Instrukcja do narzędzia Kalkulator Społeczny

Transkrypt

1 Projekt innowacyjny współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Projekt innowacyjny współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społeczn Instrukcja do narzędzia Kalkulator Społeczny Opracowanie: Karolina Majdzińska W tworzeniu tekstu brał udział zespół badawczy Instytutu Gospodarstwa Społecznego SGH w składzie: Prof. dr hab. Piotr Błędowski, dr Joanna Felczak, Justyna Gać, dr Ewa Gałecka-Burdziak dr Paweł Kubicki, Magdalena Maciejasz, dr Benedykt Opałka, Marta Styrc Sylwia Timoszuk Warszawa, 2014 Biuro Projektu: Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej; ul. Nowogrodzka 62A, Warszawa; tel.: Biuro Partnera: Szkoła Główna Handlowa w Warszawie; al. Niepodległości 162, Warszawa; tel.: Biuro Partnera: Radomskie Centrum Przedsiębiorczości; ul. Kościuszki 1, Radom; tel.:

2 Spis treści Czym jest Kalkulator Społeczny?... 4 Dla kogo został stworzony Kalkulator Społeczny?... 5 Po co został stworzony Kalkulator Społeczny?... 6 Co pokazuje Kalkulator Społeczny?... 7 Jak używać Kalkulatora Społecznego?... 8 Co oznaczają poszczególne wyniki Kalkulatora Społecznego? Koszty zaniechania dla Twoich danych w poszczególnych latach wynoszą 18 Skumulowane wydatki do roku t Koszty działań obowiązkowych, jakie będziesz musiał/a ponieść w przyszłości w zależności do tego czy "dzisiaj" podejmiesz działania fakultatywne czy też ich nie podejmiesz (koszty w danym roku albo koszty liczone w latach od dzisiaj do roku...) Suma kosztów, jakie będziesz musiał ponieść w związku z wystąpieniem powiązanych problemów Liczba osób w powiązanych problemach przy braku (albo przy podjęciu) działań fakultatywnych w roku bazowym Korzyści z podjęcia działań fakultatywnych Oszczędności Liczba osób, które przestały korzystać z pomocy społecznej Przez kogo został stworzony Kalkulator Społeczny? Spis ramek i przykładów Słowniczek Koszty zaniechania Problem społeczny

3 Powiązany problem społeczny Poziomy nasilenia problemu społecznego Działania obowiązkowe (inaczej świadczenia o charakterze obowiązkowym) 34 Działania fakultatywne (inaczej świadczenia o charakterze fakultatywnym) Usługi społeczne Rok bazowy Prawdopodobieństwo wyjścia Prawdopodobieństwo migracji między poziomami Oszczędności brutto Oszczędności netto ANEKS Definicje problemów społecznych oraz ich poziomów używane w Kalkulatorze Społecznym Informacja organizacyjna Niniejsza instrukcja ma na celu przybliżyć użytkownikowi nie tylko samo narzędzie (aplikację informatyczną), ale również przedstawić pokrótce sposób jego działania, a przede wszystkim omówić wyniki możliwe do oszacowania za jego pomocą. W związku z tym jest ona dość długim dokumentem. Została ona podzielona na części, które mają za zadanie udzielić wybranych informacji. Użytkownik może więc bez większej szkody pomijać poszczególne części instrukcji, aby zapoznać się z tymi, które go w danym momencie interesują. 3

4 Czym jest Kalkulator Społeczny? Kalkulator Społeczny jest jednym z narzędzi powstałych w projekcie pt. Kalkulator Kosztów Zaniechania wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań na Mazowszu w zakresie polityki społecznej, w obszarze analizy kosztów braku podejmowania działań aktywizująco-wspierających, realizowanym w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet VII Promocja integracji społecznej. Jest on udostępniony w formie aplikacji informatycznej na stronie internetowej Podstawą Kalkulatora Społecznego jest koncepcja kosztów zaniechania w polityce społecznej. Można ją określić jako podejście wskazujące na swego rodzaju koszty alternatywne koszty, które będą musiały zostać poniesione w przyszłości na skutek teraźniejszego braku działań w zakresie przezwyciężania problemów społecznych. Kalkulator Społeczny służy do szacowania tych kosztów na poziomie lokalnym i tym samym wskazuje, jakie wydatki będzie musiała ponieść w przyszłości gmina lub powiat (aplikacja przedstawia perspektywę do 7 lat), jeżeli obecnie nie zostaną podjęte wybrane działania w zakresie pomocy społecznej. Narzędzie Kalkulator Społeczny (KS) opiera się na modelu, który powstał na podstawie określonych założeń. Wśród nich należy wskazać, że KS pozwala przeprowadzić symulacje dla każdego spośród następujących dziesięciu problemów społecznych: bezrobocie, ubóstwo, niepełnosprawność, bezdomność, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, sieroctwo, długotrwała lub ciężka choroba, trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, 4

