NIESTRUDZONY PIELGRZYM MI OSCI. oraz do salonu firmowego Reader s Digest Marynarska Business Park Warszawa, ul.

Transkrypt

1 104 PODRÓ E PAPIE A JANA PAW A II R E A D E R S D I G E S T NIESTRUDZONY PIELGRZYM MI OSCI - Zapraszamy do księgarni internetowej oraz do salonu firmowego Reader s Digest Marynarska Business Park Warszawa, ul. Taśmowa PODRÓ E PAPIE A JANA PAW A II

2 NIESTRUDZONY PIELGRZYM MI OSCI 104 PODRÓ E PAPIE A JANA PAW A II Warszawa 2008

3 NIESTRUDZONY PIELGRZYM MI OÂCI Pierwsze polskie wydanie, Copyright 2008 Wydawca Reader s Digest Przeglàd Sp. z o.o. Marynarska Business Park ul. TaÊmowa Warszawa tel , fax Redaktor naczelny Redakcji Ksià ek Jacek Fronczak Dyrektor artystyczny Maciej Marchewicz Projekt graficzny Maciej Marchewicz Autorzy Grzegorz Polak Bogumi oziƒski Redakcja Barbara Karpiƒska Korekta Julita oziƒska Mapy Piotr Karczewski Indeksy Wanda W oszczak Fotoedytor El bieta Sadowa amanie i redakcja techniczna POINT PLUS Produkcja Janina Do owa Druk Neografia, a.s., S owacja ISBN Reader s Digest i znak Pegaza sà prawnie zastrze onymi znakami The Reader s Digest Association, Inc. adna cz Êç niniejszej publikacji nie mo e byç w adnej formie reprodukowana lub przedrukowywana bez pisemnej zgody Reader s Digest Przeglàd Sp. z o.o.

4 Wstęp Pielgrzymki by y znakiem firmowym pontyfikatu Jana Paw a II, a jednym z najcz stszych okreêleƒ, jakim go obdarzano by Papie pielgrzym. Odby 104 podró e zagraniczne, odwiedzajàc 129 paƒstw i 617 miejscowoêci. W tych podró ach Jan Pawe II sp dzi àcznie 543 dni i 55 minut, przemierzajàc kilometrów, co stanowi równowartoêç 29 okrà eƒ Ziemi. Jednak na pielgrzymki Jana Paw a II trzeba spojrzeç przede wszystkim jako na fenomen religijny o pot nej sile ewangelizacyjnej. Zostajàc biskupem Rzymu i papie em w tej epoce w drowców, musia em i ja staç si w drowcem wyzna Jan Pawe II. Doda te, e KoÊció znajduje si bezustannie w stanie misji, co równie oznacza koniecznoêç wyjêcia na spotkanie. Jan Pawe II doskonale zdawa sobie spraw z tego, e nie odwiedzi go w stolicy chrzeêcijaƒstwa rodzina z afrykaƒskiego buszu, nie majàca co w o yç do garnka, yjàcy w domach z dykty mieszkaƒcy faveli, czyli dzielnic n dzy na obrze ach wielkich latynoamerykaƒskich miast, ogromna rzesza ludzi chorych, wi êniów, nie mówiàc o chrzeêcijanach z innych KoÊcio ów czy wyznawcach innych religii, dla których papie nie jest tym, kim dla katolików. Ka dy papie jako nast pca Êwi tego Piotra ma zadanie g osiç Ewangeli wszystkim ludziom i utwierdzaç w wierze wyznawców Chrystusa. Jan Pawe II po to, aby pe niç t pos ug upodobni si do wielkiego aposto a Êwi tego Paw a, który odbywajàc trzy wielkie podró e misyjne sprawi, e chrzeêcijaƒstwo z garstki zal knionych uczniów Chrystusa sta o si pot nà religià. Pawe nazywany jest do dziê aposto em narodów. Na tytu ten zas uguje równie Jan Pawe II. Zresztà Pawe z Tarsu inspirowa wyraênie naszego Papie a. PodkreÊla on, e traktuje pielgrzymowanie jako s u b na wzór Êwi tego Paw a, który spokojnie nie usiedzia i stale by w drodze. Pielgrzymki papieskie analizowano z punktu widzenia politycznego, socjologicznego i duszpasterskiego. Niektóre z tych podró y przyspieszy y upadek dyktatur w krajach latynoamerykaƒskich i kl sk komunizmu w Polsce. Od strony duszpasterskiej powodowa y o ywienie wiary, wzrost powo aƒ kap aƒskich, a w krajach, gdzie KoÊció katolicki by przeêladowany owocowa y z agodzeniem represji i ograniczeƒ. Socjologowie z kolei musieli przyznaç, e charyzmatyczny Papie sta si idolem m odzie y nieskorej do uznawania autorytetów, a religii nie da si odes aç do lamusa. Dla Papie a podró e zagraniczne s u y y do nawiàzania dialogu ze spo eczeƒstwami w ró nych systemach spo- ecznych, umacniania braterstwa mi dzy ludêmi i narodami. W aspekcie religijnym by y podró ami wiary i modlitwy, dajàcymi okazj do w drownej katechezy, do g oszenia ca emu Êwiatu Ewangelii. Dlatego on sam nazywa siebie w drujàcym pasterzem, w drujàcym papie em", w ten sposób s u àcym KoÊcio owi powszechnemu i KoÊcio- owi lokalnemu w ró nych krajach Êwiata, wêród ró nych ludów i narodów. Istot znaczenia fenomenu papieskiego pielgrzymowania dla milionów ludzi na ca ym Êwiecie trafnie oddajà s owa polskiej studentki, która pytana po mszy na krakowskich B oniach dlaczego przychodzi na spotkania z Janem Paw em II, odpowiedzia a: Gdyby Chrystus y wspó czeênie robi by i mówi to co Jan Pawe II. Nauczanie naszego Papie a to wspó czesna Ewangelia". Temu w aênie fenomenowi poêwi cona jest ksià ka, którà oddajemy do Paƒstwa ràk. Jest to pierwsza w Polsce pozycja tak wszechstronnie opisujàca pielgrzymowanie Jana Paw a II. Znajdziecie w niej Paƒstwo dok adnà dokumentacj papieskich podró y, atrakcyjne reporta e, komentarze uczestników i informacje o miejscach, które odwiedzi Papie (has a pielgrzymek oznaczone gwiazdkà pochodzà od autorów). Dowiecie si o nieznanych faktach, przeczytacie wiele anegdot, które przybli à jednà z najwa niejszych form dzia alnoêci wielkiego Papie a. Grzegorz Polak, Bogumi oziƒski Niestrudzony 5 pielgrzym miłości

