Biuletyn Parafii p.w. św. Jakuba Ap. w Toruniu Nr 01(78) ROK X Lipiec 2009

Transkrypt

1 Biuletyn Parafii p.w. św. Jakuba Ap. w Toruniu Nr 01(78) ROK X Lipiec 2009

2 DRODZY PARAFIANIE! śycia. Otrzymujecie pierwszy numer jubileuszowy naszej gazetki parafialnej Drzewo Oto siedemset lat temu w 1309 r. biskup chełmiński Herman poświęcił kamień węgielny pod kościół parafialny Nowego Miasta Torunia, dedykowany św. jakubowi Starszemu, Apostołowi. W ciągu półwiecza wyrosła ponad zwartą zabudowę średniowiecznego miasta strzelista bryła ogromnej świątyni, mieniącej się wielobarwnymi glazurami i zdobionej misternymi sterczynami arcydzieło kunsztu architektonicznego. Prawdziwie koronkowa legenda gotyku... O tym piszemy w obecnym numerze. Nasz kościół św. Jakuba stanowi od wieków znaczącą stację na europejskich szlakach pielgrzymek do grobu Apostoła Jakuba w Composteli w Hiszpanii. O tym będziemy pisać w następnych numerach Drzewa śycia. Nade wszystko jednak kościół św. Jakuba posadowiony został na pielgrzymiej drodze Ŝycia wspólnoty kolejnych pokoleń mieszkańców Nowego Miasta Torunia naszych przodków i Naszego pokolenia. Będąc wymownym świadectwem gorącej wiary jego średniowiecznych budowniczych pozostaje wyróŝnionym miejscem spotkania Boskiego Pasterza z jego nowomiejską owczarnią, karmioną od wieków w tej świątyni słowem Ewangelii i obfitymi łaskami miłości Zbawiciela za pośrednictwem Matki Boskiej Szkaplerznej. Chlubimy się słusznie dziejami naszego kościoła i cenimy jego sztukę. Odczuwając cięŝar wieków nie wolno nam jednak być Kościołem zmęczonym ze starości Pełni wdzięczności za wszelkie dobro od Pana, które stało się udziałem naszej wspólnoty, skupionej przy Apostole Jakubie, trzymajmy się mocno Słowa śycia, radujmy się zawsze w Panu i Ducha nie gaśmy! Łaska Pana Jezusa niech będzie z Wami! Wasz Proboszcz 2

3 Wśród apostołów było dwóch Jakubów. Dla odróŝnienia nazywani są Większy i Mniejszy, albo teŝ Starszy i Młodszy. Przy tym prawdopodobnie nie chodziło o ich wiek, ale o kolejność przystępowania do grona apostołów. RozróŜnienie to wprowadził juŝ św. Marek. Św. Jakub Większy jest tym, który jest wymieniany w spisie apostołów wcześniej - był powołany przez Jezusa, razem ze swym bratem Janem, jako jeden z Jego pierwszych uczniów. Jakub został zapewne powołany do grona uczniów Chrystusa juŝ nad rzeką Jordan. Tam bowiem spotykamy jego brata Jana. Po raz drugi jednak Pan Jezus wezwał go w czasie połowu ryb. Wspomina o tym św. Łukasz, dodając nowy szczegół - Ŝe było to po pierwszym cudownym połowie ryb. Jakub naleŝał do uprzywilejowanych uczniów Pana Jezusa, którzy byli świadkami wskrzeszenia córki Jaira, przemienienia na górze Tabor oraz modlitwy w Ogrójcu. śywe usposobienie Jakuba i Jana sprawiło, Ŝe Jezus nazwał ich synami gromu. Jakub był wśród uczniów, którzy pytali Pana Jezusa na osobności, kiedy będzie koniec świata. Wreszcie był on świadkiem drugiego, takŝe cudownego Święty Jakub Apostoł połowu ryb, kiedy Chrystus ustanowił Piotra głową i pasterzem swojej owczarni. Dzieje Apostolskie wspominają o św. Jakubie dwa razy: kiedy wymieniają go na liście Apostołów oraz przy wzmiance o jego męczeńskiej śmierci. Z tej okazji św. Łukasz tak pisze: W tym samym czasie Herod zaczął prześladować niektórych członków Kościoła. Ściął mieczem Jakuba, brata Jana.... Jakuba stracono w 44 r. bez procesu - zapewne dlatego, aby nie przypominać ludowi procesu Chrystusa Pana i nie narazić się na jakieś nieprzewidziane reakcje. Było to więc posunięcie taktyczne. Dlatego takŝe zapewne nie kamieniowano św. Jakuba, ale go ścięto w więzieniu. Euzebiusz z Cezarei, pierwszy historyk Kościoła (w. IV), pisze, Ŝe św. Jakub ucałował swojego kata, czym go tak dalece wzruszył, Ŝe sam kat takŝe wyznał Chrystusa i za to sam natychmiast poniósł męczeńską śmierć. Jakub był pierwszym wśród Apostołów, a drugim po św. Szczepanie, męczennikiem Kościoła. W średniowieczu powstała legenda, Ŝe św. Jakub, zanim został biskupem Jerozolimy udał się najpierw zaraz po Zesłaniu Ducha Świętego do Hiszpanii. Tradycja ta powstała dlatego, poniewaŝ 3

