Konrad Gromaszek, Andrzej Kotyra

Transkrypt

1 Konrad Gromaszek, Andrzej Kotyra Raport koñcowy z badania dziedzinowego Analiza sektora B+R i przemys³u energetycznego z punktu widzenia uczestnictwa województwa lubelskiego we wdra aniu Europejskiego Strategicznego Planu Rozwoju Technologii Energetycznych (SET-Planu) Projekt wspó³finansowany ze œrodków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spo³ecznego

2 Raport końcowy z badania dziedzinowego Analiza sektora B+R i przemysłu energetycznego z punktu widzenia uczestnictwa województwa lubelskiego we wdrażaniu Europejskiego Strategicznego Planu Rozwoju Technologii Energetycznych (SET-Planu) Lublin, marzec 2013 r. ISBN: Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

3 Prezentowane opracowanie stanowi raport końcowy z badania dziedzinowego, prowadzonego w ramach projektu systemowego pt. Regionalny System Zarządzania Zmianą Gospodarczą. Badanie realizowane było w okresie od dnia 28 listopada 2012 roku do 12 marca 2013 roku. Realizatorem badania jest zespół ekspercki na zlecenie Departamentu Gospodarki i Innowacji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego w Lublinie. Zespół odpowiedzialny za realizację badania i przygotowanie raportu: dr inż. Konrad Gromaszek, Politechnika Lubelska członek zespołu badawczego, dr hab. inż. Andrzej Kotyra, Politechnika Lubelska członek zespołu badawczego

4 Szanowni Państwo, Z przyjemnością przekazuję w Państwa ręce raport końcowy z badania dziedzinowego, dotyczącego analizy sektora B+R i przemysłu energetycznego zrealizowany na potrzeby województwa lubelskiego, które uczestniczy we wdrażaniu Europejskiego Strategicznego Planu Rozwoju Technologii Energetycznych (SET-Planu). Opracowanie to zostało przygotowane na zlecenie Samorządu Województwa Lubelskiego w ramach projektu systemowego Regionalny System Zarządzania Zmianą Gospodarczą realizowanego przez Departament Gospodarki i Innowacji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego w Lublinie. Celem prowadzonych badań było uzyskanie pogłębionej wiedzy na temat zaangażowania jednostek badawczo-rozwojowych oraz przedsiębiorstw z województwa lubelskiego we wdrażanie Europejskiego Strategicznego Planu Rozwoju Technologii Energetycznych (SET-Planu). Wiedza pozyskana w wyniku analizy zmian społeczno-gospodarczych w różnych dziedzinach, w tym w obszarze energetyki, stanowić będzie cenny materiał w procesie planowania rozwoju regionalnego. Ma to szczególne znaczenie w aspekcie prac związanych z aktualizacją dokumentów strategicznych dotyczących przyszłego okresu programowania UE , tj. Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego i Regionalnej Strategii Innowacji. Istotną częścią raportu, ze względu na toczącą się dyskusję o perspektywach rozwoju i wdrażania niskoemisyjnych technologii energetycznych w województwie lubelskim, są przedstawione przez zespół badawczy koncepcje i wskazania działań przyczyniających się do powstania i rozwoju regionalnej platformy wdrażania SET-Planu. Jestem przekonany, że przedstawione w raporcie treści tworzyć będą fundamenty debaty nad kształtowaniem regionalnej polityki energetycznej województwa lubelskiego. Sławomir Sosnowski Wicemarszałek Województwa Lubelskiego

5

6 Spis treści STRESZCZENIE 6 SUMMARY 8 WPROWADZENIE SET-PLAN I WYNIKAJĄCE Z NIEGO ZAŁOŻENIA METODOLOGIA BADAŃ CELE BADAŃ OCENA POTENCJAŁU KADROWEGO I TECHNICZNEGO JEDNOSTEK B+R W REGIONIE W ZAKRESIE ROZWIJANIA STRATEGICZNYCH TECHNOLOGII ENERGETYCZNYCH USTALENIE POZIOMU WSPÓŁPRACY JEDNOSTEK B+R Z PRZEMYSŁEM W ZAKRESIE ROZWOJU I WDRAŻANIA TECHNOLOGII ENERGETYCZNYCH, UJĘTYCH W SET-PLANIE ZBADANIE UCZESTNICTWA UCZELNI WYŻSZYCH I JEDNOSTEK B+R Z WOJ. LUBELSKIEGO W KRAJOWYCH I EUROPEJSKICH SIECIACH ROZWIJAJĄCYCH STRATEGICZNE TECHNOLOGIE ENERGETYCZNE OKREŚLENIE MOŻLIWYCH OBSZARÓW SPECJALIZACJI WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W ZAKRESIE ROZWOJU STRATEGICZNYCH TECHNOLOGII NISKOEMISYJNYCH WSKAZANIE GŁÓWNYCH REKOMENDACJI, DOTYCZĄCYCH WDRAŻANIA SET-PLANU NA POZIOMIE REGIONALNYM DOBÓR PRÓBY NA POTRZEBY BADANIA PAPI I CATI GRUPY OBJĘTE BADANIEM KONSTRUKCJA WSKAŹNIKÓW DO POMIARU ZAANGAŻOWANIA WE WDRAŻANIE SET-PLANU W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM REALIZACJA BADANIA WYNIKI BADAŃ BADANIE GABINETOWE ANALIZA UWARUNKOWAŃ KLIMATYCZNO-GOSPODARCZYCH WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W KONTEKŚCIE KLUCZOWYCH TECHNOLOGII ENERGETYCZNYCH SET-PLANU POŁOŻENIE I UWARUNKOWANIA KLIMATYCZNO-ENERGETYCZNE REGIONU STAN I PERSPEKTYWY ROZWOJU KLUCZOWYCH NISKOEMISYJNYCH TECHNOLOGII ENERGETYCZNYCH NA TERENIE WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO NA TLE POLSKI IDENTYFIKACJA UWARUNKOWAŃ I POTENCJAŁU B+R W REGIONIE LUBELSKIM BADANIA ILOŚCIOWE BADANIE CATI PRZEDSIĘBIORSTW SEKTORA KLUCZOWYCH TECHNOLOGII ENERGETYCZNYCH W REGIONIE LUBELSKIM SCENARIUSZ WYWIADU REZULTATY BADAŃ ANKIETOWYCH PRZEDSIĘBIORSTW SEKTORA ENERGETYCZNEGO BADANIE PAPI JEDNOSTEK B+R ZWIĄZANYCH Z KLUCZOWYMI TECHNOLOGIAMI ENERGETYCZNYMI W REG. LUBELSKIM REZULTATY BADANIA JAKOŚCIOWEGO PRZEPROWADZONEGO W RAMACH PANELU BRANŻOWEGO WNIOSKI I REKOMENDACJE GŁÓWNE WNIOSKI Z UZYSKANYCH WYNIKÓW BADAWCZYCH REKOMENDACJE DOTYCZĄCE WDRAŻANIA SET-PLANU NA POZIOMIE REGIONALNYM 79 ZAŁĄCZNIKI 81 ZAŁĄCZNIK A ANKIETA DLA JEDNOSTEK B+R ZWIĄZANYCH Z OBSZAREM ENERGETYKI 81 ZAŁĄCZNIK B ANKIETA DLA PRZEDSIĘBIORSTW BRANŻY ENERGETYCZNEJ I EKO-ENERGETYCZNEJ (OZE) 85 ZAŁĄCZNIK C - SCENARIUSZ PANELU BRANŻOWEGO 89 ZAŁĄCZNIK D ANKIETA DLA UCZESTNIKÓW PANELU BRANŻOWEGO 90 WYKAZ MATERIAŁÓW ŹRÓDŁOWYCH 92 Strona 5

