Czy długoterminowe prognozy emerytalne mogą się gwałtownie zmieniać? Paweł Strzelecki Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Narodowy Bank Polski

Transkrypt

1 Czy długoterminowe prognozy emerytalne mogą się gwałtownie zmieniać? Analiza przyczyn zmian projekcji emerytalnych AWG w latach Paweł Strzelecki Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Narodowy Bank Polski Konferencja naukowa Długoterminowe oszczędzanie, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

2 Motywacja Prognozowanie liczby ludności uchodzi za wiarygodne, ale dlaczego rzadko przedstawiane są błędy ex post takich prognoz? Czy małe zaufanie do długoterminowych projekcji makroekonomicznych po kryzysie jest uzasadnione? Systemy emerytalne (i nie tylko) podlegają zmianom w reakcji na pojawiające się problemy. Jak duże skutki miały efekty zmian systemu emerytalnego w ostatnich latach?

3 Literatura Projekcje ludności błędy w horyzoncie kilkudziesięciu lat mogą być znaczące (Keilman, 1998). Stochastyczne prognozy dla Polski (Nowok, Matysiak 2006) wskazują na dużą niepewność prognoz w horyzoncie powyżej 25 lat. Długoterminowe projekcje zmiennych makroekonomicznych (OECD 2012) odzwierciedlają pewną wizje kluczowych czynników (np.: konwergencja, zmiany demografii). Wartością dodaną jest powiązanie założeń za pomocą zależności ekonomicznych ( np.: funkcja produkcji). Kryzys ekonomiczno-finansowy z 2008 roku może być postrzegany jako czynnik czysto cykliczny, ale może być uważany za objaw długoterminowego spadku wydajności pracy (secular stagnation) Liczne przykłady zmian reguł funkcjonowania systemów emerytalnych, ale najczęściej nie wynikają jedynie z antycypowania przyszłości (prawa nabyte i status quo).

4 Pytania badawcze Czy zmiany prognoz demograficznych miały istotny wpływ na prognozy emerytalne? Czy zmiany projekcji makroekonomicznych diametralnie zmieniały wnioski dotyczące przyszłości sytemu emerytalnego? Czy reformy/ zmiany systemów emerytalnych były częste i zmieniały istotnie funkcjonowanie systemów emerytalnych? Czy tendencje wskazywane przez długoterminowe projekcje realizują się w krótkim okresie?

5 Prognozy AWG (Aging Working Group KE) Prognozy produktywności pracy / wynagrodzeń Prognoza systemu emerytlanego Założenia dotyczące stóp procentowych, inflacji, kursu walutowego itp. Prognozy PKB Prognozy bezrobocia Prognoza podaży pracy Prognoza profili współczynników aktywności zawodowej Prognoza liczby ludności EUROSTAT

6 Miliony Założenia demograficzne przykład TFR Zmiany założeń dotyczących dzietności (TFR) w projekcjach ludności Polski w latach Wpływ prognoz dzietności na liczbę osób w wieku produkcyjnym (15-65 lat) Osoby żyjące w momencie projekcji Osoby, których urodzneia są prognozowane Źródło: Opracowanie własne na podstawie założeń projekcji EUROSTAT i GUS

7 Wpływ zmian założeń demograficznych na projekcje liczby ludności Liczba osób w wieku lata Liczba osób w wieku 65+ Źródło: Opracowanie własne na podstawie założeń projekcji AWG

8 Założenia aktywność zawodowa Współczynnik aktywności zawodowej osób w wieku w kolejnych projekcjach Źródło: Opracowanie własne na podstawie założeń projekcji AWG

9 Założenia wydajność/pkb Dynamika wynagrodzeń / wydajności pracy Źródło: Opracowanie własne na podstawie założeń projekcji AWG

10 Zmiany założeń makroekonomicznych Skumulowany wzrost PKB rok 2002 =1 Źródło: Opracowanie własne na podstawie założeń projekcji AWG

11 Analiza wrażliwości projekcji AWG 2015 Różnice w wydatkach do PKB w porównaniu do scenariusza BASELINE (in pp, of GDP) 0,5% 0,4% 0,3% in 2040 in ,2% 0,1% 0,0% -0,1% -0,2% -0,3% -0,4% -0,5% HLE (e0: +1 year) LMIG (net_mig - 10%) RISK (lower productivity) HPROD (productivity pp.) LPROD (productivity: pp.) HER (total ER: +2 pp. ) HOER (ER 55-74: 10 pp.) SHIFT (additional increase of retirement age)