5 trudności w integracji cudzoziemców posiadających status uchodźcy albo ochrony uzupełniającej, alkoholizm lub narkomania. W trakcie kalkulacji przeprowadzanej za pomocą KS brany jest pod uwagę jeden wybrany problem społeczny oraz inne powiązane problemy społeczne, które z określonym prawdopodobieństwem mogą wystąpić na skutek nierozwiązania wskazanego problemu. Istotnym założeniem jest pominięcie współwystępowania problemów w punkcie startowym symulacji przeprowadzanej przez KS (rok bazowy). Oznacza to, że szacunki KS generowane są dla jednego (głównego) problemu społecznego. Podsumowując, Kalkulator Społeczny jest narzędziem powstałym w oparciu o model służący do szacowania potencjalnych korzyści i kosztów wynikających z przeprowadzenia albo nie przeprowadzenia działań mających na celu przezwyciężenie problemu społecznego. Dla kogo został stworzony Kalkulator Społeczny? Kalkulator Społeczny przeznaczony jest przede wszystkim dla władz samorządowych i pracowników jednostek samorządu terytorialnego, w szczególności: starostów, prezydentów, burmistrzów, wójtów, sekretarzy gmin i powiatów, skarbników gmin i powiatów, radnych, kierowników i pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, przedstawicieli publicznych i niepublicznych instytucji pomocy społecznej oraz organizacji pozarządowych. Inaczej mówiąc, Kalkulator Społeczny został stworzony jako narzędzie wspierające podejmowanie decyzji czy pozyskiwanie informacji dla trzech głównych grup: 5

6 przedstawicieli władz gmin i powiatów, którzy mogą KS wykorzystywać np. do oceny skutków finansowych polityki społecznej; pracowników jednostek pomocy społecznej jako np. pomoc w tworzeniu scenariuszy działań i ich optymalizacji; przedstawicieli pozostałych instytucji i obywateli zainteresowanych problematyką społeczną, którzy za pośrednictwem KS mogą mieć dostęp do generalnej oceny możliwości osiągania efektów działań pomocy społecznej w danych warunkach lokalnych. Informacje na temat kalkulacji są dostępne dla wszystkich osób, które odwiedzą stronę internetową narzędzia. Jednak korzystanie z KS, w tym przede wszystkim przeprowadzenie symulacji za jego pomocą, jest dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Uprawnieni do zalogowania są przedstawiciele władz jednostek samorządu terytorialnego, pracownicy jednostek pomocy społecznej, jak i liderzy innowacji społecznych. Po co został stworzony Kalkulator Społeczny? Kalkulator Społeczny został stworzony, aby przedstawić skutki finansowe podejmowania albo zaniechania wybranych działań w ramach pomocy społecznej. Za jego pomocą można uzyskać informacje o różnych scenariuszach kosztów, które wystąpią w przyszłości na skutek działań (lub ich braku) w teraźniejszości, czyli w roku początkowym symulacji, określanym też jako rok bazowy. Wśród działań pomocy społecznej wyróżniono dwie grupy: obowiązkowe i fakultatywne. Działania obowiązkowe są odpowiednikiem działań interwencyjnych, które w modelu określono jako takie, które mają charakter doraźnej pomocy i nie prowadzą wprost do trwałego przezwyciężenia problemu społecznego. Działania fakultatywne natomiast odpowiadają działaniom aktywizująco-wspierającym i prewencyjnym, które prowadzą do przezwyciężania problemu społecznego, a ich brak powoduje powstawanie kosztów zaniechania. Warto zaznaczyć, że ujęte w Kalkulatorze Społecznym działania należą do grupy 6

