Prawo pracy, ZUS, podatki w 2016 roku

Transkrypt

1 Prawo pracy, ZUS, podatki w 2016 roku 10 zmian w przepisach Oskładkowanie umów zlecenia Limitowanie umów na czas określony Zmiany w urlopach rodzicielskich Nowa dokumentacja zasiłkowa Płatności zaległych składek Nowe zasady wystawiania ZUS ZLA Zwolnienia podatkowe dla pracodawców Płaca minimalna i wskaźniki płacowe Przechowywanie dokumentacji Zasiłki przedsiębiorców

2 NO W OŚ Ć Książka Prawo autorskie. Zmiany w 2015 i 2016 roku Jeśli chcesz wiedzieć, jak podpisać umowę o dzieło na prace twórcze, której nie podważy ZUS, co zmieni się w prawie autorskim, ta książka jest właśnie dla Ciebie. Pamiętaj, autorskie koszty uzyskania przychodów są częstym przedmiotem kontroli urzędów skarbowych. A zmiana przepisów prawa autorskiego spowoduje, że kontroli będzie jeszcze więcej. 68,25 W książce można przeczytać m.in.: Jakie nowe przepisy obowiązują od 1 sierpnia 2015 roku oraz od 2 stycznia 2016 r. w instytucjach kultury, a także w sektorze publicznym i w mediach Co zmieni się w prawie autorskim na potrzeby internetu Jak rozliczać tantiemy i współpracować z organizacjami zbiorowego zarządzania Jak rozliczać umowy z autorskimi kosztami uzyskania z ZUS i fiskusem ED AŻ Y W celu zakupu książki zapraszamy do kontaktu z naszym Centrum Obsługi Klienta: cok@wip.pl Ż W SP FACEBOOK.COM/WIEDZAIPRAKTYKA JU ORAZ RZ WIĘCEJ NA: FABRYKAWIEDZY.com

3 Prawo pracy, ZUS, podatki w 2016 roku 10 zmian w przepisach Oskładkowanie umów zlecenia Limitowanie umów na czas określony Zmiany w urlopach rodzicielskich Nowa dokumentacja zasiłkowa Płatności zaległych składek Nowe zasady wystawiania ZUS ZLA Zwolnienia podatkowe dla pracodawców Płaca minimalna i wskaźniki płacowe Przechowywanie dokumentacji Zasiłki przedsiębiorców

4 Prawo pracy, ZUS, podatki w 2016 roku Autor Elżbieta Młynarska-Wełpa Jarosława Warszawska Renata Majewska Aldona Salamon Andrzej Radzisław Kierownik grupy wydawniczej Agnieszka Konopacka-Kuramochi Wydawca Agnieszka Gorczyca Redaktor Renata Kajewska Korekta Monika Rychalska Anna Marecka Druk Miller Druk Skład i łamanie Triograf, Dariusz Kołacz Nakład: 300 egz. ISBN Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2016 Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. ul. Łotewska 9a, Warszawa, tel , faks , cok@wip.pl NIP: , KRS: Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, Wysokość kapitału zakładowego zł. Publikacja Prawo pracy, ZUS, podatki w 2016 roku została opracowana we współpracy z Wydawnictwem VNR Verlag für die Deutsche Wirtschaft AG z Niemiec. Prawo pracy, ZUS, podatki w 2016 roku chronione są prawem autorskim. Przedruk materiałów zamieszczonych w publikacji ZPrawo pracy, ZUS, podatki w 2016 roku oraz w innych dostępnych elementach subskrypcji bez zgody wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Publikacja Prawo pracy, ZUS, podatki w 2016 roku została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy i doświadczenia autorów oraz konsultantów. Zaproponowane w publikacji Prawo pracy, ZUS, podatki w 2016 roku oraz w innych dostępnych elementach subskrypcji wskazówki, porady i interpretacje nie mają charakteru porady prawnej. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Publikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji ZPrawo pracy, ZUS, podatki w 2016 roku lub w innych dostępnych elementach subskrypcji wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przykładów. Wydawca nie odpowiada za treść zamieszczonej reklamy; ma prawo odmówić zamieszczenia reklamy, jeżeli jej treść lub forma są sprzeczne z linią programową bądź charakterem publikacji oraz interesem Wydawnictwa Wiedza i Praktyka. Informacje o prenumeracie tel.: cok@wip.pl

