EGZAMIN MATURALNY Z J ZYKA POLSKIEGO POZIOM PODSTAWOWY

Transkrypt

1 KOD UZUPE NIA ZDAJ CY PESEL Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpocz cia egzaminu. miejsce na naklejk MPO 2015 dysleksja EGZAMIN MATURALNY Z J ZYKA POLSKIEGO POZIOM PODSTAWOWY DATA: 4 maja 2015 r. GODZINA ROZPOCZ CIA: 9:00 CZAS PRACY: 170 minut LICZBA PUNKTÓW DO UZYSKANIA: 70 Instrukcja dla zdaj cego 1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 16 stron. Ewentualny brak zg o przewodnicz cemu zespo u nadzoruj cego egzamin. 2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy ka dym zadaniu. 3. Pisz czytelnie. U ywaj d ugopisu albo pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 4. Nie u ywaj korektora, a b dne zapisy wyra nie przekre l. 5. Pami taj, e zapisy w brudnopisie nie b d oceniane. 6. Mo esz korzysta ze s ownika poprawnej polszczyzny i s ownika ortograficznego. 7. Na tej stronie oraz na karcie odpowiedzi wpisz swój numer PESEL i przyklej naklejk z kodem. 8. Nie wpisuj adnych znaków w cz ci przeznaczonej dla egzaminatora. MPO-P1_1P-152 Uk ad graficzny CKE 2015 MPO 2015

2 Przeczytaj uwa nie teksty, a nast pnie wykonaj zadania umieszczone pod nimi. Odpowiadaj tylko na podstawie tekstów i tylko w asnymi s owami chyba e w zadaniu polecono inaczej. Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile jeste proszona/y. Zadanie 1. Jerzy Bralczyk Co si nosi w mówieniu? Mody zawsze by y i b d g ównie dlatego, e ich istot jest zmienno. Co dzi nosi si w mówieniu i pisaniu publicznym? Mo na wskaza modne s owa ( dok adnie, kreatywny ), nowe modne zwi zki frazeologiczne ( przyjazny dla otoczenia, agresywna promocja ), modne formy (cho by z przedrostkami super-, mega-, post- ). Dominuj cymi tendencjami dzisiejszego j zyka publicznego wydaj si jednak: funkcjonalizacja wypowiedzi i nastawienie na jej atrakcyjno. Wypowied publiczna ma by funkcjonalna. Na licznych szkoleniach, w poradnikach i podr cznikach uczy si mówienia nie tyle dobrego, ile skutecznego: prezentacji, obiegu informacji. S ysza em ju nawet o treningu spontanicznych zachowa j zykowych. Wiara w mo liwo opanowania wzorców skutecznej komunikacji jest podtrzymywana przez teoretyków i praktyków. Zmienia si równie nastawienie do tekstów publicznych mo na mówi o powszechnej zgodzie na poddawanie si perswazji, a nawet manipulacji. Wiemy, e politykowi nie chodzi o uzasadnienie swoich racji, lecz o uzyskanie aprobaty. Zgadzamy si na reklamy, których intencja perswazyjna jest oczywista. Jeste my wiadomi, e media nastawione s przede wszystkim na ogl dalno, s uchalno i czytelnictwo. Formy komunikacji okre lane jako promocja, autoprezentacja, kreowanie wizerunku uznajemy nie tylko za uzasadnione, ale nawet spo ecznie potrzebne. Mówi do nas publicznie coraz cz ciej uznani profesjonali ci, specjali ci od skutecznego mówienia: dziennikarze, rzecznicy urz dów i partii. Profesjonalny staje si nie tylko literat, duchowny i filozof, lecz tak e poeta, kap an i my liciel. Ale pierwszy warunek skuteczno ci to umiej tne nawi zanie kontaktu, zwrócenie uwagi. Atrakcyjno j zykowego komunikatu jest najwa niejsza nie tylko w mediach, reklamie i polityce, ale tak e w edukacji i religii. Samo s owo atrakcyjny zwi ksza zakres znaczeniowy, zmierzaj c do obj cia nim wszystkiego, co pozytywne, jak kiedy dobry czy s uszny. Atrakcyjno cz sto polega na dostosowaniu do j zyka odbiorcy, tak e do jego oczekiwa. W ustnych wypowiedziach ceni si tempo, nat enie g osu, akcent bo zwracaj uwag. Egzaltacja i przesada wypieraj spokojne i rzetelne mówienie. Ludzie publiczni nie tylko fascynuj si i bulwersuj zamiast ciekawi i niepokoi, nie tylko maj pasje zamiast zainteresowa si gaj te po okre lenia do sfery ob du, odlotu, szale stwa. Dla przyci gni cia odbiorcy narusza si te tabu j zykowe, a do agresywnej wulgaryzacji nie przepraszam za brak przyk adów. O ile nastawienie na funkcjonalno wi e si z podej ciem serio do j zyka, z przekonaniem o jego sile i skuteczno ci o tyle nastawienie na atrakcyjno czy si z przyzwoleniem na niemal dowolne manipulowanie i bawienie si j zykiem. Obie te tendencje zawsze by y obecne w mowie. Sk onny jestem jednak s dzi, e teraz s po pierwsze silniejsze, po drugie coraz powszechniej zauwa ane, po trzecie za i najwa niejsze zaczynaj by spo ecznie sankcjonowane 1. Godzimy si na to, by mówili 1 Sankcjonowane tu: akceptowane. Strona 2 z 16

