Wpływ mediów na kształtowanie kompetencji komunikacyjnych młodzieży szanse i zagrożenia. dr Iwona Klonowska

Transkrypt

1 Wpływ mediów na kształtowanie kompetencji komunikacyjnych młodzieży szanse i zagrożenia dr Iwona Klonowska

2 Rola mass mediów Potęga środków masowego przekazu jest tak wielka, że wpływają one nie tylko na to jak ludzie myślą, ale także o czym myślą. Dla wielu rzeczywistością jest to, co środki przekazu uznają za rzeczywiste. Wszystko czemu nie poświęcają uwagi wydaje się pozbawione znaczenia (Skrzypczak 1999) Współczesny świat kształtowany jest w znacznej mierze przez środki masowego przekazu, do których zalicza się dziś nie tylko trzy klasyczne media, tj. : prasę, radio, telewizja, ale także:

3 Rola mass mediów cdn. rynek wydawniczy; kinematografie; przemysł fonograficzny i audiowizualny; rynek reklamy czy media elektroniczne;(s. Dylak 1997) Wg wspomnianego autora środki masowego przekazu decydują (w pewnym sensie) o edukacji odbiorcy, od której w głównej mierze zależy poznanie i postrzeganie przez człowieka samego siebie, drugiej osoby, jak i świata w którym żyje. To media stanowią główne źródło informacji o otaczającym świecie, kreują obraz współczesnej kultury, wytyczają zakres kontaktów z nią, kształtują upodobania i postawy. (S. Dylak 1997)

4 Komunikowanie jako proces społeczny Kompetencje społeczne-termin używany zamiennie z terminem zdolności społeczne M. Argyle,(1998) odróżnia kompetencje społeczne (wyrażające się w życiu osobistym i zawodowym) od umiejętności społecznych.; Przez kompetencje społeczne rozumie się konkretne umiejętności, które pozwalają radzić sobie w różnych sytuacjach społecznych, dostosowując zachowanie do sytuacji.

5 Model kompetencji społecznych wg M. Argyle,(1998) Struktura Asertywność czyli zdolność wpływania na ludzi; Zdolność do udzielania gratyfikacji wsparcia; Kompetencje związane z komunikacją niewerbalną; Kompetencje w zakresie komunikacji werbalnej (umiejętności konwersacyjne); Zdolność do empatii, współpracy i poświęcania sie dla innych; kompetencje poznawcze i do rozwiązywania problemów; Umiejętność dostosowania różnych umiejętności społecznych do bieżącej sytuacji i związków;

6 Model kompetencji społecznych ASC (Affective Socjal Competence) wg Halberstadt, Denham, Dunsmore Afektywne kompetencje społeczne zawierają trzy komponenty: Wysyłanie informacji afektywnych; Przyjmowanie informacji afektywnych; Doświadczanie afektu. Każdy z komponentów zawiera w sobie cztery zdolności istotne w interakcjach społecznych: świadomość, zdolność identyfikowania, rozumienie społecznego kontekstu, zarządzenie i regulacja. Nie bez znaczenia są też: pogląd na świat, schemat ja, temperament, nastawienie na związki, wiedza o strategiach implementacji i motywacja do wchodzenia w interakcje z innymi i do nabywania potrzebnych do tego umiejętności.

7 kompetencji społecznych J. Skrzypczak (1999) przywołując watykańską instrukcję Aetatis nova mówi że potęga środków masowego przekazu jest tak wielka że wpływają one nie tylko na to jak ludzie myślą ale także o czym myślą. Środki masowego przekazu nazywane często czwarta władzą właśnie ze względu na wielki wpływ na społeczeństwo. Szereg opublikowanych badań wskazuje, że media są nie tylko narzędziem informacji ale także a może przede wszystkim narzędziem kreowania rzeczywistości (mody, poglądów ale także wartości i oczekiwań). M. Walczak (2003) twierdzi, że media poprzez swój ogromny i niezaprzeczalny wpływ przyczyniły się do przemian pozytywnych jak i licznych zagrożeń społecznych.

8 kompetencji społecznych Przyjmując za definicją R. White (1960), że kompetencje komunikacyjne to zdolność organizmu do prowadzenia takich transakcji ze środowiskiem, które zapewniają mu utrzymanie w dobrym stanie oraz wzrost i rozwój, należy analizując przyjęty przez autorkę temat skupić się na wzorcach jakie promują media w zakresie komunikowania się językowego. H.C. Gunzburg (cyt. za Witkowskim 1985) zwraca uwagę na to, że po pierwsze wspomniane kompetencje językowe winny być adekwatne do sytuacji społecznej, a zatem wskazywałyby na ile dana osoba potrafi i chce zachowywać się zgodnie ze standardami społecznymi, a zatem na jakim poziomie znajdują się jej kompetencje komunikacyjne.

9 kompetencji społecznych młodzieży Zagrożenia Zagrożeniem w kształtowaniu kompetencji komunikacyjnych na poziomie globalnym jest zanik i dewaluacja ogólnie obowiązujących standardów społecznych wyznaczających kierunek pożądanych zachowań. - dziś media kształtują często kontrowersyjne wzorce stawiając nie na wartości uniwersalne jak wygląd, słownictwo, zachowanie tylko na szokowanie, przełamywanie standardów i inność które to są niezwykle atrakcyjne dla młodych ludzi.. Telewizja i media elektroniczne mają dziś znacznie większy udział w dotarciu do umysłów młodych ludzi niż szkoła utożsamiana z archaizmem i odrealnieniem.

