tym etapie. Jeżeli, większością 3/5 głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, Sejm odrzuci weto Prezydenta, to nie ma on innej możliwości, jak tylko podpisać ponownie uchwaloną ustawę i zarządzić jej ogłoszenie. Jeżeli takiej większości nie będzie, proces ustawodawczy się kończy i ustawa nie nabierze mocy prawnej. Prezydent RP posiada również inną możliwość, jeśli ma prawne wątpliwości co do ustawy uchwalonej przez parlament. Może bowiem złożyć wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie jej zgodności z Konstytucją. Jeśli jednak skorzysta z tego uprawnienia nie może już skorzystać z weta. Po rozpatrzeniu sprawy Trybunał może zdecydować o tym, iż ustawa jest zgodna z Konstytucją i wówczas Prezydent RP ma obowiązek ją podpisać. Jeśli zaś orzeknie o niezgodności całej ustawy głowa państwa musi odmówić jej podpisania. Może się również zdarzyć, że Trybunał orzeknie, iż tylko niektóre przepisy są niezgodne z Konstytucją, a nie są one nierozerwalnie związane z ustawą. Wtedy Prezydent, po uzyskaniu opinii Marszałka Sejmu, może ją podpisać z pominięciem tych przepisów, albo zwrócić Sejmowi ustawę w celu usunięcia niezgodności. W takim przypadku ustawą zajmuje się ponownie Sejm, a następnie Senat, a ich głównym zadaniem jest taka zmiana przepisów, aby były one zgodne z Konstytucją. Po ich przepracowaniu poprawiona ustawa trafia ponownie do Prezydenta do podpisu. Przedstawiony schemat postępowania w toku procedury legislacyjnej nie uwzględnia różnic przewidzianych przy rozpatrywaniu projektów pilnych, ustawy budżetowej, kodeksów, czy też projektu obywatelskiego. Różnice te mają zapewnić przyjęcie ustaw w odpowiednim terminie (ustawa budżetowa) albo też zapewnić szczegółowe jego dopracowanie (zmiany kodeksów). Szczególne znaczenie mają przy tym tzw. pilne projekty ustaw, które może wnieść do Sejmu tylko rząd (jednak pewne sprawy nie mogą być regulowane w tym trybie np. ustawy dotyczące wyborów). Ma on zapewnić pierwszeństwo przed innymi projektami i szybkie uchwalenie ustawy (to tzw. szybka ścieżka legislacyjna), co zapewni rządowi realizowanie swoich najważniejszych zadań dla państwa. Różnica polega tu m.in. na tym, że Senat ma na rozpatrzenie ustawy tylko 14 dni, a Prezydent 7. Posiedzenia sejmu Posiedzenie Sejmu to zgromadzenie pełnego jego składu (460 posłów) w celu obradowania nad sprawami będącymi przedmiotem prac Sejmu, a w szczególności uchwalaniem ustaw. Posiedzenia Sejmu odbywają się w terminach ustalonych przez Prezydium Sejmu lub terminie określonym uchwałą samego Sejmu. W praktyce posiedzenia odbywają w tzw. tygodniach posiedzeń, między którymi posiedzeń się nie zwołuje ( posłowie mają wówczas czas na wykonywanie swych obowiązków poselskich w ich okręgach wyborczych). Jednak posiedzenie można w razie potrzeby zwołać w każdej chwili. Posiedzenia Sejmu otwiera i zamyka Marszałek Sejmu trzykrotnie uderzając laską marszałkowską o podłogę.

