WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I PRAWA W BIELSKU-BIAŁEJ PRACA DYPLOMOWA

Transkrypt

1 WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I PRAWA W BIELSKU-BIAŁEJ STUDIA PODYPLOMOWE: MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej PRACA DYPLOMOWA Przystąpienie do strefy euro - nadzieje i obawy społeczeństwa polskiego Autor: Marcin Włodarski Teresa Parchańska Promotor: prof. nadzw. dr hab. inż. Jacek Binda Bielsko-Biała, rok

2 Spis treści Wstęp... 3 Rozdział I... 5 Geneza i historia euro... 5 Rozdział II... 8 Nastroje społeczne wokół strefy euro Ocena strefy euro przez społeczeństwo polskie w latach Nadzieje i obawy społeczeństwa polskiego Rozdział III Szanse i korzyści z wprowadzenia waluty euro w Polsce Szanse dla obywateli oraz podmiotów gospodarczych Obniżka stóp procentowych Spadek ryzyka kursowego oraz kosztów transakcyjnych Rozdział IV Negatywne strony oraz koszty wprowadzenia waluty euro w Polsce Ryzyko wzrostu cen Utrata autonomicznej niezależności polityki pieniężnej poprzez przejęcie przez EBC Utrata międzynarodowej konkurencyjności polskiej gospodarki Zakończenie Bibliografia Tabele Rysunki

3 Wstęp W pracy przedstawiono wady oraz zalety chęci wprowadzenie na rynek polski waluty Euro. Aktualnie na rynku światowym waluty są wartościowane na poziomie wyników oraz składników danego kraju, sytuacji finansowej w danym państwie, PKB oraz uwarunkowań gospodarczych. Wskazać można barierę przyjęcie przez Polskę środka płatniczego euro. Budzić może wiele kontrowersji. Dalszy rozwój gospodarczy Polski oraz rozwój Europy oparty jest na wspólnej walucie euro. Przystąpienie Polski do strefy euro wiąże się ze spełnieniem wielu kryteriów. Nasz kraj jest już prawie 12 lat członkiem Unii Europejskiej i jak dotąd nie udało się nam zrealizować wymagań stawianych przez Unię Europejską. Wyróżniamy kryteria konwergencji nominalnej jak również konwergencji prawnej, które bardzo szczegółowo określają czy dane Państwo jest gotowe do przyjęcia wspólnej waluty Euro. W skład pierwszego kryterium wchodzi stabilność cen, sytuacja finansów publicznych, stopy procentowej oraz kursu walutowego. Kryterium konwergencji prawnej, polega natomiast na zgodności ustawodawstwa krajowego z unijnym. Celem pracy jest przedstawienie korzyści oraz zagrożeń przyjęcia przez Polskę wspólnej waluty Euro bazując na dostępnych analizach i opracowaniach. Tzn. czy nam się to opłaca, jak wyglądała sytuacja w innych krajach np. Słowacji, gdy korona słowacka została zastąpiona przez Euro. Czy nie będzie to zbyt kosztowne dla naszego Państwa. Wielokrotnie spotkaliśmy się z wypowiedziami moich rówieśników i nie tylko, również osób młodszych oraz zdecydowanie starszych ode mnie, że nie chcą, aby Polska przyjęła wspólna walutę Euro. Gdy natomiast zapytaliśmy, dlaczego tak uważają, ciężko było im uzasadnić swoją wypowiedź. Myślimy, że jest to ewidentny brak rzetelnej informacji n/t przyjęcia wspólnej waluty Euro przez Polskę. Praca podzielona została na zagadnienia. W pierwszej części (rozdział 1) przedstawiono genezę oraz historię wspólnej waluty Euro. W kolejnym rozdziale (rozdział 2) omówiono zmiany nastrojów społeczeństwa polskiego na przełomie 11 lat. Kolejna część pracy przedstawia szanse i korzyści z wprowadzenia Euro w Polsce. Praca wskazuje jednak nie tylko same zalety wynikające z wprowadzenia wspólnej waluty Euro. W rozdziale 4 wskazane zostały negatywne strony oraz koszty wynikające z ww. działań. Dwa ostatnie 3

4 rozdziały to doświadczenia trzech Unijnych Państw: Wielka Brytania, Dania i Szwecja w kwestii waluty euro oraz czy przekazywane informacje, wiadomości społeczeństwu polskiemu są wystarczające i rzetelne. Chcielibyśmy przedstawić w/w zagadnienia w najbardziej przejrzysty sposób, aby praca ta mogła przyczynić się do polepszenia w kwestii edukacji na temat strefy euro. Ponadto pragniemy, aby była zrozumiała dla osób różnego wieku jak również poziomu wykształcenia. Źródła informacji, które wykorzystaliśmy w tej pracy będą oparte o wyniki badań wiarygodnych i rzetelnych instytucji oraz ogólne procesy, które miały miejsce podczas powstawania unii walutowej. Praca ta w zdecydowanym stopniu przyczyniła się do zmiany naszego dotychczasowego sposobu postrzegania, zrozumienia unii walutowej oraz wielu korzyści. 4