7 zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego i jako takie są finansowane z ich budżetów oraz świadczone w ramach pomocy społecznej. Szacunki KS pokazują możliwe skutki finansowe (koszty i korzyści) podejmowanych lub niepodejmowanych działań pomocy społecznej, dzięki czemu są pomocne osobom zajmującym się lokalną polityką społeczną w decydowaniu o wyborze konkretnych działań. W celu podjęcia optymalnej decyzji niezbędna jest jednak znajomość uwarunkowań lokalnych i wiedza na temat analizowanych problemów społecznych. Wyniki KS stanowią podstawę do dalszych szczegółowych analiz, ponieważ opierają się o model zbudowany na założeniach ustalonych na podstawie badań empirycznych i doświadczeń z praktyki 1. Mimo to nie są one w stanie idealnie oddać specyfiki każdej jednostki samorządu terytorialnego. Jednak dzięki KS dalsza analiza lokalnych uwarunkowań ulega uproszczeniu, gdyż wskazywane są jej kierunki. Należy jeszcze raz podkreślić, że Kalkulator Społeczny jest narzędziem wspierającym prowadzenie polityki społecznej na poziomie lokalnym. Opracowane narzędzie wspomaga proces decyzyjny, ale go nie zastępuje. Wyniki dostarczane w ramach KS mogą stanowić punkt wyjścia, dostarczać argumentów w dyskusji na temat środków przekazywanych na działalność związaną z pomocą społeczną. Zastosowanie KS może też przyczynić się do optymalizacji podejmowanych działań w lokalnej polityce społecznej oraz przejścia od polityki społecznej opartej na działaniach interwencyjnych do polityki opartej na działaniach aktywizująco-wspierających i prewencyjnych. Co pokazuje Kalkulator Społeczny? Kalkulator Społeczny pokazuje dwie rodzaje wyników: koszty i korzyści, które są szacowane na podstawie samodzielnie wprowadzanych parametrów, a odnoszą się do zastosowania lub niestosowania działań fakultatywnych w roku bazowym analizy. Kalkulator Społeczny dostarcza między innymi informacji na temat szacowanych środków finansowych potrzebnych na realizację wybranych 1 Wśród nich można wymienić m.in. wykonane w ramach projektu Badanie dotyczące występowania i stopnia nasilenia 10 problemów społecznych, przeprowadzone wśród pracowników socjalnych Ośrodków Pomocy Społecznej oraz Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie w województwie mazowieckim. 7

8 działań fakultatywnych, ich efektów w postaci liczby świadczeniobiorców wychodzących z problemu oraz czasu, w którym suma oszczędności uzyskanych na skutek podjętych działań fakultatywnych przekroczy ich koszty (kwotę kosztów wynikających z działań poniesionych na początku). Wyniki dotyczące kosztów przedstawiają szacowane wysokości wydatków, które przy wprowadzonych parametrach kalkulacji będą musiały być poniesione na rzecz danego problemu społecznego. Korzyści natomiast odnoszą się do kwot, które zostaną do dyspozycji w budżecie jednostki samorządu terytorialnego po zastosowaniu działań wskazanych w kalkulacji. Poniższy rysunek przedstawia podstawowe wyniki KS, które zostaną omówione w dalszej części opracowania. Rysunek 1. Podstawowe zmienne wynikowe szacowane przez Kalkulator Społeczny Koszty zaniechania Koszty działań obowiązkowych Koszty związane z powiązanymi problemami Koszt podjętych działań fakultatywnych Oszczędności netto i brutto Okres zwrotu (payback period) Źródło: Opracowanie zespołu Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Jak używać Kalkulatora Społecznego? Przedstawiciel jednostki samorządu terytorialnego lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej po wcześniejszym kontakcie z Mazowieckim Centrum Polityki Społecznej (tel , mail: maciej.zielinski@ mcps.com.pl) uzyskuje dostęp do aplikacji informatycznej Kalkulatora Społecznego na stronie www Zalogowany użytkownik ma możliwość korzystania w pełni z KS, który wymaga samodzielnego wprowadzenia wartości wybranych zmiennych koniecznych do 8

9 przeprowadzenia symulacji. Dodatkowo, oprócz możliwości wykonania kalkulacji, po zalogowaniu użytkownik uzyskuje dostęp do informacji na temat projektów, bazy wiedzy oraz źródeł finansowania projektów społecznych. Użytkownik niezalogowany może tylko przeglądać udostępnione kalkulacje i korzysta z ograniczonej funkcjonalności KS, głównie w zakresie informacyjnym. Jakie dane muszą zostać wcześniej przygotowane? Użytkownik powinien wcześniej przygotować przede wszystkim informację o liczbie osób, których dotyczy wybrany w kalkulacji problem społeczny, z uwzględnieniem podziału na trzy poziomy jego nasilenia (więcej informacji na temat poziomów w kolejnych ramkach). Liczba osób z niskiego, średniego i wysokiego poziomu nasilenia problemu będzie niezbędna do oszacowania kosztów zaniechania działań wobec tej grupy. Po uruchomieniu aplikacji KS odpowiedni algorytm dostosowuje listę działań pomocy społecznej właściwą dla powiatu lub gminy. Użytkownik samodzielnie wybiera jeden z dziesięciu podanych problemów społecznych. Krok 1. Wybór problemu na przykład problemu społecznego bezrobocie Następnie określa typ jednostki samorządu terytorialnego, dla którego chce przeprowadzić analizę (do wyboru są: gmina albo powiat). 9

10 Krok 2. Wybór typu samorządu na przykład gmina Kolejnym krokiem jest wprowadzenie zróżnicowania wysokości kosztów jednostkowych świadczeń pomocy społecznej. Dokonuje się tego poprzez wybór poziomu kosztów najbardziej odpowiadającego sytuacji lokalnej danej jednostki samorządu terytorialnego. Krok 3. Wybór poziomu kosztów na przykład koszty przeciętne Co oznaczają poziomy kosztów świadczeń pomocy społecznej? Z uwagi na znaczne zróżnicowanie jednostek samorządu terytorialnego w woj. mazowieckim pod względem sytuacji społeczno-gospodarczej, za uzasadnione przyjęto dokonanie zróżnicowania kosztów jednostkowych świadczeń z zakresu cy 10

