Biegnij studencie, biegnij!

Transkrypt

1 Biegnij studencie, biegnij! czyli wyścig po karierę marzec 2014 Instytut Socjologii Paulina Błażejewska Joanna Kazanecka Zuzanna Kolmus Diana Kubiak Raport Metody Badań Ilościowych prowadzący: mgr JakubMotrenko

2 Spis treści Abstrakt Wstęp Wyścig po karierę- analiza danych Praca jako wyczyn Element ruchu ciała Zasada wyczynu Regulacja poprzez normy Czynność nieproduktywna Praca jako konkurencja Analiza rynku pracy Kalkulacja zysków i strat Wnioski Spis wykresów Bilbliografia:

3 Abstrakt Tematyka raportu skupia się wokół studentów, którzy podejmują pracę zarobkową. Na ten temat powstaje wiele badań i artykułów, zarówno w skali kraju, jak i poszczególnych miast. Badacze podkreślają, że tak naprawdę niewielu studentów pracuje, a ci, którzy pracują, wykonują często obowiązki poniżej swoich kwalifikacji. Wskazuje się również na rozbieżności pomiędzy oczekiwaniami pracodawców i pracobiorców, pokazuje także sektory, w których studenci zatrudniani są najczęściej. Nasz raport 1 zadaje pytanie, w jaki sposób studenci konkurują ze sobą na rynku i z czego wynikają ich motywacje w podejmowaniu pracy. Z badań przeprowadzonych w Instytucie Socjologii wynika, że studenci wydają zarobione przez siebie pieniądze głównie na bieżące i osobiste wydatki (transport, wyżywienie, kosmetyki, ubrania), natomiast głównym środkiem utrzymania jest dla nich pomoc rodziców lub instytucji (pomoc stypendialna). Można zadać pytanie, dlaczego studenci, którzy nie muszą martwić się o środki do życia, mimo to podejmują pracę zarobkową? Między innymi na to pytanie stara się odpowiedzieć niniejszy raport. Słowa kluczowe: praca, studenci, studenci pracujący, rywalizacja, konkurencja, wyczyn 1 Wstęp Sytuacja na rynku pracy to temat szeroko podejmowany, zarówno przez badaczy, jak i przez media. Polska posiada jeden z najwyższych wskaźników skolaryzacji w Europie 2, a z biegiem lat powstaje coraz więcej szkół wyższych. Trudna sytuacja na rynku pracy izjawisko overeducation to ważne problemy społeczne. Powstaje wiele raportów na temat pracujących studentów, jednak nie odpowiadają one na pytanie, dlaczego właściwie studenci pracują, słowem, jakie są ich motywacje w podejmowaniu pracy. Nasze badanie 3 uwzględnia 1 Paulina Błażejewska, Joanna Kazanecka, Zuzanna Kolmus, Diana Kubiak, Studenci pracujący, Warszawa, Badaną populacją byli studenci trzech warszawskich uczelni- Uniwersytetu Warszawskiego, Politechniki Warszawskiej oraz Akademii Sztuk Pięknych. Metodą doboru była próba nielosowa (kwotowa), składająca się z 119 respondentów, odpowiadających na pytania ankieterów, którymi byli studenci III roku pierwszego stopnia Instytutu Socjologii UW. 2 Współczynnik skolaryzacji netto to stosunek (wyrażony procentowo) liczby osób uczących się w nominalnym wieku kształcenia na danym poziomie do całej populacji osób będących w wieku nominalnie przypisanym temu poziomowi kształcenia- w tym wypadku lata; współczynnik skolaryzacji netto w 2011r. wyniósł 40,6%, źródło: Szkolnictwo Wyższe w Polsce, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, 2013, 3 Paulina Błażejewska i inni, Studenci pracujący,

