ZRÓWNOWAŻONA GOSPODARKI ODPADAMI W POLSCE W KONTEKŚCIE IMPLEMENTACJI WYMOGÓW UNII EUROPEJSKIEJ.

Transkrypt

1 Mateusz Jakubiak Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska ZRÓWNOWAŻONA GOSPODARKI ODPADAMI W POLSCE W KONTEKŚCIE IMPLEMENTACJI WYMOGÓW UNII EUROPEJSKIEJ. SUSTAINABLE WASTE MANAGEMENT IN POLAND IN THE CONTEXT OF IMPLEMENTING THE EUROPEAN UNION REQUIREMENTS. Streszczenie: W drugiej połowie XX wieku problemy związane z zagospodarowywaniem odpadów stały się poważnym wyzwaniem cywilizacyjnym. Gwałtowny postęp techniczny i przemysłowy oraz wzrost demograficzny spowodowały znaczne zwiększenie popytu na dobra konsumpcyjne. Postęp techniczny w istotny sposób przyczynił się również do skrócenia cyklu życia niektórych grup produktów, szczególnie dóbr szybkozbywalnych. Rozwój gospodarczy wpłynął na wzrost produkcji odpadów. Zarówno przepisy Unii Europejskiej jak i krajowe wytyczne nakładają na samorządy lokalne obowiązek podporządkowania gospodarki odpadami zasadom zrównoważonego rozwoju. Zrównoważona gospodarka odpadami komunalnymi wymaga kompleksowego ich traktowania z uwzględnieniem aspektów ekonomicznych, ekologicznych jak również uwarunkowań społecznych. Należy brać pod uwagę fakt, iż odpady posiadają wymierne wartości - materiałową i energetyczną. Racjonalna gospodarka wyczerpującymi się zasobami wymaga traktowania odpadów jako cennych surowców, które można ponownie wykorzystać, przetworzyć lub w ostateczności odzyskać z nich energię. Abstract: In the second half of the twentieth century the problems related to waste disposal have become a serious civilization challenge. The rapid technological and industrial progress as well as the population growth caused a significant demand increase for consumer goods. Technological advances substantially contributed to the shortening of the life cycle of some product groups, especially fast moving consumer goods. Economic development led to increased production of waste. In accordance to the European Union and national regulations it is obligatory for local authorities to coordinate and carry out sustainable waste management. It requires a comprehensive waste treatment taking into account the economic, environmental and social conditions. It is important to consider that the waste possess a measurable value - material and energetic. Rational management of exhaustible resources requires to treat waste as a valuable commodity. Waste can be reused, recycled, or energy can be recovered from it. Słowa kluczowe: zrównoważona gospodarka odpadami, recykling, przetwarzanie odpadów Key words: sustainable waste management, recycling, waste processing Wstęp Obowiązujące obecnie wytyczne i przepisy dotyczące gospodarki odpadami w Polsce wynikają ze zmian jakie zostały wprowadzone wraz ze wstąpieniem i członkostwem kraju w Unii Europejskiej. Unijna polityka kształtująca zrównoważoną gospodarkę odpadami komunalnymi opiera się na doświadczeniach rozwiniętych krajów europejskich, w szczególności Wielkiej Brytanii czy Niemiec [7, 12]. Warto jednak zaznaczyć, że to rzymska cywilizacja była pierwszą, która stworzyła zorganizowany system zbiórki odpadów komunalnych w XIV w. [18]. W starożytnym Rzymie, podobnie jak w innych miastach w tym okresie, odpady z gospodarstw domowych były wyrzucane bezpośrednio na ulice, do rzek lub do dołów na obrzeżach miasta. Zatrudnieni przez Rzym pracownicy zbierali odpady z ulic, wywozili je poza miasto i składowali w dołach zlokalizowanych w pewnej odległości od murów miejskich. Jednocześnie składowanie odpadów w bezpośrednim sąsiedztwie miasta zostało zakazane i było karane [12]. Rozwój gospodarki odpadami w Europie W średniowieczu, w nieustannie rozrastających się europejskich miastach, nie uważano odpadów zalegających na ulicach za poważny problem. Jedynie niektóre, najbardziej postępowe