Biznes na wakacjach W dwa ognie z Ryszardem Kotlą

Transkrypt

1 Morskie rozważania Piszemy o przebiegu 3. Międzynarodowego Kongresu Morskiego Wsparcie na starcie Dyskusja redakcyjna o startupach i o początkach pracy na swoim Podatkowe eldorado Dariusz Zarzecki o zaskakującej pozycji Polski na podatkowej mapie Europy magazyn gospodarczy Pomorza Zachodniego sierpień wrzesień 2015 nr ISSN nr ind Biznes na wakacjach W dwa ognie z Ryszardem Kotlą 1

2 2 sierpień wrzesień

3 W numerze Biznes na wakacjach W dwa ognie gramy z Ryszardem Kotlą, publicystą krajoznawczym, doświadczonym przewodnikiem po regionie, właścicielem biura podróży Kotla Travel i wykładowcą akademickim. Temat rozmowy to biznes wakacyjny: inwestycje, informacja i promocja turystyczna. Wsparcie na starcie Czego potrzebuje początkujący przedsiębiorca i na jakie trudności napotyka? Na te pytania odpowiadają Joanna Gradek, właścicielka Centrum Ogrodniczego i Biura Projektowania Krajobrazu Green Touch, Krzysztof Kwaśniowski, właściciel firmy Baw się i buduj, Maciej Jankowski, założyciel fundacji Netcamp oraz Jacek Madej, główny menedżer ds. projektów innowacyjnych Polskiej Fundacji Przedsiębiorczości. Krecha Jacha Morskie rozważania Szczecin znów stał się europejskim centrum morskim. Ponad tysiąc osób z kraju i z zagranicy uczestniczyło w 3. Międzynarodowym Kongresie Morskim. Koktajl biznesowy Lista składników koktajlu jest następująca: Złote Lunety, czyli nagrody Obserwatora Morskiego, Finał Baltic Tall Ships Regatta 2015, list intencyjny w sprawie powołania Polskiej Grupy Promowej, Czesi w naszym porcie i nasz port w Czechach, wyróżnienie dla burmistrza Stepnicy, Targi Nieruchomości, które wrócą do Azoty Areny, nowe hale w parku logistycznym przy ul. Kniewskiej. Greckie prezenty Felieton Anety Zelek. Pomorze Zachodnie. Grzechy główne Felieton Wojciecha Olejniczaka. Erozja wiarygodności Felieton Stanisława Flejterskiego. Podatkowe eldorado Felieton Dariusza Zarzeckiego. Karuzela kadrowa Gryfia dla Ewy Winnickiej, autorki książki Angole, najlepszej pisarki ubiegłego roku. Tak uznało jury Gryfii, Ogólnopolskiej Nagrody Literackiej dla Autorki przyznawanej przez Kurier Szczeciński, jedynego lauru literackiego w naszym kraju sprofilowanego w ten sposób. Oprócz statuetki Winnicka otrzymała czek na 50 tysięcy złotych. Biznes na Łasztowni Zachodniopomorscy przedsiębiorcy odcięli kupony od pomysłu Laury Hołowacz, prezes CSL Spedition, i doskonale bawili się na szczecińskiej Łasztowni. W połowie czerwca na poprzemysłowej części wyspy sąsiadującej z portowymi dźwigami i mariną, odbyła się dziesiąta, jubileuszowa gala Północnej Izby Gospodarczej. Zagrali przy stoliku i na trawie Włodzimierz Włodzimierz Abkowicz, redaktor naczelny Świata Biznesu i Jerzy Dutczak, trener golfa w Amber Baltic Golf Club w Kołczewie zostali złotymi medalistami III Mistrzostw Polski Golfowo - Brydżowych, które odbyły się w pierwszym tygodniu czerwca na obiektach Binowo Park Golf Club. I o ile na polu golfowym pięć par okazało się lepszych od nich, to już przy brydżowym stoliku nie było mocnych na duet z Zachodniopomorskiego. Słoneczny finał w Binowie W ostatni weekend czerwca weekend na polach golfowych Binowo Park odbył się dwudniowy turniej AMC Art Medical Center BMW Bońkowscy Golf Ladies Trophy Na 18-dołkowym, mistrzowskim polu golfowym rywalizowano w kategorii głównej kobiet oraz w turnieju towarzyszącym mężczyzn. W Banku Pekao SA już myślą o wrześniu Wtedy bowiem odbędzie się 23. edycja Pekao Szczecin Open. Impreza o statusie challengera ATP jest jedynym turniejem. Twarze biznesu Na pytania z naszego kwestionariusza odpowiadają Agnieszka Nowicka-Szyszka, prezes zarządu agencji reklamowej Promocjone.com Spółdzielnia Socjalna i Wojciech Wierzchucki, dyrektor marketu Saturn Planet w Szczecinie. Wydawca ABKOWICZ PRESS ul. Cukrowa 45-5, Szczecin tel , fax Adres redakcji Świat Biznesu pl. Hołdu Pruskiego 8, Szczecin tel , fax redakcja@swiatbiznesu.com Redaktor naczelny Włodzimierz Abkowicz, tel Zespół redakcyjny Michał Abkowicz Alicja Paulina Kowalska Mieczysław Manik Paweł Stężała Magdalena Szczepkowska Stali felietoniści Stanisław Flejterski Wojciech Olejniczak Dariusz Zarzecki Aneta Zelek Współpraca Krzysztof Jach Skład kolumn Monika Gerlicka, tel monika@vemo.pl Druk i naświetlanie Rex-Druk, ul. Dębogórska 34, Szczecin tel Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych oraz zastrzega sobie prawo opracowania redakcyjnego tekstów przyjętych do druku. Redakcja nie odpowiada za merytoryczną treść reklam, ogłoszeń i tekstów sponsorowanych. PREZENTACJE tak oznaczamy teksty promocyjne Świat Biznesu w Internecie: Na okładce: Po co przyjeżdża się na Pomorze Zachodnie? O to m.in. pytaliśmy Ryszarda Kotlę w rozmowie W dwa ognie. Na zdjęciu: autokary z turystami z Niemiec na Wałach Chrobrego w Szczecinie. fot. M. ABKOWICZ 4 sierpień wrzesień

4 Biznes na wakacjach Ryszard Kotla, publicysta krajoznawczy, doświadczony przewodnik po regionie, właściciel biura podróży Kotla Travel i wykładowca akademicki, o inwestycjach, informacji i promocji turystycznej. Ryszard Kotla: Możemy jeszcze bardziej promować Szczecin i Pomorze Zachodnie, ale powinniśmy robić to daleko poza naszymi granicami i w państwach, które kulturowo są do nas podobne. Dokąd najchętniej jeździmy na wakacje? W ostatnich dwóch-trzech latach nastąpiło zachwianie rynków w związku z niepokojami politycznymi w Afryce Północnej. Aktualnie polscy turyści podchodzą z ostrożnością do takich kierunków wyjazdu jak Tunezja, Egipt czy Jordania. Bardzo atrakcyjna pozostaje Turcja i Maroko. Nadal modna jest Grecja i Portugalia, mimo iż są one w strefie euro i wakacje tam są stosunkowo drogie jak na kieszeń przeciętnego Polaka. Polacy chętnie jeżdżą też do Hiszpanii, na Majorkę i do Chorwacji. Z dużym zainteresowaniem, nie tylko pielgrzymów, spotyka się Szlak Jakubowy, który wiedzie do sanktuariów w Santiago de Compostela w Hiszpanii i w Fatimie w Portugalii. Utrzymuje się liczba wycieczek do Skandynawii. Jest duże zainteresowanie Rugią. Ta największa niemiecka wyspa prężnie się rozwija, jest tam mnóstwo wartych pokazania zakątków. Ostatnio atrakcyjna jest też Gruzja? Zgadza się. To jeden z tych kierunków wschodnich, który chcemy poznać. Z oczywistych względów z kierunków wyjazdów zniknął natomiast Krym. W sferze marzeń wielu polskich turystów ze względu na cenę pozostają Chiny. Biuro podróży, które prowadzę, ma dużo zapytań o ten kierunek. Coraz częściej jeździmy za granicę? Liczba wyjazdów zmniejszyła się, bo wyjazdy w tanie kierunki, które wymieniłem na początku, zachwiały się. Musimy wrócić do droższej Europy. Następuje też ponowne zwrócenie się turystów na rynek polski. A jak wygląda turystyka przyjazdowa do naszego regionu? Kołobrzeg jest miejscem, w którym sprzedaje się najwięcej noclegów w całej Polsce. Generalnie powiem, że liczba turystów przyjeżdżających do krajów, które stawiają na turystykę, od lat wzrasta co roku o 5 proc. O tyle samo rośnie dochód z turystyki. Dlatego musimy zrobić wszystko, by przyciągać do nas turystów. Polska dzięki ostatnim inwestycjom w oczyszczalnie ścieków czy drogi jest przyjaźniejsza. Poprawia się też poziom obsługi. Jeśli mówimy o obsłudze, to nie jest tajemnicą, że hotelarze narzekają na brak pracowników. Wiele osób wybiera pracę w Niemczech. Z kolei absolwenci uczelni liczą, że od razu będą menedżerami. Jak ocenia pan te kadry, jako prowadzący zajęcia na kierunku Turystyka i Rekreacja Wydziału Ekonomicznego ZUT? Rzeczywiście, człowiek, który przychodzi na studia, ma wyobrażenie, że od razu zajmie wysokie stanowisko. A pracę w branży należy zaczynać od szeregowego stanowiska. Przykładem może być niejeden szef hotelu. Jeśli chodzi o studia, to trzeba podkreślić, że coraz więcej uwagi poświęca się praktyce. Faktycznie, istnieje ryzyko, że w 2016 roku zabraknie nam kadry przygotowanej do pracy w hotelarstwie, bo młodzi ludzie wolą pracować w Niemczech, Wielkiej Brytanii czy Francji. Gdzie znajdują pracę absolwenci turystyki? Studenci próbują dostać pracę w biurach podróży i hotelach. Nadal ludzie przyjmowani są na zasadzie cech osobowościowych. Nie muszą mieć kierunkowego wykształcenia. W turystyce może pracować filozof czy socjolog, ważne, by był otwarty na ludzi, by potrafił z nimi rozmawiać i miał pojęcie o tym co robi. A gdzie znajdują pracę pana studenci? Przede wszystkim w handlu. Mogą iść do Itaki, Rainbow Tours czy innego touroperatora, który otworzył agencyjne placówki. Czy w czasach, w których każdy z nas ma internet w komórce biura, podróży i sprzedawcy wycieczek są jeszcze potrzebni? Tak. W turystyce brakuje takiego bezpośredniego kontaktu. Wielu dawnych klientów biur podróży szuka na własna rękę ciekawej oferty i ponosi dodatkowe koszty za obsługę. Te koszty odchodzą, gdy turysta korzysta z pomocy biura podróży. My dostajemy prowizję za usługę od touroperatorów. Zauważam zresztą nowy trend klienci wracają do biur podróży. Ale musi to być biuro, które ma dobrych doradców, takich, którzy zaproponują różne wycieczki, powiedzą o pozytywach i o zagrożeniach wyjazdu i pobytu. W sytuacji nieszczęśliwego zdarzenia, np. wypadku, turysta kupujący wycieczkę indywidualnie jest osamotniony, może liczyć na siebie lub ubezpieczyciela. Gdy korzysta z pośrednictwa biura podróży, to ono przejmuje na siebie wszelkie formalności i wsparcie. Jak ocenia pan ostatnie inwestycje związane z turystyką w naszym regionie? Widać, że infrastruktura się poprawia. Inwestycje w popularnych miejscowościach nadmorskich idą w tym kierunku, żeby wydłużyć sezon i zaproponować wiele atrakcji na wypadek niepogody. Spójrzmy na Pogorzelicę i ośrodek Sandra SPA. W Kołobrzegu powstało wiele ośrodków, które zapewniają luksusowe warunki hotelowe i oferują usługi sanatoryjne na zamówienie. Wysoko oceniam też ostatnie inwestycje w Świnoujściu. A co z mniej znanymi miejscami w województwie? Mamy w regionie Ogrody Hortulus pod Koszalinem, Szlak Jakubowy, Szlak Świętych Gór, Górę Chełmską, gminę Polanów. Gmina Goleniów postawiła na marinę w Lubczynie, rozwój Stepnicy pokazuje, że gmina wyszła z impasu. Do 2020 roku mamy szansę na inwestycje ze wsparciem środków unijnych. Musimy ją wykorzystać. Dodajmy do tego Nowe Warpno i Zachodniopomorski Szlak Żeglarski. Modny zrobił się też szlak wodny Berlin Szczecin - Bałtyk i szczecińskie nabrzeża. Jest też idea Pływających Ogrodów, której jestem ogromnym zwolennikiem, bo uważam, że mało które miasto w świecie ma takie warunki, jak Szczecin. Pracujemy nad programem wycieczek obejmujących rzekę Świętą, jezioro Dąbie i Regalicę. Jest też pomysł, by na samym jeziorze Dąbie zbudować pięć przystani dla żeglarzy, tak by można było przycumować jacht i zrobić biwak na wyspie. Pływające Ogrody mogą być kiedyś popularne w świecie, ale trzeba zacząć od przekonania szczecinian do tej idei. Pozostańmy przy Szczecinie. Cztery lata temu powiedział pan o ofercie turystycznej w mieście: Mamy mąkę, mamy drożdże, ale nie potrafimy upiec chleba. Taka jest niestety prawda. Proszę zauważyć, że musimy wyjść do klienta z konkretnym produktem. Wyobraźmy sobie, że przyjeżdża do Szczecina turysta, nocuje w hotelu i chce spędzić trzy dni w naszym mieście i okolicy. Tu zaczyna się problem, bo takiej oferty żadne biuro w Szczecinie nie ma. A to powinno być przygotowane. Miejski lub złoty szlak turystyczny nie wystarczą. Mamy walory przyrodnicze i kulturowe, ale brakuje zagospodarowania, dostępności komunikacyjnej, która jest podstawą rozwoju turystyki. Potrzeba jest większej liczby punktów informacji turystycznej. Taki punkt był na dworcu, ale został przeniesiony na Wały Chrobrego. Inny jest w zamku. Ale to nie są dobre miejsca, bo informacje turystyczne powinny być na dworcu, na lotnisku, przy hotelach. Można by zaczerpnąć pomysł z Zachodu i stworzyć sieć mobilnych punktów informacji obsługiwanych chociażby przez studentów turystyki. Turystom nie wystarczy mapka. Warto zadbać o to, by ktoś do nich podszedł i zapytał, czy może pomóc. Po co przyjeżdża się do Szczecina? Od kilku lat obserwujemy ciekawy trend przypływają do nas turyści wycieczkowcami czy też barkami hotelowymi. Droga morska łącząca Szczecin z Europą Zachodnią jest stosunkowo drożna dla takich jednostek. Niestety, nie nocują oni w naszych hotelach. Często też stołują się na wycieczkowcach. Ale widzę tu szansę dla naszych przewodników turystycznych. Kiedyś była mowa o tym, że Hiszpanie mogliby przysyłać do nas rocznie 15 wycieczkowców z 400 pasażerami. Chcieliby jednak, by ich obsługiwać w ich rodzimym języku. A nie mamy specjalistycznych przewodników, którzy mają wiedzę i znajomość języka hiszpańskiego na wysokim poziomie. A co z innymi formami turystyki? Pewną przyszłością są jachty. Te, które w sezonie pływają po akwenach Poczdamu i Brandenburgii, mogłyby u nas nawet zimować. Mamy już warunki do cumowania jachtów na jeden czy trzy dni. Ciągle jednak za mało zachęca się żeglarzy do tego, by w drodze na Bałtyk zatrzymali się w Szczecinie. Jak, pana zdaniem, idzie nam zachęcanie innych turystów do przyjazdu do Szczecina? Możemy jeszcze bardziej promować Szczecin i Pomorze Zachodnie, ale powinniśmy robić to daleko poza naszymi granicami i w państwach, które kulturowo są do nas podobne. Przyciągać możemy niską ceną, ale i atrakcjami turystycznymi, których w Szczecinie przybywa. Spójrzmy chociażby na wyremontowane nabrzeża czy ideę Pływających Ogrodów. Kiedyś proponowałem władzom miasta, by w centrach handlowych czy gabinetach stomatologicnych, z których korzystają obcokrajowcy, umieścić telebimy z krótkimi filmikami promującymi miasto. Kolejna kwestia: dlaczego nie korzystamy z wartości promocyjnej postaci historycznych mających związki z Pomorzem Zachodnim, choćby carycy Katarzyny II czy króla Stanisława Leszczyńskiego, jego małżonki i ich córki Marysieńki? Do Szczecina przyjeżdżają turyści z Berlina i Lubeki. Dlatego musimy być obecni w tych miastach i mówić, jak wiele mamy atrakcji związanych z niemiecką historią. Pomysły na promocję regionu są, ale nie ma komu ich wdrażać. Brakuje nam dobrej koordynacji działań promocyjnych pomiędzy biurami podróży, Urzędem Marszałkowskim, Zachodniopomorską Regionalną Organizacją Turystyczną i Urzędem Miejskim w Szczecinie. Dziękujemy za rozmowę. W dwa ognie zagrali Włodzimierz i Michał Abkowiczowie fot. M. SZCZEPKOWSKA i M. ABKOWICZ 6 sierpień wrzesień

