BROMOORGANICZNE ANTYPIRENY JAKO CHEMICZNE ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA WEWNĘTRZNEGO BROMINATED FLAME RETARDANTS AS CHEMICAL POLLUTANTS OF INDOOR AIR
|
|
- Krystyna Kurek
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 BROMOORGANICZNE ANTYPIRENY JAKO CHEMICZNE ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA WEWNĘTRZNEGO BROMINATED FLAME RETARDANTS AS CHEMICAL POLLUTANTS OF INDOOR AIR Amelia Staszowska Zakład Inżynierii Środowiska Wewnętrznego, Wydział Inżynierii Środowiska, Politechnika Lubelska ul. Nadbystrzycka 40B, Lublin ABSTRACT Indoor air of many microenvironments contain unwanted and hazardous chemical compounds. The consequences of they presence can negatively affect the health, comfort, work and learning effectiveness. Present work will give a brief overview of the brominated flame retardants, persistent man-made chemicals with large and global industrial use and will focuses on data relevant for determination of their sources and levels in indoor air. Keywords: indoor air, chemical pollutants, flame retardants, PBDE, HBCD, TBBP A Wstęp Intensywny rozwój syntetycznych materiałów polimerowych takich jak polichlorek winylu, tworzywa fenolowe i melaminowe, polistyren, polietylen, polimery włóknotwórcze, które szybko znalazły zastosowanie w różnych dziedzinach życia, wymógł równocześnie rozwój rynku antypirenów (ang. flame retardants), czyli środków opóźniających spalanie materiałów organicznych. Sama idea zmniejszania łatwopalności (podstawowej wady użytkowej polimerów) znana była od starożytności. Jednak przy rosnącej liczbie zastosowań nowych syntetycznych tworzyw sztucznych, stare uniepalniacze takie jak roztwór ałunu glinowo-potasowego lub ocet były mało efektywne. Poszukiwano więc nowych związków chemicznych, które z dużą wydajnością obniżałyby palność polimerów a jednocześnie koszty ich produkcji byłyby niskie. W ten sposób zaczął się kształtować współczesny rynek antypirenów. Obecnie znacząca pozycję wśród uniepalniaczy zajmuje grupa bromoorganicznych antypirenów (BOA). Tworzą ją trzy mieszaniny handlowe polibromowanych eterów difenylowych (PBDE), heksabromocyklododekan (HBCD) i tetrabromobisfenol A (TBBP A). Należy podkreślić, że BOA są związkami syntetycznymi i nie mają swoich naturalnych odpowiedników w środowisku przyrodniczym (Wensing i in., 2005). W zależności od sposobu wprowadzenia antypirenu do matrycy polimerowej, BOA podzielone zostały na antypireny reaktywne i addytywne. Antypireny reaktywne takie jak tetrabromobisfenol A są chemicznie wbudowywane do łańcucha polimerowego w procesie polireakcji. Taka metoda zapobiega ich ulatnianiu się z materiału polimerowego. Nie działają one plastifikujaco ani też w widoczny sposób nie wpływają na stabilność termiczną polimeru. Antypireny reaktywne znalazły zastosowanie w polimerach chemoutwardzalnych, zwłaszcza poliestrach, żywicach epoksydowych i poliuretanach. Natomiast antypireny addytywne, np. polibromowane etery difenylowe i heksabromocyklodedekan są dodawane do tworzywa polimerowego przed rozpoczęciem polireakcji, w czasie jej trwania lub jak to ma miejsce najczęściej, po jej zakończeniu. Sprzyja to tendencji ich ulatniania z finalnego produktu i wówczas ich antypalne działanie stopniowo z upływem czasu słabnie (Alaee i in., 2003; Janowska i in., 2007). W odróżnieniu od innych zanieczyszczeń chemicznych, jako podstawowe źródło bromoorganicznych antypirenów w powietrzu pomieszczeń należy wskazać emisję z materiałów budowlanych, materiałów wykończeniowych, farb, urządzeń elektrycznych (głównie elektronika), mebli a także środków chemii gospodarczej.
2 206 Poziomy stężeń charakteryzowanych substancji zmieniają się w szerokich zakresach, często są kilkakrotnie wyższe niż obserwowane w powietrzu zewnętrznym. Oznaczanie stężeń BOA w powietrzu wewnętrznym przeprowadza się w fazie gazowej oraz dla związków średnioi trudnolotnych najczęściej w kurzu. Zainteresowanie bromoorganicznymi antypirenami jako zanieczyszczeniami chemicznymi powietrza wewnętrznego wynika głównie ze skutków zdrowotnych, które może wywołać długotrwałe narażenie na te związki. Wieloletnie badania (Hardy i in., 2002; Vonderheide i in., 2008) potwierdziły, że są to substancje ulegające bioakumulacji w organizmach żywych i w konsekwencji następuję proces biomagnifikacji. Spełniają również kryteria związków typu,,endocrine disruptors, które mogą naśladować działanie naturalnych hormonów poprzez łączenie się z ich receptorami, co powoduje podobną odpowiedź komórki. Substancje chemiczne mogą się także wiązać z receptorami hormonów blokując je i uniemożliwiając ich działanie, mogą zmieniać liczbę receptorów hormonalnych oraz wywierać wpływ na metabolizm hormonów. Narażenie na substancje zakłócające działanie gruczołów dokrewnych może wystąpić w wyniku bezpośredniego kontaktu z chemikaliami, jak również poprzez wdychanie zanieczyszczonego powietrza. Najczęstszymi szkodliwymi efektami narażenia na działanie EDs są endometrioza, neurobehawioralne defekty rozwojowe, obniżenie płodności, a także osłabienie systemu obronnego organizmu oraz wywoływanie chorób nowotworowych. W roku 2009 do Aneksu A Konwencji Sztokholmskiej dotyczącej trwałych zanieczyszczeń organicznych dodano kongenery BDE 47, -99, -153, -154, -175, -183 oraz inne, które są składnikami handlowych mieszanin Penta-BDE i Okta-BDE. W przypadku HBCD i TBBP A trwają jeszcze badania. W niniejszym artykule przedstawiono charakterystykę poszczególnych grup bromoorganicznych antypirenów oraz ich rolę jako chemicznych zanieczyszczeń powietrza wewnętrznego. 1. Polibromowane etery difenylowe (PBDE) PBDE o wzorze ogólnym C 12 H 10-x O x (x=1 10) są to syntetyczne związki aromatyczne, których produkcja rozpoczęła się w latach 70-tych ubiegłego wieku. Wzór strukturalny PBDE przedstawiono na Rysunku 1. O x x Rys.1. Polibromowane etery difenylowe wzór strukturalny (x=1 5). Finalna zawartość PBDE w produkcie końcowym może osiągnąć poziom 5 30 % (wagowo). Spośród 209 teoretycznych kongenerów PBDE, jako antypireny używanych jest jedynie kilkanaście z nich. Na rynku dostępne są trzy produkty handlowe PBDE w postaci mieszanin kongenerów o różnej liczbie atomów bromu w cząsteczce. Nazwa handlowa mieszaniny pochodzi od kongeneru, którego udział masowy w mieszaninie jest największy. Są to PentaBDE, OktaBDE i DekaBDE o następującym składzie: techniczny PeBDE Σ BDE 47, 99, 100; techniczny OktaBDE - Σ BDE 153, 154, 183 i techniczny DekaBDE BDE 209 (LaGuardia i in., 2006). PBDE występują również pod nazwami: BR 55N, omkal 82- ode, DE 83R, Saytex 102 lub Tardex 100. Zastosowanie handlowych mieszanin PBDE przedstawiono w Tabeli 1.
3 207 Tabela 1. Zastosowanie handlowych mieszanin PBDE (Rahman i in., 2008). PBDE Tworzywo sztuczne Produkt końcowy PentaBDE (Penta-BDE, PBDE, Penta) PU - pianki poliuteratanowe materace, obicia krzeseł, tapicerka mebli, opakowania, dywany, sztuczne drewno, farby, panele do wytłumiania hałasu, małe części elektroniczne, tekstylia, pasy OktaBDE (Octa-BDE, OBDE, Octa) DekaBDE (Deca-BDE, DBDE, Deca) Kopolimer ABS akrylonitrylbutadien-styren przenośników taśmowych obudowy komputerów, drukarek, słuchawki telefonów, obudowy urządzeń kuchennych, sprzęt audio/ video, wykładziny samochodowe HIPS polistyren wysokoudarowy obudowy TV, komputerów, telefonów komórkowych PC poliwęglany PA poliamidy PP polipropylen, PET, PBT - politereftalany tapicerka, farby, produkty gumowe, elementy oświetlenia, detektory dymu, sprzęt w instalacjach elektronicznych wyłączniki, bezpieczniki, kable i przewody, skrzynki elektryczne Przeciętnie w ciągu dnia mieszkaniec rozwiniętego kraju ma styczność ze 100 artykułami zawierającymi PBDE. Niestety jak w przypadku innych związków syntetycznych, pomimo swoich zalet PBDE okazały się być groźnymi polutantami. W opinii naukowców kongenery zawierające od 4 do 6 atomów bromu w cząsteczce w pozycji 2,2,4,4 są kancerogenami o właściwościach substancji endokrynnie czynnych, działaniu neuro- i immunotoksycznym. Podkreślane są ich związki z takimi chorobami cywilizacyjnymi jak: choroby nowotworowe, otyłość czy cukrzyca (Birnbaum i Staskal, 2004; Hwang in., 2008). Za podstawowe źródła PBDE w powietrzu wewnętrznym przyjmuje się emisję PBDE z materiałów wykończeniowych (wykładziny podłogowe, tapicerka, tkaniny), oraz z podstawowego sprzętu biurowego (komputery osobiste, drukarki, kserokopiarki, telefony komórkowe). Potencjalnym źródłem PBDE mogą być także systemy wentylacji i klimatyzacji oraz towarzyszące im urządzenia do uzdatniania powietrza, m.in. filtry. Coraz częściej zwraca się także uwagę na przemiany kongenerów PBDE inicjowane naturalnie występującymi w pomieszczeniach czynnikami fizycznym (promieniowanie UV) i chemicznymi (ozon). Produkty wspomnianych przemian mogą wykazywać wyższą toksyczność jak substraty. Ma to miejsce np. w procesie debrominacja kongenerów deka-, nonai okta-bde inicjowanej wpływem naświetlania promieniami UV. Tworzące się produkty to głównie kongenery PBDE o mniejszej liczbie atomów bromu w cząsteczce oraz polibromowane dibenzofurany, bromofenole i bromobenzeny. W konsekwencji właściwości fizykochemicznych PBDE w powietrzu wewnętrznym występują głównie w formie zaadsorbowanej na powierzchni ciała stałego jako: pył zawieszony oraz pył wysedymentowany na powierzchniach pomieszczenia i znajdujących się w nim urządzeń i przedmiotów czyli kurz. W przypadku analizy PBDE w powietrzu wewnętrznym uzyskane wyniki wskazują na pewną prawidłowość. Bez względu na typ pomieszczenia dominują kongenery zawierające od czterech do sześciu atomów bromu w cząsteczce, tzw. lekkie, np. BDE 47, BDE 99, BDE 153 i BDE 185. W przypadku oznaczania PBDE w kurzu najpowszechniej występującym kongenerem jest BDE 209 zawierający dziesięć atomów bromu w cząsteczce oraz BDE 47 i BDE 99 (Garcia- Jares i in., 2009). Sjodin i współ. (2001) analizował stężenia wybranych kongenerów PBDE w powietrzu wewnętrznym kilku grup pomieszczeń. W przypadku PBDE istnieje silna korelacja pomiędzy stężeniem poszczególnych kongenerów a ilością sprzętu elektronicznego w pomieszczeniu. Im jest go więcej tym stężenia były wyższe. Najwyższe z nich (47 ng/m 3 ) odnotowano dla zakładów naprawy sprzętu komputerowego, pomieszczeń biurowych i mieszkań. Najpowszechniej występującymi kongenerami były BDE 183 (0,76 ng/m 3 ) i BDE 47 (47 ng/m 3 ), czyli zawierające pięć i
4 208 cztery atomy bromu w cząsteczce. Podobne zależności uzyskali badacze z Kanady i Wielkiej ytanii. Jedyną różnicą były poziomy stężeń, które dla warunków Kanady były o jeden rząd wielkości mniejsze. Natomiast Mandalakis i wsp. (2008) zmierzyli stężenia PBDE (suma 19 kongenerów) w pomieszczeniach biurowych (205 pg/m 3 ), kafejkach komputerowych (127 pg/m 3 ) i sklepach ze sprzętem elektronicznym (85 pg/m 3 ). Dużo niższe wartości stężeń otrzymali dla sklepu meblarskiego (12 pg/m 3 ) i pomieszczeń mieszkalnych (8 pg/m 3 ). Najpowszechniejszymi kongenerami były BDE 47 i BDE 99. Głównym zapadliskiem PBDE w pomieszczeniach jest kurz. Dostępne dane literaturowe na temat stężeń wybranych kongenerów PBDE w kurzu zostały zebrane w Tabeli nr 2. kraj Tab.2. Stężenia PBDE w kurzu z pomieszczeń mieszkalnych (Staszowska i in., 2008). nd poniżej poziomu detekcji, na nie analizowano Stężenie PBDE [ng/g kurzu] Austria 3, nd 510 Dania 3 66 nd Finlandia 0,1 9,9 8,8 3,8 nd 100 Holandia nd nd 800 Szwecja 0, ,8 nd 700 Wielka ytania 4, , Włochy 2, nd 6900 Nowa Zelandia 2, nd na Australia na Kanada USA 76, , Kuwejt 0,6 10,4 8,9 1,8 5,3 203 Polska nd nd na Dominującym kongenerem jest BDE 209, co odzwierciedla jego współczesne wykorzystanie i produkcję. Wysokie stężenia charakterystyczne są także dla BDE 47, BDE 99, głównych składników technicznej mieszaniny Penta i Okta-BDE. 2. Heksabromocyklododekan (HBCD) Jest to cykliczny związek wytwarzany w procesie bromowania cyklododekatrienu (Rysunek 2). Jako produkty powstają trzy izomery: α, β i γ. Handlowy produkt HBCD jest mieszaniną tych izomerów, z największym udziałem izomeru γ. HBCD znalazł zastosowanie w piankach polistyrenowych wykorzystywanych do izolacji konstrukcji budowlanych oraz w mniejszym zakresie w tapicerce meblowej i sprzęcie elektronicznym. Rys.2. Heksabromocyklododekan wzór strukturalny.
5 209 Ze względu na możliwość zakłócania pracy hormonów tarczycy został zakwalifikowany do grupy endocrine disruptors (Covaci i in., 2006).. Jako główne źródło HBCD do powietrza wewnętrznego uważa się emisję z tworzyw sztucznych. Wyniki badań przeprowadzonych przez Harrada i in. (2009) wskazują na następujący trend: w powietrzu występował głównie izomer γ HBCD (65%), natomiast udział pozostałych diastereoizomerów wynosił odpowiednio: 22% dla izomeru α HBCD i 11-13% dla izomeru β HBCD. W próbkach kurzu izomer γ HBCD stanowił 56%, izomer α HBCD 33% a β HBCD miał podobny udział procentowy jak w powietrzu. W pomieszczeniach mieszkalnych stężenia sumy wszystkich izomerów HBCD zawierały się w zakresie ng/ g kurzu, dla pomieszczeń biurowych odpowiednio ng/g kurzu. Tabela 3. Stężenia HBCD w próbkach kurzu (Abdallah i in., 2008a). kraj/ pomieszczenie stężenie HBCD [ng/g kurzu] α - HBCD β HBCD γ HBCD ΣHBCD Wielka ytania/ mieszkanie Wielka ytania/ pomieszczenie biurowe Kanada/ mieszkanie USA/ mieszkanie Thomsen i in. (2007) oceniali zawodowe narażenia na HBCD pracowników fabryki tworzyw sztucznych gdzie HBCD stosowany był jako antypiren. W powietrzu hali produkcyjnej stężenie sumy wszystkich diastereoizomerów HBCD kształtowało się w zakresie 0,2-150 µg/m 3. Największy udział procentowy przypadł γ HBCD (71-91%). 3. Tetrabromobisfenol A (TBBPA) Światowa produkcja TBBPA C 15 H 12 4 O 2 (Rysunek 3), czyli około tysięcy ton rocznie skupia się obecnie w Stanach Zjednoczonych, Izraelu i Japonii. Największymi konsumentami są kraje azjatyckie, Ameryka a na trzecim miejscu plasuje się Europa. TBBPA wytwarzany jest w procesie bromowania bisfenolu A w roztworach organicznych metanolu w środowisku kwasu bromowodorowego. Obecnie (po zaprzestaniu produkcji mieszanin PentaBDE i OktaBDE) ma on największy, 60% udział na rynku BOA. Produkowany jest pod następującymi nazwami handlowymi: Saytex 111, Saytex RB-100, omian, FG 2000, Fire Guard 2000, Firemaster BP4A. Około 90% produkowanego TBBPA wykorzystuje się w przetwórstwie żywic epoksydowych i poliwęglanowych. Głównym zastosowaniem tych żywic jest produkcja płytek obwodów drukowanych i elementów urządzeń elektronicznych. TBBPA wykorzystuje się także jako środek zmniejszający palność materiałów tekstylnych oraz papieru. Z dużym powodzeniem znalazł on również zastosowanie jak środek zmiękczający (plastyfikator). Pozostałe 10% wytwarzanego TBBPA jest substratem do produkcji innych środków uniepalniających. HO OH Rys. 3 Tetrabromobisfenol A wzór strukturalny.
6 210 Głównym źródłem TBBPA w powietrzu wewnętrznym jest emisja tego związku z produktów zawierających w swym składzie tworzywa sztuczne. Dostępne są nieliczne dane literaturowe na temat występowania TBBPA w powietrzu wewnętrznym. Takigami wraz ze wpół. (2009) oznaczał zawartość różnych antypirenów w kurzu pobranym z budynku hotelowego w mieście Osaka w Japonii. Uzyskał on stężenia TBBPA na poziomie ng/g kurzu. Natomiast stężenia w powietrzu nie przekroczyły w żadnej z analizowanych próbek wartości 5 ng/m 3. Dla porównania, Abdallah i wsp. (2008b) przeprowadzili podobne badania w Birmingham, Wielka ytania. W budynkach mieszkalnych powietrze zawierało 9-22 pg/m 3, w pomieszczeniach biurowych 4-33 pg/m 3 i w restauracji pg/m 3. Natomiast próbki kurzu zebrane w tych samych pomieszczeniach charakteryzowały się następującymi maksymalnymi poziomami TBBPA: 382, ng/g (mieszkania), 140 ng/g (pomieszczenia biurowe). Nieoczekiwanie najwyższe stężenie TBBPA w kurzu zmierzono dla samochodów osobowych ng/g. Otrzymane wyniki pomiarów można tłumaczyć niską lotnością TBBP A. Podsumowanie omoorganiczne antypireny są powszechnie występującymi chemicznymi zanieczyszczeniami powietrza wewnętrznego. Jako podstawowe ich źródło w powietrzu pomieszczeń należy wskazać emisję z materiałów budowlanych, materiałów wykończeniowych, farb, urządzeń elektrycznych (głownie elektronika), mebli a także środków chemii gospodarczej. Poziomy stężeń charakteryzowanych substancji zmieniają się w szerokich zakresach, często są kilkakrotnie wyższe niż obserwowane w powietrzu zewnętrznym. Pomimo działań zmierzających do ograniczenia ich produkcji poprzez umowy międzynarodowe lub dobrowolne wycofanie z handlu, w wielu krajach nadal są wykorzystywane w celu zmniejszenia palności tworzyw polimerowych. Ponadto produkty, w których zastosowano bromoorganiczne antypireny przez lata będą użytkowane stanowiąc istotne źródło narażenia. Niestety, w chwili obecnej nie są znane skuteczne metody usuwania tych zanieczyszczeń chemicznych z powietrza wewnętrznego. LITERATURA ABDALLAH M., HARRAD S., IBARRA C., DIAMOND M., MELYMUK L., ROBSON M., COVACI A., 2008a Hexabromocyclododecanes in indoor dust from Canada, United Kingdom and United States. Environ. Sci. Technol. 42, ABDALLAH M., HARRAD S., COVACI A., 2008b Hexabromocyclododecanes and tetrabromobisphenol A in indoor air and dust in Birmingham, UK: implications for human exposure. Environ. Sci. Technol. 42, ALAEE M., ARIAS P., SJÖDIN A., BERGMAN A An overview of commercially used brominated flame retardants, their application, their use patterns in different countries/ regions and possible modes of release. Environ. Int. 29, BIRNBAUM L.S., STASKAL D.F., ominated flame retardants: cause for concern? Environ. Health Perspect. 112, COVACI A., GERECKE A.C., LAW R.J., VOORSPELS S., KOHLER M., HEEB N., LESLIE H., ALLCHIN C.R., DE BOER J., Hexabromocyclododecanes (HBCDs) in the environment and humans: a review. Environ. Sci. Technol. 40, GARCIA-JARES C., REGUEIRO J., BARRO R., DAGNAC T., LLOMPART M., Analysis of industrial contaminants in indoor air. Part 2. Emergent contaminants and pesticides. J. Chromatogr. A 1216, HARDY M.L., The toxicology of the three commercial polybrominated diphenyl oxide (ether) flame retardants. Chemosphere 46, HARRAD S., ABDALLAH M.A.E., COVACI A., Causes of variability in concentrations and diastereoisomer patterns of hexabromocyclododecane in indoor dust. Environ. Int. 35, HWANG H.M., PARK E.K., YOUNG T.M., HAMMOCK B.D., Occurrence of endocrine-disrupting chemicals in indoor dust. Sci. Total Environ. 404, JANOWSKA G., PRZYGOCKI W., WŁOCHOWICZ A., Palność polimerów i materiałów polimerowych, Wydawnictwo Naukowo Techniczne, Warszawa 2007.
7 211 LaGUARDIA M.J., HALE R., HARVEY E Detailed polybrominated diphenyl ether (PBDE) congener composition of the widely used Penta-, Octa-, and Deca-PBDE technical flame retardant mixtures. Environ. Sci. Technol. 40, MANDALAKIS M., ATSAROU V., STEPHANOU E.G., Airborne PBDEs in specialized occupational settings, houses and outdoor urban areas in Greece. Environ. Pollut. 155, RAHMAN F., LANGFORD K.H., SCRIMSHAW M.D., LESTER J.N., Polybrominated flame retardants. Sci. Total Environ. 400, STASZOWSKA A., DUDZIŃSKA M.R., POŁEDNIK B., CZERWINSKI J., Commercial Penata-BDE mixtures in dust sample from indoor environments in Lublin, Poland - a case study. Archives of Environmental Protection 34, TAKIGAMI H., SUZUKI G., HIRAI Y., SAKAI S.I., ominated flame retardants and other polyhalogenated compounds in indoor air and dust from two houses in Japan. Chemosphere 76, THOMSEN C., MOLANDER P., DAALE H.L., JANAK K., FROSHAUG M., LIANE V.H., THORUD S., BESCHER G., DYBING E., Occupational exposure to hexabromocyclodedecane at an industrial plant. Environ. Sci. Technol. 41, VONDERHEIDE A.P., MUELLER K.E., MEIJA J., WELSH G.L., Polybrominated diphenyl ethers: Cause for concern and knowledge gaps regarding environmental distribution, fate and toxicity. Sci. Total Environ. 400, WENSING M., UHDE E., SALTHAMMER T., Plastic additives in the indoor environment flame retardants and plasticizers. Sci. Total Environ. 339,
Polibromowane uniepalniacze jako zanieczyszczenia środowiska
Toksyczne tworzywa sztuczne? Polibromowane uniepalniacze jako zanieczyszczenia środowiska Leszek Ruchomski* Polibromowane etery difenylowe (P), heksabromocyklododekan (HBCD) oraz tetrabromobisfenol A (TBBP
Bardziej szczegółowoPotencjalne źródła i emisje HBCDD do środowiska w Polsce Jacek Czerwiński
Potencjalne źródła i emisje HBCDD do środowiska w Polsce Jacek Czerwiński Wydział Inżynierii Środowiska, Politechnika Lubelska j.czerwnski@wis.pol.lublin.pl Laboratorium Analiz Środowiskowych Wydział Inżynierii
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA POLIBROMOWANYCH DIFENYLOETERÓW JAKO BROMOORGANICZNYCH RETARDANTÓW PALENIA
CHEMIA DYDAKTYKA EKOLOGIA METROLOGIA 2010, R. 15, NR 1 55 Izabela Fulara * i Marianna Czaplicka ** * Centralne Laboratorium Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych ul. Kossutha 6, 40-844 Katowice email:
Bardziej szczegółowoPOLIBROMOWANE ETERY DIFENYLOWE ŹRÓDŁA NARAŻENIA I POTENCJALNE SKUTKI ZDROWOTNE
Medycyna Pracy 2012;63(4):463 469 Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi http://medpr.imp.lodz.pl Marta Czerska Joanna Kamińska Marek Zieliński Danuta Ligocka PRACA POGLĄDOWA POLIBROMOWANE
Bardziej szczegółowooznacza wprowadzenie przez człowieka, bezpośrednio lub pośrednio, substancji lub energii do powietrza, powodujących następujące szkodliwe skutki:
Aleksandra Łukasz 1 oznacza wprowadzenie przez człowieka, bezpośrednio lub pośrednio, substancji lub energii do powietrza, powodujących następujące szkodliwe skutki: zagrożenie zdrowiu ludzkiemu wyrządzenie
Bardziej szczegółowoWęglowodory poziom podstawowy
Węglowodory poziom podstawowy Zadanie 1. (2 pkt) Źródło: CKE 2010 (PP), zad. 19. W wyniku całkowitego spalenia 1 mola cząsteczek węglowodoru X powstały 2 mole cząsteczek wody i 3 mole cząsteczek tlenku
Bardziej szczegółowoTWORZYWA SZTUCZNE. Tworzywa sztuczne - co to takiego?
TWORZYWA SZTUCZNE Tworzywa sztuczne - co to takiego? To materiały składające się z polimerów syntetycznych (wytworzonych sztucznie przez człowieka i nie występujących w naturze) lub zmodyfikowanych polimerów
Bardziej szczegółowoZadania wynikające z ratyfikacji przez RP Konwencji Sztokholmskiej w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych
mgr Anna Bojanowicz-Bablok*, prof. dr hab. Barbara Gworek, Instytut Ochrony Środowiska Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa Zadania wynikające z ratyfikacji przez RP Konwencji Sztokholmskiej w sprawie
Bardziej szczegółowoZanieczyszczenia powietrza w Polsce. Zagrożenia zdrowotne
Zanieczyszczenia powietrza w Polsce Zagrożenia zdrowotne Health and Environment Alliance, 2015 Główne źródła zanieczyszczeń powietrza Do głównych źródeł zanieczyszczeń powietrza w Polsce zaliczamy: Emisje
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ POWIETRZA W WARSZAWIE
JAKOŚĆ POWIETRZA W WARSZAWIE Badania przeprowadzone w Warszawie wykazały, że w latach 1990-2007 w mieście stołecznym nastąpił wzrost emisji całkowitej gazów cieplarnianych o około 18%, co przekłada się
Bardziej szczegółowoŻywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna
Żywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna Prof. Dr hab. Ewa Solarska Pracownia Żywności Ekologicznej Wydział Nauk o Żywności i Biotechnologii Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Konferencja naukowa
Bardziej szczegółowoStruktura i treść rozprawy doktorskiej
Recenzja rozprawy doktorskiej mgr JOANNY KOWALSKIEJ zatytułowanej Analiza śladowych ilości lotnych związków organicznych (LZO) w środowisku pracy biurowej z użyciem desorpcji termicznej połączonej z kapilarną
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp 11
Technologia chemiczna organiczna : wybrane zagadnienia / pod red. ElŜbiety Kociołek-Balawejder ; aut. poszczególnych rozdz. Agnieszka Ciechanowska [et al.]. Wrocław, 2013 Spis treści Wstęp 11 1. Węgle
Bardziej szczegółowoIN SELECTED FOOD SAMPLES. Streszczenie -
* IN SELECTED FOOD SAMPLES Streszczenie - - * - 152 Oznaczenia BB-29 2,4,5-tribromobifenyl BB-52 2,2,4,5 -tetrabromobifenyl BB-49 2,2,5,5 -tetrabromobifenyl BB-101 2,2,4,5,5 -pentabromobifenyl BB-153 2,2,4,4,5,5
Bardziej szczegółowoTWORZYWA BIODEGRADOWALNE
TWORZYWA BIODEGRADOWALNE Opracowały: Joanna Grzegorzek kl. III a TE Katarzyna Kołdras kl. III a TE Tradycyjne tworzywa sztuczne to materiały składające się z polimerów syntetycznych. Większość z nich nie
Bardziej szczegółowoRecykling tworzyw sztucznych na przykładzie butelek PET. Firma ELCEN Sp. z o.o.
Recykling tworzyw sztucznych na przykładzie butelek PET Firma ELCEN Sp. z o.o. Zakres działalności firmy ELCEN Włókno poliestrowe Płatek PET Butelki PET Recykling butelek PET Każdy z nas w ciągu jednego
Bardziej szczegółowoPlastik cudowny materiał czy cywilizacyjne zagrożenie?
Plastik cudowny materiał czy cywilizacyjne zagrożenie? 1. Segregacja 2. Zasady 5xR: refuse, reduce, reuse, recycle, rot REFUSE AND NOT USE 3. Znaczenie dla środowiska, ale też zdrowia 4. Czy można całkowicie
Bardziej szczegółowoOZNACZANIE WYBRANYCH PBB ORAZ PBDE W SPRZĘCIE ELEKTRYCZNYM I ELEKTRONICZNYM
Marta BĄK*, Marianna CZAPLICKA, Katarzyna JAWOREK PBB, PBDE, BFRs, RoHS, MAE, UAE, GC - ECD OZNACZANIE WYBRANYCH PBB ORAZ PBDE W SPRZĘCIE ELEKTRYCZNYM I ELEKTRONICZNYM Opracowano procedurę analityczną
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 2 do uchwały nr 95/17 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 20 czerwca 2017 r.
Załącznik nr 2 do uchwały nr 95/17 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 20 czerwca 2017 r. Opis stanu jakości powietrza w strefie miasto Płock dotyczy roku 2015 1. Lista substancji w powietrzu, ze
Bardziej szczegółowoKontrolowane spalanie odpadów komunalnych
Kontrolowane spalanie odpadów komunalnych Jerzy Oszczudłowski Instytut Chemii UJK Kielce e-mail: josz@ujk.edu.pl Alternatywne metody unieszkodliwiania odpadów komunalnych Chrzanów, 07-10-2010 r. 1 Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoTECHNOLOGIE OCHRONY ŚRODOWISKA (studia I stopnia) Mogilniki oraz problemy związane z ich likwidacją prof. dr hab. inż.
Pestycydy i problemy związane z ich produkcja i stosowaniem - problemy i zagrożenia związane z występowaniem pozostałości pestycydów w środowisku; Mogilniki oraz problemy związane z ich likwidacją - problem
Bardziej szczegółowo1. Jaką funkcję w procesach polimeryzacji wolnorodnikowej pełnią niŝej wymienione związki?: (5 pkt.)
Imię i nazwisko:... Suma punktów:...na 89 moŝliwych 1. Jaką funkcję w procesach polimeryzacji wolnorodnikowej pełnią niŝej wymienione związki?: (5 pkt.) O...... O O O O O... N 2... H O O... 2. Jakie 3
Bardziej szczegółowoNowopojawiające się zanieczyszczenia organiczne w odciekach składowiskowych i wodach gruntowych
VIII Krajowa Konferencja Bioindykacyjna 18-20.04.2018r. Kraków Nowopojawiające się zanieczyszczenia organiczne w odciekach składowiskowych i wodach gruntowych Justyna Kapelewska Urszula Kotowska, Joanna
Bardziej szczegółowoWojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie. Dębica, grudzień 2016 r.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie Dębica, grudzień 2016 r. Monitoring powietrza w województwie podkarpackim Monitoring powietrza w powiecie dębickim Dębica ul. Grottgera Monitorowane
Bardziej szczegółowo1. IDENTYFIKACJA PREPARATU, IDENTYFIKACJA PRODUCENTA I DYSTRYBUTORA
KARTA CHARAKTERYSTYKI Takartacharakterystykisubstancjiniebezpiecznejspełniawymaganiaprzepisu1907/2006KomisjiEuropejskiej(KE), zmienionego przez przepis 1272/2008 KE i przepis 453/2010 Komisji ds. regulacji
Bardziej szczegółowoWpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie, najnowsze wyniki badań
Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie, najnowsze wyniki badań Łukasz Adamkiewicz Health and Environment Alliance (HEAL) 10 Marca 2014, Kraków HEAL reprezentuje interesy Ponad 65 organizacji członkowskich
Bardziej szczegółowoZagadnienia bezpieczeństwa współspalania paliw alternatywnych w cementowniach
Politechnika Krakowska Zakład Chemii Analitycznej Wydział Inżynierii i Technologii Chemicznej Adam Grochowalski Zagadnienia bezpieczeństwa współspalania paliw alternatywnych w cementowniach Warszawa, 15.10.2013
Bardziej szczegółowoPOLIBROMOWANE DIFENYLOETERY (PBDE) NOWE ZAGROŻENIA?
ROCZN. PZH 2007, 58, NR 2, 403-415 AGNIESZKA HERNIK, KATARZYNA GÓRALCZYK, KATARZYNA CZAJA, PAWEŁ STRUCIŃSKI, WOJCIECH KORCZ, JAN K. LUDWICKI POLIBROMOWANE DIFENYLOETERY (PBDE) NOWE ZAGROŻENIA? POLYBROMINATED
Bardziej szczegółowoWpływ promieniowania na wybrane właściwości folii biodegradowalnych
WANDA NOWAK, HALINA PODSIADŁO Politechnika Warszawska Wpływ promieniowania na wybrane właściwości folii biodegradowalnych Słowa kluczowe: biodegradacja, kompostowanie, folie celulozowe, właściwości wytrzymałościowe,
Bardziej szczegółowoKarta charakterystyki mieszaniny
Strona 1 z 6 1. Identyfikacja substancji / i identyfikacja przedsiębiorstwa a. Nazwa chemiczna produktu poli(alkohol winylowy) b. Zastosowanie tworzywo drukujące w technologii FDM c. Typ chemiczny polimer
Bardziej szczegółowoModelowanie w ochronie środowiska
Modelowanie w ochronie środowiska PARAMETRY FIZYKO-CHEMICZNE WPŁYWAJĄCE NA TRWAŁOŚĆ I ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ ZWIĄZKÓW CHEMICZNYCH W ŚRODOWISKU NATURALNYM KOMPOENTY ŚRODOWISKA TRWAŁOŚĆ! CZAS PRZEBYWANIA
Bardziej szczegółowoORZEŁ S.A. prowadzi działalność na rynku recyklingu opon od 2002 roku. Aktywność ta dotyczy takich obszarów jak:
O FIRMIE ORZEŁ S.A. prowadzi działalność na rynku recyklingu opon od 2002 roku. Aktywność ta dotyczy takich obszarów jak: - rynek opon zużytych jako surowiec używany przez Zakład Produkcji Granulatu Gumowego;
Bardziej szczegółowoKarta charakterystyki substancji chemicznej Wodorowęglan sodu Informacje na temat produktu i firmy
1. Informacje na temat produktu i firmy 1.1 Identyfikacja substancji chemicznej 1.1.1 Nazwa handlowa Soda do czyszczenia strumieniowego Nordblast NaHCO3 wodorowęglan sodu 1.1.2 Kod identyfikacyjny NABICACOAR,
Bardziej szczegółowoEnergetyka węglowa a zdrowie. Paulina Miśkiewicz Michał Krzyżanowski
Energetyka węglowa a zdrowie World Health Organization - WHO Światowa Organizacja Zdrowia jest wyspecjalizowaną agendą ONZ powołaną do rozwiązywania problemów międzynarodowych w zakresie zdrowia publicznego.
Bardziej szczegółowoPracownia Polimery i Biomateriały. Spalanie i termiczna degradacja polimerów
Pracownia Polimery i Biomateriały INSTRUKCJA DO ĆWICZENIA Spalanie i termiczna degradacja polimerów Opracowała dr Hanna Wilczura-Wachnik Uniwersytet Warszawski Wydział Chemii Zakład Dydaktyczny Technologii
Bardziej szczegółowoZadanie: 2 (4 pkt) Napisz, uzgodnij i opisz równania reakcji, które zaszły w probówkach:
Zadanie: 1 (1 pkt) Aby otrzymać ester o wzorze CH 3 CH 2 COOCH 3 należy jako substratów użyć: a) Kwasu etanowego i metanolu b) Kwasu etanowego i etanolu c) Kwasu metanowego i etanolu d) Kwasu propanowego
Bardziej szczegółowoPOZIOM POLIBROMOWANYCH ETERÓW DIFENYLOWYCH W ŻYWNOŚCI
POZIOM POLIBROMOWANYCH ETERÓW DIFENYLOWYCH W ŻYWNOŚCI STRESZCZENIE Polibromowane etery difenylowe jest to grupa związków halogenoorganicznych dodawanych do wielu różnego rodzaju tworzyw sztucznych w celu
Bardziej szczegółowoExposure assessment of mercury emissions
Monitoring and Analityka Zanieczyszczen Srodowiska Substance Flow of Mercury in Europe Prof. dr hab. inz. Jozef PACYNA M.Sc. Kyrre SUNDSETH Perform a litterature review on natural and anthropogenic emission
Bardziej szczegółowoPOZIOMY METALI CIĘŻKICH W KURZU DOMOWYM Z OBSZARU LUBLINA
Proceedings of ECOpole Vol. 4, No. 2 2010 Amelia STASZOWSKA 1 POZIOMY METALI CIĘŻKICH W KURZU DOMOWYM Z OBSZARU LUBLINA HEAVY METAL LEVELS IN INDOOR DUST FROM HOUSEHOLDS OF THE LUBLIN AREA, POLAND Abstrakt:
Bardziej szczegółowoOCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014 Rzeszów, czerwiec 2015 r. MONITORING JAKOŚCI POWIETRZA W 2014 ROKU Pomiary wykonywane
Bardziej szczegółowoZwizki organiczne zwizki pochodzenia antropogenicznego
Zwizki organiczne zwizki pochodzenia antropogenicznego Zwizki chloroorganiczne alifatyczne aromatyczne Freony Halony Chlorofenole - w tym PCP pentachlorofenol (rodek grzybobójczy, impregnacja drewna )
Bardziej szczegółowoHBCDD w środowisku. Metody unieszkodliwiania oraz ocena możliwości ograniczenia emisji HBCDD do środowiska
HBCDD w środowisku. Metody unieszkodliwiania oraz ocena możliwości ograniczenia emisji HBCDD do środowiska Adam Grochowalski - Politechnika Krakowska Br Br Br Br Szkodliwe antypireny Br Br HBCD (HBCDD)
Bardziej szczegółowoKarta charakterystyki
Strona 1 z 5 SEKCJA 1: Identyfikacja substancji/mieszaniny i identyfikacja przedsiębiorstwa 1.1. Identyfikator produktu 1.2. Istotne zidentyfikowane zastosowania substancji lub mieszaniny oraz zastosowania
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY KATEDRA CHEMII ANALITYCZNEJ
POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY KATEDRA CHEMII ANALITYCZNEJ Rozprawa doktorska LOTNE I ŚREDNIOLOTNE ZWIĄZKI ORGANICZNE - ISTOTNY PARAMETR DO OCENY JAKOŚCI POWIETRZA WEWNĘTRZNEGO mgr inż. Sylwia
Bardziej szczegółowoCzy substancje zaburzające gospodarkę hormonalną stanowią szczególną grupę chemikaliów?
Czy substancje zaburzające gospodarkę hormonalną stanowią szczególną grupę chemikaliów? 4 KONGRES ŚWIATA PRZEMYSŁU KOSMETYCZNEGO Sopot, 2013 Dorota Wiaderna Biuro do spraw Substancji Chemicznych CO DETERMINUJE
Bardziej szczegółowoEfektywność usuwania mikroplastików ze
Efektywność usuwania mikroplastików ze ścieków i wód E.M. Siedlecka Wydział Chemii UG, ul. Wita Stwosza 63, 80-308 Gdańsk Data i miejsce Tabela 1. Wykorzystanie różnych tworzyw sztucznych w Europie łącznie
Bardziej szczegółowoWystępowanie, toksyczność i problemy analityczne oznaczani chlorowanych parafin w środowisku Jacek Czerwiński
Występowanie, toksyczność i problemy analityczne oznaczani chlorowanych parafin w środowisku Jacek Czerwiński Wydział Inżynierii Środowiska, Politechnika Lubelska j.czerwnski@wis.pol.lublin.pl Laboratorium
Bardziej szczegółowoEter oktabromodifenylowy mieszanina izomerów 1
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2016, nr 2(88), s. 129 145 DOI: 10.5604/1231868X.1205483 Eter oktabromodifenylowy mieszanina izomerów 1 Oznaczanie w powietrzu środowiska pracy metodą chromatografii
Bardziej szczegółowoROCZNIKI PAŃSTWOWEGO ZAKŁADU HIGIENY
ISSN 0035-7715 ROCZNIKI PAŃSTWOWEGO ZAKŁADU HIGIENY ANNALES OF NATIONAL INSTITUTE OF HYGIENE Kwartalnik 2012 Tom 63 Nr 1 Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny Warszawa Copyright
Bardziej szczegółowo1. Jaką funkcję w procesach polimeryzacji wolnorodnikowej pełnią niŝej wymienione związki?: (5 pkt.) O 2
Imię i nazwisko:... Suma punktów:...na 89 moŝliwych 1. Jaką funkcję w procesach polimeryzacji wolnorodnikowej pełnią niŝej wymienione związki?: (5 pkt.) OH H O O CN N N CN O 2 N C 2. Jakie 3 wady i 3 zalety
Bardziej szczegółowoOCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014 Rzeszów, wrzesień 2015 r. MONITORING JAKOŚCI POWIETRZA W 2014 ROKU Pomiary wykonywane
Bardziej szczegółowoUrządzenie do rozkładu termicznego odpadów organicznych WGW-8 EU
GREEN ENERGY POLAND Sp. z o.o. Urządzenie do rozkładu termicznego odpadów organicznych WGW-8 EU dr hab. inż. Andrzej Wojciechowski e-mail: andrzej.wojciechowski@imp.edu.pl www.imp.edu.pl Ochrony Środowiska
Bardziej szczegółowoTrendy w robotyzacji przemysłu w Polsce i na świecie.
Trendy w robotyzacji przemysłu w Polsce i na świecie. Potrzeby rozwojowe światowego przemysłu powodują, że globalny popyt na roboty przemysłowe odznacza się tendencją wzrostową. W związku z tym, dynamiczny
Bardziej szczegółowoMikrokapsułki CS. Prof. dr hab. Stanisław Ignatowicz Konsultacje Entomologiczne Warszawa
Mikrokapsułki CS Prof. dr hab. Stanisław Ignatowicz Konsultacje Entomologiczne Warszawa Kapsułkowanie 2 Kapsułkowanie jest techniką, za pomocą której jeden materiał lub mieszanina materiałów jest powlekana
Bardziej szczegółowoEfektywność zużycia energii w gospodarstwach domowych
Efektywność zużycia energii w gospodarstwach domowych 1. Struktura zużycia energii w gospodarstwach domowych Ustawa z dnia 19 września 2007 r. o zmianie ustawy Prawo budowlane (Dz. U. Nr 191, poz. 1373)
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) / z dnia r.
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 4.9.2017 r. C(2017) 5467 final ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) / z dnia 4.9.2017 r. ustanawiające naukowe kryteria określania właściwości zaburzających funkcjonowanie
Bardziej szczegółowoDystrybutor produktów chemiczno-technicznych
Dystrybutor produktów chemiczno-technicznych RADKA Polska l Najlepszy dostawca dla Państwa produkcji Składy magazynowe RADKA Polska są na terenie Błoń koło Wrocławia Błonie Wrocław Pochodzenie: NASA /
Bardziej szczegółowoUzdatnianie wody. Ozon posiada wiele zalet, które wykorzystuje się w uzdatnianiu wody. Oto najważniejsze z nich:
Ozonatory Dezynfekcja wody metodą ozonowania Ozonowanie polega na przepuszczaniu przez wodę powietrza nasyconego ozonem O3 (tlenem trójatomowym). Ozon wytwarzany jest w specjalnych urządzeniach zwanych
Bardziej szczegółowoPL B1. Kompozycja polistyrenowa o ograniczonej palności i sposób wytwarzania kompozycji polistyrenowej o ograniczonej palności
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 206936 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 379453 (22) Data zgłoszenia: 12.04.2006 (51) Int.Cl. C08L 25/04 (2006.01)
Bardziej szczegółowoData wydruku: 23.01.2016. Dla rocznika: 2015/2016. Opis przedmiotu
Sylabus przedmiotu: Specjalność: Technologia chemiczna organiczna II Inżynieria produktów chemicznych Data wydruku: 23.01.2016 Dla rocznika: 2015/2016 Kierunek: Wydział: Zarządzanie i inżynieria produkcji
Bardziej szczegółowoWyzwania techniczne i biznesowe w gospodarce odpadami opakowaniowymi. Katowice
Wyzwania techniczne i biznesowe w gospodarce odpadami opakowaniowymi Katowice 25.04.2017 WYZWANIA W GOSPODARCE WYZWANIA W GOSPODARCE Wszyscy doskonale zdajemy sobie sprawę z potrzeby ciągłych zmian w systemie
Bardziej szczegółowoIDENTYFIKACJA TWORZYW SZTUCZNYCH LAB1
IDENTYFIKACJA TWORZYW SZTUCZNYCH LAB1 Tworzywa sztuczne ze względu na swoje właściwości znajdują szerokie zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu. Jedną z ich niekorzystnych cech jest bardzo długi czas
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO SCOPE OF ACCREDITATION FOR TESTING LABORATORY Nr/No AB 967
PCA ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO SCOPE OF ACCREDITATION FOR TESTING LABORATORY Nr/No AB 967 Zakres akredytacji Nr AB 967 Scope of accreditation No AB 967 wydany przez / issued by POLSKIE
Bardziej szczegółowoSTABILNOŚĆ TERMICZNA TWORZYW SZTUCZNYCH
KATERA TELGII PLIMERÓW IŻYIERIA PLIMERÓW LABRATRIUM: STABILŚĆ TERMIZA TWRZYW SZTUZY pracował: dr inż. T. Łazarewicz 1 1. WPRWAZEIE TERETYZE Temperatura w której rozpoczyna się rozkład związków stanowi
Bardziej szczegółowoTHESSLAGREEN. Wentylacja z odzyskiem ciepła. Kraków, 10 Października 2016
Wentylacja z odzyskiem ciepła Kraków, 10 Października 2016 Czym jest wentylacja? Usuwanie zanieczyszczeń powietrza z budynku Zapewnienie jakości powietrza w budynku Współczesny człowiek 90% życia spędza
Bardziej szczegółowoWpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie. Dr hab. n. med. Renata Złotkowska Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu
Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie. Dr hab. n. med. Renata Złotkowska Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu Czy zanieczyszczenie powietrza jest szkodliwe dla zdrowia i dlaczego?
Bardziej szczegółowo2.1. Charakterystyka badanego sorbentu oraz ekstrahentów
BADANIA PROCESU SORPCJI JONÓW ZŁOTA(III), PLATYNY(IV) I PALLADU(II) Z ROZTWORÓW CHLORKOWYCH ORAZ MIESZANINY JONÓW NA SORBENCIE DOWEX OPTIPORE L493 IMPREGNOWANYM CYANEXEM 31 Grzegorz Wójcik, Zbigniew Hubicki,
Bardziej szczegółowoPoli(estro-węglany) i poliuretany otrzymywane z surowców odnawialnych - pochodnych kwasu węglowego
Poli(estro-węglany) i poliuretany otrzymywane z surowców odnawialnych - pochodnych kwasu węglowego Dr. inż. Magdalena Mazurek-Budzyńska Promotor pracy: prof. dr hab. inż. Gabriel Rokicki Katedra Chemii
Bardziej szczegółowoEter pentabromobifenylowy
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2011, nr 1(67), s. 107 114 dr WIKTOR WESOŁOWSKI mgr inż. MAŁGORZATA KUCHARSKA dr JAN GROMIEC Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr med. Jerzego Nofera 91-348 Łódź
Bardziej szczegółowoTest diagnostyczny. Dorota Lewandowska, Lidia Wasyłyszyn, Anna Warchoł. Część A (0 5) Standard I
strona 1/9 Test diagnostyczny Dorota Lewandowska, Lidia Wasyłyszyn, Anna Warchoł Część A (0 5) Standard I 1. Przemianą chemiczną nie jest: A. mętnienie wody wapiennej B. odbarwianie wody bromowej C. dekantacja
Bardziej szczegółowo1 Węgle brunatny, kamienny i antracyt podstawowe kopaliny organiczne... 13
Spis treści Wstęp... 11 1 Węgle brunatny, kamienny i antracyt podstawowe kopaliny organiczne... 13 1.1. Geneza organicznej substancji węglowej złóż... 13 1.2. Pozostałe składniki złóż węgli brunatnych,
Bardziej szczegółowoRok akademicki: 2014/2015 Kod: MEI-2-308-EI-s Punkty ECTS: 3. Kierunek: Edukacja Techniczno Informatyczna Specjalność: Edukacja informatyczna
Nazwa modułu: Tworzywa sztuczne Rok akademicki: 2014/2015 Kod: MEI-2-308-EI-s Punkty ECTS: 3 Wydział: Inżynierii Metali i Informatyki Przemysłowej Kierunek: Edukacja Techniczno Informatyczna Specjalność:
Bardziej szczegółowoMikroplastiki w środowisku zagrożenia, źródła i losy
Mikroplastiki w środowisku zagrożenia, źródła i losy Alan Puckowski Uniwersytet Gdański, Wydział Chemii, Katedra Analizy Środowiska, ul. Wita Stwosza 63, 80-308 Gdańsk 15.VIII.2016 Gdańsk Wstęp - plastiki
Bardziej szczegółowo"Zagrożenia biologiczne w budynku" Autor: Bronisław Zyska. Rok wydania: Miejsce wydania: Warszawa
"Zagrożenia biologiczne w budynku" Autor: Bronisław Zyska Rok wydania: 1999 Miejsce wydania: Warszawa Wyczerpujący opis zagrożeń biologicznych w obiektach budowlanych i sposobów zapobiegania im. Książka
Bardziej szczegółowoPowering Creation. Grupa Azoty. Segment OXO innowacyjne produkty nowej generacji
Grupa Azoty Grupa Azoty to największa polska grupa chemiczna powstała w wyniku konsolidacji najważniejszych krajowych zakładów tej branży. Jej trzecim co do wielkości segmentem produktowym jest segment
Bardziej szczegółowoWdrażanie metod analizy środowiskowego ryzyka zdrowotnego do ustalania i przestrzegania normatywów środowiskowych
Program Wieloletni Wdrażanie metod analizy środowiskowego ryzyka zdrowotnego do ustalania i przestrzegania normatywów środowiskowych Etap II Przegląd wytycznych i zalecanych rozwiązań pod kątem wykorzystania
Bardziej szczegółowoWitamy URBAN - EXPOSURE
Seminarium Demonstracyjne, Katowice,14 Listopada 2005 r. Witamy URBAN - EXPOSURE Janina Fudała Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych (IETU) Agenda Powitanie Wprowadzenie do Urban - Exposure Zadania
Bardziej szczegółowoPoniżej prezentujemy opracowane wyniki pomiarów stężeń zanieczyszczeń, natomiast szczegółowe zestawienie danych zawiera załącznik nr 1.
Sprawozdanie z pomiarów jakości powietrza wykonanych w I półroczu 14 roku zgodnie z zawartymi porozumieniami pomiędzy Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska w Krakowie a gminami: Miasto Nowy Targ
Bardziej szczegółowoVI. Chemia opakowań i odzieży
VI. Chemia opakowań i odzieży VI-1. POKAZ: Badanie właściwości wybranych polimerów syntetycznych: poliestru (PET), polietylenu (PE), polichlorku winylu (PVC) polipropylenu (PP) i polistyrenu (PS) VI-2.
Bardziej szczegółowoPracownia Polimery i Biomateriały
Pracownia Polimery i Biomateriały INSTRUKCJA DO ĆWICZENIA Spalanie i termiczna degradacja polimerów Część II Opracowała dr Hanna Wilczura-Wachnik Uniwersytet Warszawski Wydział Chemii Zakład Dydaktyczny
Bardziej szczegółowoInstytut Ciężkiej Syntezy Organicznej Blachownia Zakład Procesów Jonitowych i Poliwęglanów
Platforma wymiany doświadczeń w zakresie komercjalizacji badań Warunki skutecznej komercjalizacji wyników badań na przykładzie wdrożeń w Zakładzie Procesów Jonitowych i Poliwęglanów ICSO Blachownia mgr
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA KONIEC GRUDNIA 2009 ROKU
CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA KONIEC GRUDNIA 2009 ROKU 1. SYTUACJA WŚRÓD PRACUJĄCYCH W SEKTORZE PRZEDSIĘBIORSTW W ŁODZI, NA KONIEC GRUDNIA 2009 ROKU. Liczba pracujących w sektorze przedsiębiorstw
Bardziej szczegółowoCo kupić, a co sprzedać :25:37
Co kupić, a co sprzedać 2015-06-10 16:25:37 2 Francja od lat jest największym europejskim eksporterem kosmetyków; wartość francuskiego eksportu szacuje się na prawie 4,5 mld euro. W III kw. 2013 r. nastąpiło
Bardziej szczegółowoOpis modułu kształcenia Technologia tworzyw sztucznych
Opis modułu kształcenia Technologia tworzyw sztucznych Nazwa podyplomowych Nazwa obszaru kształcenia, w zakresie którego są prowadzone studia podyplomowe Nazwa kierunku, z którym jest związany zakres podyplomowych
Bardziej szczegółowo"Jakość powietrza w typowej małopolskiej miejscowości: analiza na przykładzie Suchej Beskidzkiej" W imieniu Polskiego Alarmu Smogowego: Jakub Jędrak
"Jakość powietrza w typowej małopolskiej miejscowości: analiza na przykładzie Suchej Beskidzkiej" W imieniu Polskiego Alarmu Smogowego: Jakub Jędrak Kim jesteśmy? Polski Alarm Smogowy Kim jesteśmy: Polski
Bardziej szczegółowoKarta Techniczna Spectral UNDER 355 Dwuskładnikowy podkład akrylowy PRODUKTY POWIĄZANE. Spectral SOLV 855
UNDER 355 Dwuskładnikowy podkład akrylowy UNDER 355 PLAST 775 PLAST 825 EXTRA 755 EXTRA 745 PRODUKTY POWIĄZANE Podkład akrylowy szary Utwardzacz Rozcieńczalnik do wyrobów akrylowych standardowy, szybki,
Bardziej szczegółowoNadczynność tarczycy u kotów jest jedną z najczęstszych
Udział polibromowanych eterów difenylowych (PBDE) w rozwoju nadczynności tarczycy u kotów Olga Gójska-Zygner z Lecznicy Weterynaryjnej Teodor w Warszawie, Lecznicy Weterynaryjnej Morskie Oko w Warszawie
Bardziej szczegółowowww.itceco.pl Worki Filtracyjne Patrony Filtracyjne Maty Filtracyjne Filtry Kieszeniowe Filtry Absolutne Filtry Kasetowe Filtracja cieczy
Worki Filtracyjne Patrony Filtracyjne Maty Filtracyjne Filtry Kieszeniowe Filtry Absolutne Filtry Kasetowe Filtracja cieczy Szanowni Państwo W obecnych czasach ogromny nacisk kładziony jest na sprawy związane
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY KATEDRA TECHNOLOGII POLIMERÓW
POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY KATEDRA TECHNOLOGII POLIMERÓW PRZETWÓRSTWO TWORZYW SZTUCZNYCH I GUMY Lab 8. Wyznaczanie optimum wulkanizacji mieszanek kauczukowych na reometrze Monsanto oraz analiza
Bardziej szczegółowoZagrożenia naturalnymi źródłami promieniowania jonizującego w przemyśle wydobywczym. Praca zbiorowa pod redakcją Jana Skowronka
Zagrożenia naturalnymi źródłami promieniowania jonizującego w przemyśle wydobywczym Praca zbiorowa pod redakcją Jana Skowronka GŁÓWNY INSTYTUT GÓRNICTWA Katowice 2007 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE (J. SKOWRONEK)...
Bardziej szczegółowoRada Unii Europejskiej Bruksela, 12 listopada 2015 r. (OR. en)
Rada Unii Europejskiej Bruksela, 12 listopada 2015 r. (OR. en) 13998/15 ADD 1 CONSOM 190 MI 714 PISMO PRZEWODNIE Od: Komisja Europejska Data otrzymania: 29 października 2015 r. Do: Dotyczy: Sekretariat
Bardziej szczegółowoKarta Techniczna Spectral UNDER 00-RACE. Podkład aspartanowy czarny P5 PRODUKTY POWIĄZANE. Spectral PLAST 775 Spectral PLAST 825
Podkład aspartanowy Spectral H 6525 Spectral PLAST 775 Spectral PLAST 825 PRODUKTY POWIĄZANE Podkład aspartanowy biały P1 Podkład aspartanowy szary P3 Podkład aspartanowy czarny P5 Utwardzacz standardowy
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR
25.8.2010 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 223/29 ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR 757/2010 z dnia 24 sierpnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 850/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczące
Bardziej szczegółowoKolor i stan skupienia: czerwone ciało stałe. Analiza NMR: Zakład Chemii Organicznej, Wydział Chemii UMCS Strona 1
PREPARAT NR 22 HO OH ZnCl 2 (bezw.) HO O O FLUORESCEINA 180210 o C, 40 min COOH Stechiometria reakcji ZnCl 2 bezw. 1 ekwiwalent 2.5 ekwiwalenta 0.5 ekwiwalenta Dane do obliczeń Związek molowa (g/mol) Gęstość
Bardziej szczegółowouczeń opanował wszystkie wymagania podstawowe i ponadpodstawowe
1 Agnieszka Wróbel nauczyciel biologii i chemii Plan pracy dydaktycznej na chemii w klasach pierwszych w roku szkolnym 2015/2016 Poziom wymagań Ocena Opis wymagań podstawowe niedostateczna uczeń nie opanował
Bardziej szczegółowoKarta Techniczna Spectral UNDER 365 Dwuskładnikowy podkład akrylowy PRODUKTY POWIĄZANE. Spectral SOLV 855
Dwuskładnikowy podkład akrylowy PLAST 775 PLAST 825 PRODUKTY POWIĄZANE Podkład akrylowy biały P Podkład akrylowy szary P3 Podkład akrylowy czarny P5 Utwardzacz Rozcieńczalnik do wyrobów akrylowych standardowy,
Bardziej szczegółowoZawartość i sposoby usuwania rtęci z polskich węgli energetycznych. mgr inż. Michał Wichliński
Zawartość i sposoby usuwania rtęci z polskich węgli energetycznych mgr inż. Michał Wichliński Rtęć Rtęć występuje w skorupie ziemskiej w ilości 0,05 ppm, w małych ilościach można ją wykryć we wszystkich
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE na poszczególne oceny śródroczne i roczne. Z CHEMII W KLASIE III gimnazjum
WYMAGANIA EDUKACYJNE na poszczególne oceny śródroczne i roczne Z CHEMII W KLASIE III gimnazjum Program nauczania chemii w gimnazjum autorzy: Teresa Kulawik, Maria Litwin Program realizowany przy pomocy
Bardziej szczegółowoChemia środków ochrony roślin Katedra Analizy Środowiska. Instrukcja do ćwiczeń. Ćwiczenie 2
UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Chemia środków ochrony roślin Katedra Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń Ćwiczenie 2 Ekstrakcja pestycydów chloroorganicznych z gleby i opracowanie metody analizy
Bardziej szczegółowoDrewno. Zalety: Wady:
Drewno Drewno to naturalny surowiec w pełni odnawialny. Dzięki racjonalnej gospodarce leśnej w Polsce zwiększają się nie tylko zasoby drewna, lecz także powierzchnia lasów. łatwość w obróbce, lekkość i
Bardziej szczegółowo