12 Zmiany systemu a zmiany założeń (1) Wydatki emerytalne AWG AWG Zmiany założeń i modelu Efekty reform : MAKRO: Wyraźnie niższe bezrobocie, ale nieco niższa aktywność zawodowa i wzrost produktywności pracy REFORMY: - Obniżenie składki rentowej o 2pp., przedłużanie uprawnień przedemerytalnych Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników projekcji AWG

13 Zmiany systemu a zmiany założeń (2) Wydatki emerytalne AWG AWG AWG Zmiany założeń i modelu Efekty reform : MAKRO: Wyraźne pogorszenie prognoz makroekonomicznych po kryzysie REFORMY: wprowadzenie emerytur pomostowych/likwidacja wcześniejszych - Organicznie składek do OFE (początek ) do 2,3% - Zróżnicowanie składek do KRUS Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników projekcji AWG

14 Zmiany systemu a zmiany założeń (3) Wydatki emerytalne AWG AWG AWG AWG Zmiany założeń i modelu Efekty reform : MAKRO: Brak aktualizacji projekcji REFORMY: - Stopniowe podwyższanie wieku emerytalnego z 60K/65M na 67 do 2020/2040 roku - Podniesienie składki rentowej o 2pp. - Minimalny wiek emerytalny w służbach mundurowych Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników projekcji AWG

15 Zmiany systemu a zmiany założeń (4) Wydatki emerytalne AWG AWG AWG AWG AWG Zmiany założeń i modelu Efekty reform : MAKRO: Słabsze prognozy wzrostu produktywności pracy po kryzysie REFORMY: - Nowe składki do OFE przesyłane tylko po deklaracji dalszego uczestnictwa składka ustalona na 2,92% - ZUS instytucją wypłacającą emerytury z OFE, suwak na 10 lat przed emeryturą - Umorzenie obligacji skarbowych w OFE (51,5% aktywów) w zamian za zapisy na subkoncie NDC. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników projekcji AWG

16 Ścieżki projekcji wydatków i dochodów Całkowite wydatki w relacji do PKB Składki w relacji do PKB

17 Zmiany prognoz stóp zastąpienia System publiczny (RR) OFE (RR) System publiczny (RR) 46, OFE (RR) :* System publiczny (RR) OFE (RR) : System publiczny (RR) OFE (RR) :

18 Wydatki emerytalne zmiany projekcji w różnych krajach Źródło: Opracowanie własne na podstawie założeń projekcji AWG

19 RO LUX LT ES FR MT FI CZ DK SL SE BG IT EE NOR AT BE IR LV NED SK GER PT PL RO LUX LT ES FR MT FI CZ DK SL SE BG IT EE NOR AT BE IR LV NED SK GER PT PL Zmiany prognoz w zależności od początkowej wysokości wydatków Projekcja 2012 Projekcja 2015 Wydatki w 2013 roku Rozlicznie przyczyn zmian prognoz Zmiana systemu emerytlanego Zmiana modelu Zmiana założeń makroekonomicznych Zmiana całkowita

20 Podsumowanie Zmiany w polskim systemie emerytalnym przełożyły się na wahania projekcji przyszłych emerytur w przedziale <-0.6; +1,2> Skalę zmian systemu ograniczało pozostawienie od 1999 roku w systemie DC Większe znaczenie niż reformy w polskiego systemie emerytalnym w latach miały zmiany założeń makroekonomicznych wynikające ze zmian koniunktury - wahania w przedziale <-1,4; +1,8> Długoterminowe tendencje pozostawały niezmienione odwzorowując relatywnie mało zmieniające się prognozy demograficzne Założenia projekcji demograficznych Eurostatu i ONZ mają dużą inercję (słabo uwzględniając historyczną zmienność TFR) w dużym stopniu niedoszacowują też przepływów migracyjnych. Główną przyczyną największej zmienności założeń i projekcji są wahania produktywności pracy i przewidywań dotyczących jej dalszych zmian. Zmiany oceny wpływu skutków starzenia się na systemy emerytalne w EU28 głównie zależne od zmian założeń makroekonomicznych

21 Dziękuję za uwagę