5 Wsparcie na starcie Czego potrzebuje początkujący przedsiębiorca i na jakie trudności napotyka? Na te pytania odpowiadają Joanna Gradek, właścicielka Centrum Ogrodniczego i Biura Projektowania Krajobrazu Green Touch, Krzysztof Kwaśniowski, właściciel firmy Baw się i buduj, Maciej Jankowski, założyciel fundacji Netcamp, oraz Jacek Madej, główny menedżer ds. projektów innowacyjnych Polskiej Fundacji Przedsiębiorczości. Redakcję reprezentują Michał Abkowicz, Alicja Kowalska i Magdalena Szczepkowska. Co jest najważniejsze przy rozkręcaniu biznesu: pomysł, pracowitość, charakter właściciela firmy czy zaplecze finansowe? Krzysztof Kwaśniowski: Zanim założyłem firmę sporo czytałem, o tym jak to zrobić i jak powinno się ją prowadzić. To jednak nie sprawdziło się w praktyce. Dziś uważam, że pomysł to tak naprawdę niewielki procent całego przedsięwzięcia. Istotna jest osobowość właściciela. Moi klienci są ze mną, bo spodobał się im sposób prowadzenia przeze mnie i moją żonę zajęć dla dzieci. W przypadku biznesu skierowanego dla najmłodszych najważniejsza jest dobrze wykonana usługa i nawiązanie dobrej relacji z rodzicami. Na czym dokładnie polega pana działalność? Krzysztof Kwaśniowski: Prowadzę klub z klockami, w ramach którego organizuję także zajęcia techniczne i kreatywne przy wykorzystaniu trudniejszych zestawów klocków. Zabawa ma dodatkową rolę rozwijać u dzieci kompetencje STEM, czyli umiejętności w zakresie technologii, inżynierii i matematyki, ma rozbudzać kreatywność i umiejętność myślenia analitycznego oraz pracy w grupie. Jacek Madej: Trudnością dla początkujących firm jest dopasowanie się do potrzeb rynku. Samo założenie firmy nie jest problematyczne. Wróćmy do pierwszego pytania: co, państwa zdaniem, jest najważniejsze na starcie? Joanna Gradek: Na powodzenie biznesu składa się zarówno wykształcenie, pasja, jak i pomysł oraz pieniądze. Pieniądze są jednak tym czynnikiem, bez którego nie da się nic zrobić, zwłaszcza w handlu. Tak, jest w moim przypadku. W centrum ogrodnicze zainwestowałam duże pieniądze, wybrałam też dobrą lokalizację. Dzięki temu firma jest dobrze widoczna i może się rozwijać. Minęły prawie dwa lata działalności, a zlecenia wciąż się pojawiają, mimo niewielkich nakładów na reklamę. Bez pieniędzy i dobrego miejsca na biznes pomysł na firmę by się nie sprawdził. Maciej Jankowski: Odpowiem na to pytanie z punktu widzenia startupów technologicznych i inwestorów. Cztery najważniejsze rzeczy, które decydują o tym, czy projekt wart jest zainwestowania, to: ludzie, ludzie, ludzie i rynek. Kluczowa jest kwestia tego, kto projekty będzie realizował. Dobry zespół nawet ze słabym pomysłem jest w stanie osiągnąć więcej niż słaby zespół z dobrym pomysłem. Maciej Jankowski: W przypadku startupów technologicznych nie sprawdza się finansowanie zwrotne, bo statystyki są takie, że dziewięć na dziesięć firm w tej branży upada. Co to znaczy dobry lub słaby zespół? Maciej Jankowski: Z jednej strony jest to kwestia dopasowania kompetencji technologicznych, połączenie ich z kompetencjami biznesowymi, kontaktami i doświadczeniem danej osoby. Istotna jest tzw. racjonalna wytrwałość, czyli weryfikacja hipotez związanych z rynkiem, produktem czy klientem i jeżeli zachodzi taka potrzeba - umiejętność zmiany działania o 180 stopni. A co jest najważniejsze z punktu widzenia Polskiej Fundacji Przedsiębiorczości, która dokonuje oceny projektów biznesowych? Jacek Madej: Na początku badamy każdy pomysł z formalnego punktu widzenia, ponieważ wiele oferowanych przez Fundację produktów ma określone kryteria wsparcia. Następnie oceniamy rynek, tj. czy dana usługa lub produkt będzie się sprzedawał i jakie będą z tego tytułu przychody. Dokładnie wygląda to tak, że szacujemy, ilu klientów dziennie może kupić dany produkt i jakiej wartości będzie przeciętny koszyk zakupów. Posługujemy się raportami branżowymi, jak również zawsze zwracamy uwagę na konkurencję. Bardzo ważni są ludzie, umiejętność współpracy, determinacja. Jest mnóstwo firm, które nie przetrwały próby czasu. Pomysł był dobry, przedsiębiorcy nie brakowało kompetencji technologicznych, ale przyczyną porażki była nieodpowiednia postawa - brak determinacji, energii do działania i niewłaściwy sposób wprowadzania pomysłu na rynek. Stąd też oceniając pomysły biznesowe, zawsze zastanawiamy się czy ludzie, którzy przychodzą do nas, po prostu nadają się na przedsiębiorców. Na jakie trudności napotykają młodzi przedsiębiorcy? Krzysztof Kwaśniowski: Największą trudnością w moim przypadku był problem z lokalem. Po czterech miesiącach musiałem go zmienić, ponieważ wystąpiły problemy techniczne. Przez to musiałem od nowa zdobywać klientów. Ale te kłopoty stały się naszą siłą, gdyż dały nam większą odporność na obecne trudności. Ceny wynajmu lokalu są teraz wyższe. Ludzie często na to narzekają, ale ceny te są wysokie dla każdego. Pytaniem zasadniczym jest więc czy potrafimy być konkurencyjni? Joanna Gradek: Własny biznes, w moim przypadku, angażuje wszystkie moje siły życiowe oraz wszystkie pieniądze. Nie chcę jeszcze wypłacać sobie pensji z firmy, nie chcę brać pieniędzy na prywatne potrzeby, bo byłoby to kosztem inwestowania w biznes. A ja nadal chcę go rozwijać. Przez dwa lata, odkąd prowadzę firmę, pracuję po kilkanaście godzin na dobę, bo dodatkowo mam drugie zatrudnienie. Wieczorami prowadzę zajęcia fitness. Ale to nie koniec, gdyż wiele rzeczy, które potrzebuje moja firma, robię sama i nie zlecam ich na zewnątrz. Tylko tak mogę mieć dobrze prosperujące przedsiębiorstwo i żyć na jakimś poziomie. W przeciwieństwie do mojego przedmówcy, ponarzekam na składki ZUS. Opłaty za pracowników są wysokie. Dodatkowo w branży ogrodni- czej jest sezonowość. W sezonie muszę zarobić na pensje i opłaty dzierżawy w miesiącach, kiedy centrum ogrodnicze jest zamknięte. Nie chcę na ten okres zwalniać ludzi, a potem zatrudniać kolejnych pracowników, bo klienci zżywają się ze sprzedawcami. Maciej Jankowski: Trudnością są kwestie formalne założenie spółki czy utrudnienia ze strony Ministerstwa Finansów - chociażby związane z podwójnym opodatkowaniem. Polskie startupy mają też trudności z pozyskiwaniem zagranicznych inwestorów. Ta procedura jest na tyle skomplikowana, że bardziej opłaca się założyć spółkę za granicą. W Wielkiej Brytanii czy USA jest bardziej stabilny i przyjazny system dla inwestorów. W przypadku początkujących startupów technologicznych problemem są również odpowiednie kwalifikacje. Jest wiele osób, które zakładają własne firmy po tym, jak pracowali jakiś czas w korporacjach. Mają kontakty, kompetencje biznesowo-handlowe, ale niekoniecznie technologiczne. A jakie wnioski ma Polska Fundacja Przedsiębiorczości? Jacek Madej: Z naszych doświadczeń wynika, że trudnością dla początkujących firm jest dopasowanie do potrzeb rynku. Samo założenie firmy nie jest problematyczne. Wiele rzeczy formalnych coraz częściej można załatwić lub zweryfikować przez internet. Prawdą jednak jest, że własna firma wymaga poświęcenia się, bo dzięki temu może się szybciej rozwinąć. Koszty emocjonalne i fizyczne prowadzenia własnej działalności są duże. Jedną z barier jest też brak praktycznej wiedzy. Od początku działalności Fundacji organizujemy szkolenia i doradztwo, np. z podstaw przedsiębiorczości, księgowości, zasad tworzenia biznesplanu, prawa, marketingu. Takie działania pomagają początkującym przedsiębiorcom niwelować błędy, ale też bardzo często uświadamiają potencjalnym przedsiębiorcom, żeby jeszcze poczekać, nabyć kompetencje, dopracować pomysł, a tym samym zminimalizować ryzyko porażki. Podsumowując, jeśli chodzi o bariery w rozwoju młodych firm, to nie jest z tym aż tak źle. Jedynie dwa procent przedsiębiorców, którzy otrzymali od nas mikropożyczkę w ramach projektu Funduszu Mikropożyczkowego Klon ma problemy. Większość ze 185 osób, które dotychczas z Klona skorzystały, jest dobrze przygotowana do prowadzenia firm, a ich produkty i usługi znalazły odbiorców. Jaka pomoc jest najbardziej potrzebna dla początkujących firm: szkolenia, pożyczki, dotacje? Joanna Gradek: Skorzystałam ze wszystkiego, z czego mogłam skorzystać. Wiele nauczyłam się na szkoleniach w ramach Klonu. Nabrałam przekonania, że sobie poradzę. Natomiast z dużą rezerwą odnoszę się do dotacji udzielanej przez Powiatowe Urzędy Pracy, bo projekty oceniane są tam nie do końca przez pryzmat realnych szans rynkowych, a wysokość tej dotacji - niezmiennie 20 tys. zł, jest niewielka. Ponadto, po jej uzyskaniu w wielu przypadkach nie ma możliwości skorzystania z innych, komplementarnych instrumentów wsparcia w zakresie zakładania działalności gospodarczej. Krzysztof Kwaśniowski: W moim odczuciu, też najbardziej potrzebne są pieniądze. Szkolenia mogłyby u mnie odegrać większą rolę, ale musiałbym mieć na nie czas. To jest właśnie trudność działalności, że poświęcamy cały swój czas na codzienne funkcjonowanie firmy i nie znajdujemy czasu na szkolenia. Maciej Jankowski: W przypadku startupów technologicznych nie sprawdza się finansowanie zwrotne, bo statystyki są takie, że dziewięć na dziesięć firm w tej branży upada. Tutaj przydatne Joanna Gradek: Przez dwa lata, odkąd prowadzę firmę, pracuję po kilkanaście godzin na dobę. Wiele rzeczy robię sama i nie zlecam ich na zewnątrz. Tylko tak mogę mieć dobrze prosperujące przedsiębiorstwo i żyć na jakimś poziomie. 8 9 sierpień wrzesień 2015