5 Warszawa, 22 czerwca 2008 r. Stwierdzenie, e czas mija bardzo szybko jest banalne. Niestety, sprawdza si ono tak e w odniesieniu do pontyfikatu Jana Paw a II. Ju czwarty rok KoÊció jest prowadzony przez nast pc, papie a Benedykta XVI. Na pontyfikat S ugi Bo ego patrzymy z coraz wi kszego oddalenia. Ma to swoje dobre strony, gdy pozwala widzieç szerzej, bez wchodzenia w niekonieczne szczegó y. Ma to te swoje z e strony, gdy zamazuje si wyrazistoêç tego, co w ciàgu tych dwudziestu siedmiu lat wydarzy o si w Rzymie i w ca ym KoÊciele i Êwiecie. Szczególnym wymiarem tego pontyfikatu by y pielgrzymki. Jan Pawe II jako biskup Rzymu odwiedzi w ramach wizytacji biskupich prawie wszystkie parafie swojej diecezji. Odwiedzi wszystkie zakàtki Italii, wizytujàc diecezje w oskie. Z punktu widzenia KoÊcio a powszechnego najwa niejsze by y pielgrzymki zagraniczne. By prawie we wszystkich ko- Êcio ach lokalnych w czasie ponad stu zagranicznych pielgrzymek. W niektórych krajach i KoÊcio ach by kilkakrotnie. Dziewi ç razy przybywa do naszej Ojczyzny. W czasie tych pielgrzymek dokonywa a si wielka inkulturacja Ewangelii i Êwiadectwa KoÊcio a powszechnego. Papie przyje d ajàc przywozi z sobà doêwiadczenie KoÊcio a powszechnego, który jest jeden, Êwi ty, powszechny i apostolski, co jest niezwykle wa ne w dzisiejszym globalizujàcym si Êwiecie. Równocze- Ênie wydobywajàc z nieznajomoêci KoÊcio y lokalne bogate kulturà religijnà i w asnà tradycjà, ukazywa je Êwiatu i otwiera KoÊció powszechny na bogactwo istniejàce w tych KoÊcio ach. Pielgrzymki zagraniczne Jana Paw a II mia y te ogromne znaczenie mi dzynarodowe i s u y y rozwiàzywaniu wielu problemów spo ecznych, a nawet politycznych, choç nie by to pierwszy cel opuszczania Rzymu przez Papie a. Mo e wyjàtkiem by y pielgrzymki zwiàzane z niebezpieczeƒstwem rozszerzania si konfliktu o Falklandy. DziÊ kilka lat po Êmierci S ugi Bo ego Jana, pokolenie Jana Paw a II, niezale nie od tego, kto si za nie uwa a, jest odpowiedzialne za przekazywanie doêwiadczenia pontyfikatu nowym pokoleniom oraz przypominanie wydarzeƒ tych dwudziestu siedmiu lat, tym którzy prze yli lata polskiego Papie a, czasem tylko w ostatnich latach jego ycia. Nie chodzi tylko o dokumentacj, nie chodzi tylko o emocjonalne wspominanie poszczególnych wydarzeƒ, nie chodzi nawet o najlepsze uczenie historii tych lat. Chodzi o wszystko razem. Chodzi o Êwiadectwo osobiste uczestników tych wielkich wydarzeƒ, a tak e o coê wi cej, o pokazanie, e z tej Êwie ej historii pontyfikatu Jana Paw a II wyrasta nasze dziê i nasze jutro. Papie nigdy nie g osi siebie. G osi Chrystusa i Jego Ewangeli, t samà choç ciàgle w nowy sposób. Dlatego ca e jego nauczanie jest i b dzie aktualne. Z tego powodu warto je poznawaç. Bogu dzi ki sà w Polsce ró ne miejsca, ró ne zespo y ludzi, ró ne instytucje powsta e dla studiowania nauczania papieskiego i przybli ania pontyfikatu Jana Paw a II. To bardzo wa ne i wielkie zadanie na wiele dziesiàtków lat. Wszyscy ufamy, e po kanonizacji dzie o to dozna przyspieszenia i poszerzenia. Oprócz wielu instytucji s u àcych poznawaniu nauczania S ugi Bo ego, jest w Polsce cz owiek instytucja, pan Grzegorz Polak, który papie owi Janowi Paw owi poêwi ci ca e pisarskie ycie. Jego ksià ki o Papie u w milionach egzemplarzy trafiajà do czytelników. A jeêli trafiajà to znaczy, e sà oczekiwane, ze wzgl du na zainteresowanie osobà Jana Paw a II, ale te ze wzgl du na sposób przekazywania nauczania papieskiego. Jest on niezwykle rzetelny, przyst pny, interesujàcy, a co najwa niejsze z wyczuwanà mi oêcià autora do S ugi Bo ego Jana Paw a II. Takà mi oêcià, która nie banalizuje przekazywanej treêci, ale ukazuje Papie a w pe nym Êwietle prawdy o KoÊciele, którym wszyscy jesteêmy. Taka te jest obecna ksià ka o zagranicznych pielgrzymkach Jana Paw a II. Widaç na jej stronach erudycj autora, ogromnà prac nad takà analizà treêci papieskiego nauczania, by wydobyç istotne elementy poszczególnych pielgrzymek, nie gubiàc interesujàcych szczegó ów. Ca oêç, ubogacona ciekawà szatà graficznà i zdj ciami, zach ca do lektury. KtoÊ kto przeczyta t ksià k i b dzie chcia wiedzieç jeszcze wi cej, si gnie do kompletnych tekstów przemówieƒ papieskich. Âmiem twierdziç, e gdyby tej ksià ki nie by o, droga do lektury tekstów êród owych by aby d u sza i trudniejsza. Dzi kuj i gratuluj autorom, dzi kuj wydawnictwu, a czytelnikom ycz owocnej lektury. Oprócz wszystkich celów, które ma do spe nienia ta ksià ka, pokazuje jeszcze jedno, jak wielkim tytanem pracy dla KoÊcio a by S uga Bo y Jan Pawe II. Kazimierz Nycz Arcybiskup Metropolita Warszawski Niestrudzony 7 pielgrzym miłości