7 Czas trwania posiedzenia jest ściśle związany z porządkiem dziennym posiedzenia, czyli zestawieniem spraw, jakimi Sejm ma zająć się na danym posiedzeniu. Posiedzenie trwa bowiem tak długo, dopóki porządek dzienny nie zostanie wyczerpany, a tym samym omówione zostaną wszystkie zaplanowane w porządku np. projekty ustaw. Jako, że terminy posiedzeń obejmują tylko kilka dni, a plan prac jest bardzo rozbudowany, często zdarza się, że Sejm obraduje do późnych godzin nocnych. Porządek dzienny posiedzenia jest ustalany przez Marszałka Sejmu, po wysłuchaniu opinii Konwentu Seniorów. W przypadku gdyby ta opinia nie była jednolita, w spornych punktach rozstrzyga Sejm w drodze głosowania. Głosowania sejmu Jako, że Sejm jest organem składających z bardzo wielu, bo 460 posłów, głosowanie jest podstawową formą podejmowania decyzji w sprawach rozpatrywanych przez izbę. Uzyskanie odpowiedniej liczby głosów jest niezbędne do nadania mocy wiążącej rozstrzygnięciu poddawanemu głosowaniu. Aby jednak Sejm mógł w ogóle skutecznie podejmować decyzje w głosowaniu, konieczna jest obecność określonej liczby posłów na sali posiedzeń. Warunek ten nosi nazwę kworum, a co do zasady oznacza, że na sali musi znajdować się przynajmniej połowa ogólnej liczby posłów, tzn Do kworum nie są jednak wliczani posłowie, którzy będąc na sali nie podjęli żadnej decyzji (nie zagłosowali ani za, ani przeciw ani wstrzymuję się ). Głosowanie jest jawne i odbywa się poprzez podniesienie ręki przez posła oraz wykorzystanie przez niego jednocześnie specjalnego urządzenia do głosowania. Poseł korzysta z niego po użyciu osobistej karty magnetycznej, w której zakodowane są dane dotyczące posła. W przypadku awarii urządzeń, Marszałek Sejmu może zarządzić głosowanie przez podniesienie ręki i obliczenie głosów przez sekretarzy. Istnieje też możliwość głosowania imiennego, jeśli tak zadecyduje Sejm, a polega ono na tym, że posłowie po kolei, w porządku alfabetycznym, wrzucają imienne kartki do specjalnej urny. Wyniki głosowania ogłasza Marszałek Sejmu po obliczeniu głosów. Jeżeli jednak wynik głosowania budzi wątpliwości posłów, Sejm, na wniosek 30 posłów, może dokonać tzw. reasumpcji głosowania, czyli powtórzyć głosowanie. Dla końcowej decyzji Sejmu ważne znaczenie ma uzyskanie odpowiedniej większości głosów. Możemy wyróżnić następujące rodzaje większości, które obowiązują w zależności od wagi podejmowanych przez izbę rozstrzygnięć: * większość prosta o zwykła, gdy głosów za jest więcej niż przeciw W tym przypadku może się teoretycznie zdarzyć, iż ustawa zostanie uchwalona przy jednym głosie za, braku głosów przeciw i 229 głosach wstrzymujących się. Natomiast równa ilość głosów za i przeciw oznacza, że uchwała/ustawa nie została przyjęta. o bezwzględna, gdy głosów za jest więcej niż suma głosów przeciw oraz wstrzymujących się Głosy wstrzymujące się utrudniają tutaj uzyskanie większości, ponieważ sumują się z głosami przeciw. Warto tez nadmienić, iż nie jest więc prawdą, że większość bezwzględna to poparcie 50% plus jeden głosujący, bowiem sprawdza się ta formuła tylko w przypadku parzystej liczby osób głosujących. Wymóg bezwzględnej większości istnieje np. w przypadku odrzucania przez Sejm poprawek

8 Senatu do ustaw lub dla uchwalenia wotum zaufania Radzie Ministrów. * większość kwalifikowana, gdy przepisy prawa ustalają szczególną proporcję wymaganą do podjęcia ustawy/uchwały (np. 2/3 lub 3/5) Przepisy Konstytucji przewidują taką większość dla decyzji o szczególnym znaczeniu i szczególnej wadze, ze względu na to, iż większość taką trudno jest uzyskać. Dotyczy to m.in. uchwały o skróceniu kadencji Sejmu, do podjęcia której potrzebne jest uzyskanie większości 2/3 ustawowej liczby posłów (tj. co njmniej 307 głosujących za) lub przypadku ponownego uchwalenia ustawy zawetowanej przez Prezydenta (większość 3/5 w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów) Jak widać, Konstytucja uzależnia obliczenie większości kwalifikowanej od ustawowej liczby posłów głosujących (co jest zasadą) lub od ustawowej liczby posłów Sejm ciekawostki * najwięcej posiedzeń