4 motywacje studentów, a także ich subiektywne odczucia na temat faktu podejmowania pracy. Według otrzymanych przez nas wyników, studenci są utrzymywani w większości przez rodziców, natomiast zarobione przez siebie pieniądze wydają głównie na osobiste wydatki, takie jak odzież, kosmetyki, transport, rozrywka itp. Nasuwa to hipotezę, że studenci konkurują ze sobą nie tylko w przestrzeni akademickiej, ale także- tak jak zawodowi sportowcy- nieustannie ścigają się między sobą na rynku pracy, by zdobyć doświadczenie, które zaprocentuje w przyszłości. Być może także ich rodzice nie chcą lub nie są w stanie zapewnić im nic oprócz podstawowych dóbr, takich jak mieszkanie i czynsz. Faktem jest jednak, że studenci pracują nie tylko dla zarobku, ale także po to, by zdobyć referencje na przyszłość. Studenci zdają sobie sprawę z konkurencji na rynku pracy, i chcąc nie chcąc, biorą udział w wyścigu po karierę, zanim jeszcze ukończą studia, a często jeszcze podejmują naukę na kolejnym kierunku, mając świadomość, że ograniczają w ten sposób radykalnie swój czas wolny. Głównym wnioskiem płynącym z naszej analizy jest fakt, że studenci często podejmują pracę niezgodną z kwalifikacjami, pracując na stanowiskach przeznaczonych dla personelu ze średnim wykształceniem. Podejmują pracę łatwo dostępną, gdzie nie ma dużych wymagań kwalifikacyjnych 4. Pracują głównie na umowę zlecenie lub o dzieło 5. Sytuacja młodych ludzi na rynku pracy pogarsza się z roku na rok- pracodawcy nie chcą zatrudniać studentów ze względu na brak doświadczenia i luki w kompetencjach, a wskaźnikiem sukcesu rynkowego ma być uzyskanie pracy zgodnej z profilem kształcenia. Chcemy sprawdzić, z perspektywy studentów- badaczy, jak młodzi ludzie odnajdują się w sytuacji, w której ich życie wygląda jak bieg z przeszkodami, gdzie mają do czynienia z ciągłą rywalizacją i konkurencją w szkole i na rynku pracy. Studenci pracują, by zdobyć środki na dodatkowe wydatki lub zdobyć doświadczenie na rynku pracy. Dlaczego studenci pracują, choć nie muszą? Możemy postawić hipotezę, że studenci, tak jak konkurują ze sobą na uczelni, tak samo walczą na każdym kroku o prestiż i uznanie wśród swoich rówieśników. Nie powinno to zresztą nikogo dziwić, żyjemy w czasach, w którym głównym celem jest konsumpcja, marki mają ogromną siłę oddziaływania, a wartość tego, co posiadamy, decyduje o przynależności do danej grupy. 4 Jelonek i inni, Oczekiwania Pracodawców a pracownicy jutra, Raport Bilansu Kapitału Ludzkiego 5 Wśród naszych respondentów odsetek ten wynosił kolejno 53,27% i 12,15%. 4

5 W jednym z artykułów 6 autorki, zgodnie z badaniami Eurostatu stwierdzają, że 52% polskich studentów zaczyna pracować w pierwszym roku studiów lub wcześnie oraz, że zwykle potrzebują pieniędzy na tzw. drobne wydatki (pocketmoney). Wskazuje się także na fakt, że studenci często podejmują pracę, by zdobyć kapitał na przyszłość w postaci doświadczenia, co wiąże się z oczekiwaniami pracodawców. Jednak według Eurostatu, Polscy młodzi ludzie są mniej aktywni zawodowo od swoich europejskich rówieśników. 2 Wyścig po karierę- analiza danych Studenci konkurują ze sobą na rynku w ten sam sposób co sportowcy.sport to temat podejmowany rzadko w badaniach rzeczywistości społecznej. Powodem może być to, że w Polsce socjologia sportu jest dziedziną stosunkowo słabo rozwiniętą. Jednak dla socjologa ta właśnie tematyka może stanowić pole ciekawych spostrzeżeń. Wiele zjawisk dających się zauważyć w rywalizacji sportowej, ma odniesienie w życiu codziennym, relacjach międzyludzkich i zachowaniach naszego społeczeństwa. Jako, że w badaniu zajmujemy się zależnościami między pracą a studiami, organizacją czasu i życia przez ludzi młodych, wiele z aspektów sportu takich jak: rywalizacja, kompetencja, dyscyplina, zorganizowanie czy mobilizacja pokrywa się na tych dwóch polach tematycznych. 2.1 Praca jako wyczyn Wśród nielicznych klasyków podejmujących temat socjologii sportu wymienić można ThorsteinaVeblena czy Floriana Znanieckiego. Kluczowego znaczenia w naszym badaniu nabiera kwestia zdefiniowania, czym jest sport z perspektywy socjologa. Przyjęłyśmy zatem definicję według K. Heinemanna 7. Jego zdaniem pojęcie to określane jest przez cztery zmienne konstytutywne. Po pierwsze sport zawierać musi element ruchu ciała, po drugie podlegać zasadzie wyczynu, po trzecie musi być regulowany przez określone normy społeczne, po czwarte natomiast jest czynnością nieproduktywną Element ruchu ciała Element ruchu ciała w sporcie jest oczywisty. Żeby uprawiać sport, trzeba zaangażować swoje ciało w odpowiedni rodzaj treningu. Często są to wielogodzinne, 6 Liszkaiinni, Working students in Poland 7 Heinemann K., Wprowadzenie do socjologii sportu 5

