Euro jako waluta międzynarodowa

Transkrypt

1 Euro jako waluta międzynarodowa - wpływ na sferę nominalną i realną

2 1 Styczeń 2002 r. Obrót gotówkowy 1 Styczeń 1999r. UGW ILE LAT MA EURO? 1950 r. Europejska Unia Płatnicza 1958 r. Europejski Układ Walutowy 1970 r. Raport Wernera utworzenie unii walutowej do1980r r. Traktat z Maastricht 1989 r. Raport Delorsa 1979 r. utworzenie ESW: ECU

3 Integracja monetarna nie jest procesem autonomicznym Jest pochodną procesów integracji gospodarczej

4 Etapy integracji gospodarczej i walutowej UE I. Strefa wolnego handlu 1. brak ceł wewnętrznych

5 Etapy integracji gospodarczej i walutowej UE I. Strefa wolnego handlu II. Unia celna 1. brak ceł wewnętrznych 2. wspólna taryfa celna

6 Etapy integracji gospodarczej i walutowej UE I. Strefa wolnego handlu II. Unia celna III. Wspólny rynek 1. brak ceł wewnętrznych 2. wspólna taryfa celna 3. swobodny przepływ kapitału, usług, ludności

7 Etapy integracji gospodarczej i walutowej UE I. Strefa wolnego handlu II. Unia celna III. Wspólny rynek IV. Unia Gospodarcza I Walutowa 1. brak ceł wewnętrznych 2. wspólna taryfa celna 3. swobodny przepływ kapitału, usług, ludności 4. harmonizacja polityki gospodarczej

8 Państwa członkowskie UGW Od 2001 Grecja Włochy Portugalia Austria Belgia Do strefy euro nie naleŝą 1 stycznia 1999 Luksemburg Niemcy Finlandia Irlandia Francja Hiszpania Holandia Dania, Wielka Brytania i Szwecja. ==> N

9

10 0,4 0,3 0,2 0,1 0-0,1-0,2-0,3-0,4-0,5-0,6 Dystans PKB per capita wc strefy euro (12) = P o l s k a W ę g r y C z e c h y J a p o n i a W l k. B r y t. D a n i a S z w e c j a U S A S ł o w a c j a P o r t u g a l i a S ł o w e n i a G r e c j a W ł o c h y H i s z p a n i a F r a n c j a N i e m c y F i n l a n d i a B e l g i a A u s t r i a H o l a n d i a I r l a n d i a

11 0,3 0,2 0,1 0-0,1-0,2-0,3-0,4-0,5-0,6 Dystans PKB per capita wc strefy euro (12) = S ł o w a c j a P o r t u g a l i a S ł o w e n i a G r e c j a W ł o c h y H i s z p a n i a F r a n c j a N i e m c y F i n l a n d i a B e l g i a A u s t r i a H o l a n d i a I r l a n d i a

12

13

14

15

16 Udział w światowym eksporcie w % (z uwzgl. obrotów wewnątrz UE) S z w e c ja H is z p a n ia B e lg ia W lk.b r y t. W ło c h y H o la n d ia F r a n c ja J a p o n ia U S A N ie m c y S t r e fa e u r o ,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Polska

17 % Ireland Japan Switzerland Hungary Germany US Korea UK France Sweden Czech Rep. Belgium Austria Netherl. China Finland Spain Italy Denmark Poland Canada Portugal Luxemb. Greece India Exports from high- and medium-high-technology industries, 2005 High technology manufactures M edium-high technology manufactures M edium-low technology manufactures Low technology manufactures Agriculture M ining and quarrying Źródło: OECD 2008

18

19

20

21

22

23

24

25 Wpływ euro na sferę realną

26

27 Dlaczego handel i inwestycje są istotne dla gospodarki? Otwartość na przepływy czynników produkcji zwiększa efektywność ich wykorzystania poprzez specjalizację, prowadząc do większej wydajności i wyŝszego PKB per capita, Koncepcja płaskiego świata (Friedman 2006) "Praca będzie lokowana i wykonana tam, gdzie ma to największy ekonomiczny sens" - prezes firmy Infosys Technologies, - otwartość gospodarki wzmocniona odpowiednim wyposaŝeniem w czynniki wytwórcze stanowi coraz waŝniejszy element przewag konkurencyjnych, Na gruncie badań zaleŝność pomiędzy otwartością (handlem) a wzrostem gospodarczym nie jest postrzegana jednoznacznie (Waelde i Wood 2004) otwartość nie jest gwarantem wzrostu gospodarczego,