miasta, takie jak Londyn, ze względów sanitarnych i epidemiologicznych wprowadzały regulacje dotyczące pozbywania się odpadów z gospodarstw domowych. Gospodarką odpadami, zalegającymi do tej pory na miejskich ulicach, zaczęto interesować się w szczególny sposób po pandemii dżumy, która przeszła przez Europę w latach W 1354 r. ustalono, że odpady z ulic Londynu będą wywożone raz w tygodniu przez zatrudnionych przez miasto robotników. Dodatkowo w 1388 r Parlament Brytyjski zakazał wyrzucania odpadów do rzek [16, 20]. Regulacje te stanowiły ewenement w Europie, w której większość dużych ośrodków miejskich nadal nie rozwiązywało problemu odpadów z gospodarstw domowych. Konsekwencją wzrastającego zaludnienia miast i jednoczesnego braku przetwarzania odpadów, z którym

2 związany był również brak higieny, było szybkie rozpowszechnianie się organizmów chorobotwórczych. Przyczyniło się to do spadku zaludnienia Europy w XVI w. na skutek szeregu epidemii takich chorób jak dżuma czy cholera. [15]. Wraz z rewolucją przemysłową w XIX w. pojawiły się nowe rodzaje materiałów w odpadach w niespotykanych wcześniej ilościach. Choć w części nie były to materiały biodegradowalne, nie stanowiące zagrożenia bakteriologicznego, to jednak mogły zawierać szkodliwe związki. Opieka zdrowotna czy dbałość o jakość środowiska przyrodniczego zdecydowanie nie była dla większości rządów i przedsiębiorstw kluczowym zagadnieniem. Priorytetem była produkcja przemysłowa. Dostępność surowców i ułatwienie handlu stymulowały popyt na nowe dobra, które wytwarzano coraz częściej na dużą skalę przy wykorzystaniu maszyn. Wzrost produkcji doprowadził do znacznego zwiększenia wytwarzanych ilości odpadów a także do zmiany ich składu. Przykładowo w 1892 r. głównymi składnikami odpadów miejskich były popiół i żużel (82,3 %) oraz organiczne odpady kuchenne (8,3 %). Odpady zawierały również następujące frakcje: papier - 4,3 %, metal - 1,0 %, tekstylia - 0,4 % oraz szkoło - 1,4 % [20]. Końcem XIX w. powoli zaczęto dostrzegać w odpadach źródło potencjalnie wartościowych surowców a nie tylko problem związany z ich usuwaniem i składowaniem. Pierwszy recykling odpadów był prowadzony przez indywidualne osoby przeszukujące odpady na ulicach oraz wysypiskach i wybierające z nich wartościowych materiałów. Prace te wykonywane były ręcznie, bez zachowania jakichkolwiek zasad higieny. Pierwszy miejski program zorganizowanego recyklingu powstał w Baltimore w 1874 r. jednak nie powiódł się [12, 15, 17, 18]. Pod koniec XIX w. w niektórych miastach Europy, podobnie jak w Nowym Jorku, Chicago czy Bostonie, wprowadzano trzypojemnikową, selektywną zbiórkę odpadów w celu zagospodarowania niektórych surowców. W jednym pojemniku zbierano materiały potencjalnie zbywalne takie jak tekstylia, obuwie, szkło, metal i drewno. Biodegradowalne odpady kuchenne zbierane były w osobnym koszu. Dostarczano je farmerom, którzy wytwarzali z nich kompost do nawożenia pół uprawnych. Trzeci pojemnik przeznaczony był do zbierania popiołu z kominków i pieców. Taki trzypojemnikowy system zbiórki odpadów z powodzeniem został wprowadzony miedzy innymi w Berlinie na początku XX w. Pierwsze dekady ubiegłego stulecia to również czas zakładania sortowni, w których odzyskiwano z odpadów materiały tekstylne takie jak wełna, bawełna oraz jedwab naturalny jak również skóry, papier, drewno, kości i różne rodzaje szkła oraz metalu [1, 15]. Około roku 1900 za nowatorskie, ekonomicznie opłacalne rozwiązanie z dziedziny gospodarki odpadami uznano wypas trzody chlewnej na składowiskach odpadów komunalnych. Wyliczono, że 75 zwierząt może w ten sposób w ciągu doby zutylizować około 1 tony odpadów organicznych. Wiedeńskie wysypisko było jednym z przykładów powyższego zagospodarowania odpadów [15, 16]. Ponieważ organiczną frakcję odpadów miejskich zaczęto traktować