3 do nas i przekonywali nas profesjonali ci, ma o, oczekujemy tego. Wiemy, e jeste my uwodzeni przez atrakcyjne teksty, wi cej, chcemy tego. Na podstawie: Jerzy Bralczyk, Co si nosi w mówieniu?, Polityka nr 20/2004 r. Zadanie 1.1. (0 1) Przekszta tytu tekstu tak, aby wyrazi jego sens bez u ycia metafory. Zadanie 1.2. (0 2) Na podstawie tekstu oraz swojej wiedzy o j zyku okre l podobie stwo i ró nic mi dzy perswazj i manipulacj j zykow. podobie stwo ró nica Zadanie 1.3. (0 1) Czy Jerzy Bralczyk w tym tek cie przestrzega tabu j zykowego, o którym pisze w swoim artykule? Odpowied uzasadnij. Zadanie 1.4. (0 2) Na podstawie ca ego tekstu przedstaw zauwa one przez autora tendencje dominuj ce w publicznych wypowiedziach oraz podaj po dwa przyk ady je potwierdzaj ce. Tendencja 1. Przyk ady: Tendencja 2. Przyk ady: Strona 3 z 16

4 Zadanie 1.5. (0 2) Przedstaw wnioski zawarte w dwóch ostatnich akapitach wywodu dotycz ce a) ró nicy mi dzy omawianymi tendencjami. b) najwa niejszego skutku tych tendencji. Zadanie 1.6. (0 1) Wykorzystuj c informacje z tekstu, przekszta poni sze zdanie tak, aby unikn stosowania wyrazów modnych. Ten kreatywny re yser zatrudni same supergwiazdy, wi c czekamy na nowy megahit. Zadanie 1.7. (0 3) Napisz streszczenie tekstu licz ce s ów. Strona 4 z 16