28 Otwartość rozumiana jako większy zakres liberalizacji w powiązaniu z innymi czynnikami (stabilność prawna, przejrzystość rządzenia, stabilność fiskalna i monetarna) ma pozytywny i statystycznie istotny wpływ na wzrost gospodarczy (szczególnie w krajach rozwijających się) (Baldwin 2003, Zagha i inni 2006). Wymiana handlowa i przepływy inwestycji bezpośrednich stanowią najwaŝniejsze kanały integracji z resztą świata i potencjalnie najsilniejsze motory konwergencji realnej: - transfer wiedzy i technologii, większa konkurencja, innowacyjności i dostęp do lepszych metod i technik zarządzania sprzyjających podnoszeniu wydajności,

29 Potencjalne kanały wpływu euro na handel i inwestycje: Eliminacja/redukcja ryzyka kursowego. Wspólna waluta pozwala uniknąć zarówno przedsiębiorstwom jak i klientom kosztów zabezpieczenia przed zmianami kursów walut wpływających na dochody z eksportu i wydatki na import - szczególnie istotne w przypadku krajów o słabiej rozwiniętych rynkach finansowych oraz walut, które nie są przedmiotem znaczących transakcji na rynkach międzynarodowych Redukcja kosztów transakcyjnych. Wynika z ograniczenia ryzyka kursowego, kosztów kupna i sprzedaŝy walut, prowadzenia odrębnych rachunków bankowych, etc. Zwiększenie przejrzystości cen i konkurencji. WyraŜenie cen w jednej walucie i większa ich porównywalność powinna sprzyjać sprawniejszemu funkcjonowaniu mechanizmów rynkowych za sprawą redukcji kosztów pozyskania informacji, stymulowania transgranicznego arbitraŝu i efektywniejszej alokacji zasobów.

30 Do połowy lat 90. badania empiryczne nie potwierdzały hipotezy o negatywnym wpływie wahań kursów na handel zagraniczny. Komisja Europejska (1990) - nie jest moŝliwe oszacowanie wpływu wprowadzenia wspólnej waluty na poziom wymiany handlowej, Rose i Frankel (1996,1998, 2000) - handel wewnątrz unii walutowej moŝe być nawet 2,3 X większy, niŝ handel między regionami naleŝącymi do róŝnych obszarów walutowych,

31 Rose i Frankel (1996,1998, 2000) - handel wewnątrz unii walutowej moŝe być nawet 3X większy, niŝ handel między regionami naleŝącymi do róŝnych obszarów walutowych Jak uwolnić efekty endogeniczne? Eliminacja ryzyka kursowego i usunięcie wielu innych granic. Granicom walut towarzyszą inne przedziały w zakresie języków, kultury, obyczajów, kodeksów prawnych i systemów egzekwowania ich norm, zasad opodatkowania, księgowości, systemów nadzoru i regulacji, róŝnic w dostępie do informacji, etc. Poszerzeniu podlegają granice cyrkulacji wspólnej waluty - pieniądz ma tym większą uŝyteczność im szerszy jest zakres jego stosowania (network effect) - Lutkowski (2004) Według Engel`a i Rogers`a (2004) unia walutowa wzmacnia efekty wolnego rynku poprzez nieodwracalne usztywnienie kursu waluty (wyklucza dewaluację), zwiększa stabilność makroekonomiczną, sprzyja wzrostowi inwestycji bezpośrednich, budowaniu długookresowych relacji oraz wzmaga róŝne formy współpracy integracji politycznej.