5 Spis treści Wykaz aktów prawnych... 9 Kalendarium zmian dla pracodawców Rozdział 1. Zmiany w zasiłkach opiekuńczych...12 Prawo do zasiłku opiekuńczego Przypadek szczególny Okres otrzymywania zasiłku Kiedy nie przysługuje zasiłek Prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego Urlop macierzyński dla ojca dziecka Rozdział 2. Składki ZUS niepełnosprawnych przedsiębiorców Jak było do 30 września 2015 r Jak jest od 1 października 2015 r Obowiązują nowe wzory wniosków Wn-U-G i Wn-U-A Rozdział 3. Nowe ulgi w spłacie składek ZUS...21 Współfinansowanie składek przez płatnika i ubezpieczonego Dług wobec pracowników czy wobec ZUS Nawet upadłość firmy Nowe zasady mogą uratować zakład pracy Opłata prolongacyjna zrekompensuje opóźnienie Rozdział 4. Nowa metoda określania wymiaru zasiłków przedsiębiorców...25 Nowe zasady ustalania podstawy zasiłku Okres przejściowy korzystne rozwiązania dla przedsiębiorców Zwolnienie ze składki zdrowotnej Rozdział 5. Nowe zasady wystawiania zwolnień lekarskich Profil płatnika którzy pracodawcy muszą go założyć Forma zwolnień lekarskich Pomyłka w zaświadczeniu lekarskim Zwolnienie do płatnika zasiłków Wypłata zasiłku Profil informacyjny lekarza Okres przejściowy

6 Prawo pracy, ZUS, podatki w 2016 roku Rozdział 6. Zmiana minimalnego wynagrodzenia w 2016 roku Stawka za godzinę pracy w porze nocnej, czyli dodatek nocny Kwoty wolne od potrąceń Wysokość odpraw i odszkodowań Minimalna podstawa świadczeń chorobowych Przeliczenie podstawy urlopowej i ekwiwalentowej Świadczenia wypłacane pracownikom na przełomie roku przykłady liczbowe Rozdział 7. Zmiany w oskładkowaniu umów zlecenia Próg minimalnego wynagrodzenia Kontrole ZUS na wniosek płatnika Przy błędnym zgłoszeniu potrzebna korekta Wynagrodzenie członka zarządu spółki kapitałowej Podmiot określający wynagrodzenie Status składkowy wynagrodzenia Zlecenie plus stosunek pracy Dwie umowy cywilne równolegle Zlecenie plus działalność gospodarcza Opodatkowanie wynagrodzenia Koszty uzyskania przychodów Wysokość podatku Sposób obliczania zaliczki Pytania i odpowiedzi Jak prawidłowo naliczyć składki od umowy zlecenia trwającej na przełomie roku Umowa zlecenia na przełomie 2015 i 2016 roku Umowa zlecenia z przedsiębiorcą Jak płatnicy sprawdzą, czy w 2016 roku trzeba odprowadzać składki społeczne od umowy zlecenia Umowa zlecenia z odpłatnością określoną w sposób inny niż kwotowy Kilka umów zlecenia a obowiązek składkowy Preferencyjne składki ZUS Kilka umów zlecenia dla jednego zleceniobiorcy Rozdział 8. Nowe zwolnienia podatkowe Bez podatku dofinansowanie opieki nad dziećmi W koszty środki na utworzenie i prowadzenie form opieki nad dziećmi

7 Spis treści Rozdział 9. Zmiany w Ordynacji podatkowej Nowe zasady wydawania interpretacji podatkowych Pełnomocnictwo ogólne Informatyzacja w dokumentacji Rozdział 10. Zmiany w urlopach rodzicielskich Nowe brzmienie przepisów Urlop macierzyński zwany podstawowym Zmiany od 17 czerwca 2013 r Urlopy rodzicielskie niepracowników Rezygnacja pracownicy z urlopu macierzyńskiego po 14 tygodniach Przejęcie części urlopu macierzyńskiego Przerwanie przez pracownicę urlopu macierzyńskiego w razie swojej choroby i pobytu w szpitalu Urlop macierzyński w przypadku zgonu matki lub porzucenia przez nią dziecka Nowość pozostała część urlopu macierzyńskiego przysługuje także po nieubezpieczonej matce Nowość prawo pracownika do wykorzystania części urlopu macierzyńskiego, jeżeli matka dziecka podejmie zatrudnienie w 1. roku życia dziecka Niewielkie zmiany dotyczące pracownicy matki uprawnionej do 8 tygodni urlopu macierzyńskiego w razie zgonu dziecka Hospitalizacja dziecka czyli pracownica matka może przerwać urlop macierzyński, gdy dziecko jest w szpitalu Prawo pracownicy matki rezygnującej z wychowywania dziecka do 8 tygodni urlopu macierzyńskiego Dodatkowy urlop macierzyński zostanie włączony do urlopu rodzicielskiego zmiana od 2 stycznia 2016 r Dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego Urlop rodzicielski po nowelizacji połączony z dodatkowym urlopem macierzyńskim Urlop rodzicielski nadal jest udzielany w całości lub w częściach Pisemny wniosek pracownika Nowość proporcjonalne wydłużenie urlopu rodzicielskiego w przypadku łączenia go z wykonywaniem pracy Urlop ojcowski Urlop wychowawczy i obniżenie wymiaru czasu pracy przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego dni opieki nad dzieckiem do 14. roku życia