10 kompetencji społecznych młodzieży Zagrożenia Telewizja i media elektroniczne stały się jednymi z wychowawców współczesnej młodzieży, wypełniając im nie tylko czas wolny, lecz również ten, który powinni poświęcić obowiązkom. Badania pokazują, że dzieci 5-12 letnie poświęcają na oglądanie telewizji 3 do 4 godzin. W USA uczniowie szkół podstawowych więcej czasu spędzają w domu przed telewizorem niż na lekcjach. W Polsce natomiast czas, który dzieci i młodzież poświęcają na oglądanie telewizji wynosi średnio 3,5 godziny dziennie (za: Izdebska, Dziecko w rodzinie u progu XXI wieku. Niepokoje i nadzieje2000, s. 31)

11 kompetencji społecznych młodzieży Szanse Jednak telewizja i inne media mogą odgrywać istotną rolę w: rozwoju i edukacji dziecka, edukacji rodziców i nauczycieli w zakresie np. pedagogiki, psychologii czy medycyny, inspirowaniu rodziców i nauczycieli do pracy dydaktycznowychowawczej z dzieckiem, integracji przez wspólny odbiór przekazów medialnych, kompensacji braków środowiska rodzinnego i lokalnego (za: J. Izdebska (2000): Dziecko w rodzinie u progu XXI wieku. Niepokoje i nadzieje, s. 213)

12 kompetencji społecznych młodzieży Szanse M. Łobacz w swojej książce pt. Telewizja. Szanse i zagrożenia wychowawcze wymienia z kolei pięć funkcji mediów istotnych ze względu na aspekt wychowawczy: Funkcja informacyjna realizuje potrzebę i prawo człowieka do bycia informowanym. Media, zwłaszcza telewizja, dają możliwość uczestnictwa w wydarzeniach rozgrywających się na całym świecie, są źródłem wiedzy, inspirują i kształtują ludzkie postępowanie na płaszczyźnie indywidualnej, rodzinnej i społecznej (za: M. Łobacz (2007): Telewizja. Szanse i zagrożenia wychowawcze, Maternus Media, Kraków, s )

13 kompetencji społecznych młodzieży Szanse Funkcja wychowawcza media niewątpliwie rozszerzają pole poznawcze przez udostępnienie rozległej rzeczywistości, rozwijając tym samym procesy percepcyjne, intelektualne i wykonawcze (D. Kołodziejska (2002): Telewizja wpływa na rozwój dziecka, Edukacja i Dialog, nr 136). Media pozwalają ponadto na szybką aktualizację wiedzy (także szkolnej), która w dzisiejszych czasach szybko traci swą aktualność.

14 kompetencji społecznych młodzieży Szanse Funkcja rozrywkowa koncentruje się na zabawianiu widza, lecz także na przekonywaniu odbiorcy, że zabawa nie jest celem życia i nie może przesłaniać pracy oraz obowiązków. Ważne, aby programy tego rodzaju zaszczepiały u młodych odbiorców, optymizm oraz zaufanie do ludzi. Rozrywka sprzyja silnym wzruszeniom, dostarcza emocji, wywołując tym samym pragnienie naśladowania bohaterów. Ważna jest tutaj rola fantazji, która sprzyja zaspokojeniu marzeń, które trudno jest zrealizować w świecie rzeczywistym. (za: E. Fleming (1965): Telewizja w nauczaniu i wychowaniu, Wyd. Nasza Księgarnia, Warszawa, s. 113)

15 kompetencji społecznych młodzieży Szanse Funkcja integracyjna - polega na zespalaniu całej społeczności odbierającej te same treści bez względu na wiek, zawód, wykształcenie, pochodzenie społeczne czy narodowe. Media mogą integrować rodzinę już w momencie dokonywania wyboru określonych programów. Rodzinne planowanie spędzenia czasu przez telewizorem czy komputerem sprzyja poznawaniu wzajemnych zainteresowań, jednoczy i chroni przed samotnością. (za: Ewa Nowicka, Uniwersytet Zielonogórski, publikacja elektroniczna edunet.amu.edu.pl/mae2012/40_nowicka_2012.pdf dostęp r.))

16 kompetencji społecznych młodzieży Szanse Funkcja opiniotwórcza - to propagowanie przez media godnych naśladowania wzorów postępowania niestety często wypaczona i służąca manipulacji. (za: M. Łobacz (2007): Telewizja. Szanse i zagrożenia wychowawcze, Maternus Media, Kraków, s. 105)

17 kompetencji społecznych młodzieży Wnioski Proces szybkiego i dynamicznego rozwój mediów niewątpliwie pociąga za sobą walory wychowawcze i poznawcze, służące socjalizacji, jednak bezkrytyczne i nie podlegające kontroli przyswajanie treści medialnych prowadzi do zakłóceń w stosunkach rodzinnych, upośledzenia życia towarzyskiego, a także fascynacji strachem i przemocą. (za: M. Łobacz (2007): Telewizja. Szanse i zagrożenia wychowawcze, Maternus Media, Kraków)

18