7 STRESZCZENIE Energetyka stanowi jeden ze strategicznych sektorów państwa, ale także perspektywiczną branżę rozwoju regionalnej gospodarki. Intensyfikacja rozwoju gospodarczego powoduje wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną, obecnie pokrywany głównie ze źródeł kopalnych. Dywersyfikacja źródeł pozyskiwania energii oraz stopniowe uniezależnianie się od wyczerpywalnych zasobów energetycznych stanowi jeden z najistotniejszych priorytetów Wspólnoty Europejskiej. Wyrazem tej polityki było m.in. przyjęcie przez państwa członkowskie UE tzw. pakietu energetyczno-klimatycznego. Jego celem jest wprowadzenie zmian w przemyśle i energetyce, wśród krajów europejskich, związanych z rozwojem i wdrażaniem niskoemisyjnych, odnawialnych źródeł energii oraz oszczędności energii. Pakiet ten (określany jako 3x20) do roku 2020 obejmuje deklaracje, związane z: ograniczeniem emisji CO 2 o 20%, zmniejszeniem zużycia energii o 20% oraz wzrostem udziału energii ze źródeł odnawialnych w UE do 20% (z obecnych 8,5%). Osiągnięcie celów pakietu klimatycznoenergetycznego wymaga rozwoju i wdrożenia na szeroką skalę pełnego portfolio technologii niskoemisyjnych. W odpowiedzi na to wyzwanie, został zatwierdzony Europejski Strategiczny Plan w Dziedzinie Technologii Energetycznych (ang. European Strategic Energy Technology Plan, SET-Plan). Jego głównym celem jest przyspieszenie rozwoju i wdrażania na dużą skalę niskoemisyjnych technologii energetycznych, bazujących na obecnym potencjale badawczo-rozwojowym i osiągnięciach Europy. Przedmiotem niniejszego badania dziedzinowego było uzyskanie pogłębionej wiedzy na temat zaangażowania jednostek badawczo-rozwojowych oraz przedsiębiorstw z województwa lubelskiego we wdrażanie Europejskiego Strategicznego Planu Rozwoju Technologii Energetycznych (SET-Planu). Zakres badania wynika z projektu systemowego pt. Regionalny System Zarządzania Zmianą Gospodarczą (RSZZG), realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet VIII Regionalne Kadry Gospodarki, Działanie 8.1 Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w regionie, Poddziałanie Dotyczy on wytwarzania energii elektrycznej i ciepła, dystrybucji i efektywnego wykorzystywania energii przy zachowaniu spójności z najnowszymi technologiami europejskimi i światowymi. Należy podkreślić szczególne znaczenie niskoemisyjnych technologii spalania oraz wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych. Realizacja badania dziedzinowego umożliwiła osiągnięcie celów szczegółowych obejmujących: Ocenę potencjału kadrowego i technicznego jednostek B+R w regionie w zakresie rozwijania strategicznych technologii energetycznych; Ustalenie poziomu współpracy jednostek B+R z przemysłem w zakresie rozwoju i wdrażania technologii energetycznych, ujętych w SET-Planie; Zbadanie uczestnictwa uczelni wyższych i jednostek B+R z woj. lubelskiego w krajowych i europejskich sieciach rozwijających strategiczne technologie energetyczne; Określenie możliwych obszarów specjalizacji województwa lubelskiego w zakresie rozwoju strategicznych technologii niskoemisyjnych; Wskazanie głównych rekomendacji, dotyczących wdrażania SET-Planu na poziomie regionalnym. Badania realizowano na podstawie przyjętej metodologii, która obejmowała dwa etapy. Pierwszy, uwzględniał analizę desk research, związaną ze zbadaniem istniejącego stanu zasobów informacyjnych dotyczących inicjatywy wdrażania Europejskiego Strategicznego Planu Rozwoju Strona 6

8 Technologii Energetycznych (SET-Planu). Pozwolił on także na identyfikację głównych interesariuszy, zainteresowanych rozwijaniem idei SET-Planu w regionie. Drugi etap obejmował wykonanie badań terenowych, przeprowadzonych przy pomocy ankiety PAPI skierowanej do przedstawicieli instytucji badawczo-rozwojowych, oraz wywiadu telefonicznego wspomaganego komputerowo (CATI), przeprowadzonego na reprezentatywnej grupie respondentów z sektora energetycznego oraz instytucji otoczenia biznesu. Pozwoliły one na uzyskanie wiedzy m.in. na temat potencjału kadrowotechnicznego, poziomu współpracy z przemysłem, uczestnictwa w krajowych i europejskich sieciach współpracy. Z kolei celem wywiadu CATI było poznanie opinii respondentów nt. problemów i barier występujących we wzajemnej współpracy, a także propozycji działań usprawniających w kontekście wyzwań związanych z rozwijaniem technologii ujętych w SET Planie. Podsumowaniem badań ilościowych był panel branżowy o charakterze spotkania informacyjno-konsultacyjnego, w którym wzięły udział osoby reprezentujące sferę nauki, biznesu, samorządu terytorialnego i instytucje otoczenia biznesu. W trakcie spotkania przedstawiono założenia badania dziedzinowego oraz przeprowadzono badania jakościowe w kontekście przedstawionych wyników badań ilościowych. Rezultaty te zostały zawarte w niniejszym opracowaniu. Dokument został podzielony na cztery rozdziały, z których pierwszy omawia genezę oraz założenia SET-Planu. W następnych dwóch scharakteryzowano metodologię badań oraz przedstawiono ich wyniki. Całość zamykają wnioski odnoszące się do poszczególnych obszarów i celów badawczych oraz rekomendacje, dotyczące wdrażania SET-Planu na poziomie regionu lubelskiego. Uzyskane w trakcie badania wnioski stanowią próbę wypełnienia luki informacyjnej w zakresie wdrażania SET-Planu na poziomie regionalnym. Zestawiają zdobytą wiedzę na temat świadomości i znaczenia technologii wymienionych w SET-Planie w gospodarce województwa lubelskiego, ze szczególnym zwróceniem uwagi na zaangażowanie regionalnego sektora naukowo-badawczego w rozwój tych technologii, a także współpracę jednostek B+R ze sferą przemysłu. Natomiast, sformułowane rekomendacje powinny znaleźć swoje odzwierciedlenie w postaci konkretnych działań oraz precyzyjnych zapisów w ramach Regionalnego Systemu Zarządzania Zmianą Gospodarczą czy Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Lubelskiego do roku Strona 7