8 Prawo pracy, ZUS, podatki w 2016 roku Przepisy przejściowe związane z udzielaniem urlopów w zakresie rodzicielstwa Nowy rodzaj świadczenia świadczenie rodzicielskie Praca na urlopie rodzicielskim Praca na urlopie wydłuży ten urlop proporcjonalnie o wymiar etatu i okresu pracy Na wydłużonej części też będzie można pracować Rozdział 11. Zasiłki macierzyńskie od 1 stycznia 2016 r Wpływ na wysokość zasiłku macierzyńskiego równoczesnego korzystania z urlopu rodzicielskiego przez oboje rodziców Łączenie wykorzystywania urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy na nowych zasadach a podstawa zasiłkowa Zasiłek macierzyński przysługujący w razie śmierci matki albo porzucenia przez nią dziecka Zasiłek macierzyński w razie niezdolności matki dziecka do samodzielnej egzystencji Zasiłek macierzyński w razie pobytu matki w szpitalu Nowość zasiłek macierzyński przysługujący ojcu dziecka w związku z podjęciem zatrudnienia przez matkę, która wcześniej nie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu Zasiłek chorobowy za czas pobierania zasiłku macierzyńskiego Prawo do zasiłku macierzyńskiego z obu tytułów Zasiłek macierzyński a hospitalizacja dziecka Rozdział 12. Nowa dokumentacja zasiłkowa Wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego Rezygnacja matki z urlopu macierzyńskiego Wniosek o udzielenie części urlopu macierzyńskiego Rezygnacja matki z urlopu macierzyńskiego legitymującej się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji Wniosek o udzielenie części urlopu macierzyńskiego pracownikowi ojcu z powodu przerwania przez pracownicę przebywającą w szpitalu lub innym przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne (w tym sanatorium lub hospicjum) Wniosek o udzielenie części urlopu macierzyńskiego pracownikowi ojcu wychowującemu dziecko/dzieci albo pracownikowi innemu członkowi najbliższej rodziny z powodu zgonu pracownicy w czasie urlopu macierzyńskiego albo ubezpieczonej

9 Spis treści Wniosek o udzielenie części urlopu macierzyńskiego pracownikowi ojcu wychowującemu dziecko/dzieci albo pracownikowi innemu członkowi najbliższej rodziny w przypadku porzucenia dziecka/dzieci przez pracownicę w czasie urlopu macierzyńskiego Wniosek o udzielenie części urlopu macierzyńskiego pracownikowi ojcu wychowującemu dziecko/dzieci albo pracownikowi innemu członkowi najbliższej rodziny w przypadku zgonu matki dziecka nieobjętej ubezpieczeniem społecznym Wniosek o udzielenie części urlopu macierzyńskiego pracownikowi ojcu wychowującemu dziecko/dzieci albo pracownikowi innemu członkowi najbliższej rodziny w przypadku porzucenia dziecka/dzieci przez matkę dziecka nieobjętą ubezpieczeniem społecznym Wniosek o udzielenie części urlopu macierzyńskiego pracownikowi ojcu wychowującemu dziecko/dzieci albo pracownikowi innemu członkowi najbliższej rodziny w przypadku niemożności sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem/dziećmi Wniosek o udzielenie części urlopu macierzyńskiego pracownikowi ojcu wychowującemu dziecko/dzieci w przypadku podjęcia przez matkę dziecka nieposiadającą tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa Wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego (wniosek o całość urlopu składany przez matkę po porodzie) Wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego Wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego w częściach bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego Wniosek o udzielenie urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego Wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego przez rodziców adopcyjnych Wniosek w sprawie rezygnacji z urlopu rodzicielskiego Wniosek w sprawie rezygnacji z urlopu rodzicielskiego przez rodziców adopcyjnych Wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego pracownikowi ojcu wychowującemu dziecko Wniosek o łączenie przez pracownika korzystania z urlopu rodzicielskiego lub jego części z wykonywaniem pracy w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu

10 Prawo pracy, ZUS, podatki w 2016 roku Wniosek o udzielenie pełnego urlopu ojcowskiego Wniosek o udzielenie urlopu ojcowskiego w częściach Informacja w sprawie pdmowy dopuszczenia do pracy w czasie korzystania z urlopu rodzicielskiego Rozdział 13. Zmiany w umowach terminowych Dotąd tylko limit ilościowy, bez ograniczania długości Po zmianach można będzie zawrzeć aż 3 umowy Dodatkowy limit długości trwania umów W 4 przypadkach limity nie obowiązują W umowie o pracę potrzebny będzie dodatkowy zapis Umowa obecna, ale wypowiedziana po zmianach z nowymi okresami wypowiedzenia miesiące liczą się od wejścia w życie zmian, limit ilościowy nie Nie stosuje się limitu trzeba będzie uzupełnić zapisy Rozdział 14. Inne zmiany wprowadzone w 2016 roku Umowa o pracę rozszerzona o przyczynę uzasadniającą terminowe zatrudnienie Porządki w dokumentach związanych z urlopami dla rodziców Za niewykonywanie pracy na wypowiedzeniu wynagrodzenie jak za urlop Refundacja kosztów zatrudnienia osób do 30. roku życia Urlop na część dnia pracy tylko wyjątkowo Efekt zachęty także na,,starego pracownika niepełnosprawnego Zmiany w ZUS DRA od 1 stycznia 2016 r Projekt: 3 nowe okresy przechowywania dokumentów i nowy podział akt osobowych Projekt: Zmiany w praktykach absolwenckich