6 codzienne ćwiczenia, które wymagają ogromnego zaangażowania i samodyscypliny. Również i praca zmusza nas do mobilizacji, m.in. wstawania o odpowiedniej porze, rozpoczynania pracy na czas, wykonywania powierzonych zadań w terminie. Należy też wspomnieć, że studenci często wykonują pracę fizyczne, które także zawierają element ruchu ciała i jego dyscypliny- żeby wykonywać dany zawód, trzeba posiadać odpowiednie predyspozycje. Tak samo jest w sporcie, czasami chęci nie wystarczają, by uprawiać daną dziedzinę. Jednak w obu przypadkach, żeby osiągnąć dane rezultaty, trzeba stale się szkolić. Aby wspinać się po szczeblach kariery, należy poświęcić swój czas na wysiłek na trenowanie już nabytych umiejętności i naukę nowych. Sport także wymaga stałego szkolenia swoich umiejętności- każdy sportowiec dąży do tego, aby być coraz lepszym. W obu dziedzinach szkolenie to wymaga samodyscypliny. O dyscyplinie ciała pisał Michel Foucault. Praca najczęściej ma charakter rutynowy, powtarzalny, trening sportowy także. Autor poddał pod rozwagę rutynę czynności. Według niego nasz rozkład zajęć posiada trzy podstawowe procedury- ustalenie rytmu, narzucenie określonych czynności i regulację powtarzających się cyklów 8. Zarówno praca, jak i sport wymagają organizacji zajęć, nadania rytmu i zaakceptowania faktu powtarzalności czynności, które należy wykonywać, a które często są nam narzucone z zewnątrz- w pracy przez szefa, w sporcie np. przez trenera. Sport wymaga często podporządkowania całego życia swojej pasji. Obejmuje to zarówno systematyczne ćwiczenia, jak i odpowiednią dietę, organizowanie czasu, wydatki finansowe, zaangażowanie w działalność instytucji czy zespołów. Praca polega na godzeniu zobowiązań zawodowych z obowiązkami domowymi, rodzinnymi, a także z życiem towarzyskim i pasjami. Wymaga od nas dużej zręczności i samodyscypliny, by godzić poszczególne dziedziny naszego życia tak, aby żadna z nich nie była zaniedbywana Zasada wyczynu Sport podobnie jak praca podlega zasadzie wyczynu. I w jednym i drugim przypadku dąży się do takich czynności, które oceniane są pozytywnie. Mogą nimi być różne wymiary aktywności np. wysiłek fizyczny, wygranie konkurencji, taktyka, postępowanie fair, solidarność grupowa, uzyskany dochód. To co w sporcie uznawane jest za wyczyn może 8 Foucault, Nadzorować i karać 6

7 bardzo się zmieniać w zależności od społeczeństwa, ale także w jego ramach.sukcesem na podstawie zasady wyczynu mogą być dla studenta dwie kwestie wymagające umiejętności, samodyscypliny, motywacji, talentu i szeregu innych cech niezbędnych do ponadprzeciętnych działań. Wyczynem może być łączenie studiów z pracą, jak i zdobycie pracy w zawodzie. Statystyki pokazują, że młodzi ludzie rzadko wchodzą na rynek pracy. W 2009 roku 70% osób w wieku lata nie pracowało w trakcie nauki ponad 8 mln młodych ludzi nie mogło pochwalić się jakimkolwiek doświadczeniem w pracy zarobkowej 9. Dlatego z całą pewnością nasza teza o podobnych czynnikach podlegających zasadzie wyczynu w sporcie i w pracy jest zasadna. Zdobycie pracy w zawodzie jest marzeniem każdego studenta. Nie jest to łatwe, ze względu na dużą konkurencję na rynku pracy. Konkurencja między ludźmi jest nieunikniona. Spowodowana jest przez presję otoczenia- rodziny, współpracowników, przełożonych, znajomych, a w końcu przez społeczeństwo. Konkurujemy, bo czujemy, że musimy się ścigać, chcemy być lepsi od innych. Dlatego już od najmłodszych lat konkurujemy jako dzieci na boisku szkolnym, później na studiach, następnie na rynku pracy. Ścigamy się z innymi właściwie w każdej dziedzinie życia i w każdej z nich robimy wszystko, by zostać docenionymi. Chcemy być nagradzani za nasz wysiłek. Tak samo jest na arenie sportowej, tak samo w szkole i w pracy. Nagrodą może być medal, dobry wynik na egzaminie czy premia. Wyczyn jest stopniowalny. Z czasem jesteśmy bardziej roszczeniowi w stosunku do naszych osiągnięć. Może mieć także inny zakres w pojmowaniu indywidualnym i społecznym. To, co dla nas jest wyczynem, może być negatywnie odebrane przez innych, np. premia może wywołać zazdrość u współpracowników. Niezależnie od tego, nagrody, które wiążą się z wyczynami, motywują nas do konkurencji. Doszkalamy się, by być lepsi, coraz bardziej popularna jest idea life long learning. Często nie mamy wyjścia- aby utrzymać stanowisko, przełożony stawia nam ultimatumzmuszeni jesteśmy np. rozpocząć kolejny etap studiów. Tak jak sportowiec musi utrzymywać dobrą kondycję, tak my musimy utrzymywać na wysokim poziomie swoje umiejętności, mając nadzieję, że nasz wysiłek przyniesie w przyszłości korzyści. Może się przecież zdarzyć, że nie tylko utrzymamy obecne stanowisko, ale być może uda nam się zdobyć lepsze. Trwa ciągły wyścig o karierę, połączony z szukaniem nowych możliwości i pomysłów, jak być lepszym, skuteczniejszym, elastyczniejszym, by lepiej odnajdywać się na rynku i w razie zmian- zachować jak najlepsze położenie. 9 Młodzi na rynku pracy, Raport Głównego Urzędu Statystycznego,