5 Zadanie 2. Wojciech Nowicki Ksi ki na ca e ycie Stoliki, szafki, pod oga przy ó ku. Na nich ksi ki, do których si wraca. Tak jest w znanych mi domach. Po wiele z tych lektur przy ó kowych ludzie si gaj przez ca e ycie. Wszystkim nam potrzeba sta ych odniesie. Z tym czytaniem znanych ksi ek jest jak ze s uchaniem muzyki, niekoniecznie dobrej tych utworów, które pozostaj wie e, cho dawno ju s znane na pami. Chce si s ucha bez ko ca, nie my l c o tym, dlaczego. W którym momencie zamiera ch po kni cia wszystkich ksi ek wiata. Zawsze podziwia em moich przyjació, którzy wiele czytaj. Sam niemal rok sp dzi em w czytelni British Museum, w bie cej lekturze odkrywaj c tytu nast pnej. Sens czytania tak wielu tytu ów polega na tym, by znale ksi ki, które mia bym ochot czyta wci na nowo. Tak Verlyn Klinkenborg 2 opisuje swój ksi kowy a cuszek szcz cia. Czytelnika musi w ko cu ogarn strach przed kosmosem, niesko czon przestrzeni bo kiedy pomy le, e w ka dej porz dnej bibliotece ukryto miliony tomów, to wiadomo z góry, e nie wystarczy ycia, eby chocia t jedn bibliotek pozna w ca o ci. Wtedy pozostaje droga mnicha wej cie w przestrzenie ograniczone i przez to otwarte na wiat wewn trzny. W ten sposób rozpoczyna si praca literackiego dzia kowicza, porzucaj cego wielkie area y i uprawiaj cego swój sp achetek 3. Ten fenomen domowej pó ki nale y do kultury masowej bo có innego kryje si w popularnym pytaniu o ksi ki ulubione? W a nie tych par na cie tomów ratunkowych. Bo kiedy wydaje si, e niebo spadnie na g ow, trzeba szuka schronienia. Trzeba lektury, która zas oni widok, trzeba miarowego ko ysania znanej frazy. Czy wi c wracanie do tych samych ksi ek ma w ogóle jakie wady? Przynajmniej jedna zdaje si oczywista im wi cej ksi ek czytamy wielokrotnie, tym mniej poznajemy nowych. Nie znosz czytania nowych ksi ek. Czyta em w kó ko 20 czy 30 tomów i tylko te ksi ki mam ochot czyta nadal. Kiedy ksi ka jest zupe nie nowa, zasiadam do niej, jakbym si zabiera do dziwnego dania, obraca i dzioba tu i ówdzie, nie za bardzo wiedz c, co o niej s dzi. Apetyt winna wspomaga potrzeba zaufania i pewno ci, pisa William Hazlitt 4. Stoliki, szafki, pod oga przy ó ku. Ludzie w kó ko czytaj. Ka dy w czym innym szuka oparcia. Ofiarujemy sobie spokój w twardej albo broszurowej ok adce, w kawa ku plastiku z ekranem. Chyba o to w a nie chodzi: o budowanie wyspy w asnej, jednoosobowej, o pewno nast pnego zdania, o poczucie, e jest kto bliski, kto nie zawiedzie. Po to ludzie cz si z ksi kami na ca e ycie. Na podstawie: Wojciech Nowicki, Chwa a pó kownikom, Ksi ki nr 4/2012. Zadanie 2.1. (0 1) Podaj jedn wad czytania nowych ksi ek i jedn wad czytania tych samych ksi ek, zgodnie z tekstem Wojciecha Nowickiego. Wada czytania nowych ksi ek:... Wada czytania tych samych ksi ek:... 2 Verlyn Klinkenborg (ur. 1952) ameryka ski pisarz. 3 Sp achetek ma y skrawek ziemi. 4 William Hazlitt ( ) angielski pisarz, eseista i krytyk literacki. Strona 5 z 16

6 Zadanie 2.2. (0 2) Z podanych pyta wybierz te, na które odpowiedzi daj wskazane akapity tekstu, i wpisz do tabeli oznaczenia literowe tych pyta. Ka demu akapitowi przyporz dkuj jedno pytanie. a) Jakie wady ma czytanie nowych ksi ek? b) Po jakiego typu ksi ki si gamy najcz ciej? c) Czym dla cz owieka mo e by domowa biblioteczka? d) Co tracimy, gdy wracamy wci do tych samych ksi ek? e) Co wspólnego ze sob maj czytanie ksi ek i s uchanie muzyki? f) Z jakiej przyczyny ludzie porzucaj pragnienie czytania coraz to nowych ksi ek? Akapit Pytanie Zadanie 2.3. (0 1) Wyja nij, jak funkcj pe ni cytaty przytoczone w tek cie. Zadanie 2.4. (0 2) Wyja nij znaczenie metafor u ytych przez autora tekstu. a cuszek szcz cia:... Kosmos:... Strona 6 z 16