11 Wykaz aktów prawnych Kodeks pracy (kp) ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz ze zm.) Kodeks cywilny (kc) ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.) ustawa systemowa ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.) ustawa zasiłkowa ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 159 ze zm.) ustawa o PIT ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.) Ordynacja podatkowa ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.) ustawa emerytalna ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 748) ustawa o ZFŚS ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 111) ustawa wypadkowa ustawa z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz ze zm.) rozporządzenie składkowe rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz ze zm.) rozporządzenie o wynagrodzeniu rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. nr 62, poz. 289 ze zm.). ustawa o zwolnieniach grupowych ustawa z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (tekst. jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 192) rozporządzenie urlopowe rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14 ze zm.) 9

12 Kalendarium zmian dla pracodawców Data wejścia w życie 14 sierpnia 2015 r. 1 października 2015 r. 1 grudnia 2015 r. 1 stycznia 2016 r. 1 stycznia 2016 r. 1 stycznia 2016 r. Konsekwencje zmiany dla pracodawcy Więcej osób ma obecnie prawo do zasiłku opiekuńczego, np. ojciec dziecka, gdy matka ze względu na stan zdrowia nie może opiekować się dzieckiem Refundacja składek na ZUS nie przysługuje niepełnosprawnemu przedsiębiorcy, gdy opłacił on składki z opóźnieniem przekraczającym 14 dni Płatnicy składek mogą skorzystać z odroczenia terminu płatności lub rozłożenia na raty całej zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, w tym również w części finansowanej przez ubezpieczonego Nowa metoda określania podstawy wymiary zasiłków przedsiębiorców, gdy niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy i pełnego miesiąca ubezpieczenia Nowe zasady wystawiania zwolnień lekarskich forma papierowa zostanie zastąpiona formą elektroniczną. Płatnik będzie automatycznie informowany o chorobie pracownika Podwyższenie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę do zł pracodawca więcej zapłaci za świadczenia przysługujące pracownikowi Nazwa aktu prawnego Ustawa z 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1066). Ustawa z 6 lutego 2015 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 493). Ustawa z 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2015 r. poz. 689). Art. 1 pkt 8 12, art. 26 ustawy z 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1066). Art. 24 ustawy z 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1066). Rozporządzenie Rady Ministrów z 11 wrzesnia 2015 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2016 roku (Dz.U. z 2015 r. poz. 1385) 10

13 Kalendarium zmian dla pracodawców Data wejścia w życie 1 stycznia 2016 r. 1 stycznia 2016 r. 1 stycznia 2016 r. 2 stycznia 2016 r. 1 stycznia 2016 r. 22 lutego 2016 r. Konsekwencje zmiany dla pracodawcy Zmiany w oskładkowaniu zleceń o konieczności rozliczeń z ZUS będzie decydować to, czy zleceniobiorca z racji wykonywania umów zlecenia zarobi co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę Dofinansowanie do czesnego za żłobek lub przedszkole dziecka pracownika ze środków obrotowych pracodawcy korzysta ze zwolnienia podatkowego O interpretację podatkową będzie mogła wystąpić grupa podatników, wprowadza się trzy stawki odsetek za zwłokę Aż 6 zmian w urlopach rodzicielskich mają one umożliwić rodzicom dzielenie się uprawnieniami związanymi z opieką nad dzieckiem Nowa dokumentacja zasiłkowa w związku z nowymi urlopami rodzicielskimi pracodawca otrzyma wnioski na nowych drukach Zmiany w umowach terminowych dotyczące przede wszystkim limitowania terminowych umów o pracę Nazwa aktu prawnego Ustawa z 23 października 2014 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r. poz. 1831). Ustawa z 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1296). Ustawa z 10 września 2015 r. o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1649). Ustawa z 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1220). Rozporządzenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 8 grudnia 2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków (Dz.U. z 2015 r. poz. 2205). Ustawa z 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1220). 11