jako tani pokarm dla trzody chlewnej aż do II wojny światowej również częstym rozwiązaniem było karmienie odpadami świń na farmach. Zaprzestano tej metody utylizacji odpadów gdy naukowcy dowiedli, że pożywienie to powoduje zainfekowanie zwierząt pasożytami, które mogą przenosić się na ludzi w wyniku konsumpcji niedogotowanego mięsa [12]. Selektywna zbiórka odpadów miejskich, próby odzysku surowców a także przetwarzania niektórych frakcji były jedynie chlubnymi wyjątkami w ekonomicznym podejściu do odpadów w XIX w. Gospodarka odpadami w większość europejskich miast polegała na ich wywożeniu poza miasto i składowaniu w wyznaczonych do tego celu miejscach. Pomimo wysiłków wiele systemów gospodarowania odpadami w dużych miastach nie wytrzymywało szybkiego tempa wzrostu ilości produkowanych odpadów. Na początku XX w. produkcja odpadów miejskich per capita przekroczyła w Londynie 300 kg rocznie a w Budapeszcie, Zurichu czy Monachium ponad 230 kg [1]. W drugiej połowie XIX w. aby poradzić sobie z organizmami chorobotwórczymi znajdującymi i namnażającymi się w odpadach miejskich rozpoczęto techniczne próby nad inną strategia utylizacji odpadów jaką było ich spalanie. Pierwsza na świecie spalarnia odpadów, którą wybudowano na przedmieściach Londynu w Paddington, nie funkcjonowała długo. Zastosowana technologia spalania została niewłaściwie dobrana do niskiej kaloryczności odpadów i ich wysokiej wilgotności. Jednak już ta pierwsza instalacja udowodniła, że wysoka temperatura spalania odpadów w piecu zmniejsza nieprzyjemny zapach gazów powstających podczas spalania jak również powoduje powstanie popiołu, który może być wykorzystany jako materiał budowlany. W latach powstały pierwsze, w pełni sprawnie działające, spalarnie w Leeds, Manchesterze i Birmingham a do końca wieku spalarnie odpadów działały już w ponad 50 brytyjskich miastach. W międzyczasie trwały techniczne prace nad osiąganiem dodatkowych ekonomicznych korzyści ze spalania odpadów. W szczególności celem było opracowanie konstrukcji spalarni umożliwiającej wykorzystanie ciepła powstającego podczas spalania odpadów. W 1897 r. w Shoreditch w Londynie uruchomiono pierwszą spalarnię odpadów, która jednocześnie była elektrownią parową. Brytyjskie sukcesy w efektywnej ekonomicznie termicznej utylizacji odpadów szybko zostały dostrzeżone przez inne państwa i w wielu dużych miastach w Niemczech, Szwajcarii, Danii czy Polsce zaczęły powstawać kolejne spalarnie. Dobrym przykładem panującego wówczas trendu była spalarnia wybudowana w centrum Kopenhagi, która generowała energię elektryczną a także ciepło do ogrzewania sąsiadującego ze spalarnią szpitala. Dodatkowo popioły ze spalania były wykorzystywane do wytwarzania cegły budowlanej. Pomimo, iż takie kompleksowe podejście wygląda dość współcześnie to jednak stosowane technologie, wymagające współspalania odpadów z węglem, nie pozwalały na osiągnięcie standardów emisyjnych czy jakości pozostałości po spalaniu nawet nieco zbliżonych do wymaganych i osiąganych obecnie [1, 7, 10, 15, 16]. Zrównoważona gospodarka odpadami w Unii Europejskiej Pomimo coraz szybszego rozwoju gospodarczego, jeszcze w pierwszej połowie XX wieku problemy związane z zagospodarowywaniem odpadów nie stanowiły tak poważnych i szerokich wyzwań jak obecnie. Widoczne były jedynie w największych miastach Europy. Bagatelizowany w skali globalnej problem odpadów zaczął być coraz szerzej