6 Krzysztof Kwaśniowski: Przy jednoosobowej działalności gospodarczej nasz charakter, nasza osobowość stanowi o naszej firmie, a wady, które mamy, wychodzą w działalności. są fundusze wspierające finansowo projekty na etapie wstępnym oraz inkubatory przedsiębiorczości i warsztaty, które dają również wsparcie merytoryczne. Dzięki temu można rozwinąć firmę na tyle, by móc następnie pozyskać większe finansowanie od inwestorów i dalej projekt rozwijać. Jacek Madej: Polska Fundacja Przedsiębiorczości ma porównanie, jak sprawdzają się zwrotne i bezzwrotne instrumenty wsparcia finansowego. Finansowanie startupów technologicznych pociąga za sobą ponadprzeciętne ryzyko, więc system dotacyjny wydaje się cały czas uzasadniony. W przypadku prostych pomysłów biznesowych wydawać by się mogło, że dotacje są lepsze, ale z punktu widzenia efektywności wcale tak nie jest. Okazuje się, że pożyczki są bardziej efektywne, bo przedsiębiorca ma świadomość, że na raty trzeba zapracować. Świadomość konieczności zwrotu pożyczonych środków skłania ku realizacji bardziej przemyślanych, dopracowanych projektów biznesowych. Dodatkowo, formalne warunki dotacji są zawsze bardziej skomplikowane i bardziej czasochłonne. Finansowanie zwrotne można modyfikować i to sugerujemy instytucjom, które są właścicielami środków pomocowych. Zalecamy wprowadzenie dłuższego okresu spłaty pożyczki, większej kwoty finansowania, częściowego umorzenia pożyczki. Takie rozwiązania są już dostępne w rządowym projekcie Wsparcie w Starcie, w ramach którego można otrzymać pożyczkę w wysokości nawet 82 tys. zł, a do tego pożyczkę 25 tys. zł na utworzenie miejsca pracy, która po roku może być umorzona. Równolegle potrzebne jest też zawsze wsparcie miękkie, czyli szkolenia i doradztwo. Krzysztof Kwaśniowski: Wydaje mi się, że gdy trzeba spłacić pożyczkę, to jest inny sposób myślenia, niż w sytuacji, gdy dofinansowanie jest bezzwrotne. Pojawia się myślenie bardziej perspektywiczne, na kilka lat, a nie jedynie w perspektywie roku. Joanna Gradek: Szkolenia i doradztwo są bardzo potrzebne, zwłaszcza dla osób, które za- kładają firmę zaraz po studiach. W Fundacji taka pomoc - bardzo potrzebna w przypadku dużych problemów, jest dostępna przez cały pierwszy rok funkcjonowania firmy. Na koniec zapytajmy: jakich rad udzieliliby państwo osobom, które chcą poprowadzić swój pierwszy biznes? Maciej Jankowski: Główna rada, to dostosowanie produktu lub usługi do potrzeb rynku. Nie można przez trzy miesiące tworzyć produktu i nie słuchać w tym czasie reakcji potencjalnych klientów, bo może się okazać, że ten produkt nie spełnia ich oczekiwań. Jacek Madej: Przede wszystkim nie należy się zniechęcać. Trzeba być zdeterminowanym, najlepiej uczyć się na błędach innych. Trzeba być elastycznym i jeśli coś się nie sprawdza, próbować czegoś innego. Trzeba działać szybko i zawsze zakładać wariant bardziej pesymistyczny, a tam gdzie można - współpracować z tymi firmami, z którymi można branżowo się uzupełniać. Joanna Gradek: Zgodzę się trzeba być pewnym siebie, ale elastycznym i równocześnie obserwować konkurencję. Krzysztof Kwaśniowski: Według mnie, głównym zadaniem przy otwieraniu firmy jest przyjrzenie się samemu sobie. Przy jednoosobowej działalności gospodarczej nasz charakter, nasza osobowość stanowi o naszej firmie, a wady, które mamy, wychodzą w działalności. Gdy znamy swoje słabe punkty, musimy wiedzieć, jak sobie z nimi poradzić. Dziękujemy za rozmowę. fot. M. ABKOWICZ Morskie rozważania Od 10 do 12 czerwca Szczecin znów stał się europejskim centrum morskim. Ponad tysiąc osób z kraju i z zagranicy uczestniczyło w 3. Międzynarodowym Kongresie Morskim. Uczestnikami wydarzenia, które już na dobre zagościło w morskim kalendarzu, byli przedsiębiorcy, ludzie nauki, politycy, w tym przedstawiciele międzynarodowych gremiów. Inauguracja odbyła się w gmachu nowej filharmonii. Kongres zainaugurował występ Baltic Neopolis Quartet, a później gości powitali przedstawiciele organizatorów: Paweł Szynkaruk dyrektor naczelny Polskiej Żeglugi Morskiej, i Dariusz Więcaszek prezes Północnej Izby Gospodarczej. Minister infrastruktury i rozwoju Maria Wasiak podkreślała, że ten rok jest szczególny. Mija 95 lat od zaślubin Polski z morzem, od utworzenia morskiej administracji i zapoczątkowania edukacji morskiej przypomniała minister Wasiak. Minister zapewniała też o chęci zwiększenia nakładów na infrastrukturę morską. Wykład inauguracyjny wygłosił wicepremier, minister gospodarki Janusz Piechociński. Zapowiedział w swym wystąpieniu m.in. to, że jeszcze w tym roku do terminalu LNG w Świnoujściu powinien przypłynąć pierwszy statek ze skroplonym gazem. Na temat polskiej polityki morskiej mówiła z kolei wiceminister infrastruktury i rozwoju Dorota Pyć. Wymieniła trzy priorytety, które są w kompetencjach jej resortu: porty, prawo i planowanie przestrzenne na morzu. Kongresowe dyskusje rozpoczęła debata plenarna: Unia Europejska hamulec czy motor napędowy gospodarki morskiej?. Przez trzy dni dyskutowano równolegle w pięciu blokach tematycznych. Panele dyskusyjne odbyły się w salach Hotelu Radisson Blu. Wśród omawianych zagadnień znalazły się m.in.: inteligentne specjalizacje morskie, energetyka odnawialna, Podsumowanie kongresu odbyło się na pokładzie Daru Młodzieży w obecności Jerzego Buzka. fot. R. Wojciechowski rozwój morskiej energetyki wiatrowej w świetle polityki klimatycznej Unii Europejskiej, transportowa dostępność rzek oraz rewitalizacja gospodarcza terenów nadwodnych. Podobnie jak podczas dwóch pierwszych edycji, nie zabrakło wydarzeń towarzyszących, w tym kongresu młodych, zebrania członków Polskiego Stowarzyszenia Prawa Morskiego oraz dwóch niezwykle interesujących debat: stoczniowej i odrzańskiej. Debata odrzańska zorganizowana pod hasłem Odra szlakiem rozwoju okazała się bardzo ważnym spotkaniem. O przyszłości Odry rozmawiali bowiem przedstawiciele trzech państw: Polski, Czech i Niemiec. Sporo miejsca w tym roku poświęcono morskiej energetyce wiatrowej, w tym szansom jej rozwoju w Polsce. Szacuje się, że ta dziedzina gospodarki do 2030 r. mogłaby przyczynić się do powstania nowych mocy w polskiej energetyce o wielkości 6 GW, a także do utworzenia ok. 25 tysięcy miejsc pracy. Aby tak się stało, konieczne są jednak zmiany w przepisach. Kongres podsumowano na pokładzie żaglowca Dar Młodzieży. Gość specjalny Kongresu, były premier Jerzy Buzek, sformułował trzy hasła-postulaty do spełnienia w ciągu najbliższego roku. Są to: gospodarka morska jako nasza narodowa inteligentna specjalizacja, dobre połączenie części nadmorskiej z resztą kraju oraz eksploatacja bogactw naturalnych z dna morskiego. Przewodniczący Rady Programowej Międzynarodowego Kongresu Morskiego Paweł Szynkaruk zapowiedział, że jego czwarta edycja odbędzie się 8-10 czerwca 2016 r. w Szczecinie. Wcześniej dojdzie do wielu spotkań, dyskusji i weryfikacji postulatów 3. MKM. Już na 21 lipca br. zaplanowano pokongresowe spotkanie w Sejmie. Organizatorem 3. Międzynarodowego Kongresu Morskiego była Fundacja Kongres Morski, powołana przez PŻM i PIG. ek Rys. Krzysztof Jach Goście kongresu mieli okazję posmakować morskich specjałów. fot. A. Kowalska 10 sierpień wrzesień

7 Współpraca sieciowa Krzysztof Jałosiński dalej pokieruje Policami Tworzenie platform współpracy nauki i biznesu na przykładzie Inicjatywy CORNET w Klastrze Chemicznym Zielona Chemia. Od kilku lat Komisja Europejska przywiązuje dużą wagę do klastrów, uważając je za motory innowacyjności i wzrostu gospodarczego. Nie inaczej jest w obecnej perspektywie finansowej Przedsiębiorstwa coraz częściej decydują się na łączenie swoich potencjałów, zdając sobie sprawę z wyzwań, jakie niesie nieustająca potrzeba wzrostu ich konkurencyjności. W obliczu możliwości, jakie przyniosła nowa perspektywa finansowania, przedsiębiorstwa muszą postawić na tworzenie inteligentnych specjalizacji oraz wszelkie formy współpracy podnoszącej ich innowacyjność. Stworzony w ramach Horyzontu 2020 nowy instrument pomocy dla MŚP promuje uczestnictwo we wspólnych projektach badawczo-rozwojowych i projektach innowacyjnych. Mechanizm ten ma się przyczynić do stworzenia nowych możliwości biznesowych, dopasowanych do wyzwań społecznych, a tym samym do ogólnego rozwoju działalności przedsiębiorstw. Udział w projektach badawczo-rozwojowych stwarza możliwość budowania platform współpracy nauki i przemysłu na rzecz rozwoju i komercjalizacji wiedzy. Przykładem współpracy sieciowej są realizowane przez Klaster Chemiczny Zielona Chemia ze Szczecina projekty międzynarodowej Inicjatywy CORNET (ang. COllective Reseach NETworking) finansowane ze środków Narodowego Centrum Badań i Rozwoju w Warszawie. Głównym celem międzynarodowej Inicjatywy CORNET jest promowanie ścisłej współpracy pomiędzy zaangażowanymi podmiotami narodowymi/regionalnymi (ministerstwami i agencjami) oraz stwarzanie możliwości finansowania, ze źródeł publicz- nych (narodowych/regionalnych), badań na potrzeby konkretnych branż przemysłowych. Badania na potrzeby danej branży (ang. Collective Research) są badaniami przeprowadzanymi na użytek szerokiej grupy przedsiębiorstw, w szczególności małych i średnich (MŚP). Badania są inicjowane przez zrzeszenia firm i często przeprowadzane przez wyspecjalizowane jednostki naukowe działające na rzecz konkretnego sektora przemysłowego. Zakres badań branżowych związany jest często z przygotowaniem i rozwojem norm technicznych i standardów. Badania branżowe mogą także obejmować prace zmierzające do otrzymania udoskonalonych materiałów lub procesów o szerokim zastosowaniu w przemyśle. Przedsiębiorstwa uczestniczą w tych projektach poprzez wstąpienie do tzw. Komitetu Użytkowników projektu. Każda ze stron uczestniczących w projektach ma wyznaczone zadania i pole odpowiedzialności. Klaster występuje najczęściej jako ich koordynator, natomiast wykonawcami badań są współpracujące jednostki naukowe. Partnerem naukowym tych projektów po stronie polskiej jest Centrum Bioimmobilizacji i Innowacyjnych Materiałów Opakowaniowych Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie, którego dyrektorem jest prof. Artur Bartkowiak, na stałe współpracujący z Klastrem Chemicznym. Warto również nadmienić o powstałej dzięki tej współpracy Platformie Opakowaniowej działającej w strukturach klastra. W ramach projektów klaster Zielona Chemia współpracuje z partnerami międzynarodowymi, m.in. z Niemiec, Belgii i Holandii. Są to jednostki naukowe oraz instytucje koordynujące projekt. Wśród uczestniczących w projekcie firm wymienić warto Bahpol sp. z o.o z Kłobucka, Chespa sp. z o.o. z Krapkowic, Drukpol-Flexo sp. z o.o. z Nowego Dworu Mazowieckiego, Interplastik sp. z o.o. ze Świdwina, Radex S.A. z Kołbaskowa, Ekodimenta sp. z o.o. ze Świdwina oraz Resko sp. z o.o z Reska członków Klastra Chemicznego. Zadaniem firm uczestniczących w projektach jest aktywny udział w dyskusji na temat otrzymywanych wyników, a co za tym idzie odniesienie wyników projektów do realiów rynku. Jednak głównym benefitem jest zapewniony bieżący dostęp do wyników badań i testów przeprowadzanych w ramach projektów, dzięki czemu na koniec ich realizacji przedsiębiorstwa wiedzą, czy dany projekt ma potencjał wdrożeniowy oraz czy są zainteresowani poszerzeniem swojej obecnej działalności o wdrożenie nowych, innowacyjnych produktów czy usług, które zostały wytworzone podczas prac nad projektem. Jednym z tak przygotowywanych projektów jest działanie o akronimie FreshCOAT - Zastosowanie funkcjonalnych jadalnych powłok do wydłużenia okresu trwałości świeżych produktów spożywczych. Celem projektu jest opracowanie technologii funkcjonalnych jadalnych powłok, które mogą być nanoszone na powierzchnię świeżej żywności (przede wszystkim krojonej), aby wydłużyć okres jej trwałości, utrzymać jakość oraz zapewnić jej bezpieczeństwo. Jako produkty modelowe wybrano: truskawki, kantalupy, krojoną sałatę oraz kiełki. Potencjalnie w ramach jednego z zadań powłoki zostaną przetestowane na żywności o odmiennej strukturze i składzie (mięso, owoce morza, niekrojone owoce, np. jabłka, gruszki, śliwki). Sieciowanie klastrów to zatem zarówno działania międzynarodowe, jak i budowanie sieci współpracy w poszczególnych regionach. Klaster Chemiczny Zielona Chemia jest liderem w Polsce, jeśli chodzi o pozyskiwanie tego typu środków z NCBiR i współpracy na arenie międzynarodowej łączącej naukę i przemysł (obecnie realizowanych jest 6 projektów inicjatywy CORNET). Klaster stawia na ścisłą współpracę zrzeszonych w jego strukturach firm z jednostkami naukowymi. Prowadzi także działania na rzecz wzrostu konkurencyjności sektora chemicznego przez promowanie współpracy podmiotów regionalnych, wyrażanie wspólnych interesów regionów chemicznych wobec instytucji rządowych, wymianę wiedzy i doświadczeń pomiędzy partnerami oraz tworzenie wspólnych projektów w dziedzinie badań i rozwoju. Jedynym gwarantem sukcesu przedsiębiorstw jest równoległa współpraca na polu naukowym oraz biznesowym. Jacek Drożdżal Prezes Zarządu Zachodniopomorski Klaster Chemiczny Zielona Chemia ZielonaChemia.eu Skuteczna restrukturyzacja i modernizacja spółki, wdrożenie światowej klasy programów optymalizacyjnych, włączenie do Grupy Azoty i pozyskanie własnej kopalni surowców w Afryce to bilans 52 miesięcy zarządzania Prezesa Krzysztofa Jałosińskiego Policami. Ponadto, dzięki rozpoczęciu realizacji największej inwestycji spółki w historii polskiej chemii, która jest wzorowym przykładem procesu reindustrializacji przemysłu w Europie, spółka w ciągu niespełna 4,5 roku zwiększyła prawie trzykrotnie swoją wartość. W efekcie tych działań Krzysztof Jałosiński, jeden z najskuteczniejszych polskich menedżerów, został powołany na trzecią kadencję Prezesa Zarządu. Decyzja Rady Nadzorczej jest konsekwencją znaczących dokonań Zarządu w ubiegłej kadencji, w której to Grupa Azoty POLICE odnotowała najlepszy okres w swojej dotychczasowej działalności. Spółka zwiększyła bezpieczeństwo produkcji poprzez dywersyfikację dostaw surowców nabywając w 2013 roku za 28,85 mln dolarów 55% akcji African Investment Group. Dzięki tej inwestycji Grupa Azoty POLICE została pierwszą polską spółką posiadającą własne złoża surowców, jednocześnie jako pierwsza spółka Skarbu Państwa z powodzeniem zrealizowała tego typu inwestycję w Afryce. Uzyskała ona dostęp do złóż fosforytów oraz piasków ilmenitowych w Senegalu, oszczędzając rocznie na ich zakupie ponad 30 mln złotych. W minionej kadencji Zarząd Polic rozpoczął również realizację kilku kluczowych dla przyszłości Zakładów projektów inwestycyjnych. Największym z nich jest warta blisko 1,7 miliarda złotych budowa instalacji do produkcji propylenu metodą PDH wraz z blokiem energetyczny oraz terminalem chemikaliów we własnym porcie w Policach. Skala tego flagowego projektu porównywalna jest z budową kolejnych zakładów w Policach. Stąd też nazwa instalacji Police II, która po uruchomieniu w 2019 roku będzie najnowocześniejszą fabryką tego typu w Europie. Realizacja projektu wpisuje się w proces reindustrializacji przemysłu na Starym Kontynencie. Pozwoli on także na wzrost przychodów Grupy Azoty POLICE o ok. 2 mld złotych. Dodatkowo spółka na rozwój organiczny tzn. budowę i modernizację węzła oczyszczania Grupa Azoty Zakłady Chemiczne Police S.A. spalin, kotłów w Elektrociepłowni, instalacji amoniaku i reaktorów amoniaku, przeznaczyła w ciągu kilku ostatnich lat setki milionów złotych. Wszystkie te wydarzenia pozwoliły Grupie Azoty POLICE na historyczny wzrost wartości spółki, który wyniósł 280 proc., zarabiając w okresie 3 lat prawie 250 mln złotych. Od momentu konsolidacji polskiej chemii bezpieczeństwo działań spółki znacząco wzrosło, a coraz większe nakłady inwestycyjne sprawiają, że Zakłady w Policach stają się coraz bardziej innowacyjne. Rok przed objęciem funkcji Prezesa Zarządu Polic tj. w 2010 r., spółka miała setki milionów długu i była na krawędzi bankructwa. Sukcesy Zarządu Grupy Azoty POLICE zostały docenione przez organizacje biznesowe i branżowe, które uhonorowały spółkę wieloma Zarząd Grupy Azoty POLICE: Prezes Krzysztof Jałosiński, oraz Wiceprezesi Anna Podolak, Wojciech Naruć i Rafał Kuźmiczonek. nagrodami, w tym m.in. Filarem Polskiej Gospodarki, Perłą Biznesu, Złotą Akcją, Lokomotywą Przedsiębiorczości i nagrodą Eko Trendy. Prezes Zarządu Grupy Azoty POLICE i Wiceprezes Zarządu Grupy Azoty Krzysztof Jałosiński został wyróżniony Medalem Honorowym Zasłużony dla Eksportu, tytułem Człowiek Dekady, który zmienił polską Naftę i Chemię. W ubiegłym roku Krzysztof Jałosiński został także powołany do Zarządu Grupy Azoty S.A., w której pełni funkcję Wiceprezesa Zarządu do spraw strategii i rozwoju Grupy Kapitałowej. Wcześniej był prekursorem zmian w ZAK S.A., który jest obecnie częścią Grupy Azoty. Godło Teraz Polska dla Grupy Azoty Grupa Azoty otrzymała Polskie Godło Promocyjne Teraz Polska w XXV edycji konkursu na najlepsze produkty i usługi za RedNOx grupę proekologicznych produktów NOXy, LIKAM, PULNOx do redukcji tlenków azotu. - Nadanie Godła Teraz Polska naszej linii proekologicznych produktów RedNOx jest potwierdzeniem ich innowacyjności i najwyższej jakości. Otrzymane godło to nie tylko ukoronowanie ogromnej pracy włożonej przez pracowników zespołów z Puław, Kędzierzyna i Polic w produkcję, logistykę i sprzedaż tej linii produktów, ale także stworzenie nowych możliwości biznesowych powiedział Hubert Kamola, dyrektor Departamentu Korporacyjnego Handlu Nawozami w Grupie Azoty. Obok Grupy Azoty Puławy, zgłaszającej produkt w konkursie Teraz Polska, linia produktów RedNOx oferowana jest jeszcze przez Grupę Azoty Kędzierzyn i Grupę Azoty POLICE. Spółka z Polic trzykrotnie już wyróżniana była Godłem Teraz Polska. Kapituła konkursowa doceniła nawozy: Polifoska r. i mocznik r., tytuł przyznano również produktowi TYTANPOL w 2012 r. TYTANPOL zwyciężył w kategorii produkty chemii przemysłowej. Godło Teraz Polska to symbol wysokiej jakości produktów i usług. Prestiż godła umacniają: przejrzyste procedury konkursowe, obiektywizm, kompetencja i niezależność ekspertów i członków Kapituły oraz patronat Prezydenta RP. 12 sierpień wrzesień