14 Rozdział 1. Zmiany w zasiłkach opiekuńczych Od 14 sierpnia 2015 r. został rozszerzony krąg osób uznawanych za członków rodziny. Obecnie za członka rodziny uważa się także osobę niepozostającą z ubezpieczonym w związku małżeńskim, ale będącą rodzicem jego dziecka jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym. Od kilku miesięcy zleceniobiorca może skorzystać z zasiłku opiekuńczego nie tylko z powodu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem tak jak to było wcześniej, ale także z zasiłku związanego z koniecznością sprawowania osobistej opieki nad matką dziecka niebędącą współmałżonką tego zleceniobiorcy, tylko rodzicem jego dziecka. Krąg członków rodziny w rozumieniu ustawy zasiłkowej został rozszerzony także o ojczyma i macochę. Tym samym potencjalnie więcej osób będzie uprawnionych do zasiłku opiekuńczego. Prawo do zasiłku opiekuńczego Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu w związku z brakiem możliwości wykonywania pracy z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad dziećmi, a także innymi członkami rodziny. Prawo do zasiłku opiekuńczego mają osoby podlegające ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo i dobrowolnie od 1. dnia podlegania temu ubezpieczeniu, czyli zasiłek opiekuńczy przysługuje bez okresu wyczekiwania (oczekiwania). Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zarówno matce, jak i ojcu dziecka, a także na opiekę nad innymi członkami rodziny. Jednak zasiłek opiekuńczy za dany okres opieki nad dzieckiem wypłaca się tylko jednemu z rodziców, tj. temu, który wystąpił z wnioskiem o jego wypłatę, a przy opiece nad członkiem rodziny tylko temu ubezpieczonemu, który jako pierwszy w ramach limitu sprawuje opiekę nad tym członkiem rodziny. Zasiłek opiekuńczy przysługuje w przypadku konieczności osobistego sprawowania opieki nad: zdrowym dzieckiem do lat 8 w ściśle określonych w przepisach sytuacjach, 12

15 Rozdział 1. Zmiany w zasiłkach opiekuńczych chorym dzieckiem do 14 lat, innym chorym członkiem rodziny. Prawo do zasiłku opiekuńczego w przypadku sprawowania opieki nad zdrowym dzieckiem do 8 lat Okoliczność Nieprzewidziane zamknięcie: żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza Choroba niani, z którą rodzicie dziecka podpisali umowę uaktywniającą Choroba dziennego opiekuna sprawującego opiekę nad dzieckiem Poród lub choroba rodzica dziecka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwiły temu rodzicowi sprawowanie opieki nad dzieckiem, albo pobyt rodzica dziecka ubezpieczonego stale opiekującego się dzieckiem w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej. Według wcześniejszych przepisów prawo do zasiłku opiekuńczego przysługiwało tylko współmałżonkowi. Opis Jeżeli ubezpieczony, którego dziecko uczęszcza do placówki, zostanie powiadomiony o jej zamknięciu w terminie krótszym niż 7 dni, można wówczas uznać, że nastąpiło nieprzewidziane zamknięcie placówki. Przyczyną zamknięcia placówki może być np. awaria ogrzewania czy kanalizacji uniemożliwiająca jej funkcjonowanie. Prawo do zasiłku opiekuńczego mają również rodzice dziecka z powodu choroby niani, z którą zawarli umowę uaktywniającą na podstawie art. 50 ustawy z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3. Dziennym opiekunem jest osoba fizyczna sprawująca opiekę nad dzieckiem w wieku od ukończenia 20. tygodnia życia, zatrudniana przez gminy, osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej na podstawie umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Za rodzica stale opiekującego się dzieckiem uważamy osobę niezatrudnioną lub przebywającą na urlopie wychowawczym. Zasiłek z tego tytułu przysługuje również rodzicom dziecka niepozostającym w formalnym związku małżeńskim, lecz prowadzącym wspólne gospodarstwo domowe (w tzw. konkubinacie). 13

16 Prawo pracy, ZUS, podatki w 2016 roku Przypadek szczególny Jeżeli oboje rodzice są zatrudnieni, to każdy z nich może wystąpić z wnioskiem o wypłatę zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad chorym dzieckiem. Zasiłek jest wówczas wypłacany za dni sprawowania tej opieki. Jest to jeden z nielicznych przypadków, gdy pracodawca otrzymuje zwolnienie lekarskie, np. na cały tydzień od poniedziałku do piątku, a zasiłek opiekuńczy będzie wypłacał tylko za dni wskazane w oświadczeniu ZUS Z-15, czyli odpowiednio poniedziałek, wtorek i piątek, gdy w środę i czwartek pracownik będzie świadczył pracę, gdyż inny członek rodziny będzie sprawował opiekę nad chorym dzieckiem. WAŻNE W sytuacji gdy oboje rodzice są zatrudnieni na różnych zmianach, każdego z nich uważa się za osobę stale opiekującą się dzieckiem. Jeśli rodzice dziecka są zatrudnieni, ale jedno z nich pracuje tylko w systemie pracy zmianowej, zasiłek opiekuńczy przysługuje jedynie za dni, w których dziecko pozostawałoby bez opieki wskutek choroby, porodu lub pobytu w szpitalu drugiego rodzica. W tym przypadku prawo do zasiłku opiekuńczego należy rozpatrywać zawsze indywidualnie, porównując godziny pracy rodziców przypadające na okres choroby dziecka. Od 14 sierpnia 2015 r. za członków rodziny, nad którymi ubezpieczony może sprawować opiekę uprawniającą go do uzyskania prawa do zasiłku opiekuńczego, uważa się: małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki (nowe brzmienie ust. 2 w art. 32 ustawy zasiłkowej). Warunek uważa się za spełniony, gdy pracownik pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym tylko przez okres choroby, zgodnie z jego oświadczeniem w druku ZUS Z-15. Natomiast za dzieci, nad którymi opieka uprawnia do wypłaty zasiłku, uważa się, oprócz dzieci własnych, dzieci małżonka i przysposobionych, także dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie (dotychczas były to dzieci obce przyjęte na wychowanie i utrzymanie). Okres otrzymywania zasiłku Nic się nie zmieniło, jeśli chodzi o okres, za który osobie ubezpieczonej przysługuje zasiłek opiekuńczy. Nadal jest to okres nie dłuższy niż: 14