6 Spis treści 1981 Mapa pielgrzymek Jana Paw a II podró e Papie a Jana Paw a II 18 Pielgrzymka 1. DOMINIKANA, MEKSYK, BAHAMY 25 STYCZNIA 1 LUTEGO Po dywanie z kwiatów 20 Pielgrzymka 2. POLSKA 2 CZERWCA 10 CZERWCA Papie zdobywa Polsk! 24 Pielgrzymka 3. IRLANDIA, STANY ZJEDNOCZONE 29 WRZEŚNIA 8 PAŹDZIERNIKA B agam was na kolanach 32 Pielgrzymka 4. TURCJA 28 LISTOPADA 30 LISTOPADA Piotr u Andrzeja 38 Pielgrzymka 5. ZAIR, KONGO, KENIA, GHANA, GÓRNA WOLTA (BURKINA FASO), WYBRZEŻE KOŚCI SŁONIOWEJ 2 MAJA 12 MAJA Chrystus jest Afrykaninem 42 Pielgrzymka 6. FRANCJA 30 MAJA 2 CZERWCA U najstarszej córy KoÊcio a 50 Pielgrzymka 7. BRAZYLIA 30 CZERWCA 12 LIPCA Jan od Boga przytula tr dowatych 54 Pielgrzymka 8. REPUBLIKA FEDERALNA NIEMIEC 15 LISTOPADA 19 LISTOPADA Z Lutrem za pan brat 60 Pielgrzymka 9. PAKISTAN, FILIPINY, JAPONIA, STANY ZJEDNOCZONE: GUAM I ALASKA 16 LUTEGO 27 LUTEGO U dyktatora i u cesarza 64 Pielgrzymka 10. NIGERIA, BENIN, GABON, GWINEA RÓWNIKOWA 12 LUTEGO 19 LUTEGO W imi prezydenta, w imi Boga 70 Pielgrzymka 11. PORTUGALIA 12 MAJA 15 MAJA Podzi kowanie za ocalenie 74 Pielgrzymka 12. WIELKA BRYTANIA 28 MAJA 2 CZERWCA Tam, gdzie mia a nie stanàç stopa papie a 78 Pielgrzymka 13. BRAZYLIA, ARGENTYNA 10 CZERWCA 13 CZERWCA Jan Pawe II leczy rany 82 Grzegorz Polak 8 Bogumił Łoziński

7 Pielgrzymka 14. SZWAJCARIA 15 CZERWCA Sygna dla SolidarnoÊci 86 Pielgrzymka 15. SAN MARINO 29 SIERPNIA U Êwi tego Marina 88 Pielgrzymka 16. HISZPANIA 31 PAŹDZIERNIKA 9 LISTOPADA Âladami wielkich Êwi tych 90 Pielgrzymka 17. PORTUGALIA, KOSTARYKA, NIKARAGUA, PANAMA, SALWADOR, GWATEMALA, HONDURAS, BELIZE, HAITI 2 MARCA 10 MARCA Papie zag uszany 94 Pielgrzymka 18. POLSKA 16 CZERWCA 23 CZERWCA Nie daj si zwyci yç z u 100 Pielgrzymka 19. FRANCJA 14 SIERPNIA 15 SIERPNIA yk wody z cudownego êróde ka 110 Pielgrzymka 20. AUSTRIA 10 WRZEŚNIA 13 WRZEŚNIA Europa pod krzy em 114 Pielgrzymka 21. STANY ZJEDNOCZONE, KOREA POŁUDNIOWA, PAPUA-NOWA GWINEA, WYSPY SALOMONA, TAJLANDIA 2 MAJA 12 MAJA Pierwszy papie u buddystów 118 Pielgrzymka 22. SZWAJCARIA 12 CZERWCA 17 CZERWCA Brat wêród braci 124 Pielgrzymka 23. KANADA 9 WRZEŚNIA 21 WRZEŚNIA Wódz Wojty a 128 Pielgrzymka 24. HISZPANIA, DOMINIKANA, PORTORYKO 10 PAŹDZIERNIKA 13 PAŹDZIERNIKA Krzy i miecz 132 Pielgrzymka 25. WENEZUELA, EKWADOR, PERU, TRYNIDAD I TOBAGO 26 STYCZNIA 6 LUTEGO W twierdzy Inków 136 Pielgrzymka 26. HOLANDIA, LUKSEMBURG, BELGIA 11 MAJA 21 MAJA Polska wódka lepsza ni polski Papie 142 Pielgrzymka 27. TOGO, WYBRZEŻE KOŚCI SŁONIOWEJ, KAMERUN, REPUBLIKA ŚRODKOWOAFRYKAŃSKA, ZAIR, KENIA, MAROKO 8 SIERPNIA 19 SIERPNIA Nauczyciel muzu manów 146 Niestrudzony 9 pielgrzym miłości

8 Spis treści Pielgrzymka 28. SZWAJCARIA, LIECHTENSTEIN 8 WRZEŚNIA Nie tylko mocarstwa sà wa ne 152 Pielgrzymka 29. INDIE 31 STYCZNIA 11 LUTEGO Wnuk Gandhiego wdzi czny synowi Polski 154 Pielgrzymka 30. KOLUMBIA, SAINT LUCIA 1 LIPCA 8 LIPCA Handlarze wolnoêci 160 Pielgrzymka 31. FRANCJA 4 PAŹDZIERNIKA 7 PAŹDZIERNIKA Âwi ci przechodzà z Bogiem 164 Pielgrzymka 32. BANGLADESZ, SINGAPUR, FIDŻI, NOWA ZELANDIA, AUSTRALIA, SESZELE 18 LISTOPADA 2 GRUDNIA Anglikaƒskie dzwony bijà dla Papie a 168 Pielgrzymka 33. URUGWAJ, CHILE, ARGENTYNA 31 MARCA 13 KWIETNIA Na balkonie z Pinochetem 174 Pielgrzymka 34. REPUBLIKA FEDERALNA NIEMIEC 30 KWIETNIA 4 MAJA Beatyfikacja córy narodu ydowskiego 180 Pielgrzymka 35. POLSKA 8 CZERWCA 14 CZERWCA Jedni drugich brzemiona noêcie 184 Pielgrzymka 36. STANY ZJEDNOCZONE, KANADA 10 WRZEŚNIA 21 WRZEŚNIA Daleka jest droga do Tipperary 192 Pielgrzymka 37. URUGWAJ, BOLIWIA, PERU, PARAGWAJ 7 MAJA 19 MAJA Pusty garnek pokazany Papie owi 198 Pielgrzymka 38. AUSTRIA 23 CZERWCA 27 CZERWCA Zacznijcie znowu mówiç o wierze 202 Pielgrzymka 39. ZIMBABWE, BOTSWANA, LESOTHO, SUAZI, MOZAMBIK 10 WRZEŚNIA 19 WRZEŚNIA Przystanek w RPA 206 Pielgrzymka 40. FRANCJA 8 PAŹDZIERNIKA 11 PAŹDZIERNIKA Wizja zjednoczonej Europy 212 Pielgrzymka 41. MADAGASKAR, REUNION, ZAMBIA, MALAWI 28 KWIETNIA 6 MAJA Potrzeba nowej solidarnoêci 216 Grzegorz Polak 10 Bogumił Łoziński