9 SUMMARY Power engineering is one of the main national strategic sectors, but also stands as the perspective development sector of the regional economy. Intensification of economic development increases the demand for electricity, mainly covered by fossil sources. Both diversification of energy sources and gradual independence of exhaustible energy resources are one of the most important priorities of the European Community. The EU Member States (MS) have expressed that policy by endorsement a firm commitment of individual countries to reduce greenhouse gases (GHG) by at least 20 % by 2020, in comparison with the 1990 level. The main goal of this climate package is to make changes in the European industry and energy sectors, regarding to the development and implementation of low-carbon renewable energy technologies as well as energy efficiency. The package, known as 3x20, includes CO 2 emissions reduction by 20%, energy consumption drop by 20% and increase in the renewable energy share the EU up to 20% (from the current 8.5%) by the year Achieving these objectives of the climate and energy package requires development and implementation of a large-scale a full portfolio of low carbon technologies. In response to this challenge, the European Strategic Energy Technology Plan (SET-Plan) was endorsed. Its main objective is to accelerate the development and deployment of large-scale lowcarbon energy technologies, based on current R&D potential and achievements of EU countries. The objective of this study was to gain an extended knowledge on the involvement of R&D units and companies in the Lubelskie Voivodeship in the implementation of the European Strategic Energy Technology Plan. The scope of the following analyses result from the study of information needs performed under the Regional System for Economic Change Management, within a framework of Operational Programme Human Capital, Priority VII ( Regional human resources for the economy ), Measure 8.1 ( Developing a workspace and enterprises in the region ), Sub-measure ( Predicting economic change ). It concerns the production of electricity, heat distribution and efficient use of energy in a manner consistent with the latest European and global low carbon technologies. It is particularly important to emphasize low-emission combustion technologies as well as the production of energy from low carbon renewable sources. The following sub-objectives layed beneath this study: Preparation of the study has stemmed from achieving the detailed sub-objectives, covering: The assessment of potential human and technical resources of regional R&D units in development of the strategic energy technologies; Determination of cooperation level between R&D units and industry in SET-Plan technologies development and deployment; Investigation of participation level of regional universities and R&D units in national and European networks involved in developing strategic energy technologies; Identification of possible specialization areas in the Lubelskie Region s strategic development of low carbon technologies; Indication of the main recommendations on the implementation of the SET-Plan at the regional level. Strona 8

10 The study was made on the basis of two stage methodology. The first stage took into account the analysis of the desk research related to the examination of the current state of information resources for the implementation of the European Strategic Energy Technology Plan (SET-Plan) initiative. It also allowed for the identification of the key stakeholders interested in developing the SET-Plan idea in the region. The second stage involved the survey-based research, addressed to the R&D institutions representatives and computer-assisted telephone interviews (CATI) conducted on respondents representative sample from the energy sector and the business environment. The research helped to gain knowledge about the potential of human resources and technical level of cooperation with industry, participation in national and European networks, etc. among regional representatives. The objective of the CATI interviews was to investigate the respondents about problems and barriers existing in mutual co-operation, as well as proposals for further actions to improve the challenges associated with development of low carbon technologies that were included in the SET Plan. Summary of the quantitative research were presented and consulted during the branch panel, which was attended by representatives of science, business and local government. Additionally, qualitative research has been also conducted. The results of both quantitative and qualitative research were included in this study. The report is divided into four chapters. The first discusses the SET-Plan origins and assumptions. The next two chapters describe methodology applied and achieved results. In the summary, conclusions are presented that address to different areas and purposes of research and recommendations concerning the implementation of the SET-Plan at the regional level. Conclusions obtained during the study stands an attempt to fill the information gap in reference to the implementation of the SET-Plan at the regional level. They generalize the knowledge gathered about the awareness and the importance of the technologies listed in the SET-Plan in reference to the economy of Lubelskie Voivodeship. What is more, they also focus on the involvement of regional research sector in the development of these technologies, as well as R&D units and industry co-operation. However, formulated the recommendations should be reflected in the form of real actions and precise provisions in the Regional Economic Change Management System and Regional Innovation Strategy for Lubelskie Voivodeship for the years Strona 9