8 Bank z wiatrem w żagle Beata Radziwanowska, dyrektor Regionu Bankowości Detalicznej PKO Banku Polskiego w Szczecinie, o morskim charakterze, lokalnym zaangażowaniu i nowej siedzibie. Od trzech lat PKO Bank Polski kojarzy się mieszkańcom Szczecina i Pomorza Zachodniego z morzem. Jesteście tam gdzie dzieją się ważne sprawy związane z gospodarką morską. W 2013 roku przejęliśmy obsługę budżetu miasta Szczecin i od tego okresu zaczęła się nasza współpraca z miastem, która polega m.in. na sponsorowaniu różnych wydarzeń, które odbywają się w stolicy Pomorza Zachodniego. Takim wydarzeniem był zlot wielkich żaglowców The Tall Ships Races Byliśmy głównym sponsorem portowym tego zlotu. W 2014 i 2015 współfinansowaliśmy Dni Morza w Szczecinie. Warto dodać, że tegoroczne, czerwcowe Dni Morza powiązane były z innym zlotem żaglowców Baltic Tall Ships Regatta 2015, organizowanym wspólnie przez Szczecin i litewską Kłajpedę. Trzykrotnie też w latach byliśmy partnerem generalnym Międzynarodowego Kongresu Morskiego. A do tego PKO Bank Polski na co dzień prowadzi obsługę bankową sporej grupy firm morskich. PKO Bank Polski obsługuje duże firmy regionu z gospodarki morskiej, takie jak Grupa Polskiej Żeglugi Morskiej, Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście, Polska Żegluga Bałtycka, Euroafrica i Unibaltic, a także wiele kluczowych firm regionu z innych działów gospodarki. Zatrzymajmy się na chwilę przy strukturze banku PKO Banku Polskiego w Szczecinie. W Szczecinie mamy siedzibę regionu szczecińskiego bankowości detalicznej, który obejmuje swym zasięgiem województwo zachodniopomorskie, połowę województwa lubuskiego, na północ od autostrady A2, oraz Piłę i dwa powiaty Wielkopolski. Na to składa się 81 oddziałów, gdzie zatrudnionych jest 1000 osób. Stanowimy w ten sposób jedną z większych firm pod względem zatrudnienia w naszym regionie. Dodam jeszcze, że w 2014 roku doszło do fuzji PKO Banku Polskiego z bankiem Nordea. W ten sposób Barbara Radziwanowska wraz ze Zbigniewem Jagiełłą, prezesem PKO Banku Polskiego na pokładzie Daru Mlodzieży. przejęliśmy w regionie sześć oddziałów bankowych oraz dodatkowych klientów operujących na naszym rynku. W pionie bankowości detalicznej są obsługiwani klienci indywidualni, klienci bankowości osobistej oraz małe i średnie przedsiębiorstwa do 30 mln zł przychodów rocznych. Dla klientów korporacyjnych w Szczecinie mamy Regionalne Centrum Korporacyjne, a dla klientów z aktywami powyżej 1 mln zł - Biuro Bankowości Prywatnej. Niedawno zmieniliście swoją siedzibę. Pod koniec ubiegłego roku zmieniliśmy siedzibę regionu oraz I Oddziału w Szczecinie i przenieśliśmy się do nowego biurowca Brama Portowa przy al. Niepodległości 44. Na parterze mieści się I Oddział w Szczecinie, na I piętrze Oddział PKO Leasing, a na II piętrze Region Bankowości Detalicznej, Regionalne Centrum Korporacyjne i Biuro Bankowości Prywatnej. O ile wiemy, sponsorujecie nie tylko wydarzenia morskie. Nasz bank sponsoruje w każdym dużym mieście biegi maratońskie. W Szczecinie już po raz drugi będziemy sponsorem półmaratonu Gryfa, który odbędzie się 30 sierpnia. Podczas biegów wraz z Fundacją PKO Banku Polskiego prowadzimy akcje charytatywne takie jak: Biegnę dla, w których wspieramy potrzebujących. Każdego roku przekazujemy środki do ratowania życia w kwocie około 1 mln złotych. Jakie odnosicie korzyści wynikające ze sponsoringu? Wychodzimy z założenia, że jeśli podejmujemy się obsługi budżetów miast, to staramy się równolegle zrobić coś pozytywnego dla społeczności lokalnej. Przeznaczamy w takiej sytuacji pewną liczbę środków na wydarzenia i imprezy organizowane w tym mieście. Jest to współpraca korzystna dla obu stron: z jednej strony dla banku, z drugiej zaś dla miasta i jego mieszkańców. Nierzadko można w Szczecinie dostrzec prezesa PKO Banku Polskiego Zbigniewa Jagiełłę. Prezes Jagiełło wykorzystuje każdą okazję do spotkań z klientami banku, a także stara się nawiązywać nowe kontakty z potencjalnymi klientami banku. W ostatnich 3 latach uczestniczył w najważniejszych wydarzeniach sponsorowanych przez nasz bank, były to między innymi: Kongres Morski, Baltic Tall Ships Regatta, Dni Morza, The Tall Ships Races, Gala Północnej Izby Gospodarczej, otwarcie Filharmonii Szczecińskiej. Jak udaje się wam zwiększać swoją pozycję na rynku? Mamy konkurencyjną ofertę z bogatym wachlarzem produktów zarówno dla klientów indywidualnych, jak i przedsiębiorstw. Wychodzimy naprzeciw oczekiwaniom Klientów. Ponadto jesteśmy polskim bankiem, co wzbudza zaufanie. Nie bez znaczenia jest też fakt, że PKO Bank Polski nie odwracał się od przedsiębiorców w trudnych czasach. Nie boimy się skomplikowanych tematów i sytuacji. Dziękujemy za rozmowę. PKO Bank Polski Regionalny Oddział Detaliczny w Szczecinie Szczecin, al. Niepodległości 44 tel Policjanci, strażacy i ratownicy ze wsparciem WFOŚiGW w Szczecinie Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie konsekwentnie wspiera działania na rzecz ochrony środowiska, realizowane przez Policję, Straż Pożarną oraz Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. Dzięki pożyczkom i dotacjom udzielanym przez Fundusz możliwy jest zakup nowoczesnych pojazdów oraz sprzętu do ratowania życia, a także finansowanie kampanii na rzecz bezpieczeństwa na drogach i nad wodą. W trosce o bezpieczeństwo kierowców, rowerzystów i pieszych Komenda Wojewódzka Policji od 2009 roku prowadzi działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa oraz edukacji ekologicznej kierowców i pieszych. W ramach współpracy Fundusz i Policja wspólnie organizują kampanie: Ekologiczny Kierowca (III edycje), Ekologicznie na czterech kółkach (II edycje), Widocznie Ekologicznie (III edycje), Ekologicznie = Bezpiecznie oraz Ekologicznie na dwóch kółkach (II edycje). Dzięki nim finansowane są m.in. zakupy radiowozów i sprzętu, który ma eliminować z dróg niesprawne pojazdy. Środki z WFOŚiGW w Szczecinie są przeznaczane także na działania na rzecz promocji roweru jako ekologicznego środka transportu. Dzięki dotacjom z WFOŚiGW w Szczecinie, KWP kupiła między innymi pierwszy w naszym kraju w pełni elektryczny radiowóz. Ładowanie trwa 8 godzin, a jednorazowo może pokonać około 200-kilometrową trasę. Przy wsparciu Funduszu zostały kupione także dwa radiowozy z silnikiem hybrydowym, które są zasilane benzyną oraz energią elektryczną. Szczeciński Fundusz wspiera także działania Policji na wodzie. Na początku czerwca br., w ramach projektu Policja na straży środowiska naturalnego Kołobrzeskiego Pasa Nadmorskiego do mundurowych z Kołobrzegu trafiła nowoczesna łódź patrolowa, a także radiowóz terenowy, które są wykorzystywane między innymi do patrolowania pasa nadmorskiego powiatu kołobrzeskiego, a także rejonu portu Kołobrzeg i Dźwirzyno oraz dorzecza Parsęty. WFOŚiGW w Szczecinie dofinansował także zakup koni, które patrolują tereny leśne oraz służą przy zabezpieczeniu imprez masowych. Dzięki współpracy WFOŚiGW i Wydziału Prewencji KWP w zachodniopomorskiej Policji służy sześć specjalnie wytresowanych koni, a docelowo ma być ich dziewięć. W trosce o ratowanie życia i bezpieczne powroty z akcji Fundusz wspiera także Państwową, jak i Ochotniczą Straż Pożarną. Od 2012 roku WFOŚiGW w Szczecinie w ramach Programu dofinansowania zapobiegania poważnym awariom, przeciwdziałania nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska i likwidacji ich skutków wspiera OSP w zakupie sprzętu. Z dotacji udzielonych przez Fundusz finansowane są zakupy niezbędnego wyposażenia strażaków, w tym ubrań ochronnych, hełmów i specjalnych butów, a także motopomp, pilarek, agregatów prądotwórczych czy urządzeń alarmowych. Finansowe wsparcie WFOŚiGW w Szczecinie pozwala także zachodniopomorskim strażakom na zakup samochodów ratowniczo -gaśniczych oraz łodzi, wykorzystywanych do realizacji zadań na wodzie. W latach przy wsparciu Funduszu udało się kupić 82 samochody dla jednostek OSP, w tym 67 nowych. Tylko w 2014 roku kupiono 30 samochodów, które służą między innymi w Barwicach, Dobrzanach, Kaliszu Pomorskim, Moryniu czy Polanowie. W 2015 roku kwota, jaką Fundusz przeznaczy na samochody dla OSP wynosi 700 tysięcy złotych. Pieniądze pozwolą dofinansować zakup 2 lekkich oraz 7 średnich wozów bojowych. Łączna wartość pojazdów i sprzętu zakupionego w latach przez jednostki Państwowej i Ochotniczej Straży Pożarnej, dzięki wsparciu WFOŚiGW w Szczecinie, wynosi 58 mln złotych. Doliczając wysokość wsparcia w 2015 roku - będzie to kwota przekraczająca 63 mln złotych. W trosce o czyste wody Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie współpracuje Konie policyjne podczas zabezpieczania imprezy masowej. fot. Beata Andrzejewska WFOŚiGW w Szczecinie także z Wodnym Ochotniczym Pogotowiem Ratunkowym między innymi przy realizacji kampanii Bezpieczne kąpieliska i czyste środowisko wodne województwa zachodniopomorskiego. Przy wsparciu WFOŚiGW w Szczecinie na terenie naszego regionu powstało 16 mobilnych Grup Interwencyjnych, które są odpowiedzialne za prowadzenie monitoringu czystości środowiska. Ich członkowie współpracują ze służbami ochrony środowiska i działają na rzecz ograniczenia skutków powodzi i innych katastrof na wodach. Prawie 50 ratowników wodnych działa na terenie całego województwa między innymi na jeziorze Dąbie i Międzyodrzu w Szczecinie, w dorzeczu Parsęty w okolicach Kołobrzegu oraz na jeziorze Klukom w rejonie Choszczna. Ich działalność polega na dbaniu o bezpieczeństwo nad wodą, a także na monitorowaniu czystości środowiska. Dzięki współpracy między WFOŚiGW w Szczecinie, a Pogotowiem, do WOPR-u trafił także sprzęt, mający poprawić bezpieczeństwo nad wodami. To między innymi pływająca motopompa, cyfrowe przekaźniki łączności na terenie Odry i Międzyodrza, radiotelefony oraz wodoodporne aparaty cyfrowe. W latach WOPR otrzymał z Funduszu wsparcie w wysokości ponad 625 tysięcy złotych. WFOŚiGW w Szczecinie skutecznie działa na rzecz bezpieczeństwa i ochrony środowiska, wspierając między innymi Straż Pożarną, Policję oraz Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. Dzięki pomocy udzielanej przez Fundusz służby kupują sprzęt do ratowania życia, minimalizowania zagrożeń środowiska i likwidacji ich skutków, a także promocji zachowań proekologicznych. Wszystko w trosce o środowisko i bezpieczeństwo na drogach, bezpieczne powroty funkcjonariuszy z akcji oraz o czystość środowiska, w którym żyjemy. Konrad Czarnecki WFOŚiGW w Szczecinie Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie ul. Solskiego Szczecin tel fax Biuro Koszalin ul. Kościuszki Koszalin 14 sierpień wrzesień