5 Rozdział I Geneza i historia euro Euro nazwa wspólnej europejskiej waluty wprowadzonej w miejsce walut krajowych. W formie gotówkowej walutę euro wprowadzono do obiegu dnia 1 stycznia 2002 roku. Euro jest prawnym środkiem płatniczym w 19 państwach tworzących w Unii Europejskiej strefę euro a obejmującą swym obszarem około 338,6 mln Europejczyków. Waluta euro używana jest także w 11 krajach i terytoriach nienależących do UE (Watykanie, Monako, San Marino, Andorze, Kosowie, Czarnogórze) oraz we francuskich posiadłościach na Atlantyku i Oceanie Indyjskim i w brytyjskich bazach wojskowych na Cyprze. Strefa euro (Euroland, Euro obszar, obszar euro) jest tworzącą unię walutową wspólną przestrzenią unijnych państw, które wprowadziły euro, jako swoją walutę, gdzie Europejski Bank Centralny prowadzi niezależną politykę pieniężną. Wraz z obiegiem ponad 751 miliardów, euro jest walutą o najwyższej wartości gotówkowej w świecie. Na euro przypada 27% światowych rezerw walutowych 1. W dniu 1 stycznia 1999 r. na obszarze 11 spośród 15 krajów Unii Europejskiej zaczęła funkcjonować unia walutowa. Jest ona ostatnim etapem integracji gospodarczej w Europie, zapoczątkowanej w 1950 r. przez byłego francuskiego premiera Roberta Schumana, który zaproponował połączenie europejskich zasobów węgla i stali. Podwaliny pod procesy integracyjne położono w 1958 r., kiedy to na mocy Traktatu Rzymskiego powstała Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG). Liczyła ona początkowo 6 członków, by przez kolejne poszerzenia dojść do obecnej liczby 15. Mocą Traktatu z Maastricht z 1992 r. Europejska Wspólnota Gospodarcza została przekształcona we Wspólnotę Europejską, która razem z Europejską Wspólnotą Węgla i Stali oraz Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, zwaną Euratomem, składa się na Unię Europejską (UE). Już wtedy postanowiono, że od stycznia 1999 r. zacznie funkcjonować unia walutowa, tzn., że wchodzące w jej skład kraje będą posługiwać się jedną, wspólną walutą

6 W skład unii walutowej - oficjalna nazwa brzmi Unia Gospodarcza i Walutowa (UGW; ang. Economic and Monetary Union, EMU) - weszły kraje, które były zainteresowane przyjęciem wspólnej waluty i spełniły 5 tzw. kryteriów zbieżności: 1. Inflacja nie wyższa niż o 1,5 pkt. proc. średniej stopy inflacji w trzech krajach Unii Europejskiej, gdzie inflacja była najniższa, 2. Długoterminowe stopy procentowe nieprzekraczające więcej niż o 2 pkt. proc. średniej stóp procentowych w 3 krajach UE o najniższej inflacji, 3. Deficyt budżetowy nie wyższy niż 3% PKB, 4. Dług publiczny nie większy niż 60% PKB, 5. Stabilny kurs wymiany waluty w ciągu ostatnich 2 lat. Kryteria te spełniły: Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia oraz Włochy. Do UGW nie weszły 4 kraje członkowskie UE: Wielka Brytania i Dania - przeciwne temu, aby ich waluty narodowe zostały zastąpione przez euro - oraz Szwecja i Grecja, które wówczas nie spełniały kryteriów zbieżności. Ta ostatnia została dwunastym członkiem UGW w dniu 1 stycznia 2001 r. Począwszy od 1998 r. możemy wyróżnić trzy etapy w procesie wprowadzenia gotówkowej postaci euro: 1. Okres przygotowawczy (od 1 maja 1998 r. do 31 grudnia 1998 r.), w którym ustalono listę państw zakwalifikowanych do strefy euro, określono nieodwołalne kursy wymiany, utworzono także Europejski Bank Centralny; 2. Okres przejściowy (od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2001 r.). W tym czasie wprowadzono euro w formie bezgotówkowej, ustalono także, że euro i waluty narodowe będą, w tym okresie, funkcjonować równolegle. Działalność rozpoczęły EBC i ESBC. 3. Okres końcowy (od 1 stycznia 2002 r. Do 30 czerwca 2002 r.), w którym nastąpiło wycofanie z obiegu monet i banknotów narodowych oraz wprowadzenie w ich miejsce monet i banknotów euro. 6

7 Począwszy od 1 marca 2002 r., stosowanie euro zamiast 12 walut narodowych krajów UGW, jako miarę wartości, środka płatności czy tezauryzacji stało się obligatoryjne dla wszystkich 2. Można stwierdzić, że proces wprowadzenia waluty euro na obszarze wszystkich państw Unii Europejskiej nie jest taki prosty i wymaga wielu różnych procesów do spełniane przez dane państwo. Przypomnę, iż pierwsza data wprowadzenia wspólnej waluty w Polsce była ustalona na R. Niestety nie udało się nam spełnić w/w kryteriów stawianych przez Unię Europejską i do chwili obecnej przebywamy poza strefą euro. Kolejne daty nie są już tak precyzyjnie określone, mówi się o 2020 lub 2022 roku. Jak to będzie wyglądało czas pokaże