3 dostrzegany dopiero z początkiem drugiej połowy XX w. W okresie po II wojnie światowej nastąpił silny rozwój gospodarczy krajów przemysłowych. Nastąpiło przewartościowanie roli i miejsca konsumpcji w praktyce życia gospodarczego i społecznego. Rozwinięte, zamożne kraje weszły w fazę cywilizacji konsumpcyjnej. Nowe technologie dzięki dużej skali produkcji umożliwiły masową podaż względnie tanich towarów konsumpcyjnych. Postęp techniczny i nieustanne innowacje produktów w istotny sposób przyczyniły się do skrócenia cyklu życia niektórych grup produktów, szczególnie dóbr szybkozbywalnych. Jednocześnie wysokie zatrudnienie oraz wzrost dochodów ludności umożliwiały nabywanie wytwarzanych dóbr. Gwałtownemu zwiększaniu się popytu na dobra konsumpcyjne towarzyszył wzrost produkcji odpadów. Dodatkowo wzrost demograficzny, migracja ludzi do miast oraz rozwój budownictwa wielorodzinnego wpłynęły na powiększanie się aglomeracji miejskich. Przy dużym zagęszczeniu mieszkańców odpady w miastach zaczęły stanowić istotny problem, a gospodarka odpadami stała się jednym z kluczowych wyzwań. Problem odpadów miejskich zaczął być postrzegany przez pryzmat zanieczyszczenia środowiska i wyczerpywania nieodnawialnych zasobów przyrody dopiero wraz z zapoczątkowaniem rozwoju społecznej świadomości ekologicznej w latach 70 XX w. [21]. Kompleksową odpowiedzią na środowiskowe, ekonomiczne i społeczne wyzwania współczesnego świata, w tym również gospodarki odpadami, stała się koncepcja rozwoju zrównoważonego. Popularność założeń tej koncepcji wzrosła znacząco, gdy w 1987 roku Światowa Komisja ds. Środowiska i Rozwoju (WCED) opublikowała raport Our Common Future. Raport definiował główne założenia koncepcji i wskazywał, iż zrównoważony rozwój jest interdyscyplinarnym zagadnieniem obejmującym szerokie grupy problematycznych zagadnień związanych z techniką, ekologią, ekonomią, jak również polityką czy socjologią i uwarunkowaniami społecznymi. Jego zadaniem jest integracja najważniejszych celów powyższych dziedzin w polityce państwa w taki sposób, aby prowadziły do spójności społecznej, poprawy jakości środowiska przyrodniczego poprzez świadomą konsumpcję oraz aktywnej ochrony wyczerpujących się zasobów. Transponowane do prawodawstwa polskiego przepisy Unii Europejskiej oraz krajowe regulacje wymuszają podporządkowanie gospodarki odpadami zasadom zrównoważonego rozwoju. Niewłaściwe podejście i lekceważenie gospodarki odpadami komunalnymi w dużych miastach może być katastrofalne w skutkach. Przykładem mogą być tony odpadów komunalnych zalegających na ulicach Neapolu w lecie 2008 r. Europejskie media donosiły, że miastu grozi katastrofa ekologiczna. Zaistniała sytuacja wynikała nie tylko z zaniedbania gospodarki odpadami przez instytucje samorządowe ale także z niewłaściwych ram prawnych regulujących gospodarkę odpadami [14, 19]. Zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju polityka odpadowa powinna zmierzać do tego aby wytwarzane odpady w jak najmniejszym stopniu wpływały na środowisko przyrodnicze. Przepisy i wytyczne Unii Europejskiej podkreślają, że stabilizacja wytwarzania odpadów na obecnym poziomie nie jest wystarczająca dla zapewnienia zrównoważonej gospodarki odpadami. Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/1600/WE z dnia 22 lipca 2002 r. ustanawiająca szósty wspólnotowy program działań w zakresie środowiska naturalnego zakłada dążenie, przy jednoczesnym wzroście gospodarczym, do stałego ograniczenia ilości wytwarzanych odpadów. Celem programu jest zerwanie powiązania między wzrostem gospodarczym a wykorzystaniem zasobów oraz osiągnięcie znacznego zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów poprzez inicjatywy zapobiegania powstawaniu odpadów, lepszą efektywność wykorzystania zasobów i przestawienie się na bardziej zrównoważone wzorce produkcji i spożycia [3]. Najważniejszym aktem prawnym Unii Europejskiej ujednolicającym wymogi dotyczące zagospodarowania odpadów we wszystkich krajach członkowskich jest Dyrektywa 2008/98/WE w sprawie odpadów. Wraz z wejściem w życie dyrektywy wiele krajów członkowskich aby umożliwić wypełnienie unijnych zobowiązań dotyczących odpowiedniego postępowania z odpadami musiało przeprowadzić reformy systemów gospodarowania