4 w wieku VII miano z Jerozolimy do Santiago de Compostela sprowadzić relikwie św. Jakuba. Jakub jest pierwszym patronem Hiszpanii i Portugalii. NiezaleŜnie od tego, czy to prawda, był pierwszym biskupem Jerozolimy. Wg tradycji w VII wieku miano sprowadzić z Jerozolimy do Compostelli w Hiszpanii relikwie św. Jakuba. Nazwa Compostella ma się wywodzić od łacińskich słów Campus stellae (Pole gwiazdy), bowiem relikwie świętego, przywiezione najpierw do miasta Iria, zaginęły i dopiero w IX wieku miał je odnaleźć biskup, prowadzony cudowną gwiazdą. Hiszpańska nazwa Santiago znaczy zaś po polsku święty Jakub. Te dwie nazwy łączy się w jedno, stąd nazwa miasta dziś brzmi Santiago de Compostella. Tam do dzisiejszego dnia jest grób św. Jakuba. W wiekach średnich po Ziemi Świętej i Jerozolimie było to trzecie sanktuarium chrześcijaństwa. Święty jest patronem Hiszpanii i Portugalii; ponadto m. in. zakonów rycerskich walczących z islamem, czapników, hospicjów, szpitali, kapeluszników, pielgrzymów, sierot. W ikonografii św. Jakub przedstawiany jest jako starzec o silnej budowie ciała w długiej tunice i w płaszczu lub pielgrzym w miękkim kapeluszu z szerokim rondem. Jego atrybutami są: bukłak, kij pielgrzyma, księga, miecz, muszla, torba, turban turecki, zwój. W 1264 r. na wschód od Starego Miasta Torunia lokowano Nowe Miasto Toruń, o charakterze głównie rzemieślniczym. Najznamienitszą budowlą w południowo-wschodnim Kościół św. Jakuba naroŝu Rynku Nowego Miasta był i pozostaje do dziś gotycki kościół p.w. św. Jakuba Apostoła. Zbudowano go w układzie bazylikowym, stosując i to w specyficznej odmianie rzadko występującą na obszarze niŝu nadbałtyckiego, formę bazyliki dwukondygnacyjnej, z galerią podokienną na piętrze. Cała literatura przedmiotu zgodnie przyznaje temu kościołowi wybitną rangę artystyczną. Wewnętrzna strona chóru naleŝy do najpiękniejszych dzieł, stworzonych w średniowiecznej architekturze ceglanej. Kościół ten posiada najbogatszą kreację architektury sakralnej na ziemiach byłego państwa krzyŝackiego. 4