8 Rozdział II Nastroje społeczne wokół strefy euro Większość społeczeństwa polskiego jest przeciwna wprowadzeniu euro w Polsce. Choć wspólna waluta jest podstawą do funkcjonowania jednolitego rynku, zwiększenia wymiany handlowej i poprawy dobrobytu społeczeństwa, to stale budzi obawy. Przyjęcie euro oznacza możliwe pozytywne, jak i negatywne konsekwencje, które mogą czekać polską gospodarkę. Spełnienie kryteriów z Maastricht może spowodować ograniczenie potencjalnych kosztów z tytułu przyjęcia wspólnej waluty. Warto jednak znać zarówno pozytywne, jak i negatywne aspekty wprowadzenia europejskiego pieniądza. Dzięki temu społeczeństwo będzie mogło podjąć świadomą decyzję w oparciu o argumenty ekonomiczne. Istotną rolę odgrywa tu edukacja ekonomiczna, której zadaniem jest przekazanie młodym ludziom fachowej wiedzy w zakresie unii monetarnej 3 Plany wejścia Polski do strefy euro budzą negatywne reakcje. Większość dorosłych Polaków (68%) jest przeciwna przyjęciu przez nasz kraj wspólnej waluty. Wprowadzenie euro popiera jedynie 24% ankietowanych. Od lutego 2013 roku odsetek zwolenników przystąpienia Polski do strefy euro zmniejszył się o 5 punktów i obecnie należy do najniższych w historii naszych badań. Częstsze niż kiedykolwiek wcześniej są obawy dotyczące skutków przyjęcia euro. Niekorzystnych dla zwykłych ludzi następstw zmiany waluty spodziewa się 67% badanych (o 7 punktów więcej niż w lutym 2013 roku). Przekonanie, że zwykli ludzie zyskają na wprowadzeniu euro, wyraża tylko, co piąty respondent (20%, o 5 punktów mniej niż poprzednio). Wyraźnie więcej osób niż w latach ubiegłych skłonnych jest kwestionować spodziewane pozytywne efekty ekonomiczne wprowadzenia wspólnej waluty. Niemal połowa badanych (49%, o 9 punktów więcej niż w lutym 2013 roku) obawia się, że przyjęcie euro będzie niekorzystne dla polskiej gospodarki. Pozytywnych gospodarczych skutków tego posunięcia oczekuje jedynie 30% ankietowanych (o 6 punktów mniej niż wówczas). Wśród najważniejszych skutków wprowadzenia euro wskazywano przede wszystkim na wzrost cen (64%), niekorzystny kurs wymiany złotego na euro (42%), ułatwienia dla 3 Narodowy Bank Polski, Strategie Gospodarcze i Społeczne Unii Europejskiej, Uniwersytet Warszawski- Wydział Nauk Ekonomicznych, str

9 podróżujących (35%) oraz utratę przez Polskę możliwości prowadzenia samodzielnej polityki pieniężnej (27%) 4. Z najnowszego badania CBOS z 2015r. wynika, że już 70% Polaków jest przeciwnych wprowadzenia euro w naszym kraju. Jest to najwyższy wskaźnik w historii od czasów z 2002 roku, kiedy to poparcie dla wspólnej waluty sięgało 64%. Liczba przeciwników integracji monetarnej będzie się powiększać z uwagi na brak rzetelnych kampanii informacyjnych oraz mocno zachwianej w chwili obecnej sytuacji gospodarczej w Unii Europejskiej. Edukacja ekonomiczna wśród najliczniejszej grupy społecznej, jaką jest młodzież jest znikoma. Należy to jak najszybciej zmienić i poprawić, gdyż w młodzieży drzemie duży potencjał i ambicja na dalszy rozwój Polski Ocena strefy euro przez społeczeństwo polskie w latach Wprowadzenie euro, jako wspólnego pieniądza było naturalną konsekwencją procesu integracji zachodzącego w krajach Unii Europejskiej. Stanowiło ono swoiste ogniwo, które warunkowało istnienie jednolitego rynku wewnętrznego, w obrębie, którego występowała swoboda przepływu osób, usług, towarów oraz kapitału. Dzięki istnieniu wspólnej waluty stało się możliwe zwiększenie wymiany handlowej wśród państw członkowskich ugrupowania. Uwagę należy zwrócić także na znaczny rozmiar rynku europejskiego, stanowiącego główny obszar obrotu euro. Jednolity rynek sprzyjał ponadto wzrostowi konkurencyjności europejskiej gospodarki wobec gospodarki amerykańskiej, która to posiada argument w postaci pieniądza światowego, jakim jest dolar. Oprócz głównych motywów ekonomicznych, posiadanie wspólnej waluty może stać się zabezpieczeniem politycznym danego państwa poprzez minimalizowanie ryzyka potencjalnych konfliktów zbrojnych 5. Komisja Europejska w komunikacie dla rządów państw kandydujących do strefy euro jasno precyzuje, iż najwyższym priorytetem, mającym olbrzymi wpływ na efektywne wprowadzenie wspólnej waluty, jest ciągłe podnoszenie wiedzy społeczeństwa na temat euro, Unii Gospodarczej oraz Unii Walutowej 6. Prześledzony został okres od 2004 do 2015r Narodowy Bank Polski, Strategie Gospodarcze i Społeczne Unii Europejskiej, Uniwersytet Warszawski- Wydział Nauk Ekonomicznych, str