odpadami. Przepisy unijne regulujące kwestie odpadów nie określają jak powinien być skonstruowany system gospodarki odpadami komunalnymi. Nie ma narzuconego jednego rozwiązania ani wytycznych czy ma być to system oparty na zasadach wolnorynkowych czy też ściśle regulowany. Jednym z kluczowych celów dyrektywy jest przerwanie powiązania pomiędzy wzrostem gospodarczym a wytwarzaniem odpadów. Dokument przedstawia szczegółowo hierarchię postępowania z odpadami a także cele zakładające selektywną zbiórkę odpadów i osiągnięcie określonych poziomów redukcji ilości składowanych odpadów oraz poziomy recyklingu odpadów nadających się do ponownego wykorzystania. Priorytetem w postępowaniu z odpadami jest możliwie jak największe zapobieganie ich powstawaniu. Jeśli zapobieganie nie jest możliwe to zgodnie z hierarchią opisaną w dyrektywie wskazane jest ponowne użycie, w dalszej kolejności recykling oraz inne metody odzysku w tym także spalanie odpadów z odzyskiem energii. Unieszkodliwianie odpadów np. poprzez składowanie na wysypiskach odpadów komunalnych jest najmniej pożądanym sposobem gospodarki odpadami. Dyrektywa zakłada, że państwa członkowskie wprowadzające rozwiązania prawne mające umożliwić implementację powyższej hierarchii do systemów gospodarki odpadami muszą brać pod uwagę ogólne zasady ochrony środowiska dotyczące ostrożności i zrównoważonego podejścia, wykonalności technicznej i opłacalności ekonomicznej, ochrony zasobów, a także całkowitego oddziaływania na środowisko, zdrowie ludzkie, gospodarkę i aspekty społeczne. Aby zmobilizować kraje członkowskie do faktycznego postepowania z odpadami zgodnie z przyjętą hierarchią dyrektywa zobowiązuje do wprowadzenia przed 2015 r. selektywnej zbiórki przynajmniej papieru, metalu, plastiku i szkła oraz do osiągnięcia do 2020 r. poziomu recyklingu i ponownego użycia tych frakcji w wysokości co najmniej 50 % masy [5, 8]. Ograniczenia co do składowania odpadów na wysypiskach również nakłada inna unijna dyrektywa /31/WE. Ograniczenia te dotyczą deponowania na składowiskach odpadów biodegradowalnych których poziom do końca 2013 r. nie może przekraczać 50%, a do końca 2020 r. 65 % wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r [4]. W 2012 została przyjęta dyrektywa 2012/19/UE w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, której zadaniem było uzupełnienie przepisów zawartych w dyrektywie 2008/98/WE o odpadach. Dyrektywa określa minimalne poziomy zbierania zużytego sprzętu elektrycznego

4 i elektronicznego dla krajów członkowskich. Polska została zakwalifikowana do grupy państw nie posiadających wystarczająco rozwiniętej infrastruktury do zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz o niskim poziomie zużycia tego sprzętu. Państwom tym ustalano nieco niższe wymagane poziomy zbiórki zużytego sprzętu. W 2016 r. roczny poziom zbierania musi przekroczyć 40 %, a w 2021 r. 65 %, średniej masy sprzętu elektrycznego i elektronicznego wprowadzonego do obrotu w poprzednich trzech latach [6]. Wytyczne unijne regulujące system gospodarki odpadami zostały implementowane do polskiego prawa w celu dostosowania krajowego systemu prawnego do uregulowań polityki ekologicznej stosowanej w Unii Europejskiej. Najważniejsze akty prawne nadające kształt krajowej gospodarce odpadami to Ustawa o odpadach z 2012 r. oraz Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z 2011 r. W celu umożliwienia sprawniejszego gospodarowania odpadami i dążenia do realizacji celów polityki unijnej system gospodarki odpadami został radykalnie zreformowany w 2013 r. Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach wprowadziła nowy model gospodarki odpadami komunalnymi przenosząc własność wszystkich wytwarzanych odpadów komunalnych na samorządy terytorialne. Ustawa ustanowiła nowe zasady finansowania, odbierania i zagospodarowania odpadów komunalnych. Wprowadzenie nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi ma wpłynąć na zmniejszenie ilości odpadów komunalnych kierowanych do składowania, zwiększyć poziom recyklingu oraz wyeliminować nielegalne składowiska odpadów. Za pieniądze z opłat gmina ma za zadanie opłacać przyjmowanie, wywóz i segregację odpadów oraz punkty zbiórki selektywnej. Nowe przepisy wprowadziły możliwość wyboru niższej opłaty za odbiór odpadów selektywnie gromadzonych lub wyższej w przypadku niesegregowania odpadów. Zachęty ekonomiczne upowszechniły selektywną zbiórkę odpadów segregowanych u źródła. Z odpadów wstępnie posortowanych w gospodarstwach domowych w tańszy i łatwiejszy sposób można wydzielić poszczególne surowce w instalacjach do sortowania odpadów. Dzięki instalacji z mechanicznym przesiewaniem, separatorom metali i sortowaniu manualnemu w kabinach sortowniczych z odpadów odzyskuje się następujące surowce: - makulaturę w podziale na karton falisty, magazyny ilustrowane i gazety oraz mix składający się z pozostałych rodzajów makulatury, - tworzywa sztuczne w podziale na butelki PET bezbarwne, butelki PET kolorowe: zielone i niebieskie, opakowania z chemii gospodarczej (PE, PP, PS) oraz folie bezbarwne i kolorowe, - szkło z podziałem na białe i kolorowe, - metale żelazne i nieżelazne. Rozdzielone surowce są prasowane i belowane. Butelki PET dodatkowo są perforowane aby usunąć z nich ewentualną płynną zawartość. Tak przygotowane surowce sortownia przekazuje do dalszego przetwarzania do przedsiębiorstw zajmujących się recyklingiem. Poprzez zastosowanie systemu zbiórki segregowanych odpadów u źródła z pozyskanej frakcji suchej można odzyskiwać około 60 % - 70 % wartościowych surowców, które nadają się do wykorzystania gospodarczego. Zrównoważona gospodarka odpadami obejmuje również zagospodarowanie odpadów biodegradowalnych. Recyklingowi organicznemu mogą być poddane pozyskiwanie u źródła kompostowalne frakcje organiczne odpadów komunalnych (odpady spożywcze i kuchenne z gospodarstw domowych, restauracji, placówek zbiorowego żywienia itd.) a także odpady z pielęgnacji terenów zieleni zorganizowanej (gałęzie, liście, ścięta trawa, pnie i konary drzew). Najczęściej stosowaną metodą zagospodarowania biodegradowalnej frakcji odpadów komunalnych jest kompostowanie. Jest to naturalna metoda polegająca na rozkładzie substancji organicznej przez mikroorganizmy. Wytworzony w tym procesie humus może być stosowany jako nawóz dla roślin gdyż wykazuje znaczącą zawartość azotu, potasu, fosforu i wapnia [2]. Kolejnym sposobem efektywnego ekonomicznie zagospodarowania odpadów jest recykling energetyczny. Stosuje się go tylko do części odpadów, które wobec nadrzędnych metod w hierarchii postępowania z odpadami utraciły swoje walory użytkowe, a posiadają jedynie istotne walory energetyczne. Termiczna utylizacja odpadów realizowana jest w ekologicznie bezpiecznych i energetycznie efektywnych spalarniach zapewniających odzysk i przesyłanie energii cieplnej i/lub elektrycznej. Przyjmuje się, że inwestycja w budowę zakładu termicznego przekształcania odpadów komunalnych jest ekonomicznie uzasadniona, jeśli spalarnia będzie miała roczną wydajność przekraczającą 60 tys. Mg odpadów. Oznacza to, że spalarnie powinny być budowane w dużych ośrodkach miejskich (liczba mieszkańców przekracza 270 tys.) mogących zapewnić ciągłą dostawę odpowiedniej ilości paliwa [11, 13]. Gospodarka odpadami poza bezpośrednim zagospodarowaniem, segregacją, recyklingiem i przetwarzaniem odpadów obejmuje także cały system zbiórki odpadów, produkcję środków transportu i pojemników do zbierania, a także instalacje do segregowania i przetwarzania odpadów. W ostatnich latach w branży gospodarki odpadami powstało w Polsce blisko 3000 przedsiębiorstw zarówno prywatnych jak i należących do lokalnych