5 Kamień węgielny pod budowę kościoła połoŝył biskup chełmiński Herman w roku Fakt ten utrwalono w majuskułowym napisie, obiegającym wnętrze prezbiterium, na dekoracyjnych glazurowanych cegłach, w kolorze Ŝółtym i zielonym. W początkach XIV w. powstało smukłe i eleganckie prezbiterium wraz z przyległą od północy zakrystią. W latach ukończono budowę trójdzielnego korpusu nawowego, w którym ponad nawami bocznymi wyrasta wysoka i stosunkowo wąska nawa główna. Konstrukcję bryły nawowej dopełniają zewnętrzne łuki odporowe. System ten stosowany w Europie Zachodniej na ziemiach polskich występuje niezmiernie rzadko. Profile skarp i wnęk okiennych ozdobiono kolorową glazurą. W 1343 r. /?/ patronat nad kościołem objęły cysterki, które z czasem przyjęły zakonną regułę benedyktynek i zostały włączone do ich zakonu. W połowie XIV w. zainstalowano w emporze prezbiterium pierwsze organy na terenie Polski północnej. W latach wykonano na bocznych ścianach prezbiterium malowidła przedstawiające Apostołów św. Jakuba Starszego i św. Filipa. Od 1359 r. do połowy XV w. dobudowano po bokach korpusu kościoła dwa ciągi kaplic. Wówczas teŝ podwyŝszono dachy nad bocznymi nawami, które zasłoniły łuki odporowe podtrzymujące nawę główną. Obecnie widoczny jest tylko jeden z łuków odporowych, biegnący nad dachem zakrystii. Wtedy teŝ zamurowano dolne okna w nawie głównej, co spowodowało zaciemnienie wnętrza świątyni. PoŜar w 1391 r. powaŝnie uszkodził kościół. Odbudowano go do 1410 r. Ale nowy Ŝywioł ognia w 1455 r. zniszczył dachy kościoła wraz z hełmem wieŝy i dzwonami. Odbudowana, czterokondygnacyjna wieŝa jest bogato zdobiona ostrołucznymi blendami i podwójnymi oknami /biforiami/. Wysoka wieŝa jest nieco szersza u góry niŝ w dolnych partiach. Nakryta jest podwójnym dachem, tzw. siodłowym, pokrytym czerwoną dachówką. 5

6 Dzieła sztuki sakralnej Unikalny klimat wnętrza tworzą gotyckie polichromie i sklepienia. Malowidła ścienne pochodzą w dwóch okresów: starsze z lat i młodsze z lat Po prawej stronie od wejścia do świątyni, wśród malowideł starszych, widoczny jest Chrystus jako Sędzia. Po stronie przeciwnej ukazane zostało m.in. Zwiastowanie, Koronacja NMP, Trzy Święte Dziewice, Chrystus MąŜ Boleści oraz Męczeństwo Dziesięciu Tysięcy. Pomiędzy wieŝą a nawą główną młodsze malowidła przedstawiają: Maryję jako Mater Misericordiae, Chrystusa nauczającego oraz Chrzest w Jordanie. Z tego samego okresu zachowały się sceny z legendy o św. Marii Magdalenie, namalowane na wschodnim zamknięciu nawy południowej. Na filarze wieŝowym w nawie południowej namalowana została w pierwszej ćwierci XVI w. Madonna Apokaliptyczna w towarzystwie św. Doroty i św. Sebastiana w stylu wczesnego renesansu. Przy pierwszym filarze nawy północnej ustawiona jest rokokowa ambona z 1770 r. Naprzeciwko na filarze południowym znajduje się figura Madonny z Dzieciątkiem z końca XIV w., z kręgu Madonn na Lwie, w rokokowej obudowie. Nad wejściem do prezbiterium rozpięty jest bogato rzeźbiony, łuk tęczowy z 1733 r. Na jego szczycie wznosi się wysoki krzyŝ z dwustronnym krucyfiksem gotyckim od strony prezbiterium i barokowym od strony nawy. W latach wybudowano ołtarz główny św. Jakuba, z warsztatu chełmińskiego, nie wykraczający poza konwencję stylistyczną epoki późnego baroku. Na sklepieniu prezbiterium odkryto, w latach międzywojennych, ornamentalno-figuralne malowidło z dojrzałego średniowiecza, przedstawiające aniołów adorujących Veraicon, czyli Oblicze Chrystusa odbite na chuście św. Weroniki. Po obydwu stronach prezbiterium ustawione są późnorenesansowe stalle z początku XVII w. Na lewej ścianie prezbiterium zawieszono duŝy obraz pasyjny /2,74 x 2,21 m/ - wybitne dzieło malarstwa późnogotyckiego, powstałe w latach Ilustruje ono mękę Chrystusa w 22 scenach, które niejako rozgrywają się jednocześnie, na tle schematycznie zaznaczonej architektury Jerozolimy. Wysokie ściany prezbiterium kościoła przecinają wąskie okna, częściowo wypełnione artystycznymi witraŝami. 6