10 Została udzielona odpowiedź na pytanie jak zmieniało się nastawienie społeczeństwa polskiego do strefy euro i dlaczego obserwujemy taką właśnie zmianę. Przeprowadzone dotychczas badania krajowe przez CBOS pokazują, iż poglądy Polaków na temat wprowadzenia waluty euro nie są jednoznaczne. Zmieniają się w czasie i są dosyć mocno zróżnicowane. Tabela 1. Podział zwolenników i przeciwników przyjęcia wspólnej waluty na przestrzeni 13 lat. Data ZWOLENNICY STREFY EURO PRZECIWNICY STREFY EURO STYCZEŃ % 22% STYCZEŃ % 46% LISOPAD % 45% STYCZEŃ % 38% KWIECIEŃ % 49% MARZEC % 60% LIPIEC % 68% LUTY % 64% PAŹDZIERNIK % 68% MAJ % 70% Źródło: CBOS, Komunikat z badań, Warszawa maj 2015 Powyższe wyniki są odpowiedzią na postawione przez CBOS pytanie CZY ZGODZIŁ(A)BY SIĘ PAN(I)NA ZASTĄPIENIE POLSKIEGO PIENIĄDZA (ZŁOTEGO) WSPÓLNYM DLA WIELU PAŃSTW UNI EUROPEJSKIEJ PIENIĄDZEM EURO? 7 Można zauważyć, że z roku na rok liczba przeciwników wyraźnie rośnie. W latach członkostwa Polski w Unii Europejskiej wzrost jest z około 25-30% do aż 70%. Przyczyną tak wysokiego wzrostu niechęci przyjęcia wspólnej waluty w Polsce jest na pewno kryzys gospodarczy w Unii Europejskiej, który rozpoczął się w 2008 r. Wiele państw Unii, przede wszystkim Grecja nadal boryka się z wieloma problemami gospodarczymi, wysokim 7 CBOS, Komunikat z badań, Warszawa maj 2015, 10

11 deficytem w sektorze instytucji rządowych i samorządowych oraz jego nadmiernym zadłużeniem Nadzieje i obawy społeczeństwa polskiego. Badanie Obawy i nadzieje związane z wprowadzeniem euro w Polsce, przeprowadzone przez CBOS w 2013 roku pokazują, że najbardziej boimy się, iż przyjęcie nowej waluty spowoduje wzrost cen, niekorzystny kurs wymiany złotego na euro, a co za tym idzie nastąpi obniżenie realnej wartości pieniądza i pogorszenie, jakości życia. Oprócz tego, spora grupa osób uważa, że różnica w wysokości dochodów i poziomie życia między Polską, a pozostałymi krajami Unii jest zbyt duża. Aż 71 proc. ankietowanych uważało, że Polska nie spełnia warunków koniecznych do przyjęcia euro 8. Dodatkową obawą jest utrata przez Polskę możliwości prowadzenia autonomicznej, niezależnej polityki pieniężnej oraz koszty finansowe związane z prowadzeniem euro. Wśród zalet przystąpienia do strefy euro możemy wyróżnić wygodę i ułatwienie dla gospodarki i przedsiębiorców oraz wymianę handlową. Dużo osób także uważa, że przyjęcie euro będzie korzystnym rozwiązaniem dla osób podróżujących za granicę. Zaletą będzie również likwidacja ryzyka związanego ze zmianą kursu złotego do euro oraz wzrostu inwestycji zagranicznych w Polsce. Należy również wspomnieć o tańszych kredytach dzięki spadkom stóp procentowych. Plany wejścia Polski do strefy euro budzą negatywne reakcje. Większość dorosłych Polaków (70%- dane z maja 2015r.) jest przeciwna przyjęciu przez nasz kraj wspólnej waluty. Wprowadzenie euro popiera jedynie 25% ankietowanych. Od lutego 2013 roku odsetek zwolenników przystąpienia Polski do strefy euro zmniejszył się o 5 punktów i obecnie należy do najniższych w historii naszych badań. Częstsze niż kiedykolwiek wcześniej są obawy dotyczące skutków przyjęcia euro. Niekorzystnych dla zwykłych ludzi następstw zmiany waluty spodziewa się 67% badanych (o 7 punktów więcej niż w lutym 2013 roku). Przekonanie, że zwykli ludzie zyskają na wprowadzeniu euro, wyraża tylko, co piąty respondent (20%, o 5 punktów mniej niż poprzednio)

12 Obecnie wyraźnie więcej osób niż w latach ubiegłych skłonnych jest kwestionować spodziewane pozytywne efekty ekonomiczne wprowadzenia wspólnej waluty. Niemal połowa badanych (49%, o 9 punktów więcej niż w lutym 2013 roku) obawia się, że przyjęcie euro będzie niekorzystne dla polskiej gospodarki. Pozytywnych gospodarczych skutków tego posunięcia oczekuje jedynie 30% ankietowanych (o 6 punktów mniej niż wówczas). Wśród najważniejszych skutków wprowadzenia euro wskazywano przede wszystkim na wzrost cen (64%), niekorzystny kurs wymiany złotego na euro (42%), ułatwienia dla podróżujących (35%) oraz utratę przez Polskę możliwości prowadzenia samodzielnej polityki pieniężnej (27%) 9. Porównując nadzieje i obawy możemy zauważyć, iż zdecydowana większość społeczeństwa polskiego obawia się wzrostu cen. Nie ma, co się dziwić gdyż wprowadzenie R waluty euro do obiegu gotówkowego spowodowało wzrost cen w strefie euro najważniejszego artykułu, jakim jest żywność. Średnio było to o 5,9%, a w niektórych państwach nawet o 12,5%(Grecja).Polska jest jednak w innej sytuacji. Możemy lepiej przygotować się to wymiany waluty, gdyż mamy już doświadczenia wielu państw, które wcześniej przystąpiły do stery euro