9 Prezes GBS Banku uhonorowany Odznakę Honorową za Zasługi dla Rozwoju Gospodarki Rzeczypospolitej Polskiej wręczył Zbigniewowi Wielgoszowi, prezesowi zarządu GBS Banku wicepremier Janusz Piechociński. Okazją do wręczenia odznaki szefowi zachodniopomorskiej instytucji finansowej była konferencja Banki spółdzielcze w otoczeniu społeczno-gospodarczym zorganizowana pod koniec czerwca w siedzibie Ministerstwa Gospodarki przez Krajowy Związek Banków Spółdzielczych. Konferencja odbyła się w ramach centralnych obchodów Święta Spółdzielczości Bankowej, które po raz drugi w swojej dziewiętnastoletniej historii odbywa się zarówno centralnie, jak i lokalnie w bankach spółdzielczych w całej Polsce. Prezes Zbigniew Wielgosz wziął udział w panelu dyskusyjnym, którego uczestnikami byli: prof. dr hab. Jan Szambelańczyk, Grzegorz Flanz, wiceprezes Banku Spółdzielczego w Toruniu, Michał Król, prezes zarządu Mikołowskiego Banku Spółdzielczego. Bankowcy stwierdzili, że w wyzwaniach przed którymi obecnie stoi sektor, należy szukać szans dla środowiska bankowości spółdzielczej. Podkreślili, że w czasie niskich stóp procentowych część z banków spółdzielczych osiągnęła najlepsze wyniki w historii swojej działalności. Ich zdaniem relacje w sektorze nie powinny być postrzegane jako walka, ale współdziałanie. Dyskusję moderowała prof. dr hab. Elżbieta Mączyńska, prezes Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, zaś wystąpienie wprowadzające przedstawił Rafał Bednarek, wiceprezes zarządu Biura Informacji Kredytowej. - Jest w fenomenie banków spółdzielczych coś, co jest szczególnie cenne. Ludzie łączą swoje siły, bo wiedzą, że razem mogą więcej; łączą swoje kapitały po to, aby obsługiwać nie tylko swoje potrzeby. W tym łączeniu najważniejsze jest zaufanie do siebie - mówił podczas konferencji Janusz Piechociński. Bankowcy uhonorowani Odznaką Honorową za Zasługi dla Rozwoju Gospodarki Rzeczypospolitej Polskiej podczas konferencji znajdują się w pierwszej setce osób, którym nadano te odznaczenia. Upoważnia ich to do rekomendowania do odznaczenia wspomnianą Odznaką kolejnych osób zasłużonych dla gospodarki. GBS Bank istnieje 68 lat. Centrala firmy mieści się w Barlinku. Jest największą instytucją finansową regionu zachodniopomorskiego. Łącznie w województwie zachodniopomorskim i lubuskim ma 23 oddziałów i filii. Działa w oparciu o ideę społecznej odpowiedzialności biznesu, aktywnie uczestnicząc w życiu publicznym regionu, wspierając lokalną działalność społeczną i oświatowo-kulturalną. Swoją ofertę kieruje do osób prywatnych, przedsiębiorców, rolników, samorządów lokalnych i instytucji. Zatrudnia 247 osób. Należy do największego w Polsce zrzeszenia banków spółdzielczych - Grupy BPS (363 banki spółdzielcze, sieć prawie 4000 placówek). Od 2011 roku GBS Bank jest notowany na Rynku Obligacji Catalyst Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. W 2014 roku GBS Bank znalazł się w rankingu 100 Największych Instytucji Finansowych. Jego suma bilansowa w 2014 roku wyniosła ponad 791,5 mln zł, a zysk netto ponad 9,5 mln zł. Laureaci Odznak Honorowych za Zasługi dla Rozwoju Gospodarki Rzeczypospolitej Polskiej podczas konferencji Banki spółdzielcze w otoczeniu społeczno-gospodarczym. Pałac w Karsznie czeka na inwestora XIX-wieczny pałac inspirowany architekturą zamków nad Loarą jest świetnym miejscem np. na ekskluzywny hotel - przekonuje burmistrz Nowego Warpna. Dwukondygnacyjny, podpiwniczony budynek z poddaszem nieużytkowym jest w całkiem dobrym stanie. Na 1,8 tys. mkw. powierzchni użytkowej jest część restauracyjna z możliwością przeznaczenia jej na salę weselną, część konferencyjno-szkoleniowa na ponad 120 osób, część wystawowa na ponad 65 mkw. i część hotelowa z pokojami dla 31 gości. W pałacu jest też 120-metrowe pomieszczenie o pubowym chrakterze. Całość uzupełnia część administracyjna, archiwum, pomieszczenia techniczne i sanitarne. Atutem pałacu jest jego lokalizacja - zaledwie 50 m od brzegu Jeziora Nowowarpieńskiego, tuż przed wjazdem do Nowego Warpna. Prawie 120 lat historii Inicjatorem budowy pałacu i całego założenia pałacowo-parkowego był Albrecht von Enckevort, do którego rodziny pałac należał od 1766 roku. Pałac zbudowano w stylu neorenesansu francuskiego, a jego twórcy inspirowali się ponoć architekturą zamków nad Loarą. Rodzina von Enckevort przebywała w Karsznie do 1945 r. Po II wojnie światowej majątek został upaństwowiony, a pałac z otoczeniem był do roku 1975 użytkowany przez Wojska Ochrony Pogranicza, a następnie przez Straż Graniczną. Później użytkownikiem pałacu była Książnica Pomorska, a jego części - Europejskie Stowarzyszenie Twórców Nest Art. Obecnie pałac nie jest użytkowany, a pałac i park należą do Gminy Nowe Warpno. Turystyczna perła regionu Starania Gminy Nowe Warpno o znalezienie inwestora skłonnego przywrócić życie i dawny blask pałacowi w Karsznie wpisuje się w trwające od kilku lat działania, które zmieniają gminę w turystyczną perłę regionu. Liczba ostatnich gminnych inwestycji służących rozwojowi turystyki robi wrażenie - oczy cieszy odnowiony ratusz i rynek, nowa przystań żeglarska, promenada, wieża widokowa, nowe lokale gastronomiczne, kemping i obiekty sportowe. Całość uzupełnia nowa droga, którą do miasta nad zalewem i jeziorem dojechać można wygodnie ze Szczecina. Turystów z regionu, Polski i zagranicy przyciągają atrakcyjne imprezy, w tym lipcowe, 51. Etapowe Regaty Turystyczne i 13. Święto Leszcza, które odbędzie się w sierpniu. Szczegółowych informacji na temat pałacu w Karsznie można zasięgnąć u Władysława Kiragi, burmistrza Nowego Warpna. Burmistrz oferuje też pomoc w uzyskaniu niezbędnych decyzji i zezwoleń. Urząd Gminy Nowe Warpno pl. Zwycięstwa Nowe Warpno tel , fax urzad@nowewarpno.pl, GBS Bank Centrala ul. Strzelecka Barlinek tel bank@gbsbank.pl GBS Bank Oddział I w Szczecinie ul. Bohaterów Warszawy 31 tel./fax szczecin@gbsbank.pl GBS Bank Oddział II w Szczecinie ul. Partyzantów 3/3 tel./fax szczecin2@gbsbank.pl GBS Bank Oddział w Stargardzie Szcz. ul. Czarnieckiego 2 f tel./fax stargard@gbsbank.pl 16 sierpień wrzesień

10 Z widokiem na Złote Lunety Szczecin bramą na Bałtyk dla Czech Ze Złotymi Lunetami opuścili Dar Młodzieży Zbigniew Miklewicz, Jarosław Kotarski, Dariusz Więcaszek oraz Janusz Raducha. Za nami druga edycja konkursu Obserwatora Morskiego. Na pokładzie trzymasztowego żaglowca, który 14 czerwca cumował u stóp Wałów Chorego w Szczecinie, rozdane zostały Złote Lunety, nagrody magazynu Obserwator Morski. Osobowością Roku został ogłoszony Zbigniew Miklewicz, prezes Zarządu Morskich Portów Szczecin i Świnoujście. Szczecin gościł żaglowce Finał Baltic Tall Ships Regatta 2015, który gościł w Szczecinie w dniach czerwca, organizatorzy uznali za sukces. Impreza będąca nie tylko świętem żeglarzy, ale jednym z największych w mieście wydarzeń plenerowych, cieszyła się dużym zainteresowaniem. Bałtyckie Regaty to profesjonalny wyścig, w którym rywalizują ze sobą żaglowce i jachty w czterech klasach. Organizatorem regat jest międzynarodowa organizacja Sail Tarining Interentional (STI). Podobnie, jak w przypadku The Tall Ships Races, ideą regat jest sail training, czyli edukacja i wychowanie młodych ludzi na - Powiem przekornie, że tę nagrodę można interpretować w dwojaki sposób. W sposób bardzo pozytywny: strategiczne myślenie, dalekowzroczność, dostrzeganie nieznanych horyzontów. Ale można też powiedzieć: no tak, okularnik, niedowidzi, nic nie rozumie, dajmy mu lunetę, żeby w końcu coś dostrzegł żartował Miklewicz. I dodał: - Jest to nagroda dla całego portu. Czekają nas kolejne inwestycje. Myślę, że będziemy chlubą Szczecina. Firmą Roku został przewoźnik promowy, spółka Unity Line, należąca do grupy Polskiej Żeglugi Morskiej. Złotą Lunetę odebrał prezes Jarosław Kotarski. Trzecia statuetka trafiła w ręce Dariusza Więcaszka, prezesa Północnej Izby Gospodarczej, organizatora Kongresu Morskiego. pokładach wielkich jednostek. Dodatkowo regaty są okazją do promocji żeglarstwa w portach, które są gospodarzami zlotów. Start tegorocznego wyścigu miał miejsce w litewskiej Kłajpedzie. Trasa liczyła ponad 500 km. Rywalizowało ze sobą 19 jednostek. Zwycięzcą regat został rosyjski jacht Akela. Szczecińska załoga Daru Szczecina ukończyła regaty na drugim miejscu w Klasie C. Na wielkie święto żaglowców w Szczecinie przypłynęło blisko 50 jednostek i 950 członków załóg. Wydarzenie przyciągnęło 400 tys. osób. Przez cztery dni w Szczecinie można było poczuć żeglarski klimat. Zwiedzanie jednostek, tradycyjna parada załóg ulicami Szczecina, efektowna parada żaglowców wokół Wyspy Grodzkiej. Finał regat to także wiele wydarzeń towarzyszących po obu brzegach Odry: Jarmark pod Zdobywcy Złotych Lunet (od prawej): Zbigniew Miklewicz, Dariusz Więcaszek, Jarosław Kotarski i Jerzy Raducha. fot. Zapol Przez czwartą lunetę spojrzał Jerzy Raducha, organizator zlotów żaglowców w Szczecinie. Otrzymał ją w kategorii kultura i sztuka. Laureatom gratulował Mirosław Sobczyk, wydawca Obserwatora Morskiego. W czasie gali odbyła się też prezentacja drugiej edycji Monografii Zachodniopomorskich Menedżerów. Złote Lunety są przyznawane co dwa lata. Trafiają do osób ze środowiska morskiego. masz Przez cztery dni w Szczecinie można było poczuć żeglarski klimat. fot. A. KOWALSKA Żaglami z dziesiątkami stoisk gastronomicznych i handlowych, wesołe miasteczka, występy zespołów (w tym m.in. grup Varius Manx i łotewskiej BrainStorm), a ponadto strefa z atrakcjami dla dzieci i strefa sportu. AK Prezentacja oferty polskich portów dedykowanej rynkowi czeskiemu, nawiązanie kontaktów handlowych oraz wymiana doświadczeń pomiędzy polskimi i czeskimi przedsiębiorcami to główne cele tegorocznych obchodów Dni Morza w Pradze, które odbywały się w ostatnim dniu czerwca br. Dni Morza w Pradze to międzynarodowe spotkanie promujące działalność trzech największych portów morskich: Gdańska, Gdyni i zespołu Szczecin-Świnoujście portów o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej. W spotkaniu, zorganizowanym przy wsparciu Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Pradze, wzięło udział kilkudziesięciu przedstawicieli logistyki i firm spedycyjnych z Czech. Z partnerami czeskimi najbliższe kontakty mają przede wszystkim porty w Szczecinie i Świnoujściu. Szczecin-Świnoujście to największy tranzytowy partner - najpierw dla Czechosłowacji - a później dla Czech i Słowacji. To tutaj przewija się najwięcej towarów, które trafiają do obu naszych sąsiadów. Przez wiele lat czeska flota swą bazę miała właśnie w szczecińskim porcie, Czeska firma DEZA od wielu lat eksploatuje w porcie w Świnoujściu swój terminal. fot. ZMPSiŚ co ma odbicie w nazwie jednego z nabrzeży nb. Czeskiego (pierwszy statek w powojennej historii portu, z ładunkiem 1409 ton czechosłowackich wyrobów hutniczych, załadowano w Szczecinie już w maju 1947 roku). Przewozy tranzytowe z i do Czech przez Szczecin i Świnoujście od wielu lat stanowią istotną pozycję w obrotach tych portów rocznie ponad milion ton ładunków. W 2014 było to 1,3 mln ton, głównie ładunki drobnicowe, węgiel, ruda i towary z grupy tzw. inne masowe. Od wielu lat z portami współpracują huty czeskie i słowackie. Czeskim przedsiębiorcom kompleks portowy Szczecin-Świnoujście oferuje swój uniwersalny charakter, a także dobre połączenia drogowe, kolejowe i wodne. Porty znajdują się na najkrótszej trasie przebiegającej ze Skandynawii do środkowej i południowej Europy. Terminal promowy w Świnoujściu, lider połączeń na południowym Bałtyku, tworzy wirtualny most łączący Europę Środkową ze Skandynawią. Dla czeskich klientów atrakcyjna może być także polityka zachęcania inwestorów do lokowania biznesu w obu portach. Znajdują się tu atrakcyjne tereny rozwojowe. O tym że warto zainwestować, przekonała się już czeska firma DEZA, która od wielu lat eksploatuje w porcie w Świnoujściu swój terminal do przeładunku paku płynnego. TR Powstaje Polska Grupa Promowa Ministerstwo Skarbu Państwa odstąpiło od prywatyzacji Polskiej Żeglugi Bałtyckiej. W zamian zapadła decyzja o powstaniu Polskiej Grupy Promowej. Będą ją tworzyć PŻB i Unity Line spółka należąca do Polskiej Żeglugi Morskiej. List intencyjny w tej sprawie podpisano 10 czerwca w Szczecinie. Przedstawiciele zainteresowanych stron spotkali się na pokładzie promu Mazovia, który pod koniec ub. roku kupiła PŻB. To pierwszy krok w konsolidacji polskiej branży promowej zaznaczył uczestniczący w spotkaniu Rafał Baniak, ówczesny wiceminister skarbu. Grupa, która połączy PŻB i Uni- ty Line, będzie niekwestionowanym liderem na rynku przewozów promowych na Bałtyku. Do budowy PGP potrzebny jest inwestor, który dostarczy finansowanie i kapitał podkreślił. Mogą to zaoferować Polskie Inwestycje Rozwojowe, dzięki czemu grupa dostanie szansę na rozwój i pozostanie w polskich rękach. List podpisali: dyrektor naczelny PŻM Paweł Szynkaruk, prezes PŻB Jarosław Siergiej i prezes PIR Jerzy Góra. Na początku Grupa ma dysponować 10 promami. Najważniejszym elementem jej strategii będzie odnowienie floty: przez zakup lub budowę nowych jednostek. Przerwania prywatyzacji PŻB domagała się załoga kołobrzeskiego armatora. Czekała na to także PŻM, obawiając się ekspansji zagranicznego inwestora. Utworzenie grupy popierali zachodniopomorscy samorządowcy i politycy ze wszystkich opcji. Właścicielem PŻB jest Skarb Państwa, a PŻM to przedsiębiorstwo państwowe, również w nadzorze ministra skarbu. ek List intencyjny podpisali: prezes PŻB Jarosław Siergiej, prezes PIR Jerzy Góra i dyrektor naczelny PŻM Paweł Szynkaruk. fot. M. ABKOWICZ 18 sierpień wrzesień