11 WPROWADZENIE Produkcja energii ze źródeł odnawialnych, wraz z jej dystrybucją i efektywnym wykorzystaniem stanowi jedną z perspektywicznych branż rozwoju regionalnej gospodarki w ramach sektora energetycznego. Szybki rozwój technologii niskoemisyjnych stanowi ważną przesłankę do rozwoju europejskiego systemu energetycznego w oparciu o te technologie. Niewątpliwie istotnym warunkiem upowszechnienia i dynamicznego ich rozwoju jest właściwe wspieranie zarówno na szczeblu Komisji Europejskiej, krajowym (rządowym), jak i regionalnym. Ważną rolę odgrywa specyfika i kształtowanie postaw lokalnego rynku innowacji, którego głównymi uczestnikami są władze samorządowe, przedsiębiorcy, instytucje wspierające oraz instytuty badawcze (dawniej: jednostki badawczo-rozwojowe, JBR) 1. Niniejsze badanie koncentruje się na problematyce identyfikacji i oceny zaangażowania jednostek badawczo-rozwojowych oraz przedsiębiorstw z województwa lubelskiego we wdrażanie idei Europejskiego Strategicznego Planu Rozwoju Technologii Energetycznych (SET-Planu). Ponadto, badanie uaktualnia lub rozszerza informacje na temat JBR i MŚP w regionie lubelskim. Zakres badania wynika z projektu systemowego pt. Regionalny System Zarządzania Zmianą Gospodarczą (RSZZG), w ramach, którego sektor energetyki stanowi jedną z perspektywicznych branż rozwoju regionalnej gospodarki. Przy czym, dotyczy on wytwarzania energii elektrycznej i ciepła, dystrybucji i efektywnego wykorzystywania energii przy zachowaniu spójności z najnowszymi technologiami europejskimi i światowymi. Należy podkreślić szczególne znaczenie niskoemisyjnych technologii spalania oraz wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych. Energetyka oparta na odnawialnych źródłach energii (OZE) oraz poprawa efektywności energetycznej należy do priorytetów w polityce gospodarczej Unii Europejskiej, a ich rozwój jest coraz bardziej intensywny. W obliczu wyczerpywania się kopalnych zasobów energetycznych, stopniowe uniezależnianie się od nich możliwe jest dzięki dywersyfikacji źródeł pozyskiwania energii, poszerzonej o OZE. Konsekwencją tego jest z kolei zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego i poprawa konkurencyjności państw europejskich, poprzez tworzenie nowych gałęzi przemysłu i miejsc pracy. W dalszej perspektywie ma wpłynąć to na poprawę sytuacji gospodarczej i możliwości eksportowe, przy jednoczesnym obniżeniu emisji gazów cieplarnianych. Aspiracją Europy jest utrzymanie pozycji lidera w dziedzinie energetyki odnawialnej oraz przemysłu czystych technologii, zwiększając jej konkurencyjność na globalnym rynku. Po przyjęciu przez państwa członkowskie pakietu energetyczno-klimatycznego (3x20) w celu skutecznego jego wdrażania, w 2009 roku opracowany został Europejski Strategiczny Plan Rozwoju Technologii Energetycznych (SET-Plan). Określono w nim obszary wymagające rozwoju technologicznego oraz wsparcia finansowego. Zostały one wpisane w siedem europejskich inicjatyw przemysłowych. Badania i innowacje w zakresie technologii energetycznych są zatem kluczowe dla spełnienia ambicji UE polegającej na redukcji emisji gazów cieplarnianych o 60-80% do roku Niemniej jednak, jeżeli nie nastąpi poważna zmiana w podejściu UE do rozwoju technologii niskoemisyjnych istnieje poważne ryzyko, że wspomniane cele nie zostaną osiągnięte, a stosowane technologie będą pochodzić spoza UE. Proces innowacji w dziedzinie energetyki, od stadium projektowego 1 Od 1 października 2010 roku jednostki badawczo-rozwojowe, działające na podstawie ustawy z dnia 25 lipca 1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych, które uzyskały kategorię 1, 2, 3, 4 lub 5 na podstawie przepisów ustawy z dnia 8 października 2004 r. o zasadach finansowania nauki, stały się instytutami badawczymi w rozumieniu ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych Strona 10

12 do penetracji rynku, cierpi z powodu słabości strukturalnych. Nie występuje ani naturalny popyt na rynku, ani nie odczuwa się wyraźnych natychmiastowych korzyści gospodarczych, wynikających ze stosowania takich technologii. Ponadto, budżety publiczne państw członkowskich UE na badania w dziedzinie energii zostały znacznie ograniczone od lat 80-tych. Oczywiste jest, że wiele z wyzwań technologicznych stojących przed polityką energetyczną UE nie może być pokonanych dzięki instrumentom i modelom współpracy obecnie wykorzystywanym. Niezbędny jest nowy sposób myślenia 2. Komisja Europejska proponuje nowe podejście, które skupia się na wspólnym planowaniu, lepszym wykorzystaniu potencjału Europejskiej Przestrzeni Badawczej (ang. European Research Area, ERA) oraz na pełnym wykorzystaniu możliwości płynących z rynku wewnętrznego. Plan polega w szczególności na zobowiązaniu się do wyznaczenia szeregu nowych, priorytetowych europejskich inicjatyw w dziedzinie przemysłu, skupiających się na rozwoju technologii, w przypadku których praca na poziomie Wspólnoty będzie bardziej skuteczna. Plan ten zakłada wzmocnienie badań przemysłowych i innowacji poprzez połączenie działań na poziomie europejskim, krajowym oraz na poziomie sektora przemysłu. Obejmuje on także utworzenie Europejskiego Sojuszu na rzecz Badań w dziedzinie energetyki, w celu zapewnienia większej współpracy pomiędzy organizacjami zajmującymi się badaniami w sektorze energetycznym oraz w celu lepszego planowania i dalekowzroczności na poziomie europejskim w zakresie infrastruktury i systemów energetycznych. Komisja utworzyła zatem system informacyjny ( w celu zapewnienia jasnego obrazu sytuacji technologii energetycznych w Europie, a wraz z państwami członkowskimi rozpoczęła proces mający za zadanie wspólne planowanie badań nad technologiami energetycznymi 3. Na poziomie krajowym realizację działań w zakresie energetyki nadzoruje Ministerstwo Gospodarki opracowując pakiet ustaw energetycznych. Obejmuje on ustawy: prawo energetyczne, prawo gazowe oraz nową ustawę o odnawialnych źródłach energii, które mają zapewnić efektywny system wsparcia produkcji zielonej energii oraz ochronę wrażliwych odbiorców energii elektrycznej i gazu ziemnego. Ponadto w proces ich powstawania zaangażowane są również: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Środowiska, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W skali regionu głównym animatorem działań jest Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie, przy czym ważną rolę w ramach działań samorządu odegrał Zespół Doradczo Konsultacyjny ds. Energii Odnawialnej przy Zarządzie Województwa Lubelskiego. Działania te koncentrują się między innymi na realizacji wsparcia, projektów, opracowaniu studiów celowości i badań oraz organizowaniu konferencji i spotkań tematycznych. Ponadto, w województwie funkcjonują stowarzyszenia i organizacje, które wspierają rozwój sektora energetyki w regionie. Wśród nich należy wymienić: oddział terenowy URE oraz Lubelski Klaster Ekoenergetyczny, koordynowany przez Fundację Rozwoju Lubelszczyzny. 2 3 Rozkrut D.(red), Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach , GUS, Warszawa 2012, (listopad, 2012). Strona 11