8 Jednak w pracy- tak jak w sporcie- potrzeba czasu, aby dostrzec wyniki naszych wieloletnich działań. Nie od razu osiąga się najlepsze rezultaty. Sport wymaga często wielkiego poświęcenia, które ma szansę zaprocentować w przyszłości, ale nie musi. Można odnieść to również do pracy- nie każda praca daje wymierne efekty- może być to praca, której skutki ujawnią się dopiero po wielu latach, np. w formie awansu społecznego. Szkolenie nie zawsze daje natychmiastowe wyniki, tak samo jest w sporcie. Często musi minąć wiele lat, by sens naszej pracy został dostrzeżony przez innych, a zdarza się, że również przez nas samych. Łączenie pracy zawodowej ze studiami bez wątpienia jest sztuką wymagającą wielu wyrzeczeń i wysiłków. Warto jednak zastanowić się nad tym, co wpływa na pojmowanie jej w kategoriach wyczynu? W dzisiejszych czasach wyczyn ten jest konstruowany społecznie w dużej mierze przez opinię publiczną, w związku z trudną sytuacją młodych ludzi na rynku pracy. Polska gospodarka boryka się w wieloma problemami, gdyż w ostatnich latach znacznie zwiększyła się liczba osób posiadających dyplom wyższej uczelni, przekonanych o tym, że lepsze wykształcenie zagwarantuje im w przyszłości dobrze płatną pracę. Doprowadziło to do tego, że obecnie mamy do czynienia z poważnym problemem społecznym nadwyżką ludzi z wysokimi kwalifikacjami w stosunku do miejsc pracy dla nich przeznaczonych. Zjawisko to znane pod pojęciem overeducation ma niezwykle poważne konsekwencje, ponieważ za jego przyczyną ludzie dobrze wykształceni nie mogący znaleźć pracy w zwodzie, zmuszeni są podejmować się zajęć często nie odpowiadających ich aspiracjom zawodowym. Oznacza to, że posiadają oni zbyt wysokie wykształcenie, aby pracować na zajmowanym stanowisku, a tym samym zabierają pracę osobom z mniejszymi kwalifikacjami. Młode, nadwykształcone osoby, których potencjał i możliwości są źle lub nie w pełni wykorzystywane w pracy to rezultat pogoni za edukacją na akademickim poziomie, która miała być lekarstwem na bezrobocie. Wielokrotnie okazywało się, że sam dyplom był ważniejszy od tego, co się studiowało i jaki był tryb nauki. Aby podwyższyć swoją wartość na rynku pracy studenci decydują się zdobywać pierwsze doświadczenia zawodowe już w trakcie nauki. Wśród naszych respondentów chęć zdobycia doświadczenia była drugą co do częstości wybieraną odpowiedzią, wskazaną przez ponad 19% respondentów. Świadczy to o odczuwanej przez badanych presji związanej z ich niepewną pozycją na rynku pracy w przyszłości. Wahania gospodarki nie są jednak głównym czynnikiem warunkującym to zjawisko. Mamy również do czynienia z szeregiem innych przyczyn, które potęgują bezrobocie młodych ludzi, jak choćby konkurencja ze strony starszych i bardziej doświadczonych kolegów czy też brak wsparcia ze strony odpowiednich 8

9 instytucji i organizacji w procesie przejścia ze szkoły do pracy poprzez staże i szkolenia zawodowe. Powody podejmowania pracy zarobkowej 43, ,7 1,1 6,9 11,2 1,6 utrzymanie osobiste wydatki zdobycie doświadczenia kursy doszkalające oszczędzanie wakacje Wykres nr 1, źródło: opracowanie własne. Młodzi ludzie doskonale zdają sobie sprawę z tego, jakie są społeczne oczekiwania wobec nich. Uczą się, zdobywają wykształcenie, są głodni sukcesu. Studenci nieustannie konkurują ze sobą o stypendia i wyniki, gdyż to właśnie one sprawiają, że w oczach przyszłych pracodawców wydają się cenniejsi. Tak samo jest w sporcie miejsca w czołówce są ograniczone, aby liczyć się w konkurencji, trzeba być najlepszym, osiągać najlepsze wyniki. Biorąc pod uwagę te wszystkie przeszkody, z którymi każdy pracujący student musi się zmagać oraz to wszystko, co musi poświęcić, aby osiągnąć swój zamierzony cel, czyli cenne trofeum w postaci dobrej pracy, przynoszącej satysfakcję, można wnioskować, iż naprawdę trud ten się opłaca. Osoby, które podjęły wysiłek, trenowały swoje umiejętności, by być coraz lepszym, osiągać coraz lepsze rezultaty i wygrały, stanowią dla innych doskonały przykład, że ciężka praca z czasem przynosi wymarzone efekty. Ich godny podziwu wyczyn bez wątpienia jest wart naśladowania Regulacja poprzez normy Heinemann zwraca uwagę, że sport regulowany jest przez normy społeczne. Te reguły odgrywają rolę przy ustalaniu celu, a więc warunków, w jakich zawody są wygrane lub przegrane. Również w ustalaniu legalnych środków, które wolno zastosować dla osiągnięcia celu, w postawie wobec sportu, etosie sportowym. Studenci na rynku pracy poddają się 9