11 pomocy społecznej w zależności od warunków lokalnych poszczególnych powiatów i gmin. Zaproponowano podział na cztery kategorie: koszty niższe od przeciętnych w województwie; koszty przeciętne (ustalone na podstawie informacji statystycznych i sprawozdań jednostek pomocy społecznej); koszty wyższe od przeciętnych w województwie; koszty znacznie wyższe od przeciętnych w województwie (typowe np. dla metropolii). Koszty świadczeń jednostkowych pomocy społecznej w danej jednostce samorządu terytorialnego można porównać z wysokościami świadczeń przedstawionymi w podsumowaniu parametrów kalkulacji po jej wykonaniu. (W przypadku wątpliwości w trakcie wyboru poziomu kosztów można wybrać koszty przeciętne, które odpowiadają średniemu poziomowi kosztów w województwie mazowieckim.) Teraz należy wykorzystać przygotowane wcześniej liczebności (liczby) osób w każdym poziomie kalkulowanego problemu. Krok 4. Określenie liczby osób doświadczających problemu społecznego z podziałem na poziom niski na przykład 120 osób, średni na przykład 90 osób i wysoki na przykład 30 osób 11

12 Co oznaczają poziomy problemów społecznych? Podział na poziomy problemów społecznych wynika z założeń przyjętych w modelu, które określają występowanie zróżnicowań co do zakresu rodzajowego i intensywności świadczeń pomocy społecznej w zależności od nasilenia problemu społecznego doświadczanego przez daną osobę. Za główne kryterium różnicujące nasilenie problemu społecznego doświadczanego przez daną osobę przyjęto kryterium samodzielności klienta pomocy społecznej. W Kalkulatorze Społecznym zdefiniowano trzy poziomy nasilenia (niski, średni, wysoki), według których pogrupowane zostały zarówno działania obowiązkowe, jak też działania fakultatywne. Należy podkreślić, że świadczenia, które według ustawy o pomocy społecznej zalicza się do obowiązkowych i jako takie są realizowane w wymiarze podstawowym (określanym w projekcie jako interwencyjny), mogą występować również na innych poziomach jako fakultatywne, obejmując dodatkowe godziny lub będąc dłużej bądź intensywniej realizowane. Zróżnicowana intensywność świadczeń na poszczególnych poziomach, określa równocześnie ich odmienną wartość, a więc pozwala wyznaczyć odpowiednio poziom kosztów jednostkowych przyporządkowanych do każdego ze świadczeń, w zależności od tego na jakim poziomie jest ono realizowane. Aplikacja KS (na stronie internetowej) posiada opisy wszystkich poziomów z każdego problemu społecznego. Pojawią się one automatycznie w tworzonej kalkulacji nad polami wprowadzania liczby osób z poziomu niskiego, średniego i wysokiego (w parametrze 4 Liczba osób ). Użytkownik powinien traktować je jako wskazówki przy określaniu liczby osób dla każdego z poziomów. Kolejnym krokiem jest wybór działań fakultatywnych spośród wymienionych na liście. Są to działania, które pomoc społeczna może realizować wobec swoich klientów aktywizując ich oraz wspierając w dążeniach do zmiany swojej sytuacji. Kolorowe kropki przy nazwie działania oznaczają poziomy nasilenia problemu. Wskazują one działania, które będą brane pod uwagę w szacowaniu kosztów zaniechania w zależności od zastosowania ich wobec wybranych grup klientów pomocy społecznej w podziale na poziomy nasilenia problemu społecznego. 12

13 Brak możliwości wyboru działań fakultatywnych oznacza, że działania w zakresie wybranego problemu społecznego nie muszą być (zgodnie z prawem) realizowane w wybranym typie samorządu. Krok 5. Wybór działań fakultatywnych na przykład pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie się ; praca socjalna dodatkowe godziny Co oznaczają działania fakultatywne? Na podstawie ustawy o pomocy społecznej świadczenia (w Kalkulatorze Społecznym określane jako działania) są realizowanie w ramach zadań obowiązkowych i fakultatywnych jednostek samorządu terytorialnego. Stanowiło to przesłankę przyjęcia analogicznego podziału na działania obowiązkowe i fakultatywne. W Kalkulatorze Społecznym w kategorii działań fakultatywnych zostały też ujęte takie działania, które według ustawy o pomocy społecznej są obowiązkowe. Są one jednak w takim przypadku realizowane tylko w wymiarze podstawowym (określanym w projekcie jako interwencyjny). Działania te jako fakultatywne obejmują natomiast dodatkowe godziny lub są intensywniej realizowane. Przykładem może być praca socjalna czy poradnictwo psychologiczne. W ostatnim kroku określamy liczbę osób objętych działaniami fakultatywnymi na każdym poziomie. 13