13 1. SET-PLAN I WYNIKAJĄCE Z NIEGO ZAŁOŻENIA Energetyka stanowi gałąź przemysłu oraz dział nauki i techniki, które zajmują się przetwarzaniem dostępnych form energii na postać łatwą do wykorzystania przy zasilaniu wszelkich procesów przemysłowych, napędzaniu maszyn i urządzeń używanych w życiu codziennym. W praktyce obejmuje ona dostarczanie energii w dwóch postaciach: energii elektrycznej oraz cieplnej, z których pierwsza dostarczana jest do odbiorcy przewodami elektrycznymi i w klasycznym ujęciu produkowana za pomocą turbin i prądnic napędzanych różnymi źródłami energii. Z kolei energia cieplna jest dostarczana odbiorcy za pośrednictwem transportującego ciepło nośnika, w szczególności może nim być para wodna pod dużym ciśnieniem, ogrzana woda lub inne płyny. Do ogrzewania tych nośników stosuje się rozmaite źródła energii. Intensyfikacja rozwoju gospodarczego ostatnich kilku dekad powoduje ciągły wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną, ustawicznie pokrywane głównie ze źródeł kopalnych. Prowadzi to do uszczuplania surowców energetycznych jak ropa, gaz ziemny czy węgiel, których zasoby (przy aktualnym tempie eksploatacji) szacuje się odpowiednio na 50, 80 oraz 250 lat. Z drugiej strony ich użytkowanie w takim tempie ma negatywny wpływ na środowisko naturalne. Energetyka należy do sektorów gospodarki o najbardziej szkodliwym wpływie na środowisko naturalne i zdrowie. Na poziomie Unii Europejskiej podejmuje się skoordynowane działania na rzecz ograniczenia tego szkodliwego wpływu poprzez integrację polityki energetycznej z polityką ekologiczną. Dodatkowo, kryzys energetyczny na świecie spowodował wzrost cen ropy i pozostałych paliw oraz przyczynił się do wzmożonego poszukiwania alternatywnych, niskoemisyjnych źródeł pozyskiwania energii. Ze względu na konsekwencje poważnych awarii oraz trudności z utylizacją znacznych ilości odpadów paliwa jądrowego, odstępuje się również od energetyki jądrowej, która miała być alternatywą energetyki konwencjonalnej (czego przykładem są Niemcy). Dywersyfikacja źródeł pozyskiwania energii i stopniowe uniezależnianie się od wyczerpywalnych zasobów energetycznych stanowi jeden z najistotniejszych priorytetów Wspólnoty Europejskiej. Ma ona zapewnić tworzenie nowych gałęzi przemysłu i miejsc pracy, poprawę sytuacji gospodarczej i możliwości eksportowych, jednocześnie pozytywnie wpływając na środowisko naturalne, poprzez racjonalizację surowców kopalnych i obniżenie emisji gazów cieplarnianych. W ramach prowadzonej przez Unię Europejską polityki energetycznej, w 1997 r. przyjęto tzw. Białą Księgę Komisji Europejskiej Energia dla przyszłości odnawialne źródła energii, w której założono wzrost zużycia energii produkowanej ze źródeł odnawialnych o 12% do (roku 2010) w stosunku do zużycia energii brutto. Następnie, w 2007 r. został opracowany pakiet klimatyczno-energetyczny, zakładający zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych przynajmniej o 20% w 2020 r. (względem bazowego 1990 r.), zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w zużyciu energii końcowej do 20% w 2020 r. (w tym 10% udziału biopaliw w zużyciu paliw pędnych) oraz zwiększenie efektywności wykorzystania energii o 20% do 2020 r. w porównaniu do prognozy zapotrzebowania na paliwa i energię. W celu osiągnięcia tych założeń Komisja Europejska zaproponowała: nowelizację Dyrektywy o europejskim systemie handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS), uzgodnienia dotyczące celów redukcji emisji gazów cieplarnianych w sektorach nie objętych europejskim systemem handlu uprawnieniami do emisji (jak transport, budynki, usługi, małe i średnie przedsiębiorstwa, rolnictwo, odpady) oraz dyrektywę dla promocji odnawialnych źródeł energii. Strona 12

14 Instytucje stojące na czele Unii Europejskiej poza pełnieniem funkcji prawodawczej m.in. w obszarze energetyki, w tym odnawialnych źródeł energii, prowadzą także wiele programów, które mają pomóc we wdrażaniu zapisów obowiązującego prawa. Do instrumentów realizacji polityki energetycznej Komisji Europejskiej można zaliczyć Program Inteligentna Energia Europa (IEE), Europejskie Inicjatywy Przemysłowe (ang. European Industrial Initiatives, EII) oraz porozumienie Europejska Energetyczna Przestrzeń Badawcza (ang. European Energy Research Alliance, EERA). Celem programu IEE jest ułatwienie Unii Europejskiej osiągnięcie celów do roku 2020 w dziedzinie energii odnawialnej i wzrostu efektywności energetycznej dzięki projektom, które usuwają bariery, poprawiają przejrzystość rynku i stymulują inwestycje. Z kolei program EII podejmuje działania związane z osiąganiem wspomnianych europejskich celów energetycznych, dzięki najnowszym rozwiązaniom technologicznym. Natomiast, EERA pomaga zoptymalizować możliwości badawcze w UE w zakresie energii, poprzez wymianę doświadczeń i wspólną realizację programów krajowych i europejskich. Ma ona również na celu przyspieszenie rozwoju nowych technologii niskoemisyjnych. Osiągnięcie celów pakietu klimatyczno-energetycznego przez Unię Europejską do roku 2020, wymaga rozwoju i wdrożenia na szeroką skalę pełnego portfolio technologii niskoemisyjnych. W odpowiedzi na to wyzwanie, 22 listopada 2007 roku UE zatwierdziła Europejski strategiczny plan w dziedzinie technologii energetycznych (ang. European Strategic Energy Technology Plan, SET-Plan). Jego głównym celem jest przyspieszenie rozwoju i wdrażania na dużą skalę niskoemisyjnych technologii energetycznych, bazujących na obecnym potencjale badawczo-rozwojowym i osiągnięciach Europy 4. SET-Plan proponuje model bazujący na kolektywnym podejściu do planowania badań, ich rozwoju, prezentacji i wdrażaniu wyników. Kładzie on nacisk na programy dużej skali. Plan ten realizują Europejskie Inicjatywy Przemysłowe (ang. European Industrial Initiatives) oraz porozumienie badawcze EERA (ang. European Energy Research Alliance). Łączą one przemysł, przedstawicieli nauki i kluczowe instytucje badawcze, państwa członkowskie oraz Komisję Europejską. Wdrażanie SET-Planu rozpoczęło się wraz z założeniem EII, które grupuje przedstawicieli przemysłu oraz sferę badawczą, kraje członkowskie UE oraz Komisję Europejską w ramach dzielących ryzyko partnerstwach publiczno-prywatnych, mających na celu szybki rozwój kluczowych technologii energetycznych na poziomie europejskim. Sześć spośród Europejskich Inicjatyw Przemysłowych skupia się na wymianie informacji odnośnie kluczowych technologii niskoemisyjnych, dla których potencjalne bariery, skala inwestycji oraz ryzyko mogą być rozwiązywane wspólnie. Należą do nich: - European Industrial Bioenergy Initiative - Europejska Inicjatywa Przemysłowa w zakresie Bioenergii, - European CO 2 Capture, Transport and Storage Initiative - Europejska Inicjatywa Przemysłowa w zakresie wychwytywania, transportu i składowania CO 2, - European Electricity Grid Initiative - Europejska Inicjatywa Sieci Energetycznych, - Sustainable Nuclear Initiative - Inicjatywa Zrównoważonej Energetyki Jądrowej, - Solar Europe Initiative - Inicjatywa w zakresie energii słonecznej, - European Wind Initiative - Europejska Inicjatywa Wiatrowa. Dodatkowo, są do nich także zaliczane: inicjatywa odnośnie ogniw paliwowych oraz wodoru Fuel Cells and Hydrogen (Joint Technology Initiative) oraz syntezy jądrowej (Nuclear Fusion). 4 Strona 13