odbyło się w Sejmie III kadencji (lata ), podczas której miało miejsce 119 posiedzeń * najwięcej dni obrad Sejmu zanotowano zaś w Sejmie IV kadencji (lata ): łącznie 334 dni * najdłużej w jednym dniu - do godziny 4 minut 51 - trwało 46 posiedzenie Sejmu V kadencji w dniu 25 sierpnia 2007 roku; najkrócej bo 22 minuty 96 posiedzenie III kadencji 23 grudnia 2000r. * na mównicy najczęściej występowali posłowie na posiedzeniach Sejmu IV kadencji - łącznie razy * najwięcej interpelacji złożyli posłowie podczas prac Sejmu IV kadencji ; spośród posłów największą aktywnością wykazała się wówczas posłanka Maria Zbyrowska (Samoobrona), która złożyła 630 interpelacji * najdłuższy staż parlamentarny posiadał poseł Józef Ozga-Michalski; zasiadał on w ławach poselskich aż 45 lat, kolejno w Krajowej Radzie Narodowej, Sejmie Ustawodawczym i Sejmie dziewięciu kadencji * najstarszymi posłami w Sejmie VI kadencji są Kazimierz Kutz z PO (lat 78) i Stanisław Olas (PSL (lat 70), najmłodszymi natomiast - Łukasz Tusk z PO (22 lata) i Cezary Tomczyk z PO (23 lata). Średni statystyczny wiek posłów to 47,77 lat * wśród posłów wybranych do Sejmu VI kadencji jest 20 procent reprezentantek płci pięknej * najwięcej ustaw uchwalono w trakcie IV kadencji; Sejm przyjął łącznie 894 ustawy * również do Sejmu IV kadencji wpłynęło najwięcej projektów ustaw : 1265 * najwięcej, bo 286 numerów Dziennika Ustaw ukazało się w roku 2004 (zawierały łącznie 2889 pozycji * blisko osób rocznie zwiedza Sejm; tylko w dniu otwartych drzwi 3 maja 2007r. wzięło udział ok zwiedzających * na jednym z gmachów Sejmu mają swoje gniazdo pustułki, najmniejsze sokoły gniazdujące w Polsce Sejm słowniczek ABSOLUTORIUM udzielane przez Sejm, w drodze uchwały Radzie Ministrów po rozpatrzeniu przedłożonego mu sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa oraz po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli, w terminie 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania (art. 226 ust 1 i 2 Konstytucji). BIERNE PRAWO WYBORCZE wybrany do Sejmu może być obywatel polski, mający prawo wybierania tj. czynne prawo wyborcze, który najpóźniej w dniu wyborów ukończy 21 lat; 2. wybrany do Senatu może być obywatel polski, mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów ukończy 30 lat (art. 99 Konstytucji). BUDŻET PAŃSTWA zestawienie planowanych na okres jednego roku dochodów i wydatków państwa. Celem sporządzania budżetu jest racjonalizacja wydatków. Budżet stanowi podstawę finansowego planowania przedsięwzięć oraz dostarcza najważniejszych informacji potrzebnych do kontroli prowadzonej działalności. Uchwalany jest w drodze ustawy. CZYNNE PRAWO WYBORCZE prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta RP, posłów, senatorów i przedstawicieli

9 do organów samorządu terytorialnego przysługujące obywatelowi polskiemu, który najpóźniej w dniu głosowania ukończy 18 lat; prawo to nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych oraz wyborczych (art. 62 Konstytucji). CZYTANIE PROJEKTU USTAWY lub UCHWAŁY etap pracy Sejmu lub komisji sejmowych nad projektem ustawy lub uchwały, przewidziany w art. 119 Konstytucji, określony szczegółowo w regulaminie Sejmu. Projekty ustaw rozpatruje się w trzech czytaniach, uchwał, w dwóch czytaniach. W kilku ważnych wypadkach postępowanie ustawodawcze różni się nieco od standardowego, zasadniczo poprzez skrócenie, lub wydłużenie procesu. Dzieje się tak z projektami oznaczonymi przez Radę Ministrów jako pilne, z projektami kodeksów, ustaw wykonujących prawo Unii Europejskiej a także w pracach nad budżetem państwa. I czytanie obejmuje uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę, debatę w sprawach ogólnych zasad projektu oraz pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy. Przeprowadza się je zazwyczaj na posiedzeniu komisji. Wyjątkowo, na posiedzeniu Sejmu czyta się ustawy o szczególnym znaczeniu dla państwa, lub skierowane tam przez Marszałka. II czytanie, na posiedzeniu plenarnym, obejmuje przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy, przeprowadzenie debaty oraz zgłaszanie