9 MEKSYK DOMINIKANA BAHAMY STANY ZJEDNOCZONE AMERYKI PÓŁNOCNEJ GHANA GÓRNA WOLTA BURKINA FASO WYBRZEŻE KOŚCI SŁONIOWEJ BRAZYLIA KUBA 1998 NIGERIA 1998 REPUBLIKA ZIELONEGO PRZYLĄDKA GWINEA-BISSAU GWINEA RÓWNIKOW BENIN GABON GWINEA ARGENTYNA URUGWAJ KOSTARYKA NIKARAGUA 1996 PANAMA SALWADOR 1996 GWATEMALA HONDURAS BELIZE HAITI KANADA 2002 M 1 2 TUNEZJA 1996 WENEZUELA 1996 KAMERUN JAMAJKA WYSPY ŚW. TOMASZA i KSIĄŻĘCA SENEGAL GAMBIA ANTYLE HOLENDERSKIE MALI BOLIWIA PERU PARAGWAJ CHILE KOLUMBIA SAINT LUCIA TOGO MAROKO EKWADOR TRYNIDAD I TOBAGO PORTORYKO MEKSYK DOMINIKANA BAHAMY STANY ZJEDNOCZONE BRAZYLIA KUBA 1998 REPUBLIKA ZIELONEGO PRZYLĄDKA ARGENTYNA URUGWAJ KOSTARYKA NIKARAGUA 1996 PANAMA SALWADOR 1996 GWATEMALA HONDURAS BELIZE HAITI KANADA 2002 TUNEZJA 1996 WENEZUELA 1996 JAMAJKA ANTYLE HOLENDERSKIE MALI BOLIWIA PERU PARAGWAJ CHILE KOLUMBIA SAINT LUCIA MAROKO ISLANDIA EKWADOR TRYNIDAD I TOBAGO PORTORYKO Pielgrzymki Jana Paw a II GHANA GÓRNA WOLTA BURKINA FASO WYBRZEŻE KOŚCI SŁONIOWEJ NIGERIA 1998 GWINEA-BISSAU GWINEA RÓWNIKOWA BENIN GABON GWINEA KAMERUN WYSPY ŚW. TOMASZA i KSIĄŻĘCA SENEGAL GAMBIA TOGO

10 _tytulowe :31 Page 17 KAZACHSTAN KAZACHSTAN EZJA 996 GRUZJA GRUZJA AZERBEJD?AN 2002 ARMENIA AZERBEJDŻAN 2001 TURCJA TURCJA 2002 ARMENIA 2001 SYRIA SYRIA LIBAN LIBAN AUTONOMIA IZRAEL IZRAEL PALESTYŃSKA JORDANIA 2000 JORDANIA MALTA 2001 KOREA PD. KOREA PD. PAKISTAN PAKISTAN EGIPT EGIPT WYSPY SALOMONA INDIE INDIE CZAD CZAD A KAMERUN ÓWNIKOWA 982 GABON TAJLANDIA TAJLANDIA FILIPINY FILIPINY REPUBLIKA REPUBLIKA ŚRODKOWOŚRODKOWO-AFRYKAŃSKA -AFRYKAŃSKA ZAIR ANGOLA ANGOLA BANGLADESZ BANGLADESZ SUDAN SUDAN KONGO JAPONIA JAPONIA FIDŻI SRI SRILANKA LANKA KENIA UGANDA UGANDA KENIA RWANDA RWANDA BURUNDI ZAIR INDONEZJA INDONEZJA BURUNDI TANZANIA TANZANIA PAPUA-NOWA GWINEA PAPUA-NOWA GWINEA SESZELE SESZELE MALAWI MALAWI WYSPY SAL MOZAMBIK ZAMBIA ZAMBIA ZIMBABWE ZIMBABWE BOTSWANA BOTSWANA LESOTHO LESOTHO REPUBLIKA REPUBLIKA PO UDNIOWEJ POŁUDNIOWEJ AFRYKI AFRYKI SINGAPUR SINGAPUR SUAZI SUAZI MADAGASKAR MADAGASKAR REUNION REUNION MAURITIUS MAURITIUS AUSTRALIA AUSTRALIA NOWA ZELANDIA NOW

11

12 NIESTRUDZONY PIELGRZYM MI OSCI 104 PODRÓ E PAPIE A JANA PAW A II

13 25 stycznia 1 lutego DOMINIKANA, MEKSYK, BAHAMY Po dywanie z kwiatów Podróżą do Dominikany i Meksyku Jan Paweł II zainaugurował wielką, papieską odyseję. Chciał zawierzyć swój pontyfikat Maryi w jednym z wielkich sanktuariów. Meksyk nadawał się do tego znakomicie, gdyż w tamtejszym Guadalupe znajduje się najbardziej uczęszczane na świecie sanktuarium Matki Bożej. CZWARTEK, 25 STYCZNIA przylot do Santo Domingo w Dominikanie nawiedzenie katedry msza św. na placu Niepodległości spotkanie z prezydentem Dominikany Antonio Guzma nem PIĄTEK, 26 STYCZNIA spotkanie z klerem zakonnym i diecezjalnym oraz przedstawicielkami żeńskich zakonów w nuncjaturze msza św. w katedrze spotkanie z biskupami oraz przedstawicielami duchowieństwa i zakonów w siedzibie kard. Octavio Berasa Rojasa spotkanie z ubogimi z dzielnicy Los Minas przed kościołem pw. św. Wincentego Tu po wyborze na Stolic Piotrowà Jan Pawe II otrzyma zaproszenie do Puebli w Meksyku na III Konferencj Generalnà Episkopatów Ameryki aciƒskiej. Otoczenie Papie a doradza- o mu od o enie pielgrzymki, poniewa Meksyk by wówczas oficjalnie antyklerykalnym paƒstwem. Zaprosi mnie episkopat, wi c musz pojechaç perswadowa Ojciec Âwi ty. Musz poruszyç z biskupami kwesti dramatycznych problemów ich kontynentu, poczàwszy od teologii wyzwolenia. I pielgrzymka sta- a si faktem. PIERWSZA UCAŁOWANA ZIEMIA Po drodze do Meksyku by a Dominikana, wyspa odkryta w 1492 roku przez Krzysztofa Kolumba. Ziemia dominikaƒska by a pierwszà, którà uca owa Ojciec Âwi ty, a Silvestre Antonio Guzmán Fernandez pierwszym GodnoÊç ludzka jest wartoêcià prezydentem, który wita w swoim kraju Jana Paw a II. W Santo Domingo, w najstarszej katedrze katolickiej wybudowanej w Nowym Âwiecie, Jan Pawe II odprawi msz Êwi tà. Ojciec Âwi ty mówi : Chcia em przybyç w aênie tutaj, do tego ubogiego regionu, abyêcie mieli mo noêç tym bardziej uzasadnionà byç razem z papie em. Widzi on w was najbardziej namacalnà obecnoêç Pana g oszàcego ustawicznie, e b ogos awieni sà ubodzy w duchu, cierpiàcy dla sprawiedliwoêci, ludzie czystego serca, pokój czyniàcy, mi osierni, ufajàcy Chrystusowi Zbawicielowi. Spotkanie w Los Minas zapoczàtkowa o tradycj wizyt Jana Paw a II w najubo szych dzielnicach wielkich miast Ameryki aciƒskiej. W Dominikanie Papie a wi- Grzegorz Polak 20 Bogumił Łoziński