15 Dla celów informacyjnych Komisja Europejska powołała system informacyjny dotyczący postępów we wdrażaniu SET-Plan u, (ang. Strategic Energy Technologies Information System, SETIS) prowadzony przez Joint Research Centre (JRC). Wspiera on planowanie strategiczne i pozwala na monitorowanie postępów w zakresie implementacji, jak i ocenę oddziaływania wdrożonych technologii. SETIS realizuje: - Mapowanie technologii (ang. Technology Mapping) związane z pozyskiwaniem kluczowych informacji na temat stanu i perspektyw technologii niskoemisyjnych, w odniesieniu do celów polityki UE; - Mapowanie możliwości (ang. Capacities Mapping) związane z oszacowaniem aktualnych nakładów na badania na temat priorytetowych technologii energetycznych, w sektorze publicznym i prywatnym w całej Wspólnocie Europejskiej. W ramach działań SETIS publikowana jest tzw. Mapa drogowa Technologii SET-Planu, której celem jest dostarczenie zwięzłego portfolio oceny stanu techniki w zakresie niskoemisyjnych technologii energetycznych, ich przewidywane przyszłe rynki oraz bariery w rozwoju na szeroką skalę. Ponadto, prezentowane są bieżące i planowane działania na rzecz pokonywania barier oraz wartości referencyjne wydajności operacyjnej i ekonomicznej, wykorzystywane przy pracach analitycznych oraz wspierających wdrażanie SET-Planu. Dokument 2011 Technology Map of the European Strategic Energy Technology Plan (SET-Plan)" omawia osiemnaście kluczowych technologii niskoemisyjnych, które zestawiono w tabeli 1.1: Tabela 1.1. Niskoemisyjne technologie energetyczne zawarte w Mapie drogowej SET-Planu 2011 LP Technologia Odpowiednik w nomenklaturze polskiej 1. Wind Power Generation Energia wiatru 2. Solar Photovoltaic Electricity Generation Energia słoneczna - fotowoltaiczna 3. Concentrated Solar Power Generation Energia słoneczna - termiczna, CSP 4. Hydropower Energia wodna 5. Geothermal Energy Energia geotermalna 6. Marine Energy Energia prądów morskich, pływów i falowania 7. Cogeneration or Combined Heat and Power Kogeneracja i wytwarzanie skojarzone 8. Carbon Capture and Storage in Power Sekwestracja dwutlenku węgla (CCS) przy wytwarzaniu Generation energii 9. Advanced Fossil Fuel Power Generation Zaawansowane wytwarzanie energii z paliw kopalnych 10. Nuclear Fission Power Generation Wytwarzanie energii w oparciu o metody rozszczepienia jądrowego 11. Nuclear Fusion Power Generation Wytwarzanie energii w oparciu o metody syntezy jądrowej 12. Smart Grids Inteligentne sieci energetyczne 13. Bioenergy Power and Heat Generation Bioenergia w zakresie wytwarzania energii i ciepła 14. Biofuels for the Transport Sector Biopaliwa dla sektora transportu 15. Fuel Cells and Hydrogen Ogniwa paliwowe i wodorowe 16. Electricity Storage in the Power Sector Magazynowanie energii w sektorze energetycznym 17. Energy Efficiency and CO 2 Emission Reduction in Industry (including The Cement Industry, The Iron and Steel Industry, The Pulp and Paper Industry) Efektywność energetyczna i metody redukcji emisji CO 2 w przemyśle (przemysł cementowy, hutniczy, papierniczy) 18. Energy Performance of Buildings Efektywność energetyczna budynków Należy zaznaczyć, że osiem spośród zamieszczonych w tabeli technologii (1-6, 13, 14) stanowią odnawialne nośniki energii. Strona 14