10 prawie identycznym regułom współzawodnictwa. Kalkulują ryzyko zysków i strat. Trenują swoje umiejętności, jakimi w tym przypadku są: wykształcenie, znajomość języków, umiejętności autoprezentacji czy charyzma. Poszczególne wyniki dają szerszy obraz tego jak wypadamy w całej klasyfikacji. Młodzi ludzie konkurują ze sobą na podobnych zasadach jak zawodnicy igrzysk. Im większy staż, tym większe ryzyko osiągnięcia sukcesu. Świat sportu kieruje się odpowiednimi zasadami. Trenować trzeba zgodnie ze ściśle określonym kanonem. Żeby dostać się na zawody, trzeba spełnić określone warunki, przejść kwalifikacje itp. Sportowców obowiązuje zasada fair play- jej łamanie jest sankcjonowane przez odpowiednie organy i piętnowane przez innych zawodników, tak samo traktowane jest ściąganie na egzaminie. Brak czasu z powodu łączenia studiów z pracą nie jest usprawiedliwieniem dla oszukiwania. To instytucje często decydują, co jest zgodne z odpowiednimi normami, a co nie. Podobnie jest w pracy. Obowiązują określone zasady, np. ubioru (dresscode), kontaktu z klientem. Studenci pracujący także podlegają określonym normom- nie tylko w pracy, ale także na studiach. Np. fakt łączenia studiów stacjonarnych z pracą, może być źle widziany przez wykładowców. Mimo to, są oni tak samo oceniani i muszą spełnić te same wymaganiazaliczeniowe. Te osoby muszą więc być lepiej zorganizowane, jeśli chcą spełniać kryteria zarówno akademickie, jak i pracownicze. Praca na studiach może nie tylko łączyć się ze stratami- pracujący studenci, którzy dodatkowo uzyskują dobre wyniki w nauce, otrzymują nagrodę, nie tylko w postaci np. stypendium naukowego. Ze zdobyciem medalu łączy się zawsze pewien rodzaj społecznego uznania i prestiżu. Jest to docenienie ogromu pracy włożonego w rywalizację Czynność nieproduktywna Odwołując się do koncepcji Heinemanna, zarówno sport jak i praca mogą pod pewnymi względami być uznane za czynności nieproduktywne. Podjęcie pracy przez studentów, wiąże się często ze złymi zarobkami, w obleganym i mało prestiżowym sektorze usług, który najczęściej nie jest powiązany z kierunkiem studiowanym przez studenta. Jeżeli ambicje nie pozwalają na podjęcie takiej pracy, można zawsze dostać się na odpowiedni staż, który spełni oczekiwania intelektualne, natomiast już nie te finansowe, ponieważ są one najczęściej bezpłatne. 10

11 2.2 Praca jako konkurencja Sport jak i praca nie jest tworem jednolitym, homogenicznym. Łączy się z innymi dziedzinami polityką, ekonomią, mediami etc. Praca podlega różnym oddziaływaniom- czy to społecznym, czy opiniotwórczym. Dla studentów sędzią rozstrzygającym ich wyścig jest pracodawca. Nauka jest narzędziem, a nie celem. Pracodawca w swoich kryteriach oceny planuje przyszłe zachowania gospodarcze, a te jak powszechnie wiadomo, kontrolowane są i sterowane przez państwo, czyli działania polityczne. Analogicznie sport podlega tym samym wpływom. 43,9 Wykorzystanie umiejętności zdobytych na studiach w obecnej pracy 19, ,9 5,6 1 (brak zgodności) (zgodność) Wykres nr 2, źródło: opracowanie własne. Studenci podczas pracy w trakcie nauki nie korzystają z umiejętności, których uczą się w czasie swojej kariery akademickiej, ponieważ rzadko udaje im się pracować w zawodzie. Paradoksalnie ze szczegółowych badań 10 warszawskiego rynku pracy wynika, że w każdej dziedzinie szuka się osób, które nie wymagają szkoleń na konkretne stanowisko, tylko są gotowe podjąć pracę od zaraz. Student tak jak sportowiec musi wykazać się talentem i podejmować kolejne wyzwania, aby nie odpaść z wyścigu po sukces. O wartości pracownika decydują konkretne umiejętności poparte certyfikatami, tak jak u sportowców osiągnięcia poparte medalami. Prawie połowa pracodawców biorąca udział w badaniu oczekuje wąskiej, wyspecjalizowanej wiedzy oraz umiejętności tzw. miękkich - pracy w grupie, pomysłowości, wykazywania się inicjatywą, zaangażowania, odporności na stres, aktywności. Pracownik jest zawodnikiem drużynowym- działa indywidualnie, ale swoim wynikiem musi pracować na zwycięstwo zespołu. 10 Kompleksowa i prognostyczna informacja o warszawskim rynku pracy, Urząd Pracy,