14 Krok 6. Określenie liczby osób wobec których podjęte zostaną działania fakultatywne z podziałem na poziom niski na przykład 90 osób, średni na przykład 60 osób i wysoki na przykład 10 osób Po wprowadzeniu tych danych można nacisnąć przycisk Policz, co spowoduje wygenerowanie kalkulacji odpowiedniej dla wcześniej wprowadzonych parametrów. Krok 7. Kliknięcie Policz i przygotowanie przez KS kalkulacji 14

15 Uwaga! W zależności od sprzętu komputerowego albo połączenia internetowego generowanie się kalkulacji może potrwać nawet kilka minut. Wyniki wygenerowanej kalkulacji zostaną przedstawione na dole strony pod klawiszem Policz. Warto też pamiętać, że można wyniki pobrać w formie pliku programu MS Excel poprzez kliknięcie na link Pobierz wynik w formacie xlsx znajdujący się po lewej stronie u dołu strony po rozwinięciu wyników znajdujących się w zakładkach: koszty czy korzyści. Krok 8. Analiza wyników Nad wynikami przedstawionymi w dwóch zakładkach (podzielonych na wyniki dotyczące kosztów lub korzyści) znajduje się podsumowanie w tabeli prezentującej dane kalkulacji. Zawarte są tam nie tylko wcześniej samodzielnie wybrane parametry, lecz także średnie koszty zapewnienia działań zarówno obowiązkowych (po naciśnięciu znaku zapytania można się zapoznać z listą 15

16 działań obowiązkowych, które zostały ujęte w podanym koszcie), jak i fakultatywnych. Koszty te dotyczą jednej osoby w ciągu jednego roku. Jak szacowano i skąd pochodzą przedstawione koszty świadczeń pomocy społecznej? W trakcie szacowania wartości kosztów świadczeń pomocy społecznej pominięto koszty stałe (np. utrzymania infrastruktury). Skupiono się jedynie na wysokości: wybranych świadczeń pieniężnych przekazywanych klientowi pomocy społecznej (np. w formie zasiłku stałego), wycenionej pomocy rzeczowej, bądź na wartości usług społecznych udzielanych danemu klientowi pomocy społecznej. Wszystkie koszty uwzględnione w narzędziu Kalkulator Społeczny odnoszą się do wielkości w ujęciu rocznym na osobę. Użytkownik natomiast w wynikach widzi w większości wypadków koszty działań na rok dla danej liczby osób. Podstawą wyznaczenia kosztów był przegląd literatury i informacje dotyczące kosztów wybranych świadczeń pomocy społecznej zawarte w Ocenie Zasobów Pomocy Społecznej za lata 2011 i Następnie odniesiono się do sprawozdania MPiPS-03 z udzielonych świadczeń pomocy społecznej pieniężnych, w naturze i usługach. Informacje zawarte w sprawozdaniu pozwoliły na analizę zakresu i struktury udzielanej pomocy, jak i umożliwiły wyznaczenie jednostkowego kosztu poszczególnych zadań z listy działań obowiązkowych i fakultatywnych. Ponadto, do źródeł szacunku kosztów zaliczyć należy sprawozdania MPiPS-01 i MPiPS-02, dane z GUS, badania zastane, doświadczenia z realizowanych projektów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej oraz akty prawne (celem wyznaczenia wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne). W przypadku kilku różnych wartości odnoszących się do tego samego świadczenia wyznaczono wartość średnią na podstawie średniej arytmetycznej. Koszt pracy socjalnej został wyznaczony (w przeliczeniu na pracownika na miesiąc) na podstawie ilorazu wartości kosztu zatrudnienia i liczby pracowników socjalnych podanych w Ocenie Zasobów Pomocy Społecznej w roku Podsumowując, koszty przedstawione w tabeli zostały ustalone na podstawie danych urzędowych (pochodzących ze sprawozdań jednostek organizacyjnych pomocy społecznej składanych do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej), a użytkownikowi pozwalają na porównanie z kosztami ponoszonymi lokalnie. 16

17 Pod tabelą znajdują się dwie zakładki: koszty i korzyści. Zakładka koszty prezentuje wyniki na podstawie szacunków KS takie jak: koszty zaniechania; wysokość kosztów działań obowiązkowych ponoszonych w kolejnych latach w dwóch wariantach: przy założeniu, że w roku bazowym zostały zastosowane wyłącznie działania obowiązkowe oraz przy założeniu, że w roku bazowym realizowane były działania obowiązkowe i fakultatywne; sumę kosztów związanych z wystąpieniem kolejnych, powiązanych problemów społecznych; liczbę osób w powiązanych problemach w dwóch powyżej wskazanych wariantach. Zakładka korzyści prezentuje natomiast wyniki takie jak: korzyści finansowe z podjęcia działań fakultatywnych; sumę oszczędności uzyskanych dzięki podjęciu w roku bazowym działań fakultatywnych; rok, w którym oszczędności uzyskane w wyniku zastosowania działań fakultatywnych zrównają się z wcześniejszymi wydatkami; 17