11 Laury dla burmistrza i gminy Andrzej Wyganowski znalazł się w gronie najlepszych włodarzy ostatniego 25-lecia, a gmina Stepnica, którą kieruje, na szóstym miejscu w kategorii gmin miejskowiejskich w ogólnopolskim rankingu Dziennika Gazety Prawnej. Ideą rankingu Perły Samorządu 2015 było wybranie samorządów i włodarzy 25-lecia w czterech kategoriach. Andrzej Wyganowski, burmistrz miasta i gminy Stepnica, zajął wysoką szóstą lokatę w grupie najlepszych włodarzy gmin miejsko-wiejskich. To samo miejsce zajęła Dom z Areny Najbliższe Targi Nieruchomości i Wyposażenia Wnętrz odbędą się 3 i 4 października w hali Azoty Arena w Szczecinie. Nowe hale w parku przy Kniewskiej Prezes zarządu North-West Logistic Park przecina wstęgę i zapowiada kolejne inwestycje. Kolejny weekend z nieruchomościami (w g ) organizuje na początku października firma Expo Arena, prowadzona przez Marka Zajdla (wcześniej robiła to firma M-Expo). Po raz drugi Targi Nieruchomości i Wyposaże- NWLP to pierwszy w Szczecinie park logistyczny klasy A, usytuowany w Dąbiu, przy wyjeździe z miasta na autostradę A6. Na 14-hektarowej działce powstały cztery hale o łącznej powierzchni 64 tys. mkw. przeznaczone pod logistykę, magazynowanie i produkcję. W oddanej ponad rok temu do użytku hali A (6 850 mkw.) oraz hali B ( mkw.) działalność prowadzą: Rohlig Suus Logistic, My Trendy Phone, InCom Polska, Żabka Polska oraz KK Wind Solutions. W ramach drugiego etapu została oddana do użytkowania najemcom hala D o powierzchni 14 tys. mkw. oraz największa hala C o powierzchni 28 tys. mkw. W nowych halach działalność pro- Park logistyczny W Dąbiu powiększył się o kolejne dwie hale. fot. M.ABKOWICZ Rozwój Stepnicy był możliwy dzięki wykorzystaniu krajowych i unijnych środków pomocowych. fot. ARCHIWUM gmina Stepnica, która została wyróżniona za dynamiczny rozwój. A rozwój ten był możliwy m.in. dzięki wykorzystaniu krajowych i unijnych środków pomocowych (gmina zrealizowała 74 projekty, uzyskując około 32 mln zł dotacji). Wybudowana została nowa oczyszczalnia ścieków i 60 km sieci kanalizacyjnej. Dziś wszystkie miejscowości gminy są skanalizowane i zwodociągowane. Wybudowano kilkadziesiąt kilometrów gminnych dróg i 115 komunalnych mieszkań. Powstały dwie hale sportowe, dwie świetlice wiejskie, pięć boisk ze sztuczną nawierzchnią, kompleks sportowy ORLIK, dwa pełnowymiarowe stadiony trawiaste, 19 placów zabaw, siłownie zewnętrzne i skatepark. Skomunalizowany zostały port rybacki i port przeładunkowy, które następnie zostały wyremontowane. Aktualnie budowany jest elewator zbożowy. Gmina Stepnica przyciąga też turystów. Ma cztery przystanie żeglarskie. Plaża w Stepnicy od kilku lat otrzymuje Błękitną Flagę. W gminie rozwija się biznes. W ostatnim 25-leciu powstała m.in. fabryka mebli wraz z tartakiem należąca do koncernu IKEA, zatrudniająca około 600 osób, co przyczyniło się do obniżenia bezrobocia. Dziś bezrobocie w gminie wynosi około 7 proc. BAR nia Wnętrz organizowane są w hali widowiskowo-sportowej Azoty Arena (parking i wstęp na imprezę są bezpłatne). Będzie to już 26. edycja imprezy, która za każdym razem przyciąga tłumy inwestorów i osób, które zamierzają kupić dom lub mieszkanie dla swojej rodziny. Ostatnie 25. Targi Nieruchomości i Wyposażenia Wnętrz odwiedziła rekordowa liczba zwiedzających - około 8 tysięcy osób. Na targach jak zwykle nie zabraknie ofert deweloperów, biur nieruchomości i banków. Będą eksperci finansowi, doradcy z firm ubezpieczeniowych, specjaliści budowlani, a także osoby z branży wykończeniowej i architekci wnętrz. MBA Kolejna odsłona Targów Nieruchomości i Wyposażenia Wnętrz odbędzie się w październiku w szczecińskiej hali Azoty Arena. fot. M. ABKOWICZ dukcyjną rozpoczęły firmy IQ Metal Polska, KK Wind Solutions oraz Cubic. Wśród najemców znajdują się już także PartyDeco oraz HTM. Docelowo na terenie wszystkich hal zatrudnienie znajdzie ponad 1,5 tys. osób. Generalnym wykonawcą inwestycji jest firma Trasko-Inwest Sp. z o. o. - W związku z dużym zainteresowaniem powierzchniami najmu planujemy dalszy rozwój kompleksu logistycznego. Inwestycja zostanie powiększona o halę E o powierzchni najmu 5,4 tys. mkw., której budowa rozpocznie się wczesną jesienią, a oddanie do użytkowania nastąpi wiosną 2016 roku. W planach mamy budowę kolejnych hal F i G, w sąsiedztwie hali A. Łącznie 7 hal zajmie powierzchnię 77 tys. metrów kwadratowych na 18 hektarach gruntu - zapowiada Andrzej Rosiński, prezes zarządu North- -West Logistic Park w Szczecinie, która wchodzi w skład grupy Waimea. mab Szwedzki design i bezpieczeństwo XC90 drugiej generacji jest już w sprzedaży. Długo wyczekiwany SUV marki Volvo wjechał do salonu Auto Bruno przy ul. Pomorskiej w Szczecinie. Ten model ma wielu zagorzałych fanów. Renomowana marka, atrakcyjny wygląd i innowacyjne rozwiązania sprawiły, że jego pierwsza edycja była w sprzedaży przez ponad dekadę. Zaprezentowane pod koniec czerwca nowe XC90 po raz kolejny stanowi przełom w swoim segmencie. Twórcy SUV-a made by Sweden postawili na nowoczesne technologie i ekologię. Z sukcesem. Nowy XC90 został bardzo dobrze odebrany przez ekspertów i publicystów motoryzacyjnych na całym świecie podkreśla Filip Wodziński, dyrektor działu sprzedaży Auto Bruno. Wyróżniony design Nowe XC90 zdecydowanie wyróżnia się na drodze wyglądem. Szwedzki projekt docenili też specjaliści. Międzynarodowe jury konkursu Red Dot Design Award w Essen nagrodziło XC90 najwyższym tytułem Best of the Best w kategorii wzornictwa. Elegancki kształt XC90 współgra z jego wnętrzem wykończonym przy użyciu skóry, drewna i aluminium. Dużo przestrzeni i wygodne sterowanie większością podzespołów auta za pomocą intuicyjnego ekranu dotykowego sprawiają, że z nowego Volvo nie chce się wysiadać. Dodatkowo komfort jazdy poprawia zawieszenie pneumatyczne sterowane elektronicznie. Moc, oszczędność i ekologia Dla swojego flagowego SUV-a Volvo skonstruowało zupełnie nowe dwulitrowe silniki czterocylindrowe Drive-E. Mogłoby się wydawać, że to mała pojemność, jak na pięciometrowe auto, jednak najsłabsze XC90 ma 190 KM mocy, a najmocniejsze, hybrydowe z układem odzyskiwania energii - aż 400 KM, a do setki rozpędza się w 5,9 s. W połączeniu z nowo zaprojektowaną ośmiobiegową automatyczną skrzynią biegów Geartronic XC90 oszczędza paliwo i emituje niewielką ilość spalin. Niezależne testy potwierdzają, że zużycie paliwa w cyklu miejskim na poziomie 9 l/100 km w nowym turbodieslu jest absolutnie możliwe. W trasie, na przeciętnej drodze krajowej, bez problemu udaje się osiągnąć ok. 6 l na 100 km mówi Andrzej Strzelczyk, dyrektor serwisu Auto Bruno. Co więcej, Volvo wyznacza nowe standardy w dziedzinie napędów hybrydowych z układem odzyskiwania energii. Połączenie najmocniejszego silnika benzynowego Volvo Drive-E z silnikiem elektrycznym pozwala przejechać do 40 km na samym silniku elektrycznym, nie emitując przy tym do atmosfery ani grama dwutlenku węgla. Bezpieczeństwo przede wszystkim Marka Volvo słynie z bezpieczeństwa, więc i w nowym XC90 nie mogło zabraknąć udoskonaleń redukujących ryzyko wypadków do minimum. Ta idea przyświeca zresztą Wizji 2020 marki Volvo. Zakłada ona, że w 2020 roku nikt z podróżujących nowym volvo nie zginie, a nawet nie odniesie w wypadku poważnych obrażeń. XC90 wyposażone jest w nową wersję systemu City Safety, która ma funkcję automatycznego hamowania na skrzyżowaniach w niebezpiecznych sytuacjach. Kierowcę i pasażerów znajdujących się w samochodzie chroni konstrukcja ze stali borowej materiału o bardzo wysokiej wytrzymałości i niskiej masie. - Ale XC90 dba też o pozostałych uczestników ruchu drogowego - przód auta jest tak zaptrojektowany, że w razie wypadku SUV uderza w mniejsze samochody na wysokości ich strefy kontrolowanego zgniotu zwraca uwagę Piotr Huegel, specjalista ds. sprzedaży samochodów nowych Auto Bruno. Szczecińska premiera Szczeciński dealer Volvo, firma Auto Bruno, zaprezentowała nowy model 24 czerwca podczas imprezy, którą uświetnił występ Marcina Wyrostka, mistrza akordeonu, zwycięzcy pierwszej edycji programu Mam Talent. Goście salonu przy ul. Pomorskiej 115B mieli okazję poznać nowy model i umówić się na jazdę próbną. Auto Bruno ul. Pomorska 115B Szczecin tel sierpień wrzesień