12 Ważnym problemem naszego badania jest kwestia motywacji studentów do łączenia nauki z pracą. Co ich zmusza do konkurencji? Z naszych analiz wynika, że praca dla ponad połowy respondentów jest dodatkowym zarobkiem, a tylko niewielki odsetek uważa, że jest konieczna ze względu na swoją przyszłość na rynku pracy. Jak wynika z naszych danych ponad połowa wydatków to wydatki bieżące (transport, wyżywienie) oraz wydatki osobiste (kosmetyki, ubrania). Studenci chętnie oddają się rozrywce (imprezy, kino) i biorą udział w wydarzeniach kulturalnych. Wydatki 28,6 20,6 18,6 7, ,5 6 mieszkanie czesne rachunki wyd. bieżące wyd. osobiste kultura rozrywka oszczędzam Wykres nr 3, źródło: opracowanie własne. 2.3 Analiza rynku pracy Polskie władze stoją przed niezwykle trudnym zadaniem, jakim jest konieczność poprawy sytuacji absolwentów uczelni wyższych na rynku pracy. Polityka edukacyjna powinna stanowić śmiałą odpowiedź na dynamiczne przemiany współczesnego rynku pracy, którego rosnąca elastyczność powinna być kompensowana realnym wsparciem ze strony państwa dla osób, które z różnych powodów znalazły się w trudnej sytuacji. W trosce zarówno o najmłodszych, jak i pozostałych uczestników rynku pracy należy przeprowadzić gruntowną i rozważną reformę publicznych służb zatrudnienia, umożliwiającą skuteczną aktywizację zawodową osób faktycznie poszukujących pracy.w Polsce stopa bezrobocia wśród ludzi poniżej 25 roku życia plasuje się na poziomie 28% 11. Oznacza to, że co czwarty aktywny zawodowo młody Polak pozostaje bez pracy. Obecnie młodzi ludzie w Unii Europejskiej, w tym także w Polsce, mimo wyższego wykształcenia i dobrej znajomości języków obcych, mają większy problem ze znalezieniem pracy niż ich rodzice dwie lub trzy dekady temu. 11 Poziom bezrobocia wśród młodzieży w Europie, Eurostat,

13 Według naszych wyników najwięcej naszych respondentów pracuje na umowęzlecenie jest to aż 53%. Zaskoczeniem jest jednak stosunkowo duży odsetek osób posiadających umowę o pracę 13%, co daje dość optymistyczny wynik. Bez umowy natomiast pracuje aż 16% respondentów i jest to druga najczęściej wybierana odpowiedź. Wyniki te niestety oddają obraz rzeczywistości, którą żyje nasze społeczeństwo. Wśród młodych ludzi dominują umowy cywilno-prawne, jakimi są umowy-zlecenia i umowy o dzieło. Jest to zjawisko zdecydowanie negatywne, ponieważ tylko od tej pierwszej pracodawca płaci składki ZUS. Zatrudnieni na podstawie umowy o dzieło nie mają ubezpieczenia zdrowotnego i emerytalnego, ochrony pracy, płacy ani prawa do urlopu. Bez stałego etatu młodzi ludzie nie mają szans na kredyt mieszkaniowy, zdarza się, że opóźnia to decyzję o założeniu rodziny. Praca na umowach cywilnych to permanentny brak stabilizacji zawodowej i życiowej 12. Trzeba zatem rozważyć wprowadzenie nowych form zatrudnienia, które zapewniałyby stopniowy wzrost poziomu bezpieczeństwa socjalnego i trwałości zatrudnienia, stanowiąc jednocześnie atrakcyjną dla pracodawców alternatywę dla umów cywilnoprawnych. 53,3 Rodzaj umowy 15 12,1 17,8 1,9 o pracę zlecenie o dzieło własna działalność gosp. bez umowy Wykres nr 4, źródło: opracowanie własne. 12 Kiełbasiński, Dlaczego umowy śmieciowe są złe 13