14 Główny cel: otwarcie III Konferencji Generalnej Episkopatów Ameryki Łacińskiej, wizyta w sanktuarium Matki Bożej w Guadalupe Ewangelia odrzuca stosowanie przemocy* tano entuzjastycznie, ale to, co spotka o go w Meksyku, przeros o wszelkie wyobra enia. bia y samochód, w którym Ojciec Âwi ty stojàc wyciàga r ce do ludzi, b ogos awi, pozdrawia, okrzyki zmieni y si w ogromny szloch wzruszenia i szcz Êcia. Ktokolwiek znalaz si wtedy na ulicach Meksyku nie tylko Indianie czy Metysi, ale i starzy, sceptyczni dziennikarscy wyjadacze nie móg oprzeç si wzruszeniu. To w aênie wówczas po raz pierwszy rozleg si rymowany okrzyk, powtarzany na kontynencie latynoamerykaƒskim przez ca y pontyfikat: Juan Pablo Secundo, te quiere todo el mundo (Janie Pawle II, kocha ci ca y Êwiat). MADONNY BLIŹNIACZO PODOBNE Papie owi nie by o dane d ugo spaç. By o jeszcze ciemno, gdy pod oknami delegatury apostolskiej w Meksyku, gdzie rezydowa, rozleg o si g oêne muzykowanie gitar, tràbek i b benków. W taki sposób Meksykanie honorujà szczególnie mi ych goêci. Gdy któregoê TRASA PIELGRZYMKI odlot do Meksyku przylot do Meksyku stolicy Meksyku msza św. w katedrze spotkanie z korpusem dyplomatycznym w siedzibie delegatury apostolskiej spotkanie z prezydentem Meksyku José Lópezem Portillo w siedzibie delegatury apostolskiej SOBOTA, 27 STYCZNIA spotkanie z Polonią meksykańską przed delegaturą apostolską msza św. w bazylice Matki Bożej z Guadalupe z udziałem członków Konferencji Episkopatów Ameryki Łacińskiej spotkanie z księżmi diecezjalnymi i zakonnymi w bazylice Matki Bożej z Guadalupe spotkanie z zakonnicami w Kolegium Miguel Angel ewangelicznà, której nie mo na lekcewa yç bez wielkiej obrazy Stwórcy. JAK ZWYKŁY TURYSTA Dyplomacja papieska musia a pokonaç wiele przeszkód, aby pielgrzymka do Meksyku dosz a do skutku. Paƒstwo to manifestowa o wrogoêç wobec KoÊcio a. Konstytucja Meksyku zakazywa a noszenia w miejscach publicznych strojów duchownych przez ksi y i zakonnice. Dzi ki mediacji matki i siostry prezydenta Meksyku, gorliwych katoliczek, Jan Pawe II móg przyjechaç do tego kraju. Jednak nie uczyniono dla niego wyjàtku i przyby wyposa ony w zwyk à wiz. W autobiograficznej ksià ce Wstaƒcie, chodêmy! Jan Pawe II wyzna : Pami tam, e wyjazd do Meksyku traktowa em troch jak»przepustk «, która mog a otworzyç mi drog do polskiej pielgrzymki. Sàdzi em bowiem, e komuniêci w Polsce nie b dà mogli odmówiç mi pozwolenia na przyjazd do Ojczyzny, skoro zosta em przyj ty przez kraj o tak Êwieckiej konstytucji jak ówczesny Meksyk. DZIEŃ DOBRY PANU Na lotnisku w Meksyku Jan Pawe II zosta przywitany najkrótszym przemówieniem g owy paƒstwa, jakie kiedykolwiek us ysza. Dzieƒ dobry panu. Witamy. yczymy powodzenia u wspó wyznawców. Do widzenia panu powiedzia prezydent Meksyku José López Portillo. Szokujàca musia a byç dla Papie a schizofreniczna sytuacja, w jakiej si znalaz. Z jednej strony powêciàgliwoêç, eby nie powiedzieç, arogancja w adz, z drugiej strony spontanicznoêç Meksykanów. Warto by o jednak doêwiadczyç pokory, by prze yç niewyobra alne wr cz powitanie. Dost p do lotniska by znacznie ograniczony, nie wolno by o podejêç do goêci bli ej ni na pi tnaêcie metrów, ale mimo to zrobi si taki t um, e Papie dopiero po czterdziestu minutach wydosta si z zaciêni tego wokó niego kr gu. Na ulicach wita y go nie tylko rzesze mieszkaƒców stolicy, ale tak e setki tysi cy wiernych z ró nych cz - Êci kraju. Ju na kilka dni przed przybyciem Papie a t umy ludzi, mimo przymrozków, nocowa y na skwerach, chodnikach, w parkach. WÊród witajàcych nie zabrak o rodaków Jana Paw a II, a na jednej z witryn sklepowych widnia napis: Papierzu! wita ci yd z Polski (pisownia oryginalna! przyp. red.). Wys anniczka Stowarzyszenia Pax, Maria Bocheƒska, tak relacjonowa a: Kiedy pojawi si ogromny ranka muzykantów jeszcze nie by o, Ojciec Âwi ty otworzy okno i zapyta : Gdzie jest moja orkiestra?. W ogrodach delegatury apostolskiej podczas spotkania z Polakami Ojciec Âwi ty wyzna, e jeêli odwa y si na wyjazd do Meksyku, to uczyni to kierujàc si zawierzeniem Matce Bo ej i wiarà, e mu pomo e. Przyzna te, e Maryja z Guadalupe ywcem przypomina naszà Matk Bo à Jasnogórskà. Laicki na papierze Meksyk bez przerwy zaskakiwa Papie a. W Guadalupe, najbardziej odwiedzanym sanktuarium Êwiata, Bia y Pielgrzym szed po dywanie z kwiatów, zwieƒczonym napisem: Meksyk i Polska z àczone w mi oêci do Maryi. Papie nazywajàc Maryj z Guadalupe Matkà Meksyku i Matkà Ameryki a- (PUEBLA, 28 STYCZNIA) NIEDZIELA, 28 STYCZNIA przejazd z Meksyku do Puebli spotkanie z robotnikami z zakładów Volkswagena w dzielnicy Puebli San Miguel Xoytla nawiedzenie katedry msza św. na placu przed seminarium Palafoxiano spotkanie z przedstawicielami innych wyznań otwarcie III Konferencji Generalnej Episkopatów Ameryki Łacińskiej w seminarium w Puebli powrót do Meksyku Niestrudzony 21 pielgrzym miłości