13 Rozdział III Szanse i korzyści z wprowadzenia waluty euro w Polsce. Przystąpienie do strefy euro wiąże się z licznymi korzyściami z posiadania wspólnej waluty. Można podzielić je na bezpośrednie, dotyczące jednorazowej i trwałej zmiany okoliczności prowadzenia działalności gospodarczej, a także długookresowe, związane z procesami dostosowawczymi uruchomionymi przez przyjęcie wspólnej waluty 10. Polska przystępując do struktur unijnych skorzystała w wielu obszarach, a przede wszystkim politycznym, gospodarczym i społecznym. Nasza obecność we Wspólnocie jest środkiem wzmocnienia pozycji państwa na arenie międzynarodowej, i środkiem wzmocnienia stabilności finansowej kraju. Nie da się ukryć, że w dziesiątym roku uczestnictwa Polski w UE bilans zysków i strat wypada pozytywnie. Przystąpienie Polski do strefy Euro również niesie wiele korzyści, ale nie są one już tak oczywiste jak w samym uczestnictwie w UE. Jednak należy zwrócić uwagę, że gospodarka osiąga duże korzyści już w trakcie przygotowań do strefy euro, ale potrzebna jest ogromna determinacja i zaangażowanie by spełnić kryteria formalne. Musi osiągnąć zrównoważone finanse publiczne, stabilność podaży pieniądza kursu walutowego, stóp procentowych, niską inflację oraz konwergencję prawną Szanse dla obywateli oraz podmiotów gospodarczych. W tym rozdziale chciałbym przedstawić, przed jakimi szansami staje polski obywatel oraz podmioty gospodarcze wynikające z zastąpienia narodowej waluty wspólna walutą euro. Przypomnę, iż przystępując do Unii Europejskiej, Polska zobowiązała się do przyjęcia euro w przyszłości. Wprowadzenie waluty euro wiąże się z następującymi korzyściami dla polskiego obywatela. Możemy zaliczyć do nich: Ułatwienie robienia zakupów, Porównywalność cen, Łatwość podróżowania w obrębie państw unijnych, 10 Narodowy Bank Polski, Strategie Gospodarcze i Społeczne Unii Europejskiej, Uniwersytet Warszawski- Wydział Nauk Ekonomicznych, str P. Krajewski Gospodarka Polski...", op. cit. str

14 Eliminacja wymiany waluty narodowej na euro oraz ponoszenie dużych kosztów z tym związanych. Natomiast, jeżeli chodzi o korzyści dla podmiotów gospodarczych, wyróżniamy: Redukcja kosztów transakcyjnych wynikających z dotychczasowej wymiany waluty krajowej na wspólną, Eliminacja kosztów finansowych (opłata związana z wymiana waluty), Eliminacja kosztów ubezpieczenia się przed kursowym ryzykiem oraz marżą miedzy kursem kupna-sprzedaży obcej waluty. Ponadto koszty administracyjne, jakie ponoszą podmioty gospodarcze podczas prowadzenia operacji walutowych ulegną obniżeniu. Zaliczmy do nich m.in. opłaty związane z zarządzaniem ryzykiem kursowym czy sprawozdawczość finansową 12. Tabela 2. Jakie będą konsekwencje wprowadzenia euro dla polskiego obywatela? Raczej pozytywne 39,20% Raczej negatywne 34,40% Zdecydowanie negatywne 19,90% Nie wiem trudno powiedzieć 4,80% Zdecydowanie pozytywne 7,70% Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Centrum Badań Marketingowych Indicator Narodowy Bank Polski, Raport n/y pełnego uczestnictwa Rzeczpospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, Warszawa 2011, str. 85. Tabela 3. Jakie będą konsekwencje wprowadzenia euro dla polskiej gospodarki? Raczej pozytywne 43,40% Raczej negatywne 27,20% Zdecydowanie negatywne 11,40% Nie wiem trudno powiedzieć 8,70% Zdecydowanie pozytywne 9,30% Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Centrum Badań Marketingowych Indicator Narodowy Bank Polski, Raport n/y pełnego uczestnictwa Rzeczpospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, Warszawa 2011, str Narodowy Bank Polski, Strategie Gospodarcze i Społeczne Unii Europejskiej, Uniwersytet Warszawski- Wydział Nauk Ekonomicznych, str