12 Greckie prezenty Dr hab. Aneta Zelek, profesor ZPSB, rektor Zachodniopomorskiej Szkoły Biznesu Erozja wiarygodności Prof. zw. dr hab. Stanisław Flejterski, wykładowca Uniwersytetu Szczecińskiego. Specjalizuje się w problematyce finansów i bankowości. Członek Komitetu Nauk o Finansach PAN ( ). Mam dzisiaj dla Państwa cytat z Virgiliusza: Timeo Danaos et dona ferentes - w moim własnym tłumaczeniu - Nie ufaj Grekom, choć niosą Ci prezenty. Nie ufajmy im, nie ufajmy też Brukseli! Jedni i drudzy nie mają dla nas żadnych prezentów. Grecy są kompletnie spłukani i domagają się kolejnych prezentów od podatników UE w postaci umorzenia długów. Nie jest tajemnicą, że dług publiczny Grecji przekracza już 185 proc. PKB, co czyni ją po prostu bankrutem. Ale uwaga! W Brukseli termin bankructwo jest traktowany jak tabu, podobnie jak słowo Grexit (wyjście Grecji z unii monetarnej). Unijni decydenci wolą reanimować bankruta, byle by tylko nie dopuścić do opuszczenia strefy euro. I tak Europejski Bank Centralny wraz z Międzynarodowym Funduszem Walutowym utrzymują Grecję na sztucznej kroplówce i przedłużają bolesną agonię finansów tego kraju. Kolejne misje ratunkowe dla Grecji to tylko pozorne ratowanie Greków. Tak naprawdę te akcje mają na celu ratowanie banków niemieckich i francuskich umoczonych w greckie obligacje, które w razie bankructwa kraju stałyby się bezwartościowe. Przedstawiciele UE pozują na nieprzejednanych negocjatorów i narzucają Grecji kolejne rygory finansowe. Z kolei Alexis Tsipras (socjalistyczny szef greckiego rządu) jawnie lekceważy zalecenia wierzycieli i bojkotuje programy zaciskania pasa. Na początku czerwca tego roku wierzyciele Grecji zaproponowali Atenom rozszerzenie programu pomocowego do końca marca 2016 roku w zamian za cięcia emerytur oraz podwyżki podatków. Grecki premier obcesowo odrzucił tę propozycję uznając, że jest nie do przyjęcia. Pod koniec czerwca z kolei, kiedy Komisja Europejska postawiła na swoim, Tsipras zapowiedział referendum w sprawie zgody Greków na cięcia. Sami Grecy spanikowali i ustawili się w kolejkach do bankomatów po kasę. I tak oto Grecja znalazła się w potrzasku. Wierzyciele żądają dyscypliny finansowej, a Grecy pod rządami socjalistycznej Syrizy marzą o powrocie do dostatniego życia. Czego można się spodziewać w najbliższej przyszłości? Czy będziemy świadkami wyjścia pierwszego kraju z unii walutowej? Wydaje się, że ten scenariusz jest dzisiaj bardziej prawdopodobny niż przed kilku laty, gdyż Europa jest dziś znacznie lepiej zabezpieczona na wypadek bankructwa Grecji, zarówno w sensie finansowym, jak i technicznym. Może się więc okazać, że w kolejnych negocjacjach grecko-unijnych, stanowisko Unii może być twarde i niezmienne. Wtedy Grexit stanie się faktem. Przyjmuję zakłady, a na początek obstawiam, że mamy 50 proc. szans na Grexit w perspektywie najbliższych 2 lat i 50 proc. zagrożenia przedłużającym się zamętem w negocjacjach Grecja Unia. W tym drugim scenariuszu, prędzej czy później dojdzie do stanu, w którym obie strony stracą kontrolę nad sytuacją, a kryzys Grecji zmusi Ateny do opuszczenia unii walutowej. No cóż, bankructwo Grecji będzie dobre dla niej samej, a rozpad strefy euro będzie dobry dla Europy. A więc jednak, są jakieś prezenty! Tym bardziej, nie ufajmy ani Grecji, ani Unii! Aneta Zelek Nauki ekonomiczne - ekonomia, finanse, zarządzanie - są najważniejsze, najciekawsze, najtrudniejsze Opinię tę - zapewne nieco przerysowaną - próbuję lansować od wielu lat, znają ją moi studenci, a także PT Czytelnicy tych felietonów. Solidnych argumentów za jej trafnością może dostarczyć lektura wydanej niedawno po polsku, liczącej 777 stron, Logiki ekonomii autorstwa Marka Skousena. Nowojorski autor już na pierwszej stronie przypomina sławną opinię szwedzkiego przyrodnika Karola Linneusza: - Nie ma na świecie nauki bardziej wzniosłej, bardziej potrzebnej i bardziej użytecznej niż ekonomia. W 28 rozdziałach, oprócz prezentacji treści z zakresu mikro- i makroekonomii, zawarte są podsumowania, ważne terminy, sylwetki wpływowych ekonomistów, problemy do rozważenia, zalecana literatura. W ostatnim rozdziale Skousen wymienia 7 podstawowych zasad - potężnych narzędzi solidnej (i zarazem imperialnej ) ekonomii: odpowiedzialność, oszczędzanie i analiza kosztów i korzyści, oszczędności i inwestycje, bodźce, kon- kurencja i wybór, przedsiębiorczość i innowacje, opiekuńczość. Polska 2015 Opisać, zrozumieć, objaśnić, zmierzyć, porównać, ocenić, przewidzieć, zaproponować - gigantyczne wyzwanie dla analityków i komentatorów. Winy dawnych i obecnych polityków są bezsporne. Osobiście mam ograniczone, a może i ostatnio wręcz zerowe zaufanie do tzw. klasy politycznej, zresztą zarówno koalicji, jak i opozycji. Jednych i drugich nie stać na ogół na profesjonalizm i bezstronny, nietendencyjny (czyli bezpartyjny!) ogląd polskich spraw. Erozja wiarygodności jest widowiskowa, a liczba afer i skandali oszałamiająca. Do tego dochodzi wszechobecne zawłaszczanie państwa, arogancja, obłuda i cynizm. Nie dziwię się więc młodszym ( prekariat ) i nieco starszym - Polakom, rozczarowanym, oburzonym, wkurzonym czy zbuntowanym. Znaczna część antysystemowych Polaków, również młodych, bezkrytycznie wierzy w obietnice i cudowne rozwiązania, tak łatwo formułowane zwłaszcza w trakcie kampanii wyborczych. Naiwność, brak doświadczenia, krótka pamięć, brak znajomości podstaw ekonomii i finansów? Czyżby ciemny lud był rzeczywiście gotów wszystko kupić? Nie chodzi przecież o to, aby zmieniać, chodzi o to, aby zmieniać na lepsze. Czy dokonają tego młodzi Polacy? Czy starczy wiedzy (również ekonomicznej!!!), rozumu, kompetencji, mądrości, wyobraźni, odpowiedzialności? Każdy ma swoich ulubionych muzyków Ja raczej lubię tych, którzy kiedyś śpiewali: - Każde pokolenie ma własny czas, każde pokolenie chce zmienić świat, każde pokolenie odejdzie w cień. Życie toczy się dalej Potrzebny jest dystans i umiar w ocenach. PS Ekonomia ekonomią, ale pamiętajmy o (zawsze za krótkich!) wakacjach To dobry czas na czytanie Może nie o ekonomii, lecz np. o Einsteinie Książka Einstein w cytatach to ponad 500 stron uczty intelektualnej obcowania z geniuszem słynnego uczonego, jego mądrością i subtelnym poczuciem humoru. Polecam! Stanisław Flejterski Pomorze Zachodnie. Grzechy główne To już ostatni felieton z cyklu. Ostatecznie mamy mieć wakacje. I jest pytanie dla Was: jak mentalność komusza ma się w Zachodniopomorskiem? Według mnie, ma się dobrze i przejawia się w odpowiedziach na następujące pytania: - Kto jest największym psem ogrodnika, co to sam nie uprawia i drugiemu nie daje? Tak jest, to największy feudał ziemski naszych czasów - Agencja Nieruchomości Rolnych, podobno ma kontakty z tajemniczymi słupami, a chłopy się denerwują. - Kto jest strażnikiem tego, aby utrzymywać PŻM jako kuriozum - przedsiębiorstwo państwowe, relikt socjalizmu bez prawa do prywatyzacji? Dr hab. Wojciech Olejniczak, profesor ZPSB, informatyk, rektor senior Zachodniopomorskiej Szkoły Biznesu - Kto jest hamulcowym, poprzemienianych w slumsy kamienic i willi komunalnych, a jak ktoś już kupi kawałek ulicy Śląskiej, to mu rzuca się kłody pod nogi? - Kto jest promotorem spółek komunalnych, które są mało efektywne, drogie i grając znaczonymi kartami, hamują wolną konkurencję? - Dlaczego Uzdrowisko Świnoujście wciąż jest uzdrowiskiem należącym do samorządu? Mam wyliczać dalej? To wszystko są przejawy głębokiej choroby, która obniża konkurencyjność regionu, hamuje wzrost i ciągnie nas w dół, aż osiągniemy dno, a inne regiony zgarną śmietankę. Wojciech Olejniczak Podatkowe eldorado Leciałem ostatnio samolotem do Berlina i miałem okazję siedzieć obok sympatycznego pana, który okazał się być prezesem znanej firmy Storck AG producenta słodyczy i właściciela takich marek jak Merci, Mamba, czy Werther s Original. Rozmowa dotyczyła różnych tematów, ale wkrótce płynnie przeszliśmy na biznes. Prezes pozytywnie wyrażał się o polskiej gospodarce, podkreślał przewidywalność i relatywnie stabilną walutę, co korzystnie kontrastuje z sytuacją np. w Rosji czy na Ukrainie. Jednym z dyskutowanych wątków były podatki. W Polsce prawie wszyscy uważają, że podatki są za wysokie i pomstują na rządzących za ten stan rzeczy. Politycy wszystkich opcji obiecują obniżenie podatków, gdy tylko wyborcy pozwolą im rządzić. Co ciekawe, obiecują też zwiększenie wydatków z kasy państwa, która niestety nie jest z gumy. Żeby komuś zwiększyć przy niższych podatkach, to komuś innemu trzeba zabrać. Prezes Thomas Albrecht skonstatował, że podatki w Niemczech są wysokie oszacował, że około 50% jego zarobków zabiera niemiecki fiskus. Zwróćmy uwagę, że są to zwykle zarobki znacznie wyższe niż w Polsce, a więc wpływy podatkowe są również odpowiednio wysokie. Moje współczucie z powodu tak bolesnego obciążenia dochodu zbył uśmiechem, stwierdzając, że nie jest tak źle, bo jednak państwo daje w zamian konkretne korzyści. Pieniądze te w różnej formie wracają do podatników. Bo jest to bogate państwo odpowiedzialne za dobro wspólnoty. Czy nasze podatki są więc wysokie czy niskie? Porównując je z niemieckimi, skandynawskimi czy francuskimi, są bardzo niskie. Z dostępnego porównania wszystkich krajów świata ze względu na łączne obciążenia podatkowe w relacji do produktu krajowego brutto Polska prezentuje się jak podatkowe Eldorado. W 2014 łączne opodatkowanie w naszym kraju stanowiło zaledwie 16,8% PKB, podczas gdy w Niemczech 44,0%, we Francji 51,9%, we Włoszech 46,5%. Rekordzistami są kraje skandynawskie, gdzie wartość ta przekracza znacznie 50%. Obciążenia podatkowe dotyczą wszystkich danin na rzecz państwa, obejmują więc podatki dochodowe, VAT, składki Prof. dr hab Dariusz Zarzecki, kierownik Katedry Inwestycji i Wyceny Przedsiębiorstw, szef Programu MBA US, prezes zarządu spółki doradczej Zarzecki, Lasota i Wspólnicy Sp. z o.o. emerytalne, ubezpieczenia zdrowotne, akcyzę, cła itd. Które kraje mają zbliżony do nas poziom obciążeń podatkowych w relacji do PKB? Są to np. takie państwa jak Czad, Pakistan, Etiopia, Filipiny czy Kostaryka. A rekordzistami o najniższych obciążeniach są Syria (2,7%), Południowy Sudan (3,7%) i Nigeria (3,8%) kraje w stanie wojny i niepokojów etnicznych. A jak to jest w innych krajach Europy Środkowej, które razem z Polską dołączyły do UE? Tam przywoływany wskaźnik jest wyższy więcej niż 2 razy. Najwyższy w Czechach (41,0%) i Słowenii (40,1%). Różnica pomiędzy łącznym opodatkowaniem PKB w Polsce i w innych krajach europejskich jest zaskakująco wysoka, co powinno skłonić nas do poważnej dyskusji. Wszystko wskazuje na to, że model biedne państwo i bogaci obywatele, choć brzmi atrakcyjnie, to jednak nie sprawdza się. Gdyby ten model działał, to stara, mądra Europa z pewnością dawno by go wprowadziła w życie. Dariusz Zarzecki 22 sierpień wrzesień

13 Uzdrowisko Połczyn: jeszcze więcej zdrowia Odprężające zabiegi, piękne widoki to sposób na relaks Sanatorium dla wielu osób to rodzaj szpitala, w których chorzy wracają do zdrowia. Tymczasem dzisiejszym sanatoriom bliżej do domów wczasowych albo SPA. Najlepszym tego przykładem jest Uzdrowisko Połczyn. Uzdrowisko zapewnia gościom najnowocześniejszą bazę zabiegową, profesjonalną kadrę medyczną i rehabilitacyjną oraz pokoje o wysokim standardzie. W swojej ofercie sanatoria posiadają duży wybór zabiegów leczniczych z wykorzystaniem naturalnych surowców leczniczych: połczyńskiej borowiny i solanki. To idealne miejsce dla amatorów wypoczynku z dala od miejskiego zgiełku. Przez cały rok są tu doskonałe warunki do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej, a jesienią okoliczny las staje się rajem dla grzy- Ponad 50 zabiegów leczniczych. biarzy. Około 10-minutowy spacer najbardziej urokliwymi zakątkami parku zdrojowego dzieli sanatoria od połczyńskiej starówki. Położenie to tylko jeden z atutów. We wszystkich naszych obiektach na gości czekają wygodne pokoje jedno-, dwu- i trzyosobowe oraz apartament. W każdym pokoju jest łazienka z prysznicem i WC, TV-SAT, telefon. Apartament posiada dwa oddzielne pomieszczenia - salon i sypialnię - łazienkę z wanną oraz lodówkę. Sanatoria posiada nie tylko stołówkę, ale i kawiarenkę. Prócz tego goście mogą korzystać z wypożyczalni rowerów i kijków do nordic walking. Do wyboru gości jest kilka opcji pobytu. W każdym pakiecie gość ma zapewnione całodzienne wyżywienie, śniadania i kolacje w formie bufetu, obiady serwowane do stolika. W zależności od wybranego pakietu zapewniamy 3 lub 4 zabiegi lecznicze dziennie. W obiektach znajduje się baza zabiegowa, która świadczy niemal pełny zakres usług uzdrowiska, jedynie zabiegi w basenie wymagają konieczności przemieszczenia się do Sanatorium Gryf. Na szczególną uwagę zasługują zabiegi borowinowe. Lecznicze działanie borowiny polega na oddziaływaniu cieplnym i mechanicznym oraz chemicznym na schorzenia zwyrodnieniowe, zapalenia okołostawowe, nerwobóle oraz w przewlekłym gośćcu stawowym i zapaleniach mięśni. Nawet dni w Uzdrowisku Połczyn może zdziałać cuda! Spróbujcie! Jaromir Palusiński (54 lata) został powołany na stanowisko dyrektora Zachodniopomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach. Ukończył wyższe studia na Wydziale Zootechnicznym Akademii Rolniczej w Szczecinie, gdzie w 1991 roku uzyskał też tytuł doktora nauk rolniczych. Z ZODR związany od 1992 roku. Był kierownikiem działu technologii produkcji zwierzęcej w barzkowickim ośrodku oraz działu technologii produkcji roślinnej. W latach zastępca kierownika działu doradztwa w agrobiznesie. W 2009 roku Palusiński objął fotel zastępcy dyrektora ZODR w Barzkowicach. Na tym stanowisku przepracował 5 lat. W grudnia ub. roku zarząd województwa zachodniopomorskiego powierzył mu pełnienie obowiązków dyrektora ośrodka w związku z rezygnacją ze stanowiska dotychczasowej dyrektor Agaty Łuckiej. Od 15 marca br. jest dyrektorem ZODR. W czerwcu br. Krzysztof Nowak (55 lat) został powołany na stanowisko prezesa Funduszu Wspierania Rozwoju Gospodarczego Miasta Szczecina. Jest absolwentem Wydziału Mechanicznego Wyższej Szkoły Morskiej w Szczecinie oraz studiów MBA na Uniwersyte- cie Szczecińskim. Pracę zawodową rozpoczął jako oficer mechanik na statkach. Od 2000 do 2006 r. był dyrektorem Centrum Handlowego Finka. W latach pełnił funkcję zastępcy prezydenta Szczecina. Od 2010 roku był wiceprezesem, a następnie prezesem Towarzystwa Budownictwa Społecznego Prawobrzeże. W miejsce Krzysztofa Nowaka, na stanowisko prezesa Towarzystwa Budownictwa Społecznego Prawobrzeże powołany został Paweł Sikorski (54 lata). Jest absolwentem Politechniki Szczecińskiej i Zachodniopomorskiej Szkoły Biznesu (studia podyplomowe zarządzanie biznesem). Karierę za- wodową rozpoczynał w Szczecińskiej Stoczni Remontowej Gryfia jako monter. Od roku 1996 do 1998 pełnił funkcję prezesa zarządu Szczecińskiej Stoczni Remontowej Gryfia S.A. W latach członek Zarządu Miasta Szczecin, zaś w latach dyrektor Wydziału Inwestycji Miejskich w Urzędzie Miasta Szczecin. Ostatnio był koordynatorem projektu budowy dwóch farm fotowoltanicznych ZPW Miedwie w Zakładzie Wodociągów i Kanalizacji. Aleksander Buwelski (40 lat) absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego powołany został w czerwcu br. na stanowisko dyrektora Wydziału Obsługi Inwestorów i Biznesu Urzędu Miasta w Szczecinie. Studia podyplomowe kończył w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (bankowość i finanse), Szkole Głównej Handlowej w Warszawie (rachunkowość), Akademii Ekonomicznej w Poznaniu (MBA). W latach zatrudniony był w Urzędzie Kontroli Skarbowej w Szczecinie. W latach pracował jako dyrektor zespołu organizacyjnego w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Warszawie. W latach prezes zarządu spółki EMKA w Koszalinie, a następnie, do grudnia 2009 r., Commercial Manager w spółce Multi Development Poland, gdzie był m.in. odpowiedzialny za przygotowanie otwarcia i zarządzanie centrum handlowym FORUM KOSZALIN. W latach zastępca prezydenta Szczecina, odpowiedzialny m.in.: za inwestycje, relacje inwestorskie, rozwój gospodarczy, współpracę z biznesem. W ostatnich latach pracował jako projekt manager w J.W Construction Holding oraz na stanowisku prezesa zarządu B2B Partner. żaw Nowoczesna baza zabiegowa. Noclegi w pokojach 1-, 2- i 3-osobowych o wysokim standardzie. Atrakcyjny pobyt z wyżywieniem i pakietem zabiegów leczniczych. Z myślą o Twoim zdrowiu! Pobyt 8-dniowy w cenie już od 1015,00 zł Sprawdź naszą ofertę! Rezerwacje i informacje: tel oraz sierpień wrzesień