16 Osiągnięcie celów pakietu klimatyczno-energetycznego przez Unię Europejską do roku 2020 wymaga rozwoju i wdrożenia na szeroką skalę pełnego portfolio technologii niskoemisyjnych. W odpowiedzi na to wyzwanie, 22 listopada 2007 roku UE zatwierdziła Europejski strategiczny plan w dziedzinie technologii energetycznych" (European Strategic Energy Technology Plan; SET-Plan). Jego głównym celem jest przyspieszenie rozwoju i wdrażania na dużą skalę niskoemisyjnych technologii energetycznych, bazujących na obecnym potencjale badawczo-rozwojowym i osiągnięciach Europy. W ramach SET-Planu proponowany jest model bazujący na kolektywnym podejściu do planowania badań, ich rozwoju, prezentacji i wdrażaniu wyników, ze szczególnym uwzględnieniem programów o dużej skali. Plan realizują Europejskie Inicjatywy Przemysłowe (European Technology Initiatives) oraz porozumienie badawcze EERA. Łączą one przemysł, przedstawicieli nauki i kluczowe instytucje badawcze, państwa członkowskie oraz Komisję Europejską. Mapa drogowa kluczowych technologii energetycznych w ramach SET-Plan-u, (według zakłada, że do roku, 2020 co najmniej 20 procent energii elektrycznej będzie produkowane z energii wiatru, co najmniej 15% z energii słonecznej. Plan zakłada, że sieć elektryczna będzie w stanie zintegrować w sposób inteligentny (stąd termin: smart grids) do 35% energii ze źródeł odnawialnych. Poza tym, co najmniej 14% energii pierwotnej będzie pochodzić z konkurencyjnej pod względem kosztów bioenergii 5. Kontekst krajowy i regionalny Efektywny system wsparcia produkcji zielonej energii oraz ochrona wrażliwych odbiorców energii elektrycznej i gazu ziemnego stanowi główne założenia opracowywanego tzw. pakietu ustaw energetycznych. Obejmuje on ustawy prawo energetyczne, prawo gazowe oraz nową ustawę o odnawialnych źródłach energii. Prace nad pakietem regulacji są prowadzone przez Ministerstwo Gospodarki. Projekt prawa energetycznego zakłada, że każdy odbiorca prądu będzie rozliczany za jego rzeczywiste zużycie. Będzie to jednak możliwe po 2020 roku, po zainstalowaniu u wszystkich tzw. inteligentnych liczników. Jednym z celów projektowanej ustawy, jak podkreślono w uzasadnieniu, jest rozliczanie odbiorców tylko i wyłącznie na podstawie rzeczywistego zużycia energii. Przepisy ustawy przewidują również rozwiązania, dzięki którym odbiorcy będą zawierać tzw. umowę kompleksową i płacić wyłącznie jeden rachunek - za sprzedaż energii i jej dystrybucję, bez względu na to, kto jest sprzedawcą 6. Projekt ustawy prawo gazowe ma wdrożyć do polskiego prawa zapisy unijnego Trzeciego pakietu energetycznego, dzięki którym w UE ma powstać wspólny rynek energii, w tym gazu ziemnego. Wprowadza on m.in. koncepcję sprzedawcy z urzędu, którym będzie sprzedawca energii elektrycznej, ciepła lub paliw gazowych, dostarczający je do największej liczby odbiorców na danym obszarze. Byłby on zobowiązany do zakupu energii elektrycznej za określoną cenę. W projekcie został również określony mechanizm waloryzacji tej ceny 7. Podstawowym celem regulacji poświęconych źródłom odnawialnym jest wdrożenie jednolitego i czytelnego systemu wsparcia dla producentów zielonej energii. Projekt ustawy o odnawialnych źródłach energii wzbudza największe emocje. Z kolei, opublikowany w lipcu 2012 roku projekt ustawy o odnawialnych źródłach energii reguluje wsparcie dla wytwarzania energii z OZE. Poziom wsparcia finansowego dla OZE, z założenia ma być różnicowany względem rodzaju źródła energii, a decydują o tym tzw. współczynniki korekcyjne (październik 2012). Ibidem Strona 15

17 Wkrótce po tym, projekt ustawy został poddany krytyce przez przedstawicieli PGE i RWE. Surowa ocena dotyczyła braku corocznej waloryzacji opłaty zastępczej o inflację w zaproponowanej ustawie o OZE, w rezultacie, czego wiele przygotowywanych inwestycji spadnie poniżej progu opłacalności i nie zostanie zrealizowanych. Ponadto, postulowano wprowadzenie dwuletniego okresu przejściowego dla rozpoczętych inwestycji (przez RWE) oraz przedłużenie okresu wsparcia dla współspalania biomasy po roku 2020 (przez PGE) 8. Z kolei, główne zarzuty ze strony PGE wobec projektu ustawy o OZE dotyczyły niewystarczającego wsparcia dla elektrowni wiatrowych, zlokalizowanych na lądzie, likwidacji waloryzacji opłaty zastępczej i niezapewnienia inwestorom ochrony ich praw nabytych w kontekście poniesionych już nakładów inwestycyjnych, a także zmniejszenia wsparcia dla współspalania. Ponadto, jako tanią technologię, która nie może liczyć na duże wsparcie w projekcie ustawy wskazywano lądową energetykę wiatrową, ponieważ proponowane dofinansowanie działalności elektrowni wiatrowych jedynie do roku 2017 nie pozwoli wytwórcom na pokrycie kosztów produkcji energii 9. W grudniu 2012 roku pojawił się konflikt, pośrednio związany z opracowywanym dokumentem, bowiem Urząd Regulacji Energetyki zapowiada kary dla PGE Dystrybucji za niezasadne - jego zdaniem - odmawianie przyłączeń do sieci dystrybucyjnych nowych elektrowni OZE, których budowę planuje się na terenie województwa lubelskiego 10. Uchwalenie ustawy o OZE ułatwi osiągnięcie co najmniej 15,5 procentowego udziału energii z odnawialnych źródeł w końcowym zużyciu energii. W ten sposób uda nam się zrealizować jeden z celów na drodze do gospodarki niskoemisyjnej. Projekt ustawy o OZE jest obecnie (styczeń 2013) na etapie prac Komitetu do Spraw Europejskich 11. Na terenie powiatu lubelskiego funkcjonują następujące stowarzyszenia i organizacje, które wspierają rozwój gospodarczy w regionie: Rada Przedsiębiorczości Rozwoju Lubelszczyzny, Fundacja Rozwoju Lubelszczyzny, Lubelska Fundacja Rozwoju Agencja Rozwoju Regionalnego, Lubelska Fundacja Rozwoju, Lubelski Klaster Ekoenergetyczny. Do głównych celów wymienionych wyżej stowarzyszeń i organizacji należy przede wszystkim wspieranie rozwoju przedsiębiorczości oraz budowanie klimatu przyjaznego rozwojowi biznesu. Lubelski Klaster Ekoenergetyczny jest z kolei inicjatywą skupiającą kilkadziesiąt podmiotów zainteresowanych wykorzystaniem potencjału alternatywnych źródeł energii w regionie. Służy on również opracowywaniu konkretnych projektów oraz stanowi forum wymiany doświadczeń i promocji energii ze źródeł odnawialnych. Należy również podkreślić znaczenie Lubelskiej Agencji Wspierania Przedsiębiorczości, która jako Instytucja Pośrednicząca RPO WL, ogłasza konkursy dla inwestorów na projekty związane z energetyką odnawialną Strona 16