18 szacowaną liczbę osób, które przestaną korzystać z pomocy społecznej. Każda z zakładek może zostać rozwinięta po naciśnięciu przycisku Więcej szczegółów, co powoduje pokazanie pozostałych wyników. Każda z kategorii posiada opis, z którym można się zapoznać po kliknięciu w niebieski znak zapytania. Kalkulator Społeczny pozwala na wykonanie wielu kalkulacji oraz na ich eksportowanie do pliku programu MS Excel poprzez kliknięcie na link Pobierz wynik w formacie xlsx znajdujący się po lewej stronie u dołu strony po rozwinięciu wyników znajdujących się w zakładkach: koszty czy korzyści. Co oznaczają poszczególne wyniki Kalkulatora Społecznego? Koszty zaniechania dla Twoich danych w poszczególnych latach wynoszą Narzędzie Kalkulator Społeczny szacuje wysokość wydatków na działania obowiązkowe związane z: 1. wybranym problemem społecznym są to koszty wynikające bezpośrednio z analizowanego problemu społecznego, 2. pojawieniem się powiązanych problemów społecznych są to koszty, które powstały jako wynik wystąpienia nowego problemu społecznego w stosunku do wybranego wcześniej problemu społecznego. 18

19 Przykład: Koszt wybranego problemu społecznego a koszt pojawienia się powiązanych problemów społecznych Pan X jest osobą bezrobotną i korzystał w 2012 r. z pomocy społecznej. Do końca 2013 r. Pan X nie znalazł pracy, co spowodowało, że w 2013 r. jednostka samorządu terytorialnego poniosła wydatki z tytułu udzielenia świadczeń pomocy społecznej: 1. Panu X jako osobie bezrobotnej (wydatki bezpośrednio związane z analizowanym problemem społecznym), 2. rodzinie Pana X w ramach problemu społecznego ubóstwo, gdyż brak zatrudnienia Pana X doprowadził do trudnej sytuacji finansowej jego rodziny (wydatki powstałe w skutek pojawienia się powiązanego problemu społecznego). Opisane powyżej w przykładzie dwa typy wydatków są to wydatki, które trzeba będzie ponieść w przyszłości w danym roku w dwóch różnych sytuacjach, tj. w sytuacji: a) braku podjęcia wybranych działań fakultatywnych w roku bazowym, b) podjęcia wybranych działań fakultatywnych poniesionych w roku bazowym. Koszty zaniechania w odniesieniu do wybranych działań fakultatywnych w danym roku są wyrażone jako różnica wydatków ponoszonych w sytuacjach (a) i (b). Innymi słowy, jeśli x wydatki w sytuacji (a) z wydatki w sytuacji (b) to wówczas: Koszt Zaniechania = x z Koszty zaniechania są szacowane w odniesieniu do wybranych działań fakultatywnych i pokazują, ile w przyszłości będzie kosztował jednostkę samorządu terytorialnego nierozwiązanie problemu społecznego w sytuacji (a) (nie podjęto żadnych działań fakultatywnych) w porównaniu do sytuacji (b) (podjęto wybrane działania fakultatywne). 19

20 Wynik ten może być szczególnie przydatny przedstawicielom władz jednostek samorządu terytorialnego przy średnio- i długookresowym planowaniu wydatków. Wykonanie kalkulacji dla wszystkich występujących lokalnie problemów społecznych pozwala na ich porównanie i tym samym na uzupełnienie analizy o inne (wobec początkowo wybranego problemu społecznego) potencjalne koszty zaniechania. Skumulowane wydatki do roku t Wyniki przedstawione w tej części pokazują szacowaną wysokość wydatków ponoszonych w związku z analizowanym problemem, przy założeniu, że w stosunku do liczby klientów pomocy społecznej przyjętej dla celów prognozy, podjęto tylko działania obowiązkowe, a nie podjęto działań fakultatywnych w roku bazowym albo podjęto zarówno działania obowiązkowe jak i fakultatywne. Dodatkowo pokazują one po jakim czasie podjęcie działań fakultatywnych w stosunku do liczby klientów pomocy społecznej przyjętej dla celów prognozy przyniesie korzyści finansowe czyli, w którym roku skumulowane wydatki przy podjęciu działań fakultatywnych w roku bazowym będą niższe niż skumulowane wydatki przy braku działań fakultatywnych w roku bazowym. Podobnie jak wyniki przedstawiające koszty zaniechania również skumulowane wydatki mogą być szczególnie przydatne przedstawicielom władz jednostek samorządu terytorialnego przy średnio- i długookresowym planowaniu tych właśnie wydatków. 20