14 Gryfia dla Ewy Winnickiej Ewa Winnicka, autorka książki Angole, to najlepsza pisarka ubiegłego roku. Tak uznało jury Gryfii, Ogólnopolskiej Nagrody Literackiej dla Autorki przyznawanej przez Kurier Szczeciński, jedynego lauru literackiego w naszym kraju sprofilowanego w ten sposób. Oprócz statuetki Winnicka otrzymała czek na 50 tysięcy złotych. Gościem specjalnym gali był Jerzy Buzek. fot. MICHAŁ ABKOWICZ Uroczysta gala odbyła się 20 czerwca w Starej Rzeźni na Łasztowni. Joanna Laprus-Mikulska, przewodnicząca jury, o postaciach polskich emigrantów opisywanych w Angolach powiedziała tak: - Każdy z tych portretów można czytać odrębnie. Każdy ma swój kolor, zapach, rytm, swój początek, swój koniec. Złożone jednak w całość nabierają dopełnienia. I z niejedności stają się jednością. Winnicka stwierdziła, że jej wygrana jest wynikiem szczęśliwiej dla niej loterii. Autorka Angoli jest reporterką, która zaczynała swoją karierę w dziale reportażu Gazety Wyborczej, a od 1999 roku pracuje w Polityce. Zajmuje się sprawami społecznymi. To dwukrotna laureatka nagrody Grand Press - w 2005 i 2008 roku. Do Gryfii którą Kurier Szczeciński przyznał już po raz czwarty nominowane były także Kalina Błażejowska za Uparte serce. Biografię Poświatowskiej, Sylwia Chutnik za W krainie czarów oraz Magdalena Grzebałkowska za Beksińskich. Portret podwójny. W skład jury wchodzili: Joanna Laprus-Mikulska, prof. Robert Cieślak, Artur Daniel Liskowacki oraz Konrad Wojtyła. W tym roku do konkursu zgłoszono ponad 90 książek, najwięcej w historii Gryfii. Dotychczasowe laureatki nagrody to Magdalena Tulli za Włoskie szpilki, Zyta Oryszyn za Ocalenie Atlantydy oraz Małgorzata Rejmer za Bukareszt. Kurz i krew. Od dwóch lat Gryfii towarzyszy Miasteczko Literackie na placu Lotników, kiermasz książki Od prawej: Ewa Winnicka, Sylwia Chutnik i Kalina Błażejowska na spotkaniu z czytelnikami. fot. Dariusz Gorajski/Kurier Szczeciński wzbogacony koncertami, spotkaniami z ważnymi postaciami świata sztuki oraz imprezami dla dzieci. W programie znalazły się m.in. występ chóru uniwersytetu z ekwadorskiego Guayaquil, koncert zespołu Trio Kępisty, olimpiada gier podwórkowych, wystawa zdjęć Czesława Czaplińskiego, spotkania z Tomaszem Sekielskim, Ewą Ornacką i Janem Nowickim. Mimo deszczowej pogody frekwencja na placu Lotników była niezła, szczecinianie chętnie kupowali książki w promocyjnych cenach, ale także ustawili się w długiej kolejce po kawałek okolicznościowego tortu. as Kurier Szczeciński serdecznie dziękuje Partnerom i Sponsorom IV edycji Nagrody Literackiej dla Autorki GRYFIA Zachodniopomorscy przedsiębiorcy odcięli kupony od pomysłu Laury Hołowacz, prezes CSL Spedition, i doskonale bawili się na szczecińskiej Łasztowni. W połowie czerwca na poprzemysłowej części wyspy sąsiadującej z portowymi dźwigami i mariną, odbyła się dziesiąta, jubileuszowa gala Północnej Izby Gospodarczej. To pierwsza tak duża impreza, która została zorganizowana dla ludzi biznesu na szczecińskiej Łasztowni, obok Starej Rzeźni. W miejscu, w którym kilka lat temu zakochała się Laura Hołowacz, i dzięki której determinacji budynek Starej Rzeźni został wyremontowany, a dziś przyciąga szczecinian na liczne spotkania, najczęściej związane z kulturą. Dziesięć lat temu przedsiębiorcy zrzeszeni w Północnej Izbie Gospodarczej (PIG) bawili się na tarasie Wałów Chrobrego, w tym roku spotkali się na wyspie vis-a-vis słynnego tarasu widokowego. Gościem gali był europoseł Jerzy Buzek. Były premier Polski i były przewodniczący Parlamentu Europejskiego chętnie podejmował rozmowy przechadzając się w towarzystwie Dariusza Więcaszka, prezesa PiG, Olgierda Geblewicza, mar- Biznes na Łasztowni szałka Pomorza Zachodniego, i Piotra Krzystka, prezydenta Szczecina, między stolikami rozstawionymi na placu przed Starą Rzeźnią. Jerzy Buzek rozmawiał m.in. z Barbarą Bartkowiak, prezesem Polskiej Fundacji Przedsiębiorczości. Na galę przybyli także Sławomir Piński, dyrektor zarządzający Binowo Golf Park, Krzysztof Nowak, prezes Szczecińskiego Funduszu Pożyczkowego, oraz Renata Gryczka, wiceprezes zarządu firmy Calesco, skarbnik Północnej Izby Gospodarczej O dobrą zabawę dbali aktorzy z Teatru Polskiego w Szczecinie. fot. MICHAŁ ABKOWICZ z mężem Maciejem Gryczką, prezesem Intergas. Świat gospodarki morskiej reprezentował m.in. Paweł Szynkaruk, dyrektor naczelny Polskiej Żeglugi Morskiej, oraz Zbigniew Miklewicz, prezes Zarządu Morskich Portów w Szczecinie i Świnoujściu, świat nauki profesorowie Maria i Roman Kaszyńscy z ZUT, oraz prof. Piotr Niedzielski z Uniwersytetu Szczecińskiego. Na gali widzieliśmy Beatę Styś i Grzegorza Krzywickiego, na co dzień zarządzających firmą BWG Ebit. Wśród gości gali nie zabrakło ludzi związanych z samorządami. Dostrzegliśmy m.in. Stanisława Lipińskiego, skarbnika Szczecina i Aleksandra Buwelskiego, dyrektora Wydziału Obsługi Inwestorów i Biznesu Urzędu Miasta w Szczecinie, Andrzeja Wyganowskiego, burmistrza Stepnicy i Mariolę Kwiryng, sekretarza gminy Stepnicy, a także Roberta Krupowicza, burmistrza Goleniowa i Janusza Żmurkiewicza, prezydenta Świnoujścia. Między stolikami brylował powszechnie lubiany aktor Michał Janicki. Na scenie towarzyszyły mu koleżanki i koledzy z Teatru Polskiego w Szczecinie, którzy zabawiali publiczność do późnej nocy. Masza Impreza została zorganizowana na placu przed Starą Rzeźnią. fot. MICHAŁ ABKOWICZ 26 sierpień wrzesień

15 Zagrali przy stoliku i na trawie Włodzimierz Abkowicz, redaktor naczelny Świata Biznesu i Jerzy Dutczak, trener golfa w Amber Baltic Golf Club w Kołczewie zostali złotymi medalistami III Mistrzostw Polski Golfowo - Brydżowych, które odbyły się w pierwszym tygodniu czerwca na obiektach Binowo Park Golf Club. I o ile na polu golfowym pięć par okazało się lepszych od nich, to już przy brydżowym stoliku nie było mocnych na duet z Zachodniopomorskiego. W klasyfikacji łącznej Abkowicz z Dutczakiem wyprzedzili Adama Guza z Wojciechem Koperskim oraz parę Andrzej Olszewski - Ryszard Tosiek. Rywalizację rozpoczęto tradycyjnie na polu golfowym. Grupa zaawansowana miała do pokonania 18 dołków, grupa amatorów - tylko dziewięć. Wśród tych pierwszych na półmetku dwuboju prowadzili Guz z Koperskim, którzy byli najlepsi w zmaganiach na 18 dołkach, zaś wśród mniej zaawansowanych na 9 dołkach - Witold Bielecki ze Sławomirem Niajko. Jednak zmagania brydżowe przewartościowały wszystko. Praktycznie od samego początku stawce przewodzili Abkowicz z Dutczakiem i choć grali z coraz bardziej wymagającymi rywalami, stopniowo powiększali przewagę. Ostatecznie zwyciężyli z ponad 5-procentową przewagą nad drugimi w stawce - profesorem Uniwersytetu Szczecińskiego Jackiem Batogiem oraz Markiem Migaczem. W brydżu sportowym to przepaść. Co ciekawe, wysokie miejsce przy zielonym stoliku pozwoliło tej parze nadrobić stratę i w punktacji łącznej wygrać w klasyfikacji turniejowej B. Podczas dekoracji najlepszych wręczono także nagrody indywidualne w konkursach golfowych. W Longest Drive Hole zwyciężyli Adam Guz i Mariusz Wawrzyński, z kolei w Closest to the Pin Hole - Milena Wawrzyńska i Maciej Flont. - W przyszłym roku chcemy się spotkać w podobnym gronie - zapowiada Sławomir Piński, dyrektor Binowo Park Golf Club. - Zastanawiamy się tylko nad zmianą formuły, dzięki czemu moglibyśmy zwiększyć liczbę uczestników mistrzowskich zawodów. Mimo wszystko jednak, w tego typu imprezach na pierwszy plan wysuwa się dobra zabawa i integracja różnych środowisk. A atmosfera Włodzimierz Abkowicz i Jerzy Dutczak zostali złotymi medalistami III Mistrzostw Polski Golfowo - Brydżowych, które odbyły się w pierwszym tygodniu czerwca na obiektach Binowo Park Golf Club fot. P. STĘŻAŁA tegorocznych zmagań była pierwszorzędna, co podkreślali niemal wszyscy uczestnicy golfowo-brydżowej rywalizacji. A co nie mniej istotne - dopisała pogoda. Do zobaczenia za rok! ps W Banku Pekao SA już myślą o wrześniu Wtedy bowiem odbędzie się 23. edycja Pekao Szczecin Open. Impreza o statusie challengera ATP jest jedynym turniejem tenisowym tej rangi w Polsce. Turniej należy do najważniejszych wydarzeń biznesowych, towarzyskich i kulturalnych w mieście. Nic więc dziwnego, że Bank Pekao SA już teraz szykuje się do niego organizacyjnie i marketingowo. - Już trwają przygotowania do wprowadzenia specjalnej oferty produktowej. Co roku we wrześniu proponujemy wszystkim klientom Banku Pekao SA specjalne, niższe oprocentowanie dla pożyczek gotówkowych, kredytów hipotecznych i Eurokont. Będziemy też starali się aktywnie docierać do naszych klientów, tak aby mogli w praktyce zapoznać się z nowymi technologiami i innowacyjnymi rozwiązaniami jak bankowość mobilna oraz PeoPay - zapowiada Katarzyna Koroch, dyrektor zarządzający Regionu Zachodniego Banku Pekao. Na tym jednak nie koniec. W tym roku miłośnicy tenisa i turnieju będą mogli płacić kartą z wizerunkiem Pekao Szczecin Open Turniej jest nie tylko wydarzeniem sportowym, ale również okazją do spotkań towarzyskich i biznesowych. fot. SG - Specjalna, limitowana edycja kart pozwoli na to, aby turniej na długo pozostał w pamięci jego uczestników, odwiedzających go osób oraz mieszkańców Szczecina. Jedną z zalet tej karty jest dostęp do Galerii Rabatów i bezpieczeństwo dokonywanych transakcji dzięki wbudowanemu mikroprocesorowi - mówi Katarzyna Koroch. Dyrektor Regionu przekonuje, że turniej po prostu trzeba odwiedzić: - Czeka na Państwa moc sportowych emocji! W tych dniach można poczuć w Szczecinie niepowtarzalną atmosferę. Na kortach grają wielkie sławy i wschodzące talenty tenisa, korty odwiedzają kibice, amatorzy tej dyscypliny oraz gwiazdy sceny i ekranu. Turniej jest również okazją do spotkań zarówno towarzyskich, jak i biznesowych. Pekao Szczecin Open to najstarszy turniej tenisowy w Polsce, a Bank Pekao SA wspiera imprezę od momentu jej narodzin, czyli od 1993 r. Tak długa współpraca należy do rzadkości w skali światowej. Co roku korty tenisowe w Szczecinie odwiedza aż 25 tys. osób, a w telewizji imprezę ogląda 40 proc. widzów programów sportowych. Ubiegłoroczny turniej miał rangę 150 tysięcy dolarów, co oznacza 125 tysięcy dolarów w puli nagród oraz hospitality, czyli bezpłatne zakwaterowanie i wyżywienie dla graczy. Wygrał go Dustin Brown z Niemiec. SG Słoneczny finał w Binowie W ostatni weekend czerwca na polach golfowych Binowo Park odbył się dwudniowy turniej AMC Art Medical Center BMW Bońkowscy Golf Ladies Trophy Na 18-dołkowym, mistrzowskim polu golfowym rywalizowano w kategorii głównej kobiet oraz w turnieju towarzyszącym mężczyzn. W sobotni wieczór w restauracji Bohema, po rozegraniu pierwszej rundy, uczestnicy i goście turnieju spotkali się na Players Party. Wręczono nagrody w konkursach dodatkowych sponsorowanych przez AMC Art Medical Center i BMW Bońkowscy. W konkursie Longest Drive Kobiet na najdłuższe uderzenie wygrała Maja Turostowska. Z kolei w konkursie Closest to the Pin, czyli na uderzenie najbliżej dołka triumfowała Dorota Mida. W konkursie Longest Drive mężczyzn najdalej uderzył Mariusz Leszko, natomiast najbliżej dołka zagrał Michał Tutko. Drugi dzień przywitał uczestników pochmurną pogodą. Na ten dzień oprócz turnieju głównego zaplanowano szereg innych rywalizacji na polu 9-dołkowym: turniej indywidualny dla juniorów i dorosłych oraz turniej drużynowy parami dla początkujących w systemie texas scramble. Dla dzieci przygotowano ciekawy program zabaw i konkursów. Łącznie w imprezie wzięło udział ponad 150 osób. Zwycięzcami w poszczególnych kategoriach w obydwu turniejach zostali: Dorota Mida, Małgorzata Jacyna Witt, Aleksandra Smaga, Michał Tutko, Robert Kiedrowski, Natalia Czaban i Daria Sosnowska, Antoni Cwynar i Zdzisław Niedzielski, Monika Wacławczyk, Krzysztof Grzegorczyk. Ceremonia wręczenia nagród odbywała się już przy pięknej słonecznej pogodzie, zwiastując turniejowi AMC Art Medical Center BMW Bońkowscy Golf Ladies Trophy AMC Art Medical Center BMW Bońkowscy Golf Ladies Trophy świetlaną przyszłość. pin Zwycięzcy turniejów na 9-dołkowym polu wraz z przedstawicielami sponsorów: Arturem Śliwińskim (piąty od lewej) i Szymonem Kreftem (siódmy od lewej), z współwłaścicielami kliniki AMC oraz Agnieszką Klimczak firmy BMW Bońkowscy (w środku) fot. ARCHIWUM 28 sierpień wrzesień

16 Twarze biznesu Agnieszka Nowicka-Szyszka, prezes zarządu agencji reklamowej Promocjone.com Spółdzielnia Socjalna fot. ARCHIWUM Mój znak zodiaku Moje uniwersytety Moja ulubiona postać Co cenię u mężczyzny Co cenię u kobiety Moja największa wada Czego najbardziej nie lubię Ulubione zajęcie po pracy Czym zachwyciłam się ostatnio O czym marzę Waga Uniwersytet Szczeciński, Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Francuski Instytut Gospodarki w Warszawie Madame, tytułowa bohaterka z powieści Antoniego Libery. Piękna, niedostępna, zagadkowa... Inteligencję, życiową zaradność i uczynność Samodzielność i niezależność w połączeniu z delikatnością i tajemniczością Często zamykam się w sobie Agresji Jazda rowerem latem, snowboard zimą, książka z Barceloną w tle i... zimne piwo, niezależnie od pogody:) Czerwonymi makami, które zakwitły bujnie pod moim oknem O szczęściu moich synów. By dane im było łączyć pasję z pracą i realizować własne pragnienia Wojciech Wierzchucki, dyrektor marketu Saturn Planet w Szczecinie Mój znak zodiaku Bliźnięta Moje uniwersytety Akademia Muzyczna im. Fryderyka Chopina w Warszawie, MBA na SGH w Warszawie Moja ulubiona postać Królik Bugs Co cenię u mężczyzny Honor, charakter, odwagę, poczucie humoru Co cenię u kobiety To COŚ Moja największa wada Wada wymowy Czego najbardziej nie lubię Chamstwa i prostactwa Ulubione zajęcie po pracy Granie na saksofonie, chodzenie po górach lub jazda na nartach (kiedy jest to możliwe) Czym zachwyciłem się ostatnio Prezentami od synów na dzieste urodziny O czym marzę O wakacjach z milczącym telefonem fot. ARCHIWUM Wysłuchali: mab, wab sierpień - wrzesień 2015

17 32 sierpień wrzesień 2015