samorządów. Wiele firm pierwotnie będących miejskimi zostało sprywatyzowanych. Na krajowym rynku pojawili się także potentaci branżowi z całego świata [9]. Podsumowanie Zarówno przepisy Unii Europejskiej jak i krajowe wytyczne nakładają na samorządy lokalne obowiązek podporządkowania gospodarki odpadami zasadom zrównoważonego rozwoju. Podstawą zrównoważonej gospodarki odpadami komunalnymi jest kompleksowe traktowanie odpadów z uwzględnieniem aspektów ekonomicznych, ekologicznych jak również uwarunkowań społecznych. Istotnym jest fakt, iż odpady posiadają wymierne wartości - materiałową i energetyczną. Racjonalna gospodarka wyczerpującymi się zasobami naturalnymi wymaga traktowania odpadów jako cennych surowców, które można ponownie wykorzystać, przetworzyć lub w ostateczności odzyskać z

5 nich energię. Konieczność zmiany podejścia do zagospodarowania odpadów wynika także z potrzeby ograniczenia cennej przestrzeni niezbędnej do ich unieszkodliwiania, przetwarzania i składowania. Literatura [1] Chandler A. J., Eighmy T. T., Hjelmar O., Kosson D. S., Sawell S. E., Vehlow J., Sloot H. A., Hartlén J. Municipal solid waste incinerator residues, Studies in Environment Science 67, Elsevier Science B.V., Holandia, 1997 [2] Czop M., Królikowska D., Kubik M., Siudra P., Determining of basic fertilizing properties of household waste, Archives of Waste Management and Environmental Protection Vol. 14, Is. 4, 2012., [3] Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/1600/WE z dnia 22 lipca 2002 r. ustanawiająca szósty wspólnotowy program działań w zakresie środowiska naturalnego [4] Dyrektywa Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów [5] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy [6] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/19/UE z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (WEEE) [7] Foltynowicz Z., Mancewicz M., Historia gospodarki odpadami. Cz. I, Recykling 9(141), 2012 [8] Gwiazdowicz M., Reforma gospodarki odpadami komunalnymi, Wydawnictwo Sejmowe dla Biura Analiz Sejmowych, Infos zagadnienia społeczno gospodarcze 12(149), 2013 [9] Hoppe G., Strategia wyboru technologii przetwarzania odpadów, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Poznań, 2012 [10] Lemann M. F., Waste Management, Peter Lang Publ, Bern, 2008 [11] Pająk T., Termiczne unieszkodliwianie opadów w systemie gospodarki odpadami komunalnymi, IV Międzynarodowe Forum Gospodarki Odpadami Systemy Gospodarki Odpadami Poznań Piła, 2001 [12] Pichtel J., Waste Management Practices: Municipal, Hazardous, and Industrial, CRS Press, USA, 2005 [13] Piaskowska-Silarska M., Analiza możliwości pozyskania energii z odpadów komunalnych, Polityka Energetyczna T.15, Z. 4, 2012 [14] Romano S., Municipal solid waste management policies and problems in Naples, CSD Intersessional Conference on Building Partnership for Moving Towards Waste, Japonia, [15] Vehlow J., Biogenic waste to energy - an overview, Bioenergy Australia 2005, Conf: Biomass for Energy, the Environment and Society, Melbourne, AUS, 2005 [16] Vehlow J., Bergfeldt B., Visser R., Wilén C., European Union waste management strategy and the importance of biogenic waste, Journal of Material Cycles and Waste Management, V. 9, Is. 2, Springer-Verlag, 2007 [17] Velis C. A., Wilson D. C., Cheeseman C. R., 19th century London dust-yards: A case study in closed-loop resource efficiency, Waste Management Vol. 29, Is. 4, Elsevier, 2009 [18] Vesilind P.A., Worrell W, Reinhart D. Solid Waste Engineering, Brooks/Cole, Pacific Grove USA, 2002 [19] Vinci A., Why Naples is drowning in garbage, CNN.com/europe, 2008 [20] Wilson D.G, Handbook of solid waste management, Van Nostrand Reinhold Company, New York, USA, 1977 [21] Wilson D. C., Development drivers for waste management, Waste Manage & Reseatch Vol. 25 No. 3, UK, 2007