17 Rozdział 1. Zmiany w zasiłkach opiekuńczych 60 dni w roku kalendarzowym jeżeli opieka sprawowana jest nad zdrowym dzieckiem do ukończenia 8 lat lub chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat, 14 dni w roku kalendarzowym jeżeli opieka sprawowana jest nad innymi członkami rodziny (w tym nad chorymi dziećmi w wieku powyżej 14 lat). Zasiłek przysługuje osobie ubezpieczonej przez łączny okres wypłaty zasiłku z tytułu sprawowania opieki nad dziećmi i innymi członkami rodziny oraz bez względu na liczbę dzieci i innych członków rodziny wymagających opieki, nie dłużej jednak niż przez okres 60 dni w danym roku kalendarzowym, w tym 14 dni z tytułu opieki nad dziećmi w wieku powyżej 14 lat oraz innymi członkami rodziny. WAŻNE Do limitu wypłaty zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku powyżej 14 lat nie wlicza się dni zasiłku opiekuńczego wypłaconego na dziecko w danym roku kalendarzowym przed ukończeniem przez nie 14. roku życia. Kiedy nie przysługuje zasiłek Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym mogący zapewnić opiekę dziecku lub innemu choremu członkowi rodziny. Przepis ten nie ma zastosowania w sytuacji, gdy jest sprawowana opieka nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat. W tym przypadku zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu nawet wtedy, gdy w gospodarstwie domowym pozostają inne osoby, które mogą zapewnić opiekę choremu dziecku. Za domownika mogącego zapewnić opiekę nie uważa się: osoby całkowicie niezdolnej do pracy, osoby chorej, osoby prowadzącej gospodarstwo rolne, pracownika odpoczywającego po pracy na nocnej zmianie, osoby prowadzącej działalność pozarolniczą, która nie może regulować swojego czasu pracy w sposób dowolny (ma ustalone godziny pracy), osoby niezobowiązanej do sprawowania opieki na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli odmawia ona sprawowania opieki. 15

18 Prawo pracy, ZUS, podatki w 2016 roku Nie uległy zmianie przepisy, w sytuacji gdy zasiłek opiekuńczy nie przysługuje ubezpieczonemu. Dzieje się tak wówczas, gdy ubezpieczony: zachowuje prawo do wynagrodzenia na podstawie przepisów szczególnych, przebywa na urlopie bezpłatnym lub urlopie wychowawczym, przebywa na zwolnieniu lekarskim (przedłożył druk ZUS ZLA wraz z oświadczeniem ZUS Z-15) i w czasie tego zwolnienia wykonuje pracę zarobkową albo wykorzystuje zwolnienie niezgodnie z jego celem, co jest stwierdzone w trakcie kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy przeprowadzanej przez płatnika zasiłku. Prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego Od 14 sierpnia 2015 r. zmianie uległ również przepis dotyczący prawa do dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Do takiego zasiłku opiekuńczego w wymiarze do 8 tygodni został uprawniony ubezpieczony ojciec dziecka korzystający z częściowego urlopu macierzyńskiego, z którego wcześniej zrezygnowała matka dziecka pracownica matka dziecka legitymująca się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, której stan zdrowia uniemożliwia sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. Oznacza to, że dodatkowy zasiłek przysługuje już nie tylko w razie przejęcia przez ojca opieki nad dzieckiem z powodu hospitalizacji pracownicy matki, ale również ze względu na jej sytuację zdrowotną (nowe brzmienie art. 32a ustawy zasiłkowej). Zasiłek opiekuńczy przysługuje ojcu w takim przypadku pod warunkiem przerwania zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje w wymiarze do 8 tygodni, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 8 tygodni życia. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy może przysługiwać także innemu członkowi najbliższej rodziny, jeżeli przerwie on pracę lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. PRZYKŁAD Zleceniobiorca przystąpił od 1 czerwca 2015 r. do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Jako rodzic dziecka w wieku 7 lat ma prawo korzystać z zasiłku opiekuńczego, gdy matka jego dziecka pracuje na podstawie stosunku pracy i nie może z uwagi na obowiązki służbowe sprawować opieki nad dzieckiem (z powodu częstych wyjazdów służbowych), a on nie jest jej mężem, tylko żyją w konkubinacie. 16