32 Wspólny pieniądz pozwala na obniŝenie lub eliminuje wiele barier, ujętych w pojęciu efektu granicy (border effect lub home bias) przez co moŝe wpływać na wielkość i kierunek handlu zagranicznego Podmioty są skłonne do poniesienia większych nakładów inwestycji dla poszerzenia zakresu swojej działalności ewolucja postrzegania wspólnego rynku od perspektywy krajowej czy regionalnej na perspektywę globalną. W efekcie poprzez przyjęcie wspólnej waluty robimy duŝy krok w kierunku bardziej optymalnego funkcjonowania wewnątrz obszaru walutowego ex post zamiast ex ante

33 0,70 0,65 0,60 0,55 0,50 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 Eksport do strefy euro jako % całego eksportu F in la n d G reece G e rm a n y Ire la n d Italy U K F ra n c e A u stria S p a in N e th e rl. P o rtu g a l B e lg iu m

34 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 Eksport do strefy euro jako % calosci eksportu. Zmiany % w poszczególnych okresach 0,1 0,05 0-0,05-0,1-0,15 S w eden A u stria F in lan d P o lan d D en m ark S pain Italy B elgiu m U K G reece P o rtu gal G erm an y U S Irelan d F ran ce N eth erlan ds 1999/ / /1998 Dla Grecji 2001/2000 i 2006/2000 Źródło: AMECO

35 Wyniki obserwacji Rose`a (ostatecznie zakwestionowane co do skali wpływu wspólnej waluty), uruchomiły falę badań empirycznych testujących oddziaływanie euro na handel. Komisja Europejska (2008) wskazuje, Ŝe wpływ euro na handel wewnętrzny mieści się w przedziale 5-15 %. Baldwin i inni (2008) wskazują na wpływ euro w granicach ok. 5%. Nie brak jednak szacunków, które sugerują, iŝ euro mogło zwiększyć wzajemny handel w mniejszej skali, o 2-3% (Bum i Klassen 2007). Jednocześnie badacze problemu podkreślają, iŝ efektów tych nie moŝna bagatelizować, gdyŝ mają one charakter kumulatywny i naleŝy je oceniać w długim okresie (co sugerował Rose)

36 Dlaczego wpływ euro na handel okazał się mniejszy niŝ pierwotne oczekiwania? Ograniczenie wahań kursów w ramach systemu ERM I i ERM II Efekty kreacji handlu zmaterializowały się w poprzednich etapach integracji w ramach strefy wolnego handlu, unii celnej i wspólnego rynku (Mongelli i De Grauwe 2005) dla Rose`a unia walutowa była pierwszym etapem integracji! Wprowadzenie euro zbiegło się z kulminacją, a następnie z załamaniem cyklu koniunkturalnego w całej gospodarce światowej co zwykle zmniejsza skalę otwartości gospodarek, Aprecjacja euro od roku 2002 w kategoriach nominalnych i realnych symptom obciąŝenia rolą waluty międzynarodowej (Harold 2008), Szersze włączenie w międzynarodowy handel krajów o niskich kosztach pracy dzięki liberalizacji handlu, postępowi technicznemu, etc., (KE 2008, EBC 2008)

37 20 06q q q q q q q q Realny efektywny kurs walutowy euro 19 98q q q q q q q q q q q04 REER24 CPI REER24 ULC przemysł REER 24 ULC - cała gospodarka REER24 PPI Źródło: AMECO 19 95q q q q q q q q q03

38 Potencjalne kanały oddziaływania euro na handel w długim okresie: Zwiększenie przejrzystości cen i konkurencji - Baldwin i Di Nino (2008) euro spowodowało redukcję cen eksportowych od 1 do 5% (za wyjątkiem Irlandii). Baldwin i Talglioni (2004, 2008) identyfikują potencjalnie nowy kanał wpływu euro (newly - trade goods chanell), wprowadzenie euro poprzez wzrost konkurencji przyczyniło się do wzrostu handlu nie w kategoriach ilościowych, ale jakościowych prowadząc do pojawienia się w obrocie handlowym nowych produktów oraz większego zdywersyfikowania dotychczasowych.