15 25 stycznia 1 lutego PONIEDZIAŁEK, 29 STYCZNIA spotkanie z chorymi dziećmi w szpitalu przelot do Oaxaki spotkanie z Indianami na lotnisku przejazd do Cuilapan spotkanie z Indianami powrót do Oaxaca spotkanie z chorymi w kościele Santo Domingo msza św. przed katedrą w Oaxaca powrót do Meksyku spotkanie z przedstawicielami krajowych organizacji katolickich w delegaturze apostolskiej WTOREK, 30 STYCZNIA spotkanie z uczniami szkół katolickich w Instytucie Miguel Angel przelot do Guadalajary spotkanie z ubogimi mieszkającymi w dzielnicy Santa Cecilia spotkanie z robotnikami i ich rodzinami na stadionie Jalisco wizyta w klasztorze oblatów spotkanie z zakonnicami klauzurowymi w katedrze msza św. przed bazyliką Matki Bożej Niepokalanego Poczęcia w Zapopán odpoczynek w klasztorze franciszkanów spotkanie z klerykami w seminarium powrót do Meksyku ŚRODA, 31 STYCZNIA msza św. w siedzibie delegatury apostolskiej spotkanie z przedstawicielami państw Ameryki Środkowej w delegaturze spotkanie ze studentami i wykładowcami uniwersytetów katolickich Meksyku i innych krajów Ameryki Łacińskiej na placu przed bazyliką Matki Bożej z Guadalupe spotkanie z przedstawicielami prasy, radia i telewizji w Kolegium Forida udział w pokazie konnych jeźdźców meksykańskich w klubie jeździeckim przelot do Monterrey spotkanie z robotnikami w esplanadzie Rio Santa Catarina przelot do Nassau, stolicy Bahamów spotkanie na stadionie Queen Elizabeth Sports Center CZWARTEK, 1 LUTEGO odlot do Rzymu ciƒskiej zawierzy Jej ca y kontynent. W darze ofiarowa Matce Bo ej, zwanej poufale przez Latynosów Morenità, czyli Czarnulkà, wspania y diadem. NIE DLA TEOLOGII WYZWOLENIA Najtrudniejsze wezwanie stan o przed Janem Paw- em II w Puebli, gdzie mia zainaugurowaç III Konferencj Generalnà Episkopatów Ameryki aciƒskiej. Obrady zorganizowa a Rada Episkopatów Ameryki aciƒskiej (CELAM), skupiajàca wszystkie (dwadzieêcia dwie) konferencje biskupie z Ameryki aciƒskiej, Karaibów i Antyli. Z Meksyku do Puebli jest tylko sto trzydzieêci pi ç kilometrów, ale pokonanie tej trasy samochodem zaj o Ojcu Âwi temu a szeêç godzin ze wzgl du na dziesi ciomilionowy t um, który czeka na papieskie b ogos awieƒstwo. Papie wcià zatrzymywa si, chcàc nagrodziç wielkà serdecznoêç i spontanicznoêç Meksykanów. n W Meksyku Jan Paweł II przemawiał w obronie ubogich i prześladowanych. n Z prawej sympatyczne spotkanie w mieście Cuilapan położonym w jednym z najbardziej zacofanych regionów kraju. W wielkim napi ciu oczekiwano przemówienia Jana Paw a II liczàc, e skrytykuje popularnà w Ameryce aciƒskiej teologi wyzwolenia zawierajàcà pierwiastki marksistowskie, mi dzy innymi walk klas, oraz przedstawiajàcà Jezusa tak e jako dzia acza politycznego. W przemówieniu do biskupów latynoamerykaƒskich Papie nie u y sformu owania teologia wyzwolenia mówiàc o wywo ujàcych zamieszanie próbach nowego odczytania Ewangelii. Wszyscy domyêlili si jednak, o co chodzi. Ojciec Âwi ty podkre- Êli wyraênie, e Ewangelia zdecydowanie odrzuca stosowanie przemocy, a Jezus z Nazaretu nie jest politykiem, rewolucjonistà, wywrotowcem. Nie oszukujmy si : zwykli proêci ludzie, wierni, jakby wiedzeni instynktem ewangelicznym, rozpoznajà od razu, kiedy w KoÊciele s u y si Ewangelii, a kiedy si jà zuba- a i przyt umia przez inne sprawy stwierdzi bezkompromisowo Papie. Praca nie jest przekleƒstwem, ale b ogos awieƒstwem cz owiekowi opanowaç ziemi i przekszta ciç jà, i przez swój wysi ek kontynuowaç stwórcze dzie o Bo e. Grzegorz Polak 22 Bogumił Łoziński