poprawek i wniosków. III czytanie obejmuje przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji lub - jeżeli projekt nie został skierowany do komisji - przedstawienie przez posła sprawozdawcę poprawek i wniosków zgłoszonych podczas II czytania oraz głosowanie nad projektem. DEFICYT BUDŻETOWY niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków (inaczej - nadwyżka wydatków nad dochodami). Źródłami finansowania deficytu budżetowego mogą być kredyty bankowe, emisja papierów wartościowych (obligacji, weksli, bonów skarbowych), podwyższenie stopy podatkowej, a w ostateczności dodatkowa emisja pieniądza. DIETA POSELSKA zwrot kosztów związanych z pełnieniem funkcji posła. Marszałek Sejmu zarządza obniżenie diety parlamentarnej za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności na posiedzeniu Sejmu lub komisji i brak udziału w głosowaniach. Od zarządzenia Marszałka posłowi przysługuje wniosek o ponowne rozptrzenie sprawy przez Marszałka. Obecnie kwota diety poselskiej ustalona została na poziomie 2 569,53 PLN. DRUK SEJMOWY oznaczony numerem dokument w procesie legislacyjnym, stanowiący przedmiot prac Sejmu lub jego komisji. W drukach sejmowych zawarte są projekty ustaw lub uchwał wraz z uzasadnieniem, sprawozdania komisji o projektach, projekty apeli, rezolucji i oświadczeń Sejmu, autopoprawki do ustaw, wnioski dotyczące składów osobowych komisji, wnioski dotyczące powołania komisji nadzwyczajnych. DZIENNIK USTAW wydawnictwo rządowe, w którym ogłaszane są między innymi: ustawy, rozporządzenia, umowy międzynarodowe, oświadczenia rządowe. Akty te z reguły nabierają mocy prawnej po upływie czternastu dni od dnia opublikowania, chyba, że tekst aktu ustanawia inny termin. EXPOSE przemówienie nowego Prezesa Rady Ministrów na posiedzeniu Sejmu, zawierające prezentację programu działania Rady Ministrów oraz propozycję jego składu osobowego. GŁOSOWANIE w Sejmie - wyrażenie poparcia lub sprzeciwu między innymi wobec projektu ustawy lub uchwały. Może

10 być dokonane tylko osobiście; stosuje się trzy sposoby głosowania: - przez wrzucenie podpisanej kartki do urny (głosowanie imienne), - przez podniesienie ręki (głosy liczą sekretarze) oraz - przez podniesienie ręki i równoczesne naciśnięcie przycisku urządzenia do głosowania. Od 1992 roku stosuje się przede wszystkim tę ostatnią formę głosowania. Patrz także REASUMPCJA GŁOSOWANIA. Przeprowadzone w dniu wyborów wśród wyborców: wyborca osobiście oddaje swój głos poprzez wrzucenie do urny wyborczej wypełnionej przez siebie karty do głosowania. IMMUNITET POSELSKI poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zgody Sejmu, w okresie piastowania mandatu poselskiego tj. od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu, poseł nie może być zatrzymany ani aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu posła niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego (art. 105 ust 2 i 5 Konstytucji). INICJATYWA USTAWODAWCZA przysługuje: posłom, Senatowi, Prezydentowi RP, Radzie Ministrów oraz grupie co najmniej obywateli mających prawo wybierania do Sejmu (art 118 Konstytucji); wnioskodawcy, przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania. W zakresie ustawy budżetowej oraz jej zmian, ustawy o prowizorium budżetowym, ustawy o zaciąganie długu publicznego oraz ustawy o udzielenie gwarancji finansowych przez państwo, inicjatywę ustawodawczą ma tylko Rada Ministrów. INTERPELACJA POSELSKA pytanie posła lub grupy posłów, złożone na piśmie, na ręce Marszałka Sejmu, w sprawach o zasadniczym charakterze i odnoszących się do problemów związanych z polityką państwa. Musi ona zawierać krótkie przedstawienie stanu faktycznego będącego jej przedmiotem, wynikające zeń pytania, skierowane zgodnie z właściwością interpelowanego. Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie interpelację interpelowanemu oraz informuje Sejm o złożonych interpelacjach i odpowiedziach na nie. Odpowiedź na interpelację jest udzielana na piśmie nie później niż w ciągu 21 dni od daty jej otrzymania na ręce Marszałka Sejmu (art regulaminu Sejmu). Rozpatrzenie interpelacji na posiedzeniu Sejmu obejmuje informację o treści interpelacji oraz udzielenie przez interpelowanego odpowiedzi; interpelant może zwrócić się do interpelowanego o udzielenie dodatkowych wyjaśnień. KADENCJA SEJMU trwa cztery lata, rozpoczyna się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji. Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Prezydent może zarządzić skrócenie kadencji Sejmu i zarządzić jednocześnie wybory do Sejmu, w przypadku jeśli po kilkuetapowym, określonym w Konstytucji trybie nie została powołana Rada Ministrów, lub w przypadku nie przedstawienia Prezydentowi do podpisu ustawy budżetowej w terminie 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu tej ustawy.kadencja Sejmu nie może być skrócona w czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni od jego zakończenia. KANCELARIA SEJMU RP wykonuje zadania organizacyjno-techniczne i doradcze związane z działalnością Sejmu i jego organów; stwarza warunki posłom do wykonywania mandatu poselskiego, dostarcza wszelkie materiały niezbędne do pracy posłów w komisjach przy opracowywaniu projektów ustaw i uchwał, umożliwia korzystanie z opracowań fachowych, literatury i ekspertyz; zapewnia techniczno-organizacyjne i finansowe warunki działalności biur poselskich w okręgach wyborczych lub innych jednostek do obsługi terenowej działalności posłów. Kancelarią Sejmu kieruje Szef KS powoływany przez Marszałka Sejmu po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich. Organizację KS określa statut nadany przez Marszałka Sejmu. KLUB POSELSKI/KOŁO POSELSKIE

11 Posłowie mogą tworzyć w Sejmie kluby poselskie i koła poselskie oparte na zasadzie politycznej. Klub tworzy co najmniej 15 posłów, koło co najmniej 3 posłów. Poseł może należeć tylko do jednego klubu lub koła poselskiego. Kluby lub koła poselskie mogą na zasadzie wzajemnych porozumień ustanawiać wspólną reprezentację w Konwencie Seniorów. Składy osobowe oraz regulaminy wewnętrzne podawane są prze władze klubów poselskich i kół do wiadomości Marszałka Sejmu. KOMISJE SEJMOWE są organami Sejmu powołanymi do rozpatrywania i przygotowywania spraw stanowiących przedmiot prac Sejmu oraz wyrażania opinii w sprawach przekazanych pod ich obrady przez Sejm lub Prezydium Sejmu. Komisje sejmowe są również organami kontroli sejmowej w zakresie kontroli działalności poszczególnych organów państwowych, samorządu terytorialnego oraz innych organów i organizacji w zakresie wprowadzania w życie i wykonywania ustaw i uchwał Sejmu. Regulamin Sejmu przewiduje określa ilość i przedmiotowy zakres działania komisji stałych. Sejm może powoływać i odwoływać komisje nadzwyczajne, określając cel, zasady i tryb ich działania. Posiedzenia komisji odbywają się w terminach określonych przez samą komisję, jej prezydium lub przewodniczącego. Komisje mogą odbywać posiedzenia wspólne, którym przewodniczy jeden z przewodniczących komisji. Komisje obradujące wspólnie przyjmują uchwały większością głosów, w obecności co najmniej 1/3 liczby członków każdej z uczestniczących w posiedzeniu komisji. KONSTYTUCJA ustawa zasadnicza, naczelny akt prawny i prawotwórczy, dotyczący ustroju politycznego i gospodarczego państwa, ustanawia podmiot władzy w państwie i określa sposoby sprawowania przezeń władzy, ustala strukturę i zakres kompetencji jego naczelnych organów oraz tworzy katalog podstawowych praw, wolności i obowiązków obywatelskich. Konstytucja jest uchwalana i zmieniana w drodze szczególnych procedur. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent RP. Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni prze Senat. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów (art. 235 Konstytucji). KONWENT SENIORÓW jest organem Sejmu zapewniającym współdziałanie klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu. W jego skład wchodzą Marszałek, wicemarszałkowie, przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów oraz przedstawiciele porozumień klubów i kół poselskich, jeśli reprezentują co najmniej 15 posłów. Szef Kancelarii Sejmu bierze udział w obradach Konwentu Seniorów z głosem doradczym. LASKA MARSZAŁKOWSKA symbol władzy Marszałka Sejmu, umieszczany na sali obrad pionowo obok jego fotela. Marszałek otwiera i zamyka posiedzenia uderzając trzykrotnie laską o podłogę. Zwrot wnieść projekt do Laski Marszałkowskiej oznacza przekazanie przez wnioskodawców projektu ustawy lub uchwały wraz z uzasadnieniem Marszałkowi Sejmu RP. MANDAT POSELSKI pełnomocnictwo do reprezentowania w sprawowaniu władzy państwowej udzielone przez wyborców posłowi. Mandatu posła nie można łączyć z funkcjami Prezesa NBP, Prezesa NIK Prezesa Instytuty Pamięci Narodowej, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora, zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Senatu, Prezydenta lub w administracji rządowej z wyjątkiem członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu. Mandatu nie mogą również piastować sędziowie, prokuratorzy, urzędnicy służby cywilnej, funkcjonariusze policji i służby ochrony państwa. Nie można być równocześnie posłem i senatorem. Wyróżniamy dwie koncepcje sprawowania mandatu poselskiego: * KONCEPCJA MANDATU WOLNEGO Obowiązuje w Polsce. Poseł jest reprezentantem całego Narodu, nie obejmują go instrukcje wyborców, nabiera pełnię praw wraz ze złożeniem ślubowania poselskiego

12 przed Sejmem zaś wygaśnięciem - dzień zrzeczenia się mandatu, pozbawienia mandatu wyrokiem Trybunału Stanu, śmierci lub końca kadencji Sejmu. * KONCEPCJA MANDATU IMPERATYWNEGO Poseł reprezentuje tylko wyborców z okręgu, z którego jest wybrany, odpowiada przed nimi i może być przez nich pozbawiony mandatu przed końcem kadencji. MARSZAŁEK SENIOR jeden z najstarszych wiekiem posłów, powoływany przez Prezydenta RP. Otwiera pierwsze posiedzenie Sejmu w kadencji i przewodniczy podczas ślubowania poselskiego. Marszałek Senior przeprowadza wybór Marszałka Sejmu spośród kandydatów zgłoszonych przez co najmniej 15 posłów. W dawnej Polsce obrady Sejmu otwierał Marszałek poprzedniej sesji zwany Marszałkiem Starej Laski. On przeprowadzał wybór nowego Marszałka i przekazywał mu przewodniczenie obradami. MONITOR POLSKI dziennik urzędowy, centralny organ publikacyjny w którym ogłaszane są na przykład: uchwały Sejmu, Rady Ministrów, zarządzenia i postanowienia naczelnych władz państwowych. NIETYKALNOŚĆ POSELSKA zobacz immunitet poselski. ORDYNACJA WYBORCZA ustawa określająca organizację i tryb przeprowadzenia wyborów. ORGANY SEJMU Marszałek Sejmu, Prezydium Sejmu, Konwent Seniorów i komisje sejmowe. OŚWIADCZENIE POSELSKIE krótka, ustna wypowiedź posła zawierająca osobiste stanowisko w określonej sprawie, składana na zakończenie dnia obrad Sejmu, poza porządkiem dziennym. PORZĄDEK DZIENNY posiedzenia Sejmu - zestawienie spraw, które mają stanowić przedmiot obrad danego posiedzenia. Porządek dzienny posiedzenia ustala Marszałek Sejmu po wysłuchaniu opinii Konwentu Seniorów. POSIEDZENIE SEJMU Zgromadzenie posłów pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub wicemarszałków. Pierwsze posiedzenie Sejmu w kadencji zwołuje Prezydent w ciągu 30 dni od dnia wyborów, 15 w przypadku skrócenia poprzedniej kadencji. Posiedzenia są jawne i odbywają się w terminach ustalonych przez Prezydium lub uchwałą Sejmu. Sejm, na wniosek Prezydium lub co najmniej 30 posłów, może uchwalić tajność obrad, jeżeli wymaga tego dobro Państwa. Jeśli uzna to za celowe w posiedzeniu Sejmu może brać udział Prezydent RP. Mogą także brać w nich udział najważniejsi urzędnicy państwowi. PREZYDIUM SEJMU stanowią Marszałek Sejmu i wicemarszałkowie; ustala ono plany prac Sejmu i czuwa nad terminowością ich wykonania, ustala tak zwane tygodnie posiedzeń, dokonuje wykładni regulaminu, opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka, koordynuje działanie i współpracę komisji sejmowych, ustala zasady doradztwa naukowego na rzecz Sejmu i jego organów, opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka. PROCES LEGISLACYJNY proces rozpatrywania aktu prawnego (ustawy) od momentu przedłożenia projektu ustawy przez podmiot posiadający inicjatywę ustawodawczą do Sejmu, poprzez przewidziane w Regulaminie Sejmu tzw.