21 Koszty działań obowiązkowych, jakie będziesz musiał/a ponieść w przyszłości w zależności do tego czy "dzisiaj" podejmiesz działania fakultatywne czy też ich nie podejmiesz (koszty w danym roku albo koszty liczone w latach od dzisiaj do roku...) Obie grupy wyników zawartych w tabelach i przedstawione na wykresach są konsekwencją jednego z dwóch wariantów postępowania: podjęcia w roku bazowym jedynie działań obowiązkowych albo też podjęcia dodatkowo wybranych działań fakultatywnych w stosunku do liczby klientów pomocy społecznej przyjętej dla celów symulacji. Pokazują one szacunkowe wydatki, jakie trzeba będzie ponieść w przyszłości na działania obowiązkowe w ramach każdego z przyjętych wariantów. Przykład: dwa warianty szacowanych kosztów Gmina rozważa, jakie działania podjąć w stosunku do 20 bezdomnych osób. Analizowane jest podjęcie fakultatywnego działania Pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie się wobec 9 osób. Narzędzie Kalkulator Społeczny oszacuje koszty działań obowiązkowych (związane z wybranym problemem społecznym, tj. bezdomnością, oraz z pojawieniem się nowych problemów społecznych), które gmina będzie musiała ponieść wobec 20 bezdomnych w dwóch wariantach: wariant A: gdy nie zostanie podjęte żadne działanie fakultatywne, tj. oszacowany zostanie koszt działań obowiązkowych wobec 20 osób bezdomnych, (c.d. następna strona) 21

22 wariant B: gdy wobec 9 osób zostanie podjęte wybrane działanie fakultatywne Pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie się. Oszacowane zatem zostaną koszty będące sumą kosztów działań obowiązkowych wobec: (1) 11 osób, wobec których nie podjęto wybranego działania fakultatywnego oraz (2) 9 osób, wobec których podjęto wybrane działanie fakultatywne. Oszacowane wydatki pozwolą na ocenienie opłacalności podjęcia wybranego działania fakultatywnego. Wynik ten uzupełnia poprzedni wynik dotyczący jedynie kosztów zaniechania w odniesieniu do danych działań fakultatywnych, ponieważ wskazuje szacowany koszt, który będzie trzeba ponieść w zależności od przyjętego wariantu. Może być on szczególnie pomocny przy planowaniu wydatków budżetowych, gdyż pomaga określić rząd wielkości wydatków, które dana jednostka samorządu terytorialnego będzie musiała ponieść w kolejnych latach z tytułu wydatków na działania obowiązkowe. Suma kosztów, jakie będziesz musiał ponieść w związku z wystąpieniem powiązanych problemów Ten wynik pokazuje koszt tylko powiązanych problemów społecznych, które mogą wystąpić na skutek nieprzezwyciężenia wybranego przez użytkownika problemu społecznego (porównaj z przykładem Koszt wybranego problemu społecznego a koszt pojawienia się powiązanych problemów społecznych). Przyjęty do oszacowania tych wydatków koszt powiązanego problemu społecznego jest wysokością ryczałtową. 22

23 Przedstawienie osobno tego rodzaju kosztu pomaga we wskazaniu, ile jednostkę samorządu terytorialnego będzie w przyszłości kosztowało rozwiązywanie problemów społecznych, które są nowe (dochodzące) w stosunku do analizowanego problemu społecznego. Przykład: powiązane problemy społeczne Załóżmy, że osoba doświadcza problemu społecznego ubóstwo. Jeżeli ten problem nie zostanie u niej rozwiązany, to taka osoba nie tylko będzie mogła w przyszłości cały czas doświadczać tego problemu, ale także mogą się u niej pojawić powiązane problemy społeczne, np. alkoholizm lub narkomania, bezdomność, bezradność opiekuńczo-wychowawcza. Te nowe problemy społeczne będą generować zwiększone wydatki jednostki samorządu terytorialnego ponoszone w ramach pomocy społecznej. Omawiana wartość to także swoisty wskaźnik, użyteczny przy porównywaniu szacunków kosztów kilku problemów społecznych. Wskaźnik ten może podpowiadać, która sytuacja jest korzystna poprzez pokazanie, że wcześniejsze rozwiązanie pewnych problemów społecznych jest bardziej, a innych mniej kosztowne. Liczba osób w powiązanych problemach przy braku (albo przy podjęciu) działań fakultatywnych w roku bazowym 23