14 Szczególnie atrakcyjne dla społeczeństwa jest ryzyko, które bywa motorem naszych działań i zachowań w sytuacjach związanych z rywalizacją. Pobudza ono nasze instynkty 13 do tego, aby walczyć o zwycięstwo. Naszą naturalną skłonnością jest interesowanie się konfliktem, współzawodnictwem i różnego rodzaju rozgrywkami nie tylko tymi na stadionie czy bieżni, również tymi w biurze czy na uczelni. Nasza ciekawość i zapał ujawniają się w momentach rywalizacji, bądź takich, które najbardziej pobudzają nasze instynkty pierwotne. Codzienneżycie to ciągła rywalizacja, jesteśmy praktycznie bez przerwy oceniani, staramy się zdobywać jak najlepsze wyniki, osiągnąć wyznaczone cele, po prostu wygrywać. Istnieje rozbieżność między indywidualnym konstruowaniem wyczynu a jego społecznym kreowaniem. Każdy dąży do czegoś innego w zależności od indywidualnego systemu wartości, ale pobudki te mają wspólny mianownik zawsze konkuruje się z innymi. System edukacji jest dziś dla młodzieży swoistą olimpiadą, albo bez przeszkód przejdzie się wszystkie konkurencje, skończy liceum czy studia, albo odpadnie się na pierwszych etapach wyścigu o wykształcenie. Z badań wynika 14, że istnieje silna pozytywna korelacja między poziomem wykształcenia, a szansą bycia zatrudnionym. Zdecydowanie najwyższa stopa zatrudnienia jest widoczna dla osób, które stanęły na najwyższym stopniu podium i zdobyły wykształcenie magisterskie, srebrny medal i nieco niższe wartości tego wskaźnika odnotowano dla osób z wykształceniem policealnym i licencjackim. Brązowy medal, jednak z jeszcze słabszym wynikiem zdobywają osoby z wykształceniem średnim zawodowym lub zasadniczym zawodowym. Daleko za podium, z bardzo niską stopą zatrudnienia wśród osób w wieku lat plasują się osoby deklarujące wykształcenie podstawowe i gimnazjalne oraz średnie ogólnokształcące. Te same zasady rządzą procesem szukania pracy- przechodzimy pierwszy etap rozmowy kwalifikacyjnej, potem kolejne i zdarza się, że odpadamy w finale. Żeby wygrać, trzeba w sobie wypracować kilka umiejętności. Dobra organizacja czasu jest jedną z podstawowych. Kto szybszy ten lepszy, kto dokładniejszy ten lepszy. Tak w pracy, jak i w sporcie oczekujemy od naszych konkurentów współzawodnictwa fair- play, jednak oszustwo odgrywa równie ważną rolę w rywalizacji jak siła, umiejętności, czy talent. Pokonać kogoś w przebiegły sposób znaczy więcej, niż pokonać kogoś przewagą. Doping, rozumiany jako użycie niedozwolonych środków do zwiększenia wydolności sportowca jest społecznie i prawnie piętnowany. Taką samą kwestią na rynku pracy jest nepotyzm. Z badań wynika, że w Polsce upowszechnia się stwierdzenie, że w życiu społecznym należy oddzielać sferę 13 Thomas, The Gaming Instinct 14 Raport o stanie edukacji 2010, IBE, Warszawa

15 prywatną i zawodową 15. Nieuczciwa konkurencja ma najwyższe przyzwolenie w grupie studentów, dla których praca jest dobrem reglamentowanym i szczególnie cennym. Jednocześnie dla Polaków posiadane znajomości i koneksje są jedynym pewnym środkiem doosiągnięcia sukcesu.. 24,3 Źródła znalezienia pracy 28 17,8 7,5 8,4 7,5 0,9 1,9 0,9 Wykres nr 5, źródło: opracowanie własne. Z naszych danych wynika, że prawie połowa badanych studentów biegnie do mety, nie bacząc na zasady fair-play i obecną pracę znaleźli za pośrednictwem znajomych lub rodziny. Dla ludzi bardzo ważna jest również satysfakcja, której nie byłoby bez ryzyka. Zaledwie 8% respondentów wygrało bezpośrednie starcie z pracodawcą, wygrywając pracę po odbyciu stażu lub praktyk. Wskazuje to z jednej strony na słabość tego typu obligatoryjnych rozwiązań na uczelniach wyższych, z drugiej strony odbiera pewność siebie studentom. Przymusowe odbycie praktyk, można porównać do nieobecności trenera podczas meczu. Zawodnik pozbawiony profesjonalnych wskazówek musi polegać na sobie. Zdobytą wiedzę musi przekuć w sukces- albo zwycięży determinacją, albo nieuczciwymi zagrywkami. Temat jakości staży zasługuje na odrębne badanie. Celem rywalizacji w naszym życiu jest eliminacja przeciwnika- na korcie tenisowym, w szkolnej ławce i w biurze. 2.4 Kalkulacja zysków i strat 15 Polacy o nepotyzmie w życiu publicznym, CBOS, Warszawa 2012r 15