16 W Oaxaca Ojciec Âwi ty przemawia z wysokiego podium, na które uda o si wskoczyç kilku Indianom, b agajàcym o pomoc. WÓDZ INDIAN Papie przeczyta pe ne bólu i skargi przemówienie powitalne, jakie do niego mia skierowaç przedstawiciel Indian. B dàc pod wra eniem jego s ów Jan Pawe II oskar y tych, którzy rodzinom indiaƒskim odmawiali chleba, okreêlajàc to jako niesprawiedliwe, nieludzkie, niechrzeêcijaƒskie. Ojciec Âwi ty mówi : Papie chce byç waszym g osem, g osem niemogàcych mówiç lub nies yszanych, chce byç tym g osem i przez to sumieniem sumieƒ, wezwaniem do dzia ania, dla odzyskania straconego czasu. Przedstawiciel Indian z plemienia Zapoteków wita Papie a s owami: Pozdrawiam Ci, Ojcze Âwi ty, w imieniu wszystkich moich braci. Cieszymy si bardzo z Twojej wizyty, bo przynosisz nam pokój, sprawiedliwoêç, mi- oêç i Êwiat o Chrystusa. Mamy nadziej, e z Tobà przysz o do nas szcz Êcie i z nami zostanie. W Cuilapan pó miliona Indian zgotowa o Ojcu Âwi temu olbrzymià owacj i podarowa o pióropusz wodza. Jan Pawe II by niezwykle przej ty. O spotkaniu z robotnikami w Monterrey zadecydowano dopiero wówczas, kiedy Papie by ju w Meksyku. Tu równie pad y mocne s owa przeciw wielkim przemys owcom wyzyskujàcym swych pracowników oraz przeciw polityce gospodarczej rzàdu. Gdy odlatywa z Meksyku, ujrza z samolotu niezwyk y widok. Ca a stolica b yska a w Êwietle, bo miliony Meksykanów puszcza o zajàczki. Meksyk zachwyci Papie a, który t pielgrzymk wspomina chyba najcz Êciej ze swoich podró y zagranicznych. Dwugodzinny pobyt na wyspach Bahama ograniczy si do modlitwy i papieskiego przemówienia na stadionie. Rano b dziemy myêleli, e to by sen mówi do Jana Paw a II wzruszony biskup Paul Leonard Hogarty. Boga, który ka e eby dzi ki inteligencji (GUADALAJARA, 30 STYCZNIA) Matka Bo a z Guadalupe Jest patronką całej Ameryki, Jej objawienia w XVI w. przyczyniły się do nawrócenia na chrześcijaństwo milionów Indian, a Jej sanktuarium odwiedza rocznie około 15 mln pielgrzymów. Z wizerunkiem Matki Bożej z Guadalupe wiąże się kilka niewyjaśnionych tajemnic. Pozostaje zagadką, skąd na płaszczu Indianina Juana Diego pojawił się wizerunek Maryi, który na pewno nie został uczyniony ludzką ręką i skąd się wziął w źrenicy Madonny obraz 12 postaci, odkryty przez naukowców. Maryja ukazała się Indianinowi Juanowi Diego 9 grudnia 1531 r. na wzgórzu zwanym Tepeyac. Mówiła w jego ojczystym języku nahuatl. Ubrana była we wspaniały strój: różową tunikę i błękitny płaszcz, opasana czarną wstęgą, co w tradycji Azteków oznaczało, że była brzemienna. Stąd nazywa się Ją też patronką nienarodzonych. Juan Diego usłyszał, jak ktoś wzywa go po imieniu. Wszedł na szczyt wzgórza i wówczas ujrzał Panią niezwykłej urody. Poprosiła ona Indianina, by na tym wzgórzu zbudowano świątynię poświęconą Jej osobie, aby mogła otoczyć opieką mieszkańców tej ziemi. Kazała też Juanowi pójść do biskupa Meksyku Juana de Zumarragi i powiedzieć mu o tej prośbie. Indianin wykonał polecenie, ale biskup Meksyku nie uwierzył mu. Juan spotykał Matkę Bożą na wzgórzu 4 razy, przy ostatnim spotkaniu 12 grudnia poprosił Ją o jakiś znak, którym mógłby przekonać biskupa. Maryja kazała Indianinowi wejść na szczyt wzgórza, gdzie cudownie wyrosły przepiękne kwiaty i poleciła mu nazbierać całe ich naręcze i schować do tilmy był to rodzaj indiańskiego płaszcza tkanego z pustynnych roślin, opuszczonego z przodu jak peleryna, a z tyłu podwiązanego na kształt worka. Juan spełnił polecenie, a Maryja sama starannie poukładała zebrane kwiaty. Juan natychmiast udał się do biskupa i w jego obecności rozwiązał rogi płaszcza. Na podłogę wysypały się kastylijskie róże, a biskup i wszyscy obecni uklękli w zachwycie. Na rozwiniętym płaszczu zobaczyli przepiękny wizerunek Maryi, która objawiła się Juanowi. Nie mog ich tak opuêciç Pamiętam, jak Papieża witał 7-milionowy tłum. To było szokujące! Ludzie stali wszędzie na balkonach, dachach, drzewach, samochodach. Kto gdzie tylko mógł, tam stał. Meksykanie ciągle witali Papieża śpiewem, oklaskami, wiwatowaniem. To była jedna z najwspanialszych pielgrzymek, w których uczestniczyłem. W Guadalajara Jan Paweł II spotkał się z młodzieżą. Wrzask, krzyki, wiwaty, dopiero potem przemówienia. Spotkanie trwało i trwało. W którymś momencie ksiądz Dziwisz zwrócił się do Papieża: Ojcze Święty, już pół godziny jesteśmy spóźnieni. Papież odwrócił się i odpowiedział: Przecież nie mogę ich tak opuścić!. Marek Skwarnicki poeta i publicysta, w: Krzysztof Tadej, Blask świętości. Nieznane wspomnienia o Janie Pawle II, Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna ADAM, Warszawa 2006 Niestrudzony 23 pielgrzym miłości

17 2 czerwca 10 czerwca POLSKA Papie zdobywa Polsk! To była najbardziej owocna pielgrzymka Jana Pawła II, bo zmieniła oblicze ziemi. Ziemi, którą była Ojczyzna Papieża. Musiałem odwiedzić Polskę! Muszę wesprzeć Polaków szeptał wzruszony Jan Paweł II, gdy samolot zniżał się do lądowania na Okęciu. Papie chcia przyjechaç do Ojczyzny w maju roku, na uroczystoêci dziewi çsetnej rocznicy Êmierci Êwi tego Stanis awa Biskupa i M czennika, swojego Êredniowiecznego poprzednika na stolicy biskupów krakowskich. Obchody jubileuszowe zwo a jako metropolita krakowski, a teraz, zrzàdzeniem OpatrznoÊci jak e wspania ym dla Polaków po tylu kl skach i upokorzeniach, mia je celebrowaç jako papie. KomuniÊci bali si jednak tej rocznicy jak ognia, poniewa Êwi ty Stanis aw, zamordowany na rozkaz króla Boles awa Âmia ego, by symbolem oporu Ko- Êcio a przeciwko w adzy Êwieckiej. Stàd w rozmowach ze stronà koêcielnà w adze PRL czyni y wszystko, aby pielgrzymka odby a si w innym terminie ni 8 maja, kiedy KoÊció w Polsce czci Êwi tego Stanis awa. Nie przewidzieli, e jeszcze bardziej niebezpieczny, jak poka e niedaleka przysz oêç, stanie si dzieƒ obchodów Zes ania Ducha Âwi tego. WIELKI BRAT ODRADZA W adze w Moskwie wyraênie nie yczy y sobie, aby Papie przyje d a do Polski. Sekretarz generalny Komunistycznej Partii Zwiàzku Radzieckiego Leonid Bre niew w rozmowie z pierwszym sekretarzem KC PZPR Edwardem Gierkiem dawa mu za przyk ad W adys awa Gomu k, który nie wpuêci Paw a VI do Polski na uroczystoêci milenijne w 1966 roku. Ten cz owiek narobi nam tylko k opotów ostrzega proroczo gensek. Ale w adze PRL postawi y na swoim, bo zdawa y sobie spraw, e scenariusz z roku Milenium Chrztu Pol- Grzegorz Polak 24 Bogumił Łoziński