24 Wynik wskazuje, ile osób z początkowej grupy, dla których dokonywana jest analiza kosztów, w perspektywie 7 lat będzie doświadczać dodatkowych (powiązanych z analizowanym głównym problemem) problemów społecznych w poszczególnych latach. Uwaga! Liczba osób w powiązanych problemach jest szacowana. Wyniki pochodzące z szacunków modelu KS zostały zaokrąglone do pełnej jednostki, stąd suma liczby osób w kolejnych latach nie będzie równa liczbie osób z grupy początkowej. Informacje pochodzące z wyniku liczba osób w powiązanych problemach mogą być wykorzystane do dalszych analiz odnoszących się zmian grup osób potrzebujących i zapotrzebowania na wsparcie pomocy społecznej w kolejnych latach. Korzyści z podjęcia działań fakultatywnych Ta część pokazuje wynik kalkulacji pozwalający oszacować, po jakim czasie podjęcie wybranych działań fakultatywnych w stosunku do liczby klientów pomocy społecznej przyjętej dla celów prognozy przyniesie korzyści finansowe. 24

25 Inaczej mówiąc, odpowiada na pytanie, w którym roku skumulowane wydatki przy podjęciu wybranych działań fakultatywnych w roku bazowym będą niższe niż skumulowane wydatki przy braku tych działań fakultatywnych w roku bazowym. Wynik ten będzie szczególnie przydatny, aby pokazać, w którym roku wydatki poniesione na działania fakultatywne w roku bazowym zwrócą się (okres zwrotu). Oszczędności Grupa tych informacji dotyczy wyniku kalkulacji przedstawiającego szacowane oszczędności, które uzyska jednostka samorządu terytorialnego, jeżeli podejmie wybrane działania fakultatywne wobec klientów pomocy społecznej w celu rozwiązania problemu społecznego. Oszczędności są pochodną kosztów zaniechania w odniesieniu do wybranych działań fakultatywnych. Oszczędności brutto odpowiadają kosztowi zaniechania w odniesieniu do wybranych działań fakultatywnych, natomiast oszczędności netto stanowią różnicę pomiędzy wartością oszczędności brutto a wysokością wydatków poniesionych w roku bazowym na te wybrane działania fakultatywne. 25

26 Przykład: oszczędności brutto a oszczędności netto Jednostka samorządu terytorialnego analizuje opłacalność podjęcia wybranych działań fakultatywnych wobec 15 osób doświadczających problemów z powodu Trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego. Rozważane jest podjęcie dwóch działań fakultatywnych: działania A oraz działania B. Narzędzie Kalkulator Społeczny oszacował: Rok Koszt działań obowiązkowych przy niepodjęciu działań fakultatywnych Koszt działań obowiązkowych przy podjęciu działań fakultatywnych A i B Koszt zaniechania w roku t Koszt zaniechania skumulowany Oszczędności brutto X Z KZ = X - Z Skum(KZ) O=Skum(KZ) Rok Rok Rok Otrzymane wyniki oznaczają, że podjęcie wybranych działań fakultatywnych przez jednostkę spowoduje, że np. w roku 3 w sumie zaoszczędzi ona brutto PLN. Innymi słowy, jednostka do roku 3 włącznie będzie musiała ponieść o PLN mniej, jeżeli podejmie działanie fakultatywne A oraz B, niż jeśli tych działań nie podejmie. Wiemy jednak, że podjęcie działania A będzie kosztowało jednostkę PLN, natomiast koszt działania B to PLN. Oznacza to zatem, że faktyczne oszczędności jednostki wyniosą: = Otrzymany wynik PLN to szacowane oszczędności netto, jakie uzyska jednostka samorządu terytorialnego, jeżeli podejmie działania fakultatywne. Wynik pokazuje wprost ile szacunkowo środków finansowych pozostanie jednostce samorządu terytorialnego do wykorzystania na inne cele. 26

27 Liczba osób, które przestały korzystać z pomocy społecznej Ostatni wynik prezentuje szacowaną liczbę osób, które w perspektywie 7 lat przestaną korzystać z pomocy społecznej w podziale na oba warianty (podjęcia albo niepodjęcia wybranych działań fakultatywnych w roku bazowym). Uwaga! Liczba osób jest szacowana. Wyniki pochodzące z szacunków modelu KS zostały zaokrąglone do pełnej jednostki. Wynik ten jest o tyle ważny, że może zostać zastosowany w planowaniu nie tylko wydatków budżetowych, lecz także działań jednostek organizacyjnych pomocy społecznej. Może być również pomocny w doborze i tworzeniu projektów pomocowych w większym stopniu dostosowanych do zmieniającej się sytuacji klientów pomocy społecznej. Przykład: wybrane wyniki Kalkulatora Społecznego na przykładzie jednego hipotetycznego klienta pomocy społecznej Pan X jest mieszkańcem gminy Y, która jest gminą o średniej wielkości. Pan X jest osobą bezrobotną. W 2012 r. korzystał on z pomocy społecznej w formie zasiłków celowych i okresowych oraz był pod opieką pracownika socjalnego, który spotykał się z nim sporadycznie. W roku 2012 Pan X aktywnie poszukiwał pracy i był gotowy podjąć zatrudnienie w ciągu dwóch tygodni, czyli był bezrobotnym zaliczanym do poziomu niskiego. (c.d. następna strona) 27