13 czytania w komisjach lub na forum Sejmu, pracę posłów w komisjach, uchwalenie przez Sejm, rozpatrzenie przez Senat, podpisanie przez Prezydenta, zakończony ogłoszeniem ustawy w Dzienniku Ustaw RP lub Monitorze Polskim. PROTOKÓŁ POSIEDZENIA SEJMU obok sprawozdania stenograficznego urzędowe stwierdzenie przebiegu obrad obejmujące krótki zapis o przebiegu obrad, a także, w załącznikach pełne teksty uchwalonych ustaw, podjętych uchwał, przedłożonych sprawozdań i wniosków oraz inne materiały rozpatrywane przez Sejm. Protokół, do którego nie zgłoszono w przewidzianym terminie (nie później niż do chwili rozpoczęcia następnego posiedzenia Sejmu) uwag ani poprawek, uważa się za przyjęty. Przyjęcie protokołu potwierdza swoim podpisem Marszałek Sejmu lub przewodniczący obradom wicemarszałek i prowadzący protokół sekretarz posiedzenia. Protokół opatrzony pieczęcią Sejmu RP przechowywany jest w archiwum Sejmu. KWORUM (lac. quorum praesentia sufficit których obecność wystarczy) matematycznie określona liczba posłów, których obecność jest niezbędna, aby można było podejmować prawomocne decyzje. Z wyjątkiem szczególnych przypadków, określonych w Konstytucji, kworum na posiedzeniach obu izb stanowi połowa ustawowej liczby członków tychże. W przypadku komisji jest to 1/3 liczby członków. REASUMPCJA GŁOSOWANIA powtórzenie głosowania dokonywane w przypadku, gdy wynik głosowania budzi uzasadnione wątpliwości; wniosek może być zgłoszony wyłącznie na posiedzeniu, na którym odbyło się głosowanie; Sejm o reasumpcji głosowania rozstrzyga na pisemny wniosek co najmniej 30 posłów; reasumpcji nie podlegają wyniki głosowania imiennego. REFERENDUM procedura głosowanie powszechnego możliwa w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa; zarządza je Sejm bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent RP za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej ustawowej liczby senatorów. Wynik referendum jest wiążący, jeśli wzięła w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania. Ważność referendum stwierdza Sąd Najwyższy. SEKRETARZE SEJMU posłowie wybrani przez izbę, pomagający marszałkowi w trakcie posiedzeń, prowadzący listę mówców i protokoły posiedzeń oraz pełniący czynności zlecone przez Marszałka. Sejm wybiera dwudziestu sekretarzy Sejmu, zazwyczaj spośród najmłodszych posłów, wybór odbywa się łącznie, chyba że Sejm postanowi inaczej. SPRAWOZDANIE STENOGRAFICZNE obok protokołu posiedzenie Sejmu,urzędowe stwierdzenie przebiegu obrad, zredagowane stylistyczne i zawierające załączniki - teksty interpelacji i odpowiedzi na interpelacje, zestawienia zgłoszonych w debacie poprawek do projektów ustaw i uchwał, imienne wykazy wyników głosowań. Sprawozdanie stenograficzne obejmuje również teksty nie wygłoszone w Sejmie, specjalni oznakowane, jeżeli Marszałek na wniosek posła wyraził zgodę na ich opublikowanie w tej formie. Drukowanie sprawozdań stenograficznych zarządza Marszałek Sejmu. ŚLUBOWANIE POSELSKIE składane przez posłów przed Sejmem, przed rozpoczęciem sprawowania mandatu według roty przewidzianej przez art.104 Konstytucji. Odmowa złożenia ślubowania oznacza zrzeczenie się mandatu. Rota ślubowania: "Uroczyście ślubuję rzetelnie i sumiennie wykonywać obowiązki wobec Narodu, strzec suwerenności i interesów Państwa, czynić wszystko dla pomyślności Ojczyzny i dobra obywateli, przestrzegać Konstytucji i innych praw Rzeczypospolitej Polskiej."