18 2. METODOLOGIA BADAŃ Ze względu na specyfikę badania, przyjęto w nim nomotetyczny 12 model wyjaśniania (implikowany z nauk społecznych). Zatem, zostały uwzględnione trzy podstawowe założenia (kryteria) nomotetycznej zależności przyczynowej 13 : 1. Zmienne muszą być skorelowane, 2. Przyczyna występuje przed skutkiem, 3. Wyklucza się pozorność współzależności badanych zjawisk. W celu zastosowania wymienionego modelu wyjaśniania i wnioskowania należy zgromadzić właściwe, wiarygodne i rzetelne dane w zakresie przedmiotu badania. W badaniu planowane jest wykorzystanie metody triangulacji technik badawczych i źródeł danych 14 celem otrzymania wiarygodnych danych i wyczerpujących wyników, a następnie sformułowania prawidłowych wniosków. Zakładane cele oraz zakres badania wymagają, aby triangulacja odbywała się w zakresie: - gromadzenia danych i uzyskiwania informacji (zróżnicowanie źródeł), - konstruowania próby badawczej (uwzględnienie dużych przedsiębiorstw i MŚP zaangażowanych w kluczowe technologie energetyczne), - formułowania perspektyw (zaangażowanie ekspertów w ramach paneli eksperckich w celu prawidłowego sformułowania celów, zasad i rekomendacji funkcjonowania regionalnej platformy wdrażania SET-Planu). Przedmiot zamówienia to przeprowadzenie badań, umożliwiających uzyskanie pogłębionej wiedzy na temat zaangażowania jednostek badawczo-rozwojowych oraz przedsiębiorstw z województwa lubelskiego we wdrażanie Europejskiego Strategicznego Planu Rozwoju Technologii Energetycznych (SET-Planu) Cele badań Zakres tematyczny badania dziedzinowego podporządkowany jest osiągnięciu zakładanych celów szczegółowych, z których wynikają określone zadania do zrealizowania: 4. Ocena potencjału kadrowego i technicznego jednostek B+R w regionie w zakresie rozwijania strategicznych technologii energetycznych. 5. Ustalenie poziomu współpracy jednostek B+R z przemysłem w zakresie rozwoju i wdrażania technologii energetycznych, ujętych w SET-Planie. 6. Zbadanie uczestnictwa uczelni wyższych i jednostek B+R z woj. lubelskiego w krajowych i europejskich sieciach rozwijających strategiczne technologie energetyczne. 7. Określenie możliwych obszarów specjalizacji województwa lubelskiego w zakresie rozwoju strategicznych technologii niskoemisyjnych. 8. Wskazanie głównych rekomendacji, dotyczących wdrażania SET-Planu na poziomie regionalnym Babbie E., Podstawy badań społecznych, PWN, Denzin N., Sociological Methods: A Sourcebook. Aldine Transaction, Strona 17

19 Ocena potencjału kadrowego i technicznego jednostek B+R w regionie w zakresie rozwijania strategicznych technologii energetycznych Cel badania: Wstępne ustalenie, jakie kluczowe niskoemisyjne technologie energetyczne mają szansę rozwoju w województwie lubelskim z uwzględnieniem potencjału naukowo-badawczego JBR oraz działających w regionie firm branży energetycznej. Zakres badania: - analiza 18 strategicznych technologii energetycznych w ramach mapy drogowej (2011 Technology Map of the European Strategic Energy Technology Plan), - analiza położenia regionu i uwarunkowań klimatyczno-energetycznych, - identyfikacja działających w regionie firm branży energetycznej, - określenie potencjału naukowo-badawczego, kadrowego i technicznego jednostek sektora B+R w regionie. Metody badawcze: - badania przesiewowe (ang. screening), - badania gabinetowe (ang. desk research), - badania ankietowe (PAPI), skierowane do kierowników wybranych wydziałów, instytutów lub katedr. W szczególności wyniki przeprowadzonego badania pozwoliły na: - wstępne określenie energetycznych technologii niskoemisyjnych mających szansę rozwoju w województwie lubelskim, - usystematyzowanie informacji odnośnie uwarunkowań regionu w kontekście strategicznych technologii energetycznych, - określenie firm branży energetycznej, funkcjonujących w regionie, - identyfikację potencjału B+R w zakresie rozwoju technologii niskoemisyjnych i czynników go warunkujących, - określenie roli instytucji wspierających w ramach rozwoju sektora energetyki opartej na technologiach niskoemisyjnych Ustalenie poziomu współpracy jednostek B+R z przemysłem w zakresie rozwoju i wdrażania technologii energetycznych, ujętych w SET-Planie Cel badania: Określenie poziomu współpracy jednostek badawczo-rozwojowych z przemysłem, z punktu widzenia przedsiębiorstw, potencjalnych korzyści jak i problemów / barier (we współpracy). Zakres badania: - analiza przedsiębiorstw zajmujących się wytwarzaniem, dystrybucją energii, wytwarzaniem surowców na potrzeby energetyki odnawialnej (np. biomasa), instalowaniem w regionie solarów oraz ogniw fotowoltaicznych, jak i przedsiębiorstw sektora budownictwa energooszczędnego; - identyfikacja barier współpracy przedsiębiorstw z jednostkami B+R. Strona 18

20 Metody badawcze: - wywiady kwestionariuszowe (CATI), - analiza wyników ilościowych, - panel ekspercki odnośnie konsultacji/propozycji rozwiązań usprawniających obecne i przyszłe formy współpracy B+R, IOB i MSP sektora energetyki. W szczególności wyniki przeprowadzonego badania pozwoliły na: - określenie specyfiki sektora energetycznego w regionie, - identyfikację cech, w tym ew. barier we współpracy przedsiębiorstw z B+R, - określenie roli i zakresu instytucji wspierających (IOB) Zbadanie uczestnictwa uczelni wyższych i jednostek B+R z woj. lubelskiego w krajowych i europejskich sieciach rozwijających strategiczne technologie energetyczne Cel badania: Identyfikacja uczestnictwa w programach i strukturach sieciowych, rozwijających oraz upowszechniających strategiczne technologie energetyczne (wyszczególnione w SET-Planie) w regionie. Zakres badania: - identyfikacja istniejących struktur sieciowych, rozwijających i upowszechniających strategiczne technologie energetyczne; - udział jednostek naukowych z województwa lubelskiego w Europejskich Platformach Technologicznych (EPT) oraz Europejskich Inicjatywach Przemysłowych (EIP); - określenie aktywności lubelskiego sektora nauki z punktu widzenia realizacji projektów badawczych, nastawionych na rozwój technologii, wyszczególnionych w SET-Planie i finansowanych z programów unijnych (7FP, IE) oraz programów krajowych. Metody badawcze: - badanie gabinetowe (ang. desk research), - wywiady kwestionariuszowe (CATI), - analiza wyników ilościowych. Wyniki przeprowadzonego badania pozwoliły na: - określenie usieciowienia i umiędzynarodowienia lubelskiej nauki w zakresie prac badawczych nad rozwojem strategicznych technologii niskoemisyjnych w regionie, - wskazanie ewentualnych luk i barier w tym zakresie. Strona 19