16 Studenci nieustannie dokonują kalkulacji zysków i strat. Można na przykład się zastanawiać, jak praca na studiach wpływa na nasze wyniki naukowe. Amerykańscy badacze zwracają uwagę na fakt, że praca podczas studiów może negatywnie wpływać na osiągnięcia uniwersyteckie, szczególnie ważna jest ilość godzin poświęcana pracy 16. Autorzy twierdzą, że w niektórych przypadkach praca może obniżać motywację do zaangażowania w studia.powszechnie panuje ogólna aprobata do pracy podczas studiów, ale wydaje mi się, że głównie dlatego, że skłania do tego sytuacja na rynku pracy i oczekiwania pracodawców, a nie sama chęć podejmowania pracy przez studentów. Studenci, zapytani, dlaczego podejmują pracę zarobkową podczas studiów, odpowiedzą, że chcą zdobyć doświadczenie, by było im łatwiej w późniejszym czasie funkcjonować na rynku pracy. Jednak ich główną motywacją jest zarobek, nie zdobycie doświadczenia. Rynek pracy zmusza nas do takiej odpowiedzi, zmusza nas do myślenia, że praca podczas studiów ma jedynie dobre strony, nikt nie myśli o tym, jaki wpływ ma praca na naszą karierę studencką. Może być tak, że dzięki pracy jesteśmy lepiej zorganizowani w ciągu dnia, co pozwala nam w krótszym czasie przyswajać materiał, wypracować rutynę na studiach itd. Jednak praca może mieć także negatywny wpływ na nasze oceny, możemy także opuszczać zajęcia, a także odstawić naukę na dalszy plan. Autorzy dochodzą do niejednoznacznego wniosku, że praca na pierwszym roku studiów ma negatywny wpływ na karierę akademicką(academiccost), szczególnie na oceny, jednak nie znaczy, że pozytywnie nie procentuje w przyszłości, podczas kariery na rynku pracy. Studenci muszą więc dokonać wyboru, zrobić rachunek zysków i strat, a także zdać sobie sprawę z własnych możliwości. 3 Wnioski Studenci nieustannie konkurują ze sobą na rynku pracy. Podobnie jak zawodnicy na bieżni, trenują długo by osiągnąć swój indywidualny sukces. Głównym celem, który obierają w tym wyścigu jest znalezienie pracy w zawodzie, która da im satysfakcję. Jednym ze sposobów do osiągnięcia go jest zdobycie pierwszych doświadczeń zawodowych już w trakcie trwania studiów. Daje to przepustkę do kolejnych zmagań. Jednak podobnie jak w sporcie, tak na drodze do kariery stają różnego rodzaju przeciwności. Zdobywanie doświadczenia wiąże się zarówno z karami i nagrodami.wysiłek studentów często jest 16 Stinebrickner I Stinebrickner, Working during School and Academic Performance 16

17 czynnością nieproduktywną- nie nabywają praktycznych umiejętności, przestają mieć możliwości pełnego poświęcania się nauce, a ich wynagrodzenie często nie pozwala na samodzielne utrzymanie się. Czasem jednak ktoś wygrywa, a kariera rozwija się gładko.z omówionych badań wynika, że studenci rzadko odbywają praktykę zawodową, która odpowiadałaby ich aspiracjom. Przyczyną mogą być oczekiwania pracodawców związane z kwalifikacjami młodych ludzi. Wymaga się od nich elastyczności zawodowej, umiejętności dopasowania do realiów rynku pracy, ciągłej motywacji do działania i przede wszystkim już nabytego doświadczenia. Rzadko kiedy pracodawca decyduje się na pracownika z czystym CV, więc kto da dziś studentowi szanse? 17

18 Spis wykresów Wykres nr 1 Powody podejmowania pracy zarobkowej. 8 Wykres nr 2 Wykorzystanie umiejętności zdobytych na studiach w obecnej pracy. 11 Wykres nr 3 Wydatki. 12 Wykres nr 4 Rodzaj umowy...13 Wykres nr 5 Źródła znalezienia pracy

19 Bilbliografia: Błażejewska Paulina, JoannaKazanecka, Zuzanna Kolmus, Diana Kubiak. Studenci pracujący (2013). Filipek, Magda. Kompleksowa i prognostyczna informacja o warszawskim rynku pracy.urząd Pracy (2009). Foucault, Michael. Nadzorować i karać. Warszawa: Fundacja Aletheia Heinemann K., 1989, Wprowadzenie do socjologiisportu. Warszawa. COM SNP Jelonek Magdalena, Dariusz Szklarczyk, Anna Balcerzak- Raczyńska. Oczekiwania Pracodawców a pracownicy jutra. Bilans Kapitału Ludzkiego (2012) Jelonek, Magdalena. Studenci- przyszłe kadry polskiej gospodarki. Raport Bilansu Kapitału Ludzkiego (2011). _przyszle_kadry_polskiej_gospodarki.pdf? Kiełbasiński, Artur. Dlaczego umowy śmieciowe są złe. Gazeta wyborcza (2014). Piec_grzechow _glownych.html Liszka Katarzyna, Martyna Dzido, Aleksandra Pułyk, Patrycja Perzyńska. Working Students in Poland.Labour Economics (2013). Pańków, Maciej. Młodzi na rynku pracy. Instytut Spraw Publicznych (2012). Polacy o nepotyzmie w życiu publicznym. CBOS(2012). Raport o stanie edukacji IBE (2011). Stinebrickner, Ralph itodd R. Stinebrickner. Working during School and Academic Performance. Journal of Labor Economics.Vol. 21, No. 2,(Kwiecień 2003). Szkolnictwo Wyższe w Polsce. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (2013). 19

20 Thomas, William. The Gaming Instinct, The University of Chicago PressVol. 6, No. 6 (May, 1901). Wejście ludzi młodych na rynek pracy w 2009 roku. Główny Urząd Statystyczny(2009). 20