7 renesansowe organy. Sam instrument był potem rozbudowywany i przekształcany, tak Ŝe jego brzmienie zmieniło się gruntownie w stosunku do pierwotnego. Wysokiej klasy artystycznej jest prospekt organowy z 1611 r., zawieszony nad wejściem do nawy głównej. Balustradę chóru organowego ozdobiono czterema herbami: Rzeczypospolitej, Prus Królewskich oraz Starego i Nowego Miasta Torunia. Świątynia w latach naleŝała do protestantów, którzy usunęli z kościoła średniowieczne Na tzw. Drzewie śycia, w zakończeniu nawy południowej, zawisł Krucyfiks Mistyczny z figurami dwunastu Proroków wysokiej klasy artystycznej dzieło sztuki gotyckiej z końca XIV w. W ostatniej kaplicy nawy południowej znajduje się tzw. Czarny Krucyfiks łaskami słynąca figura UkrzyŜowanego z pierwszej połowy XV w. Nawę północną zamyka ołtarz z osiemnastowiecznym Obrazem Matki Boskiej Szkaplerznej, otoczony nieustanną modlitwą czcicieli szkaplerza. We wszystkich kaplicach bocznych występują drewniane boazerie z pierwszej połowy XVIII w., łączące się z konfesjonałami i ławami. Boazerie, otaczające wszystkie boczne kaplice, potęgują intymny charakter wnętrza świątyni. W początkach XVII w. zainstalowano w kościele nowe, ołtarze boczne, a wspaniałe malowidła ścienne pokryli warstwą pobiały i tynku. Po usunięciu protestantów do kościoła powróciły benedyktyni, które władały nim do kasaty klasztoru w 1832/3/ r. Z likwidowanego przez władze pruskie pobliskiego kościoła św. Mikołaja 7