39 Dotychczasowe wyniki badań nt. wpływu euro na BIZ Analizy empiryczne opierają się głównie na danych zagregowanych dla trzech grup kontrolnych krajów (strefa euro, kraje OECD, rzadziej pozostałe kraje UE 15 Szwecja, Dania i Wielka Brytania). Sousa i Lochard (2006) wskazują, iŝ wspólna waluta miała pozytywny wpływ na przepływy BIZ wewnątrz i poza strefę euro. Przyjęcie euro zwiększyło przepływy inwestycji bezpośrednich wewnątrz strefy euro o 42% w porównaniu z przepływami BIZ pomiędzy krajami OECD nie będącymi członkami strefy euro. Ponadto sugerują, iŝ euro zwiększa bodźce do inwestowania poza obszarem wspólnej waluty.

40 Petrolaus (2006) wskazuje, iŝ wprowadzenie euro mogło przyczynić się do wzrostu BIZ między krajami strefy euro o ok %. Jednocześnie sugeruje, iŝ euro mogło doprowadzić do wzrostu przepływu BIZ z krajów strefy euro poza jej obszar o ok %. Nieco mniejszy efekt jest szacowany w przypadku napływu BIZ z krajów trzecich do strefy euro.

41 FDI jako % inw. krajowych A U S T R IA B E L G IU M B U L G A R IA C Y P R U S C Z E C H R. D E N M A R K E S T O N IA F IN L A N D F R A N C E G E R M A N Y G R E E C E H U N G A R Y IR E L A N D IT A L Y L A T V IA L IT H U A N IA L U X E M B N E T H E R L A N D S P O L A N D P O R T U G A L R O M A N IA S L O V A K IA S L O V E N IA S P A IN S W E D E N U S A

42 Skumulowana wartosc naplywu BIZ jako % PKB W lo c h y G re cja N ie m c y F in la n dia H iszpania F ra n c ja P o rtu g a lia D a n ia W lk.b ry t. S zw e c ja A u stria Irla n dia H o la n dia B e lg ia Źródło: EIU śr śr

43 I r e la n d Foreign-controlled affiliates share of manufacturing turnover and employment, 2004 % 80 Turnover 70 Employment D e n m a r k ( ) U S A u s t r ia ( ) S p a in G e r m a n y N o r w a y ( ) F r a n c e L u x e m b. ( ) S w e d e n U K N e t h e r l. ( ) P o la n d C a n a d a C z e c h R e p. B e lg iu m H u n g a r y ( ) J a p a n ( ) T u r k e y ( ) I t a ly F in la n d P o r t u g a l ( ) Źródło: OECD 2008

44 Share of foreign affiliates turnover in the turnover of the services and manufacturing sectors, ,0 80,0 70,0 60,0 Manufacturing (%) Services (%) 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 I r e la n d J a p a n F i n la n d P o r t u g a l I t a ly U S S p a i n G e r m a n y A u s t r i a F r a n c e L u x e m b. S w e d e n U K N e t h e r l. P o la n d C z e c h R e p. H u n g a r y B e lg i u m Źródło: OECD 2008

45 Szwecja Porgualia Włochy Niemcy Francja Strefa euro Belgia Austria Holandia Finlandia Hiszpania Grecja Luksemb. Irlandia Tempo zmian PKB śr śr śr śr śr śr Japonia Dania Strefa euro Wlk.Bryt. USA

46 12 Filarów konkurencyjności wg WEF (2007) Podstawowe czynniki 1.Instytucje, 2.Infrastruktura, 3.Stabilność makroekonomiczna, 4.Zdrowie i edukacja podstawowa Czynniki zwiększające efektywność 5. Edukacja na poziomie wyŝszym 6. Efektywność rynku dóbr i usług, 7. Efektywność rynku pracy, 8. Rozwój rynków finansowych, 9. Stopień wykorzystania technologii informatycznych, 10.Rozmiar rynku, Innovation and sophistication factors 11. Innowacyjność, 12. Business sophistication. Gospodarka oparta o podstawowe zasoby do 3000 USD per capita Gospodarka oparta o efektywność gospodarowania zasobami Do USD Gospodarka oparta o innowacje Pow USD