15 3.2. Obniżka stóp procentowych Wspólna polityka pieniężna oznacza zrównanie krótkoterminowych stóp procentowych z tymi obowiązującymi w pozostałych krajach strefy euro. Spowoduje to zmniejszenie kosztów uzyskania kapitału dla firm i gospodarstw domowych, a także obsługi długu publicznego 13. Z perspektywy gospodarstw domowych, niższe stopy procentowe powinny zwiększyć dostępność i atrakcyjność kredytu, co może pozwolić na obniżenie kosztu konsumpcji Spadek ryzyka kursowego oraz kosztów transakcyjnych Korzyści wynikające z eliminacji kosztów transakcyjnych to eliminacja kosztów administracyjnych ponoszonych przez podmioty gospodarcze w wyniku zaangażowania środków w działalność związaną z prowadzeniem operacji walutowych, monitorowaniem ryzyka kursowego, prowadzeniem dodatkowej księgowości czy wydłużeniem czasu realizacji płatności międzynarodowych 15. Pozbycie się kursu wymiany złotego na walutę euro na stałe eliminuje ryzyko kursowe w transakcjach rozliczanych w euro. Ponadto spowoduje ograniczenie kosztów transakcyjnych. Do najważniejszych korzyści możemy zaliczyć: - poprawę pozycji międzynarodowej Polski, jako partnera handlowego w wyniku zastąpienia złotego walutą euro o znaczeniu międzynarodowym, - wzrost przejrzystości i porównywalności cen w wymiarze międzynarodowym, -obniżenie kosztów prowadzenia działalności gospodarczej, - rozwój wymiany handlowej dzięki zmniejszeniu niepewności w stosunku do poziomu przyszłych przychodów i kosztów -obniżenie ryzyko inwestycyjne Polski w oczach zagranicznego inwestora. Zmienność kursu walutowego utrudnia prowadzenie działalności gospodarczej. Firma może powstrzymać się od podpisania kontraktu na dostawę swoich towarów do innego kraju 13 Narodowy Bank Polski, Strategie Gospodarcze i Społeczne Unii Europejskiej, Uniwersytet Warszawski- Wydział Nauk Ekonomicznych, str Op. Cit. s Wpływ przystąpienia do strefy euro na polską gospodarkę, str.1 15

16 w obawie przed nagłymi wahaniami kursowymi. Gdyby waluta krajowa się umocniła, wówczas przychody byłyby niższe od oczekiwanych, a firma odnotowałaby stratę zamiast oczekiwanego zysku. Krajowa waluta wprawdzie może ulec zarówno umocnieniu, jak i osłabieniu, co byłoby korzystniejsze w tej sytuacji, ale przedsiębiorstwa charakteryzują się na ogół awersją do ryzyka 16. Podsumowując można stwierdzić, że zmniejszenie ryzyka kursowego w wyniku pełnej integracji monetarnej będzie korzyścią w postaci akumulacji kapitału i automatycznie zmniejszenia ryzyka wystąpienia niezwykle trudnych do przewidzenia przepływów kapitałowych, które mogą skutkować np. spekulacjami, niepowiązanymi w żaden sposób z sytuacją ekonomiczną. 16 Op. Cit. str

17 Rozdział IV Negatywne strony oraz koszty wprowadzenia waluty euro w Polsce. Przyjęcie wspólnej waluty niesie ze sobą oprócz korzyści także wyzwania i potencjalne koszty. Najważniejszym zagrożeniem jest utrata waluty krajowej i autonomii w kształtowaniu polityki kursowej i pieniężnej oraz ograniczenie wykorzystania narzędzi polityki fiskalnej 17. Ponadto do kosztów i zagrożeń długo oraz średniookresowych zaliczamy utratę międzynarodowej konkurencyjności polskiej gospodarki. Koszty i zagrożenia krótkookresowe, tzn. takie, które mogą, ale nie muszą się pojawić zaraz przed lub po wprowadzeniu unijnej waluty to wprowadzenie do obiegu euro, możliwości wzrostu cen poprzez ich zaokrąglanie, nieuczciwego przeliczania cen oraz problemów i niedogodności z tym związanych. Rysunek 1. Koszty integracji ze strefą euro i ich uwarunkowania. KRÓTKI OKRES (krótkookresowy koszt integracji ze strefa euro) PRZED: -wypełnienie kryteriów z Maastricht, -koszty techniczne i administracyjne. POLITYKA GOSPODARCZA PRZED I PO PRZYJĘCIU EURO DŁUGI OKRES (długookresowy koszt rezygnacji z autonomicznej polityki pieniężnej i kursowej). PRZED: - efektywność mechanizmów dostosowawczych, - stopień realnej konwergencji PO: - ryzyko wzrostu cen, - ryzyko boomu konsumpcyjnego. PO: - wpływ Polski na decyzje EBC, - postęp globalizacji Źródło: Opracowanie własne na podstawie : Ministerstwo Finansów ( 146fc34cc5ad&groupId=764034). 17 Narodowy Bank Polski, Strategie Gospodarcze i Społeczne Unii Europejskiej, Uniwersytet Warszawski- Wydział Nauk Ekonomicznych, str