8 przeniesiono w latach trzydziestych XIX w. do kościoła św. Jakuba część ołtarzy bocznych i tak znakomite dzieła, jak: Drzewo śycia, Czarny Krucyfiks i Obraz Pasyjny. Prace renowacyjne i konserwatorskie W okresie zaboru pruskiego do pierwszej wojny światowej prowadzono w kościele, w ograniczonym zakresie, prace budowlano-renowacyjne i konserwatorskie pod nadzorem konserwatorów niemieckich. Przełomowe znaczenie dla ekspozycji malarstwa gotyckiego w świątyni miały odkrywcze prace konserwatorskie na sklepieniu i ścianach prezbiterium, prowadzone w latach Osobny bogaty zespół średniowiecznych malowideł ściennych odsłonięto w latach pięćdziesiątych XX w. w zachodniej części kościoła pod chórem muzycznym. Badania i zabiegi konserwatorskie nad tymi malowidłami kontynuowano w latach W okresie przygotowań do wizyty w Toruniu Ojca św. Jana Pawła II w roku 1999 poddano kompleksowej renowacji Krucyfiks Mistyczny, którego replika królowała nad ołtarzem papieskim. Pełnym blaskiem pozłoty monumentalnej nastawy promieniuje barokowy ołtarz główny, restaurowany w latach Program prac konserwatorskich w ostatnich latach obejmuje w coraz szerszym zakresie konserwację i remont architektury kościoła i jego otoczenia. W latach przeprowadzono kompleksową konserwację zewnętrznych murów prezbiterium wraz z charakterystycznymi dla kościoła sterczynami. Poddana renowacji północna kruchta wyróŝnia się na tle ceglanej architektury korpusu kościoła jasno tynkowaną elewacją. Malowane na niej prostokątne ciosy kamienne stanowią swoisty cytat architektoniczny z kamiennego gotyku kościołów zachodnioeuropejskich. W ostatnich latach ubiegłego wieku uporządkowano bramę wejściową na dziedziniec kościelny, przywracając na słupie bramnym charakterystyczną figurę św. Jakuba Pielgrzyma, 8

9 witającego wchodzących wiernych i turystów. NajbliŜsze plany rewitalizacji budynku kościoła obejmują generalny remont dachów kościoła i kompleksową renowację cennej i bogatej w dekorację architektoniczną elewacji korpusu nawowego i wieŝy kościoła. DUSZPASTERZE PARAFII Ks. prał. mgr Andrzej Wawrzyniak, urodzony 22 lipca 1936 roku w Chełmnie. Święcenia Kapłańskie przyjął 5 kwietnia 1959 roku. Proboszczem naszej parafii został ustanowiony 1 grudnia 1988 roku. Ksiądz prałat jest takŝe Prepozytem Kapituły Katedralnej Toruńskiej oraz Wikariuszem Biskupim w zakresie spraw formacji kapłańskiej diecezji toruńskiej. Jest On takŝe Dyrektorem Wydziału Formacji Kapłanów Kurii Diecezjalnej Toruńskiej, członkiem Rady Kapłańskiej i Kolegium Konsulatorów Diecezji Toruńskiej, cenzorem ksiąg religijnych i Kierownikiem Referatu Kultury Chrześcijańskiej Kurii Diecezjalnej Toruńskiej. Ksiądz prałat jest takŝe nadzwyczajnym szafarzem bierzmowania. W parafii opiekuje się śywym RóŜańcem. Ks. mgr lic. Grzegorz Malinowski, urodzony 24 lutego 1973 roku w Toruniu. Pochodzi z parafii p.w. Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa w Toruniu. Święcenia kapłańskie przyjął 17 czerwca 2000 roku w katedrze toruńskiej. Następnie pracował jako wikariusz w ChełmŜy, a od 26 sierpnia 2006 roku jest wikariuszem naszej parafii. Ks. mgr lic. Wojciech Siemiątkowski, urodzony 19 sierpnia 1973 roku w Toruniu. Pochodzi z parafii p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Grudziądzu Tarpnie. Święcenia kapłańskie otrzymał 13 czerwca 1998 roku w katedrze toruńskiej. Po święceniach pracował jako wikariusz w parafii p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Toruniu, a od 2005 roku do 2008 roku był wikariuszem parafii p.w. Miłosierdzia BoŜego i św. Siostry Faustyny w Toruniu. Od 23 sierpnia 2008 roku jest wikariuszem naszej parafii. Ksiądz Wojciech jest takŝe kapelanem aresztu śledczego w Toruniu oraz pełni obowiązki duszpasterza Kujawsko-Pomorskiej Wojewódzkiej Komendy OHP. W parafii ksiądz Wojciech odpowiada za słuŝbę liturgiczną. Ks. mgr Mariusz Zawacki, urodzony 18 stycznia 1983 roku w Nowym Mieście Lubawskim. Pochodzi z parafii p.w. Śś. Piotra i Pawła w Grodzicznie. Święcenia kapłańskie przyjął w katedrze toruńskiej 21 czerwca 2008 roku. Po święceniach kapłańskich został skierowany jako wikariusz do naszej parafii. Ksiądz Mariusz w parafii opiekuje się Ruchem Światło-śycie oraz gazetką parafialną. 9