19 Urlop macierzyński dla ojca dziecka Rozdział 1. Zmiany w zasiłkach opiekuńczych Pracownik ojciec może obecnie przejąć część urlopu macierzyńskiego niewykorzystaną przez pracownicę, która porzuciła dziecko lub legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, a stan jej zdrowia uniemożliwia sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem po wykorzystaniu przez pracownicę 8 tygodni tego urlopu po porodzie. Podobnie jak dotychczas, pracownik może przejąć niewykorzystaną część urlopu macierzyńskiego w razie zgonu pracownicy matki dziecka. Prawo do skorzystania z urlopu macierzyńskiego (oraz dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego) lub z niewykorzystanej jego części w wymienionych sytuacjach pracownik ojciec będzie miał także w przypadku, gdy matka dziecka nie była ubezpieczona. Jeśli zatem nieubezpieczona matka dziecka: umrze lub porzuci dziecko, lub posiada orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji i stan jej zdrowia uniemożliwia jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, pracownik ojciec ma prawo do urlopów z tytułu rodzicielstwa na warunkach i w okresie, w którym z tych urlopów mogłaby korzystać matka dziecka będąca pracownicą. To bardzo istotna zmiana, ponieważ wcześniej urlopy macierzyńskie i rodzicielskie przysługujące pracownikowi ojcu były pochodną urlopu macierzyńskiego pracownicy matki. Podstawa prawna Art. 2 ustawy z 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1066). Art. 17, art ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 159 ze zm.). Art. 1 pkt 5 i pkt 6 ustawy z 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1066). Art. 166 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz ze zm.). Art. 166 ustawy z 4 lutego 2011 r. o opiece nad chorym dzieckiem do lat 3 (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz ze zm.). 17

20 Rozdział 2. Składki ZUS niepełnosprawnych przedsiębiorców Niepełnosprawni przedsiębiorcy nie muszą się już obawiać, że przez niewielkie przekroczenie terminu płatności składek do ZUS utracą przyznaną im z PFRON refundację. Takie, korzystne dla nich, rozwiązanie wprowadzono z dniem 1 października. Jak było do 30 września 2015 r. Osoby niepełnosprawne prowadzące działalność gospodarczą mogą otrzymać z PFRON refundację składek na ubezpieczenia społeczne. Do tej pory warunkiem refundacji składek było terminowe ich opłacanie w całości, a nawet krótkie przekroczenie terminu pozbawiało możliwości jej otrzymania. Jak jest od 1 października 2015 r. Od 1 października 2015 r. refundacja składek na ZUS nie przysługuje niepełnosprawnemu przedsiębiorcy, gdy opłacił on składki z opóźnieniem przekraczającym 14 dni. Analogiczne rozwiązanie przewidziane zostało dla niepełnosprawnych rolników oraz rolników zobowiązanych do opłacania składek na KRUS za niepełnosprawnego domownika. Przypomnijmy, że wypłacana ze środków PFRON refundacja przysługuje maksymalnie do wysokości składek od podstawy stanowiącej zadeklarowaną kwotę nie wyższą niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (lub 30% minimalnego wynagrodzenia w przypadku osób podejmujących prowadzenie działalności po raz pierwszy). 18

21 Refundacja składek ZUS Rozdział 2. Składki ZUS niepełnosprawnych przedsiębiorców Stopień niepełnosprawności przedsiębiorcy znaczny umiarkowany lekki Wysokość refundacji 100% kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe 60% kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe 30% kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe Nowe wzory wniosków Wn-U-G i Wn-U-A Od 1 października 2015 r. osoby niepełnosprawne prowadzące swoje firmy składają wniosek o refundację na nowych wzorach. WAŻNE Zmiana wynika z obowiązujących od 1 października br. nowych zasad refundacji składek za te osoby, w sytuacji gdy nastąpi opóźnienie w płatności składek. Rozporządzenie wprowadziło nowe wzory wniosków o refundację składek na ubezpieczenia społeczne dla: osób niepełnosprawnych wykonujących działalność gospodarczą oraz dla niepełnosprawnych rolników lub rolników zobowiązanych do opłacania składek za niepełnosprawnego domownika, które należy składać ubiegając się o refundacje od dnia 1 października 2015 r. (dotyczy to także korekt za okresy wcześniejsze). W przypadku formularza WN-U-G pojawiły się dwa nowe obowiązkowe pola: poz. 44 Termin do opłacenia składek i poz. 45 Data opłacenia składek. Z kolei na formularzu WN-U-A pojawiło się nowe obowiązkowe pole poz. 35 Data opłacenia składek. Zmianie uległ termin złożenia wniosku Wn-U-A przez niepełnosprawnych rolników lub rolników zobowiązanych do opłacania składek za niepełnosprawnego domownika. Został on wyznaczony do ostatniego dnia miesiąca następują- 19

22 Prawo pracy, ZUS, podatki w 2016 roku cego po miesiącu, w którym upłynął termin dokonania zapłaty składek za dany kwartał. Podstawa prawna Art. 25a ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm.). Ustawa z 6 lutego 2015 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 493). Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 9 stycznia 2009 r. w sprawie refundacji składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 690 ze zm.). 20

23 Rozdział 3. Nowe ulgi w spłacie składek ZUS Płatnicy składek będą mogli wnioskować o odroczenie terminu płatności należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne oraz rozłożenie należności na raty także tych finansowanych przez ubezpieczonego. Umożliwia to nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z 9 kwietnia, która wchodzi w życie 1 grudnia 2015 r. Do 30 listopada 2015 r. ZUS ze względów gospodarczych lub innych przyczyn zasługujących na uwzględnienie mógł na wniosek dłużnika odroczyć termin płatności należności z tytułu składek oraz rozłożyć należność na raty, uwzględniając możliwości płatnicze dłużnika oraz stan finansów ubezpieczeń społecznych. Ta ulga mogła jednak dotyczyć wyłącznie składek, które są finansowane ze środków płatnika. Oznacza to, że ZUS mógł rozłożyć na raty całość zadłużenia, tylko w przypadku gdy dotyczyło ono osoby prowadzącej działalność gospodarczą i składek płaconych na jej ubezpieczenie. Inaczej było, gdy to zadłużenie dotyczyło także składek należnych za pracowników i zleceniobiorców. Współfinansowanie składek przez płatnika i ubezpieczonego Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych określa zasadę tzw. współfinansowania składek. Składka na ubezpieczenie emerytalne wynosząca 19,52% podstawy wymiaru jest finansowana w połowie (czyli po 9,76%) przez płatnika i ubezpieczonego. Składka na ubezpieczenia rentowe wynosi 8%, z czego 6,5% finansuje płatnik, a 1,5% ubezpieczony. Składka chorobowa (2,45%) jest w całości finansowana ze środków ubezpieczonego, a składka wypadkowa (która jest zróżnicowana i zależy od liczby osób zgłaszanych do ubezpieczenia wypadkowego oraz od rodzaju prowadzonej działalności) jest w całości finansowana przez płatnika. Na przykład płatnik zgłaszający do 9 ubezpieczonych opłaca ją w wysokości 1,80%. 21

24 Prawo pracy, ZUS, podatki w 2016 roku Łącznie składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków ubezpieczonego wynoszą 13,71%. Ze środków ubezpieczonego jest finansowana także składka na ubezpieczenie zdrowotne, z tym że w wysokości 7,75% podstawy wymiaru jest odliczana od zaliczki na podatek. Składki na ubezpieczenia finansowane przez płatnika to 18,06% (przy uwzględnieniu składki wypadkowej w wysokości 1,80%). Dodatkowo płatnik finansuje także składkę na Fundusz Pracy (2,45%) i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (0,10%). Łącznie co miesiąc z własnych środków obciążony jest składkami w wysokości 20% wypłacanych wynagrodzeń. Ustawodawca uznał, że składki w części finansowanej ze środków ubezpieczonego są jego środkami, a płatnik tylko pośredniczy w ich przekazaniu do ZUS. Dlatego środki te muszą być zawsze opłacone i ZUS nie miał możliwości udzielenia płatnikowi ulgi w tym zakresie. Nawet trudności z uregulowaniem zobowiązań spowodowane przyczynami obiektywnymi nie dawały innych możliwości. Dług wobec pracowników czy wobec ZUS W wielu przypadkach trudności z wywiązaniem się przez płatnika z ciążących na nim zobowiązań wobec ZUS były spowodowane upadłością kooperantów. Mogło to zachwiać płynnością finansową firmy. Płatnik stawał więc przed wyborem, czy wypłacać pracownikom całe należne im wynagrodzenie i jednocześnie nie odprowadzać składek na ubezpieczenia społeczne, czy też wypłacić wynagrodzenie odpowiednio niższe i od niego opłacić składki. Praktyka pokazuje, że najczęściej wybierane było to pierwsze rozwiązanie, co z kolei powodowało, że powstawało zadłużenie w ZUS. Nawet upadłość firmy Płatnik mający zadłużenie w ZUS nie może otrzymać zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek. To z kolei oznacza wyeliminowanie go z rynku zamówień publicznych. W skrajnych przypadkach taka sytuacja mogła doprowadzić nawet do upadłości firmy. Rozwiązanie, które miało chronić ubezpieczonych (i ich składki), mogło obrócić się przeciwko nim. 22