18 4.1. Ryzyko wzrostu cen Według szacunków NBP, przeciętny wzrost cen w wyniku zaokrągleń po zmianie waluty na euro wyniósłby w Polsce w zależności od przyjętych założeń od 0,04% do 2,56%. Autorzy badania uznają za najbardziej prawdopodobny wzrost cen rzędu ok. 0,5%. Istnieje, więc konieczność przyjęcia rozwiązań instytucjonalnych, które mogłyby zapobiegać błędnemu postrzeganiu cen ( iluzja euro ), takich jak: działania organizacji konsumenckich i instytucji państwowych niewątpliwie na rzecz zwiększania świadomości konsumentów oraz ograniczenia możliwości podnoszenia cen przez przedsiębiorców; nakaz podwójnej ekspozycji cen w okresie przed i przez pewien czas także po wprowadzeniu euro do obiegu gotówkowego; monitorowanie i ewentualne nagłaśnianie postępowania przedsiębiorców w zakresie ustalania cen; zachęcanie przedsiębiorców do zobowiązania się do niewykorzystywania faktu wymiany waluty do zawyżania cen, czy nawet do utrzymania ich na niezmienionym poziomie w okresie wprowadzenia euro do obiegu gotówkowego 18. Uważam, że bardzo ważnym czynnikiem wprowadzenia waluty unijnej jest przeprowadzenie szerokiej, szczegółowej opartej na faktach kampanii informacyjnej dla Polaków na temat euro. Wiele wcześniejszych państw, które właśnie postawiły duży nacisk na przekazanie swoim obywatelom informacji o euro udowodniło, że tak duże przedsięwzięcie można usprawnić i przezwyciężyć obawy społeczeństwa, które wynikają z niepewności konsekwencji przyjęcia nowej waluty. Powinniśmy być informowani na bieżąco o poszczególnych etapach przyjęcia wspólnej waluty oraz o tym, jakie niesie to za sobą koszty i korzyści Utrata autonomicznej niezależności polityki pieniężnej poprzez przejęcie przez EBC. Narodowy Bank Polskie odznacza się wysoką niezależnością instytucjonalną, finansową, personalną i funkcjonalną (operacyjna) zagwarantowana przez Konstytucję jak i Prawo Bankowe. Jest to gwarancja dążenia banku centralnego do osiągnięcia wyznaczonego celu bez względu na zachodzące zmiany na stanowiskach politycznych i stosowanie instrumentów uznanych za najlepsze w zaistniałej sytuacji gospodarczej Polski. Bank może swobodnie dobierać narzędzia polityki pieniężnej bez czekania na akceptacje rządu czy parlamentu, co fc34cc5ad&groupId=

19 pozwala na natychmiastowe reagowanie na zachodzące zmiany sytuacji makroekonomicznej kraju. NBP jest jednostką działającą zgodnie z wytycznymi Europejskiego Banku Centralnego. Od momentu wstąpienia Polski do Unii Europejskiej celem naszego kraju jest przystąpienie również do wspólnej Unii Gospodarczej i Walutowej, co oznacza zastąpienie polskiej złotówki walutą euro. Oznacza to przekazanie uprawnień do kształtowania polityki pieniężnej na rzecz Europejskiego Banku Centralnego, a więc utracenie niezależności. Rezygnacja każdego kraju z własnej waluty pociąga za sobą koszty. Wynikają one przede wszystkim z utraty niezależności polityki monetarnej, umożliwiającej prowadzenie autonomicznej polityki stopy procentowej w warunkach płynnego kursu walutowego. Swoboda przepływu kapitału uniemożliwia system sztywnego kursu walutowego przy jednoczesnym prowadzeniu niezależnej polityki stopy procentowej. W systemie sztywnego kursu walutowego stopy procentowe muszą być dostosowywane do poziomu wyznaczonego przez bank centralny kraju, z którego waluta została związana waluta krajowa. W sytuacji obecnej Polski przy płynnym kursie walutowym, bank centralny ma autonomię w ustalaniu stóp procentowych, co pozwala władzy monetarnej koncentrować się na krajowych przesłankach polityki pieniężnej. Płynny kurs walutowy pozwala łagodzić wahania produkcji i zatrudnienia, w szczególności wstrząsów w popycie zewnętrznym, oraz zmian relacji cen handlu zagranicznego. Będąc członkiem Eurosystemu NBP będzie musiał realizować cel monetarny, jaki ustali EBC. Polityka pieniężna nie będzie muz dostosowana do warunków i potrzeb naszego kraju tylko do warunków całego Eurosystemu, ponieważ dla EBC sytuacja w poszczególnych gospodarkach liczy się w znacznie mniejszym stopniu niż to, co się dzieje w całej strefie euro. Prezes NBP będzie jednym z uczestników na posiedzeniach Rady Generalnej EBC, ale jego głos nie będzie decydujący. Uczestnictwo prezesa NBP w posiedzeniach Rady stwarza formalna prawne ramy udziału w polityce monetarnej EBC jednakże daje niewielki wpływ na politykę Europejskiego Banku Centralnego. Na posiedzeniach Rady przedstawiciel Polski pośrednio może oddziaływać na proces decyzyjny albo poprzez udział w formowaniu koalicji, albo poprzez odpowiedni wpływ na przebieg dyskusji, a tym samym na ostateczny kształt polityki pieniężnej. Po przystąpieniu do strefy euro polski bank centralny z pewnością utraci niezależność w ustalaniu celów polityki pieniężnej natomiast będzie miał swobodę wyboru instrumentów, aby osiągnąć wyznaczone cele. Należy pamiętać, że rzetelny rachunek kosztów utraty niezależności w polityce pieniężnej wymaga uwzględnienia ograniczeń, jakie nakładane są poprzez postępujące procesy globalizacji. Na skutek coraz szybszego rozwoju handlu oraz integracji rynków finansowych krajowe banki centralne są zmuszone uwzględniać w swoich analizach procesy 19