18 Główny cel: uczczenie św. Stanisława, patrona Polski w 900. rocznicę jego śmierci Gaude, Mater Polonia* n Setki tysięcy wiernych witały Jana Pawła II w Warszawie. Całą trasę przejazdu orszaku papieskiego z Okęcia do katedry św. Jana na Starym Mieście usłano kwiatami. ŻOŁNIERZE CHCĄ PAPIEŻA Ju podczas wizyty dosz o do groteskowych sytuacji. O jednej z nich pisa a przed laty Gazeta Polska. W Gnieênie trasa przejazdu Ojca Âwi tego przebiega a, o zgrozo, obok koszar jednostki wojskowej. Dowództwo uzna o jednak, e o nierzom Ludowego Wojska Polskiego nie przystoi witaç g owy KoÊcio a katolickiego. Wydano wi c rozkaz, e w czasie przejazdu Papie a aden z o nierzy nie mo e si znajdowaç bli ej ni dwadzieêcia metrów od ogrodzenia jednostki. Na placu apelowym zorganizowano o nierzom festyn z konkurencjami rodem z przedszkola: berek, dwa ognie, wyêcigi z jajkiem na y ce. Jednak wystarczy okrzyk: Jedzie! i wszyscy jak jeden mà oficerowie i o nierze rzucili si jak najbli ej muru, aby zobaczyç przejazd Papie a. Nikt nie pami ta o dyscyplinie i o gro àcych konsekwencjach. SOBOTA, 2 CZERWCA przylot do Warszawy nawiedzenie katedry nawiedzenie sanktuarium Matki Bożej Łaskawej spotkanie z przedstawicielami władz, m.in. I sekretarzem KC PZPR Edwardem Gierkiem i przewodniczącym Rady Państwa Henrykiem Jabłońskim w Belwederze modlitwa przy Grobie Nieznanego Żołnierza msza św. na placu Zwycięstwa spotkanie z przedstawicielami świata kultury i nauki oraz stowarzyszeń katolickich w rezydencji prymasa NIEDZIELA, 3 CZERWCA spotkanie z młodzieżą przed akademickim kościołem św. Anny odlot na błonia gnieźnieńskie w Gębarzewie nawiedzenie katedry w Gnieźnie msza św. na Wzgórzu Lecha Niech zstàpi Duch Twój! I odnowi oblicze ziemi. Tej Ziemi! (WARSZAWA, 2 CZERWCA) ski nie przejdzie. KomuniÊci wiedzieli, e mieliby przeciwko sobie ca y naród. A to, w zetkni ciu z kryzysem gospodarczym, mog o daç mieszank piorunujàcà. BEZ NIEWYGODNYCH MIEJSC W adze paƒstwowe zrobi y wiele, aby uprzykrzyç ycie KoÊcio owi i pokazaç, kto w Polsce o wszystkim decyduje. K ócono si zawzi cie ze stronà koêcielnà o tras pielgrzymki, gdy chodzi o o wyeliminowanie miejsc, które, jak wyrazi si wiceminister spraw wewn trznych genera Bogus aw Stachura, mog y staç si okazjà do niekorzystnych dla nas interpretacji. Z tego powodu w adze PRL nie zgodzi y si na wizyt Ojca Âwi tego w sanktuariach w Piekarach Âlàskich na Górnym Âlàsku i w Trzebnicy na Dolnym Âlàsku oraz wyeliminowa y z trasy pielgrzymki niewygodne miejsca, jak osiedle 1000-lecia w Cz stochowie czy Nowà Hut. Na wyraêne yczenie strony paƒstwowej do programu wizyty w àczono pobyt Papie a na terenie by ego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Pod naciskiem Ministerstwa Spraw Wewn trznych, powo ujàcego si na wzgl dy bezpieczeƒstwa, w adze koêcielne zgodzi y si na wprowadzenie kart wst pu na uroczystoêci oraz ograniczenie pielgrzymów z poszczególnych diecezji. W rezultacie wielu ludzi pozosta o w domach z obawy przed stratowaniem. DWA JĘZYKI, DWA ŚWIATY Podobnie zachowa a si wi kszoêç Polaków, nie bojàc si zamanifestowaç swojej mi oêci do Ojca Âwi tego i przywiàzania do KoÊcio a. Szare, brudne, beznadziejne ulice i domy polskich miast wypi knia y i odm odnia y. W oknach kamienic, sklepów, akademików i restauracji po raz pierwszy pojawi y si tak licznie fotografie Jana Paw a II, flagi i choràgiewki o barwach polskich i watykaƒskich, emblematy religijne. Tej euforii nie podziela ambasador Zwiàzku Radzieckiego w Polsce, który na tydzieƒ ulotni si do Moskwy, aby nie braç udzia u w powitaniu Jana Paw a II na lotnisku Ok cie w Warszawie. W Belwederze dosz o nie tyle do konfrontacji ideologicznej, co dwóch Êwiatów wartoêci i odmiennych j zyków, chocia Papie i pierwszy sekretarz KC PZPR przemawiali po polsku. Sekretarz w nowomowie partyjnej podkreêla zbawienny dla Polski sojusz przyjaêni i wspó pracy ze Zwiàzkiem Radzieckim oraz wyrazi przekonanie, e wizyta Jego ÂwiàtobliwoÊci przyniesie nowe impulsy wspó dzia ania KoÊcio a i Paƒstwa, s u yç b dzie jednoêci Polaków w realizowaniu celów narodowych, dla pomyêlnoêci Ojczyzny, Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Ojciec Âwi ty przypomnia natomiast o fundamentalnych prawach narodu, takich jak: prawo do istnienia, do wolnoêci, PONIEDZIAŁEK, 4 CZERWCA spotkanie z profesorami i alumnami w gnieźnieńskim seminarium spotkanie z duchowieństwem diecezjalnym i zakonnym na błoniach w Gębarzewie przybycie do Częstochowy msza św. na jasnogórskim szczycie spotkanie z wyższymi przełożonymi zakonów męskich w klasztorze jasnogórskim spotkanie z wiernymi diecezji częstochowskiej przed kościołem św. Zygmunta wizyta w domu ordynariusza częstochowskiego bp. Stefana Bareły Apel Jasnogórski na szczycie WTOREK, 5 CZERWCA msza św. na jasnogórskich wałach spotkanie z wyższymi przełożonymi zakonów żeńskich udział w obradach 169. Konferencji Plenarnej Episkopatu Polski Anioł Pański ze szczytu Jasnej Góry msza św. dla wiernych Dolnego Śląska i Śląska Opolskiego na jasnogórskim szczycie Apel Jasnogórski na szczycie Niestrudzony 25 pielgrzym miłości