14 Ślubowanie może być złożone z dodaniem zdania Tak mi dopomóż Bóg. WOTUM NIEUFNOŚCI jest związane z polityczną odpowiedzialnością rządu i poszczególnych ministrów przed Sejmem; dla Rady Ministrów - Sejm wyraża większością głosów ustawowej liczby posłów i wskazujący imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministrów (wotum konstruktywne). Jeżeli uchwała została przyjęta przez Sejm, Prezydent RP przyjmuje dymisję Prezesa RM i Rady Ministrów i powołuje wybranego przez Sejm nowego premiera, a na jego wniosek pozostałych członków Rządu oraz odbiera od nich przysięgę. dla ministra - Sejm wyraża większością głosów ustawowej liczby posłów. WIĘKSZOŚĆ BEZWZGLĘDNA inaczej absolutna gdy za opowiedziało się więcej niż połowa biorących udział w głosowaniu. Tak więc, bezwzględna większość głosów oznacza co najmniej o jeden głos więcej od głosów pozostałych, to znaczy przeciwnych i wstrzymujących się. Inna jest sytuacja, gdy przepisy nakazują obliczanie większości bezwzględnej nie od liczby uczestników głosowania, ale od ogólnej lub ustawowej liczby członków danego gremium. W takim przypadku większość bezwzględna oznacza liczbę całkowitą głosów za, przewyższającą połowę ustawowego składu danego gremium. WIĘKSZOŚĆ KWALIFIKOWANA określona ułamkowo lub procentowo większość członków danego gremium. Jest to najtrudniejsza do osiągnięcia większość, stosowana przy głosowaniach szczególnie istotnych; najbardziej typowa jest większość 2/3 ale w polskim prawie parlamentarnym znane są także inne 3/5 lub 11/20. Podobne jak przy większości bezwzględnej, konieczne jest więc zawsze uzyskanie określonego odsetka głosów pozytywnych, a głosy wstrzymujące się działają w praktyce tak jak głosy przeciw. WIĘKSZOŚĆ ZWYKŁA oznacza sytuację, gdy liczba głosujących "za" przyjęciem określonego aktu parlamentu jest większa niż liczba głosów "przeciw". Nie ma natomiast znaczenia, ile oddano głosów wstrzymujących się, a więc nie ma znaczenia jaki odsetek głosujących wypowiedział się za przyjęciem głosowanego aktu. Wymaganie większości zwykłej może również odnosić się do głosowania alternatywnego, gdy chodzi o wybór jednego z rozwiązań, a nie tylko o głosowanie "za" lub "przeciw". Wówczas przez liczbę głosujących należy rozumieć liczbę głosów optujących za jednym z rozwiązań, która jest większa od liczby głosów przypadających osobno na każdą jego alternatywę. ZAPYTANIE POSELSKIE składane mogą być w sprawach o charakterze jednostkowym dotyczących polityki wewnętrznej lub zagranicznej prowadzonej przez Radę Ministrów oraz zadań publicznych realizowanych przez administrację rządową. Tryb składania zapytania jest identyczny jak interpelacji, z tym wyjątkiem, że nie istnieje możliwość nie uznania odpowiedzi na zapytanie. ZESPÓŁ POSELSKI posłowie mogą tworzyć w Sejmie zespoły zorganizowane w oparciu o inne kryteria niż polityczne np. Parlamentarna Grupa Kobiet czy Parlamentarny Zespół Strażaków Poselski. ZGROMADZENIE NARODOWE obradujące wspólnie Sejm i Senat, pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałka Senatu; kompetencje Zgromadzenia Narodowego określa Konstytucja (art. 114). Źródła: