Problematyka 27. Międzynarodowej Konferencji Naukowej nt. Wpływ innowacyjności na rozwój przedsiębiorstw i gospodarki w układach przestrzennych

Transkrypt

1 Problematyka 27. Międzynarodowej Konferencji Naukowej nt. Wpływ innowacyjności na rozwój przedsiębiorstw i gospodarki w układach przestrzennych

2 PEDAGOGICAL UNIVERSITY OF CRACOW INSTITUTE OF GEOGRAPHY DEPARTMENT OF ENTREPRENEURSHIP AND SPATIAL MANAGEMENT POLISH GEOGRAPHICAL SOCIETY COMMISSION OF INDUSTRIAL GEOGRAPHY Main Theme of 27 th International Scientific Conference on The Effect of Innovation on the Development of Enterprises and Economy in Spatial Systems edited by Zbigniew Zioło and Tomasz Rachwał CRACOW WARSAW 2011

3 UNIWERSYTET PEDAGOGICZNY im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie INSTYTUT GEOGRAFII ZAKŁAD PRZEDSIĘBIORCZOŚCI I GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ POLSKIE TOWARZYSTWO GEOGRAFICZNE KOMISJA GEOGRAFII PRZEMYSŁU Problematyka 27. Międzynarodowej Konferencji Naukowej nt. Wpływ innowacyjności na rozwój przedsiębiorstw i gospodarki w układach przestrzennych pod redakcją Zbigniewa Zioło i Tomasza Rachwała KRAKÓW WARSZAWA 2011

4 Redakcja techniczna: Krzysztof Wiedermann Współpraca redakcyjna: Agnieszka Brzosko-Sermak, Witold Wilczyński Publikacja dofinansowana przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego ISBN Zakład Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej Instytutu Geografii Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Komisja Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego Adres: ul. Podchorążych 2, Kraków Strona internetowa cyklu konferencji: Strona internetowa Prac Komisji Geografii Przemysłu PTG:

5 Wprowadzenie Współcześnie kształtujące się procesy rozwoju społecznego, gospodarczego i kulturowego związane są w głównym stopniu z intensywnością wdrażania innowacyjnych rozwiązań technologicznych, technicznych oraz nowych form zarządzania. Duże znaczenie w tym zakresie ma także określona polityka społeczno-ekonomiczna stwarzająca korzystne warunki dla pobudzania badań podstawowych, laboratoryjnych, prac wdrożeniowych, a następnie implementacji ich wyników do działalności produkcyjno-usługowej oraz podnoszenia sprawności funkcjonowania instytucji. Działania te są podstawą podnoszenia konkurencyjności oferowanych produktów i usług,a także zwiększania atrakcyjności różnej skali układów przestrzennych dla wygenerowania wewnętrznych i przyciągania zewnętrznych czynników rozwoju. Ważną rolę w tym zakresie odgrywa coraz precyzyjniejsze poznawanie roli procesów innowacyjnych w kształtowaniu podmiotów gospodarczych i instytucji oraz ich odzwierciedlenie w rozwoju gospodarki krajowej, regionalnej i lokalnej. Sprzyjają temu ogólne tendencje rozwoju cywilizacyjnego przejawiające się w przechodzeniu do informacyjnej fazy rozwoju, w której podstawową bazę ekonomiczną stanowi nauka. Procesy te wpływają na zachowania przedsiębiorstw przemysłowych i usługowych. Wykazują one coraz silniejsze tendencje do tworzenia sieci powiązań obejmujących stopniowo coraz rozleglejsze obszary rynkowe. Odzwierciedleniem ich są nasilające się procesy internacjonalizacji produkcji prowadzące do globalizacji i integracji europejskiej. Współcześnie na coraz większą złożoność tych procesów wpływa fakt pojawiania się w światowej przestrzeni obok Stanów Zjednoczonych, Unii Europejskiej i Japonii nowych biegunów wzrostu, które odgrywają coraz poważniejszą rolę w zakresie nasilania relacji konkurencyjnych: Chiny, Rosja, Indie, Brazylia i Afryka Południowa. Na tym tle należy przyjąć, że duże znaczenie mają studia nad tymi procesami w zakresie rozwijania innowacyjności podmiotów gospodarczych i instytucji oraz rozwoju związanych z nimi różnej skali układów przestrzennych od krajowego poprzez układy regionalne do układów lokalnych. Częściowa realizacja tego zadania znajduje swoje odbicie w zarysowanych streszczeniach wykonanych prac badawczych przez przedstawicieli krajowych i zagranicznych ośrodków akademickich podejmujących problematykę wpływu innowacyjności na rozwój przedsiębiorstw i gospodarki w układach przestrzennych. Prezentacji wyników tych badań poświęcona jest 27. Międzynarodowa Konferencja Naukowa nt. Wpływ innowacyjności na rozwój przedsiębiorstw i gospodarki w układach przestrzennych (Kraków, 5-6 grudnia 2011 r.) organizowana przez 5

6 Zakład Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej Instytutu Geografii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie przy współpracy Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego oraz Sekcji Gospodarki Przestrzennej Komisji Nauk Ekonomicznych PAN oddział w Krakowie. Zbigniew Zioło, Tomasz Rachwał Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie 6

7 Introduction Contemporary developments in the area of society, economy, and entire culture, are linked primarily to the intensity of innovative technologies implementation as well as to the introduction of new forms of governance. In this regard the social and economic policy which creates favorable conditions for stimulation of research is also of great importance. Thanks to adequate policies the results of scientific research are then implemented to production and service businesses to raise their efficiency. It seems to be a basis of raising the competitiveness of the offered products as well as of increasing the attractiveness of the different scales spatial systems, which became able to generate the internal factor of growth, and to attract the external ones. Important role in his respect plays an increasingly precise knowledge concerning the influence of innovation processes on the development of firms and institutions, as well as on the economic prosperity considered in national, regional and local scales. This processes are favored by the general trends of civilization manifested in the transition to an information phase of development, in which scientific research constitutes the primary economic base. These processes affect the behavior of industrial and services enterprises. They show increasingly strong tendency to build the networks which involve gradually greater and greater market areas. Their reflection are the growing internationalization of production processes leading to the globalization and European integration. Today, the increasing complexity of these processes is affected by the emergence of new poles of growth in the global space, next to the former ones: the United States, European Union and Japan. These poles of growth, namely China, Russia, India, Brazil, and South Africa, play an increasingly important role in the intensification of competitive relations. Against this background, it must be assumed that from the point of view of the development of the innovativeness of businesses it is important to study these processes of the development of related systems of different spatial scale from national through regional to local systems. Partial realization of this task is reflected in the summaries outlined the research work carried out by representatives of domestic and foreign academic centers, concerning the impact of innovation on businesses and economic development in spatial systems. The 27th International Scientific Conference on "The Effect of Innovation on the Development of Enterprises and Economy in Spatial Systems" (Cracow, 5-6 December 2011) is devoted to the presentation of these works. The Conference is organized by the Department of Entrepreneurship and Spatial Management, Institute of Geography, Pedagogical University of Cracow, in cooperation with the Commission 7

8 of Industrial Geography of Polish Geographical Society and the Spatial Management Section of the Economic Sciences Commission, the Kraków Branch of the Polish Academy of Sciences. Zbigniew Zioło, Tomasz Rachwał Pedagogical University of Cracow Tłumaczył / Translated by Witold Wilczyński 8

9 ALEXANDER ABAEV, IGOR DETS Russian Academy of Science, Irkutsk, Russia Development of communication infrastructure and migration processes With the rapid development of information technologies and their global distribution, it is important to study the possible interaction between the communications infrastructure and population, namely migration processes, i.e. the influence of the development of communications services on the population behavior. All the more the task of "keeping" the population in the Far East and Siberia holds one of the leading positions in the regional policy of Russia. Russian government realizes the importance of communication and hopes to use it for the sake of socio-economic development. The state attempts to improve the quality of medical care in remote territories, to supplement educational opportunities through distance learning, to expand the number of public services in electronic form i.e. to improve the quality of life in general and most importantly to equalize possibilities of residents in different areas with the use of communication technologies. This is particularly important because the existing inequality has a direct impact on another important problem of Russia - the depopulation of the Far East and Siberia. It is obvious that the changing vectors of communication development and demographic processes have various reasons, and the impact of information technology development on the consolidation of the population is inferior in relation to other factors. The population continues to concentrate in the major economic nodes with better career opportunities, much more diverse cultural spaces, and many other benefits which can not be compensated even by the relatively well-developed communication. So far communication infrastructure development and demographic trends are at very different stages of the cycle: widening expansion of various forms of communication networks goes along with the reduction of the population. It is possible however that after a period of time even remote areas will reach the point of "saturation" with communication technologies and the reduced population will show to be a factor of this. At this point of intersection demographic trends will become the limiting factor for the development of communications, after which the information network might begin to fall. 9

10 Perhaps the communication infrastructure development can affect "keeping" the population in the territories in the distant future, because communication is a factor in modern economic development, education, healthcare etc. However, the existing regional policy in Russia and plans of the state, as reflected in policies and programs of socio-economic development, has not provided us with an opportunity to expect rapid implementation of new benefits. 10

11 MICHAŁ APOLLO, MAREK ŻOŁĄDEK Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej, Kraków Airbus A380 innowacja w transporcie lotniczym Airbus A380 najnowsza konstrukcja międzynarodowego konsorcjum Airbusa z siedzibą w Blagnac (Francja) jest obecnie największym pasażerskim samolotem świata (powierzchnia użytkowa jest o ok. 49% większa niż w Boeingu ), a rozmiarami ustępuje tylko radzieckiemu sześciosilnikowemu samolotowi transportowemu An-225 z biura konstrukcyjnego Antonow. Przeznaczeniem i głównym powodem skonstruowania A380 była obsługa najbardziej zatłoczonych lotnisk świata, a tym samym zmniejszenie liczby maszyn obsługiwanych przez te porty, zachowując przy tym liczbę pasażerów. Konstruktorzy projektując A380 wzięli pod uwagę standardową wielkość miejsca postojowego na większości lotnisk świata (80m*80m) i idealnie wpisali w nie mierzący 73 m długości i 79,80 m szerokości samolot. Niestety nawet największe megalotniska spełniające funkcję węzła lotniczego (ang. hub-and-spoke model) musiały przejść gruntowna modernizację oraz rozbudować infrastrukturę przed przyjęciem A380. Nazywany popularnie superjumbo, A w zależności od konfiguracji może zabrać na pokład do 853 osób i pokonać bez międzylądowania odległość km. Przygotowywana jest kolejna wersja A380 model 900, który będzie mógł zabrać na pokład ok. 900 pasażerów. Do konstrukcji samolotu wykorzystano najnowocześniejsze i najlżejsze materiały takie jak aluminium i tworzywa kompozytowe (np. włókno szklane, kwarc, kevlar czy włókna węglowe). Przykładowo poszycie górnego kadłuba wykonano z kompozytów co zmniejszyło wagę całkowitą maszyny o ponad 800 kg. Maksymalne odchudzenie samolotu sprawiło, iż spalanie wynosi niespełna 3 litry paliwa na jednego pasażera na 100km, co jest o 12% lepszym wynikiem mniej niż największy konkurent Boeing 747. Do końca października 2011 Airbus dostarczył 60 samolotów do największych linii lotniczych i przyjął 236 zamówień. 27 października 2007 r. odbył się pierwszy lot komercyjny na trasie Singapur Sydney obsługiwany przez Singapore Airlines. Do października 2011 r. A380 spędził w powietrzu ok. 350 tys. godzin i przewiózł ponad 15 mln pasażerów. 11

12 NATALIA BATSUN Irkutsk State Technical University, Irkutsk, Russia Natural Resources Estimation as a Component of Greening Business The contradictions which exist between business and environmental safety are the result of the fact that economic activities are characterized usually by an irrational utilization of resources and high degree of environmental pollution. So, there is the need of some innovative strategies, including ecobusiness and ecomarketing. It is supposed that the companies, which have realized new possibilities of using environmental component of business and implemented them in their strategy before others, can get real advantages. As the experience shows, some enterprises started to reduce their negative influence on the environment. It can be ascertained that this is possible on condition that: the owners and managers of the business become more environmentally conscious and start to take into consideration the influence of their business and production on the nature; the legal regulations controlled by the government are in accordance with the environmental needs and are respected by the firms; there appear public groups which are important for the company, which begin to consider environmental compatibility of both the products and their manufacturing, usage and recycling in their decision-making as to purchase, investing etc.; that is, when environmentally responsible behaviors create distinct competitive advantages for business. It is obvious that if natural resources are involved in economic circulation they should be estimated, like the other goods. Necessity of the estimation of natural resources is caused by the need of the sustainable development which involve the exact account of the expenses and benefits, the adequate price and tax policies aimed at the more environmentally friendly economic behavior. There are different approaches to the resources estimation. The market methods take resources as an element of public welfare. To use them one should remember however that they provide only approximate value of natural resources. To increase accuracy of estimations, it is necessary to apply some particular methods. However even a rough estimation is better than nothing. 12

13 IVAN BLINOV Irkutsk State Transport University, Irkutsk, Russia The Problems of Regional Policy in Siberia The regional development of Siberia faces some difficulties nowadays and they are thought to be the result of historical development. According to American authors Clifford Gaddy and Fiona Hill ( The Siberian Curse ), as well as to some Russian scientists, such problems stem from the period of Soviet abusive colonization of Siberia, or even earlier from the period of monarchy. But it is essentially hard to realize the situation of Siberia from the perspective of Moscow or, moreover, from abroad. It is also difficult to imagine huge differences in territorial proportions, contrasts in Siberian regions, distances between cities. So it is not acceptable to use non-geographical, dot methods in solving regional problems of Siberia. In fact, the regional problems are very complicated and multilateral, and we should study them with an open mind. Development of Siberia, Eastern and Northern territories, was not something special in Soviet times. It was based on the whole big country development plans and strategic objectives. The structure of Soviet economy was formed in 1930s when Stalin established the absolute state property in production. So there was just industrial allocation fully controlled by various industry sector ministries acting like state-owned monopoly corporations. Simplified business planning for industrial allocation was based on one and the only criterion, economic efficiency. The allocation decisions were made taking into account the distribution of limited valuable resources in the country no matter how expensive it was to develop them. For example Norilsk metallurgy complex was built in the Extreme North. GULAG was not created up to Siberian resources. At least because the first large corrective labor camp was founded in Solovky in 1923 which is a Northern territory but it is still European North and there are no resources there. So we assume that the main purposes of GULAG were terror and repression. But GU- LAG did supply the government with a massive slave labor army. And that is why nobody paid attention to labor factor as well as to environment. Even the nature was considered to be state-owned and permitting to do anything with it. Today Russia is trapped in depression zone among some developing Asian and European countries. There were two major trends in the last years: the crisis of socialism and deindustrialization. The latter rushed on our country like an avalanche leaving just supermarkets behind. Modernization attempts cannot be 13

14 effective under strong corruption and they are not indeed. Moscow has become a congested area pulling people from towns facing more urban problems by the way. Siberian people feel as if they live in a colony. The crisis of socialism led to mass poverty. And so the government again faces eternal question of regional policy: to help regions or to help people directly. But the experience of 1990-s policy has shown clearly that no help at all decisions lead only to the dead end. The government now tries to improve the situation with the help of slight rising of wages and pensions but this causes just much more inflation. If some people want to live and work in severe climate, it is better to do anything to provide their wellbeing, if some people would like to move back they should get paid enough to make themselves comfortable in a new place with minimum of bureaucracy. Also it is effective to use rotational method for the territories with severe climate because short-term shift leads to higher productivity when the work must be done anyway. Ivan Pososhkov, an XVIII century economist, told that a country is rich only if rich people live there, but if the people are miserable, the country cannot be considered as rich. Russia needs clear regional policy to develop contemporary postindustrial economy and improve life quality for people. Our country does not need to be a kind of superpower any more; it just should be a nice place to be visited and inhabited by people who could look after their children growing healthy and safe. 14

15 IWONA BOGUSZYŃSKA Uniwersytet Wrocławski, Wrocław Innowacyjność polskich przedsiębiorstw na tle Unii Europejskiej i świata Polska gospodarka jest jedną z najszybciej rozwijających się w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Jednak pod względem innowacyjności wydaje się nie nadążać nawet za niektórymi państwami regionu, tym bardziej za średnią Unijną czy światową. W publikowanym przez Komisję Europejską raporcie European Innovation Scoreboard, gdzie za pomocą wskaźnika Summary Innovation Index porównuje innowacyjność gospodarczą państw członkowskich, Polska rokrocznie zajmuje odległe pozycje (w 2009 wartość tego wskaźnika dla Polski wynosiła: 0,32 przy średniej unijnej (EU27): 0,48 i przy najwyższej wartości dla lidera zestawienia- Szwajcarii: 0,69). W zestawieniu tym Polska została zaliczona do Umiarkowanych Innowatorów, trzeciej z czterech grup, wydzielonych na podstawie wartości wskaźnika. Do porównań państw z całego świata pod badanym względem służy wskaźnik Global Innovation Index. W zestawieniu tym Polska ogólnie zajęła 43. miejsce w 2011 roku (wobec 47 w roku poprzednim). W niektórych analizowanych płaszczyznach gospodarki i sposobu jej zarządzania Polska uzyskała zadowalająca ocenę np. ze względu na stabilność polityczną, niezbędną do dobrego klimatu gospodarczego, nasz kraj zajął 20. miejsce. Jednak już na przykład pod względem łatwości (w sensie czasochłonności i kosztów) założenia własnej działalności gospodarczej, Polska zajęła 83. miejsce (wyprzedzają ją pod tym względem Bangladesz czy Kirgistan), a pod względem wykorzystania wiedzy w biznesie: 93. miejsce. Dzięki analizie składowych tych wskaźników jesteśmy w stanie określić mocne i słabe strony polskiej gospodarki w zakresie zdolności do kreowania i przyjmowania innowacji. W drugiej części artykułu zostanie charakterystyka polskich przedsiębiorstw pod względem innowacyjności (w latach ), ze szczególnym uwzględnieniem przedsiębiorstw wysokiej techniki. Przeanalizowany zostanie także ich obecny stan i konkurencyjność. 15

16 MARTA BOGUŚ Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej, Kraków Zmiana struktury przestrzennej korporacji ponadnarodowej Google w latach Główną rolę w nasilających się procesach globalizacji odgrywają korporacje ponadnarodowe. W trwającej współcześnie fazie społeczeństwa informacyjnego jednym z podstawowych czynników rozwoju działalności gospodarczej są rozwijające sie intensywnie technologie informacyjne. Korporacje informatyczne szukają miejsc efektywnej lokalizacji. Najważniejsze znaczenie na wybór miejsc lokalizacji mają poziom rozwoju gospodarczego i technologicznego potencjalnych ośrodków oraz dostęp do zasobów kadry specjalistów. W pracy będziemy zmierzać do przedstawienia analizy zmiany struktury przestrzennej potencjału ekonomicznego korporacji ponadnarodowej Google lidera branży informatycznej. Od momentu założenia Google w roku 1998 nastąpił dynamiczny rozwój firmy, który przejawia się w dużej koncentracji kapitału i znaczącej pozycji w rankingu korporacji światowych. Główna siedziba korporacji mieści się w Mountain View w Kalifornii. Współcześnie korporacja posiada 77 oddziałów zlokalizowanych na terenie 44 krajów. Dominujące znaczenie ma 26 oddziałów znajdujących się w Europie, w tym 3 w Polsce oraz 23 odziały zlokalizowane w Ameryce Północnej, w tym 19 w Stanach Zjednoczonych. Potencjał ekonomiczny korporacji skupia sie w trzech regionach. W latach pod względem wartości przychodu dominowały oddziały zlokalizowane na terenie Stanów Zjednoczonych. Wartość ich przychodu wzrosła z 6,0 mld USD do 14,1 mld USD, tj. o 57,4%, a jej udział w ogólnej wartości zmniejszył się z 56,6% do 48,1%. Równocześnie nastąpił dynamiczny wzrost wartości przychodu oddziałów zlokalizowanych na terenie pozostałych krajów z 3,0 mld USD do 11,9 mld USD, tj. o 74,8%, a jej udział w ogólnej wartości zwiększył się z 28,3% do 40,6%. Podobne tendencje zaznaczają sie pod względem wartości aktywów. Wartość aktywów zgromadzonych przez oddziały zlokalizowane w Stanach Zjednoczonych w latach wzrosła z 7,3 mld USD do 14,0 mld USD, tj. o 45%, natomiast ich udział w ogólnej wartości aktywów korporacji zmniejszy się z 91,2% do 85,9%. Równocześnie wartość aktywów oddziałów znajdujących sie w innych krajach wzrosła z 0,7 mld USD do 2,3 mld USD, tj o 69,6%, a ich udział w ogóle wartości aktywów wzrósł z 8,8% do 16

17 14,1%. Zmiany te oznaczają zwiększanie się intensywności opanowywania przez korporację rynków światowych. W świetle przeprowadzonej analizy przemian struktury przestrzennej działalności korporacji Google zaznaczył się znaczny wzrost potencjału ekonomicznego zlokalizowanego po za obszarem Stanów Zjednoczonych. Wynika to z opanowania już rynków amerykańskich, a następnie poszukiwania nowych rynków w przestrzeni światowej. 17

18 PAWEŁ BREZDEŃ, WALDEMAR SPALLEK Uniwersytet Wrocławski, Wrocław Kondycja finansowa samorządu terytorialnego w Polsce Artykuł podejmuje problematykę sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem jej prawidłowości przestrzennych na przykładzie województwa dolnośląskiego. Współczesny rozwój gospodarki opartej na wiedzy polega na jej intensywnym wykorzystaniu skutkującym szybszym generowaniem postępu technicznoorganizacyjnego. Wykorzystywanie w gospodarce posiadanych zasobów wiedzy oraz tworzenie nowych wymaga współdziałania wielu uczestników procesu gospodarczego szczególnie tych odpowiedzialnych za kształtowanie odpowiedniej infrastruktury i tworzenie sprzyjających rozwojowi warunków instytucjonalnych. Stanowią one aktualnie uwarunkowania określające źródła endogenicznego rozwoju regionalnego opartego o wewnętrzny kapitał materialny i ludzki danej jednostki terytorialnej. Szczególną rolę w tym procesie odgrywają więc władze samorządowe wszystkich jego poziomów. Działania władz publicznych powinny być zatem skierowane na wsparcie aktywności lokalnych przedsiębiorców, rozwój badań i nauki oraz edukacji gdyż takie warunki sprzyjają powstawaniu innowacji w gospodarce. Wspieranie i tworzenie tych korzystnych uwarunkowań dla innowacji ze strony samorządu terytorialnego uzależnione jest jednak od jego dobrej kondycji finansowej. W artykule zaprezentowano główne zagadnienia dotyczące wyników operacyjnych samorządów i ich struktur dotyczących: dochodowości, wydatków inwestycyjnych, zadłużenia i deficytu budżetowego na podstawie wykonania budżetów w latach Przeprowadzone analizy dokonano w układzie wszystkich poziomów samorządu terytorialnego i jego poszczególnych typów. Powyższe parametry sytuacji finansowej zaprezentowano ponadto w układach lokalnych regionu dolnośląskiego z określeniem ich przestrzennego zróżnicowania i natężenia. Stały się one następnie podstawą do ujęcia konkurencyjności intraregionalnej województwa pod względem syntetycznego wskaźniki kondycji finansowej samorządu terytorialnego. Omawiane procesy dotyczące kondycji finansowej badanych jednostek w regionie zaprezentowano ponadto w odniesieniu do sytuacji ogólnokrajowej. 18

19 AGNIESZKA BRZOSKO-SERMAK Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej, Kraków Innowacyjność a endogeniczna działalność miast wschodniego pogranicza Polski Zainteresowanie miastami nadgranicznymi wschodniego pogranicza Polski jest przede wszystkim wynikiem chęci prześledzenia ich sytuacji społecznogospodarczej i uwarunkowań rozwoju miast o specyficznym, peryferyjnym położeniu w obrębie województw, które borykają się z wieloma problemami. Z drugiej strony są to ośrodki o ciekawym położeniu geopolitycznym, pełniące ważną rolę w międzynarodowych układach komunikacyjnych Wschód-Zachód. Opracowanie obejmuje Polskę północno-wschodnią i wschodnią, sąsiadującą poprzez granice państwowe z Federacją Rosyjską (Obwód Kaliningradzki), Litwą, Białorusią i Ukrainą. Szczegółowe badania i analizy zostały przeprowadzone dla 28 usytuowanych tam miast. Sytuacja badanych miast w ciągu ostatniej dekady kilkakrotnie ulegała zmianie. Dotyczyło to zarówno polityki Polski wobec jej wschodnich sąsiadów oraz kierunku i intensywności przepływu towarów i kapitału. W okresie pomyślnej koniunktury w pierwszej połowie lat 90. ubiegłego wieku kontakty transgraniczne przyniosły istotne korzyści dla miejscowości położonych przy przejściach granicznych i wzdłuż dróg prowadzących od nich do większych miast. Uszczelnienie granicy wschodniej, a następnie gospodarczy kryzys w Rosji przyczyniły się do poważnego zastoju aktywności polskich podmiotów gospodarczych w relacjach ze Wschodem. Endogeniczna działalność w miastach nadgranicznych, mogłaby dynamizować ich rozwój. Niestety w dużej części tych ośrodków nie jest ona aktywnie rozwijana, ani przez mieszkańców, ani władze lokalne. Zdecydowana większość badanych ośrodków ma opracowane strategie rozwoju, lub plany rozwoju lokalnego, lecz nie zawsze opisują one w rzetelny sposób sytuację miast. Jak wykazały badania, granica państwa ma silny, negatywny wpływ na rozwój znajdujących się w jej pobliżu ośrodków. Niestety nie wszystkie z badanych miast w strategiach rozwoju podkreślają swoje położenie jako czynnik oddziałujący na ich rozwój. Duża część postrzega pobliską granicę w charakterze szans rozwoju, co bez postawienia pewnych zastrzeżeń i zwrócenia uwagi na lokalne uwarunkowania jest według autorki nieadekwatne do panującej tam sytuacji społecznogospodarczej i świadczy to o bagatelizowaniu przez lokalne władze problemów 19

20 gospodarczych i demograficznych. Potwierdzeniem niewielkich starań władz lokalnych na rzecz zmiany sytuacji w miastach nadgranicznych jest mniejszy odsetek ośrodków, które otrzymały fundusze pomocowe, w stosunku do ogółu miast we wschodnich województwach Polski. Bardzo zróżnicowany obraz miast nadgranicznych ukazują badania odnoszące się do rozwoju społeczeństwa informacyjnego i wykorzystania Internetu zarówno przez mieszkańców, jak i władze lokalne. Wobec takiego obrazu endogenicznej działalności miast wschodniego pogranicza Polski zasadne wydaje się poszukiwanie działań o charakterze innowacyjnym mogących zdynamizować rozwój badanych ośrodków. Borykają się one bowiem z poważnymi trudnościami demograficznymi pozostając jednocześnie na gospodarczych peryferiach państwa. 20

21 TOMASZ TADEUSZ BRZOZOWSKI Wałbrzyska Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości w Wałbrzychu Wyższa Szkoła Technologii Teleinformatycznych w Świdnicy Innowacyjność czyli konieczność. O zależności między innowatyką a elastycznością w gospodarce Celem tekstu jest analiza i uchwycenie związków pomiędzy innowacyjnością a postulowaną w ekonomii i gospodarce elastycznością. Choć na pierwszy rzut oka wydaje się, że oba pojęcia są ze sobą luźno związane, ich wzajemne oddziaływanie rynkowe pokazuje ściślejszy związek. Elastyczność obrazuje stan gospodarki w drodze. Permanentny monitoring fluktuacyjnych zjawisk zachodzących w zglobalizowanej przestrzeni ekonomiczno-gospodarczej wymusza na podmiotach gospodarczych szybką i skuteczną reakcję, by mogły one, zmieniając się, dostosować kondycję własnej branży do płynnych potrzeb rynkowych. Im bardziej dokładnie sytuacja na rynku globalnym zostanie odczytana, tym precyzyjniej zostaną dobrane instrumenty o charakterze działań innowacyjnych, mające sprostać oczekiwaniom ze strony rynku, a także znacząco wpłynąć na zbudowanie przewagi konkurencyjnej. Innowatykę (łac. innovatio - odnowienie) traktuję jako dziedziną wiedzy, której głównym polem zainteresowania są wprowadzane przez człowieka nowe wartości bądź jakości wraz z prawidłami ich powstawania, jako efektem twórczego myślenia. Innowatyka jest tedy refleksją nad zastosowaniem i wykorzystaniem produktów kreatywnego myślenia, badającą ich najkorzystniejsze formy oraz skuteczność. Jest także wiedzą o rozmaitych metodach stymulacji ich tworzenia, sposobach testowania oraz optymalizacji warunków ich implementacji. Jest przede wszystkim działaniem, mającym na celu, o ile jest to wystarczające, przeorientowanie zastanej rzeczywistości lub zainicjowaniem całkiem nowych, nie występujących wcześniej rozwiązań. Innowacje jako działania praktyczne podmiotów gospodarczych przyczyniają się więc zarówno do wiedzy o charakterze diagnozującym, przez co należy rozumieć pogłębiony stan wiedzy dotyczący skutków wprowadzania innowacji w ich rozumieniu inkrementalnym oraz, co ważniejsze rodzą skutki prognostyczne, pozwalające na wzrost odporności pomiotu gospodarczego na zachodzące zmiany w przestrzeni gospodarczej w przyszłości. Efekty wprowadzania rozwiązań innowacyjnych, które mogą przebiegać liniowo lub skokowo są więc odpowiedzią na elastyczność jako czynnik charakteryzujący aktualną rzeczywi- 21