10 Matka Boska Szkaplerzna Od wieków w kościele św. Jakuba Apostoła w Toruniu szczególnym kultem otaczany jest Obraz Matki Boskiej Szkaplerznej, Królowej Karmelu. Podobnie jak w minionych latach, wokół Maryi zgromadziły się rzesze Czcicieli, aby poprzez odbywające się w dniach lipca Triduum Szkaplerzne przygotować się odpowiednio do obchodzonej 16 lipca Uroczystości Matki Boskiej Szkaplerznej. Przez te dni w naszej parafii gościł o. Juliusz, Karmelita z klasztoru w Gorzędzieju koło Tczewa. O. Juliusz poprzez głoszone słowo BoŜe pobudzał wiernych do gorliwej modlitwy i zawierzenia swojego Ŝycia Maryi, Królowej Szkaplerza. Przypomniał równieŝ historię szkaplerza, wspominając m.in. wydarzenie z nocy z 15 na 16 lipca 1251 roku, jak to św. Szymonowi Stock ukazała się Maryja ofiarowując mu szkaplerz, część habitu zakonnego, czyniąc z niego znaki swojej opieki. O. Juliusz po kaŝdej Mszy Świętej nakładał szkaplerze na tych, którzy pragnęli dołączyć do rodziny Karmelu poświęconej w sposób szczególny naśladowaniu i posługiwaniu Dziewicy, Matce Boga. W roku Jubileuszowym 700-lecia parafii zapraszamy zamy na odpust ku czci św. Jakuba Ap. 26 lipca 2009 roku Suma odpustowa o godz pod przewodnictwem J.E. Księdza Biskupa Józefa Szamockiego 10

11 MSZE ŚWIĘTE w dni powszednie: 7 30, 8 30(*), 18 00, sakrament pokuty i pojednania przed kaŝdą Mszą św. w niedzielę: 7 00, 8 30 (suma), 9 30 (w tzw. rycie trydenckim (*) ), (dziecięca), 12 15, Sakrament pokuty i pojednania podczas Mszy Św. z wyjątkiem Mszy o godzinie i (*) oprócz wakacji - Nowenna do Matki BoŜej Nieustającej Pomocy połączona z naboŝeństwem szkaplerznym w kaŝdą środę o godz ; - NaboŜeństwo do Serca Jezusowego z Aktem oddania w pierwszy piątek miesiąca o godz ; - Wotywa o Niepokalanym Poczęciu NMP w pierwszą sobotę miesiąca o godz ; - Msza Święta zbiorowa za zmarłych w kaŝdy drugi piątek miesiąca o godz ; - NaboŜeństwo do Miłosierdzia BoŜego w kaŝdy trzeci piątek miesiąca o godz ; Parafia Rzymsko Katolicka p.w. św. Jakuba Apostoła Rynek Nowomiejski Toruń Tel parafiaswietegojakuba-torun.pl Biuro parafialne czynne: Poniedziałek oraz Środa i piątek Opiekun: Ks. Wojciech Siemiątkowski Opiekun: Ks. Mariusz Zawacki Drzewo śycia redaguje kolegium, asystent: ks. Mariusz Zawacki. Adres do redakcji: ul. Browarna 8/ Toruń tel , adres elektroniczny: drzewozycia@wp.pl ; materiałów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega się równieŝ prawo do zmiany tytułów, skrótów i redakcji materiałów. 11

12 12