20 zagraniczne mogące mieć wpływ na zjawiska inflacyjne. Krajowa polityka pieniężna będzie musiała z czasem w coraz większym stopniu uwzględniać czynniki zachodząca poza krajem. Może to w szczególności dotyczyć czynników związanych z gospodarkami, z którymi dany kraj ma silne powiązania handlowe i finansowe 19. Myślę, że koszty, jakie będziemy musieli ponieść w procesie zmiany waluty PLN na EURO będą zdecydowanie niższe od możliwości, jakie da nam wspólna waluta. Obecnie posiadam kredyt hipoteczny w złotówkach i liczę na to, że gdy przejmie naszą politykę pieniężna EBC to oprocentowanie kredytu będzie niższe, a co za tym idzie niższa rata. Niestety nie będzie to dotyczyło obywateli polskich, którzy posiadają kredyty we frankach szwajcarskich czy dolarach amerykańskich Utrata międzynarodowej konkurencyjności polskiej gospodarki. Przystępując do Unii Europejskiej, Polska zobowiązała się jednocześnie do przyjęcia wspólnej waluty Europejskiej w przyszłości. W związku z tym nasuwa się pytanie na temat kosztów średniookresowych w postaci ryzyka utraty konkurencyjności w wymianie międzynarodowej. W rozdziale zostaną poruszone zmiany w kategorii międzynarodowej konkurencyjności gospodarek strefy euro po przystąpieniu do obszaru wspólnej waluty. W tym celu przedstawiona została istota międzynarodowej konkurencyjności gospodarki narodowej oraz czynniki wpływające na jej kształtowanie. Rozróżniono przy tym dwa wymiary konkurencyjności: cenowo kosztową oraz poza cenową 20. Analizując literaturę przedmiotu można zauważyć brak jednej ogólnie obowiązującej definicji konkurencyjności oraz mierników jej oceny. Z ekonomicznego punktu widzenia konkurencyjność ma na celu maksymalizowanie przez producentów przychodów ze sprzedaży i/lub korzyści z zakupu czynników produkcji. Konkurencja oznacza rywalizację o źródła zaopatrzenia w środki produkcji i kapitał pracowniczy oraz o rynki zbytu. Działania podmiotów gospodarczych zmierzają do zwiększenia swojego udziału na tych rynkach poprzez wyeliminowanie lub ograniczenie konkurencyjnych podmiotów Narodowy Bank Polski, Strategie Gospodarcze i Społeczne Unii Europejskiej, Uniwersytet Warszawski- Wydział Nauk Ekonomicznych, str Konkurencyjność przedsiębiorstw nowe podejście, red. E. Skawińska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Poznań 2002, s

21 Nieco rozszerzoną definicję zaprezentowała w 1994 roku Rada ds. Polityki Konkurencji USA, określając konkurencyjność, jako zdolność do sprzedaży produktów na rynku międzynarodowym przy zachowaniu stabilnego wzrostu oraz dochodów ze sprzedaży na rynku wewnętrznym. Z kolei Komisja Europejska określa konkurencyjność, jako zdolność gospodarki do podwyższania i utrzymania wysokiego poziomu życia narodu, przy jednoczesnym utrzymaniu jak najniższej stopy bezrobocia Narodowy Bank Polski, Strategie Gospodarcze i Społeczne Unii Europejskiej, Uniwersytet Warszawski- Wydział Nauk Ekonomicznych, str

22 Zakończenie Wprowadzenie euro do Polski wymaga spojrzenia na problem w kilku aspektach. Pierwszy aspektem może być ocena funkcjonowania Economic and Monetary Union ( EMU) oraz podjęcie decyzji o przystąpieniu Polski do członkostwa. Drugim aspektem jest wpływ na sytuację polski w warunkach, gdy pozostaje Polska poza Unią Europejską oraz EMU. Duży wpływ na sytuację kraju może mieć stosunek kursu pomiędzy dolarem a euro. Zarówno dolar jak i euro mają znaczący wpływ na polską gospodarkę, tak, więc ich wzajemny kurs. Znaczny niestabilny kurs dolara w stosunku do euro negatywnie wpływałby na sytuację kraju oraz komplikował politykę gospodarczą Polski. Zmiany następujące w rynku walutowym międzynarodowym mogą wpływać na rynek walutowy w kraju, z uwagi na przeniesienie aktywności rynków związanej z istnieniem innych walut narodowych krajów Economic and Monetarny Union na walutę krajów trzecich. Jedna waluta euro stanowi zwieńczenie procesu utworzenia jednego rynku w Unii Europejskiej. Zaletą można wskazać swobodę przepływu towarów, siły roboczej oraz kapitału. 22

23 Bibliografia 1. Narodowy Bank Polski - Strategie Gospodarcze i Społeczne Unii Europejskiej Redakcja Naukowa: Krzysztof Opolski, Jarosław Górski Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa Krajewski P. (2012), Gospodarka Polski w perspektywie wstąpienia do strefy euro. Ujęcie ilościowe, PWE, Warszawa, 3. Narodowy Bank Polski, Mechanizmy Funkcjonowania Strefy Euro, Warszawa Konkurencyjność przedsiębiorstw nowe podejście, red. E. Skawińska, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa Poznań Strony internetowe: Tabele Tabela 1. Podział zwolenników i przeciwników przyjęcia wspólnej waluty na przestrzeni 13 lat. Tabela 2. Jakie będą konsekwencje wprowadzenia euro? Tabela 3. Jakie będą konsekwencje wprowadzenia euro dla polskiej gospodarki? 23

24 Rysunki: Rysunek 1. Koszty integracji ze strefa euro i ich uwarunkowania. 24