7 Zadanie 2.5. (0 2) a) Napisz, z jakiego dzie a pochodzi podany fragment i kto jest jego autorem. Chcia em pomin, ptak ma ego lotu, Pomin strefy ulewy i grzmotu I szuka tylko cienia i pogody, Wieki dzieci stwa, domowe zagrody [ ] O, gdybym kiedy do y tej pociechy, eby te ksi gi zb dzi y pod strzechy, eby wie niaczki kr c c ko owrotki, Gdy od piewaj ulubione zwrotki [ ] Gdyby te wzi y na koniec do r ki Te ksi gi proste jako ich piosenki! Tytu : Autor:. b) Czy my l wyra ona w tym fragmencie jest zgodna z oczekiwaniami czytelników opisanymi w tek cie Wojciecha Nowickiego? Odpowied uzasadnij. Strona 7 z 16

8 Zadanie 3. Wybierz jeden temat i napisz wypracowanie. Temat 1. Wolna wola cz owieka czy si y od niego niezale ne co przede wszystkim decyduje o ludzkim losie? Rozwa problem i uzasadnij swoje zdanie, odwo uj c si do podanego fragmentu Lalki, ca ego utworu Boles awa Prusa oraz innego tekstu kultury. Twoja praca powinna liczy co najmniej 250 s ów. Boles aw Prus Lalka Powoli jednak e, ku najwi kszemu zdziwieniu, spostrzeg, e ów Pary, budowany przez kilkana cie wieków, przez miliony ludzi, nie wiedz cych o sobie i nie my l cych o adnym planie, ma jednak e plan, tworzy ca o, nawet bardzo logiczn. Uderzy o go naprzód to, e Pary jest podobny do olbrzymiego pó miska [ ]. Pó misek ten w stronie po udniowej jest p kni ty i przedzielony Sekwan [ ]. Lecz gdy pilniej zacz rozgl da si w planie Pary a, spostrzeg to, czego nie dojrzeli rodowici pary anie [ ]. Pary, pomimo pozornego chaosu, ma plan, ma logik, chocia budowa o go przez kilkana cie wieków miliony ludzi, nie wiedz cych o sobie i bynajmniej nie my l cych o logice i stylu. Pary posiada to, co mo na by nazwa kr gos upem, osi krystalizacji miasta. [ ] Obserwacje te wzbudzi y w duszy Wokulskiego nowe pr dy, o których pierwej nie my la albo my la niedok adnie. Zatem wielkie miasto, jak ro lina i zwierz, ma w a ciw sobie anatomi i fizjologi. Zatem praca milionów ludzi, którzy tak g o no krzycz o swojej wolnej woli, wydaje te same skutki, co praca pszczó, buduj cych regularne plastry, mrówek, wznosz cych ostrokr ne kopce, albo zwi zków chemicznych, uk adaj cych si w regularne kryszta y. Nie ma wi c w spo ecze stwie przypadku, ale nieugi te prawo, które jakby na ironi z ludzkiej pychy, tak wyra nie objawia si w yciu najkapry niejszego narodu Francuzów! Rz dzili nimi Merowingowie 5 i Karlowingowie 6, Burboni 7 i Bonapartowie 8, by y trzy republiki i par anarchii, by a inkwizycja i ateizm, rz dcy i ministrowie zmieniali si jak krój sukien albo ob oki na niebie Lecz pomimo tylu zmian, tak na pozór g bokich, Pary coraz dok adniej przybiera form pó miska, rozdartego przez Sekwan ; coraz wyra niej rysowa a si na nim o krystalizacji, biegn ca z placu Bastylii do uku Gwiazdy, coraz ja niej odgranicza y si dzielnice: uczona i przemys owa, rodowa i handlowa, wojskowa i dorobkiewiczowska. Ten sam fatalizm 9 spostrzeg Wokulski w historii kilkunastu g o niejszych rodzin paryskich. Dziad, jako skromny rzemie lnik, pracowa przy ulicy Temple 10 po szesna cie godzin na dob ; jego syn, sk pawszy si w cyrkule aci skim 11, za o y wi kszy warsztat przy ul. w. Antoniego 12. Wnuk, jeszcze lepiej zanurzywszy si w naukowej dzielnicy, przeniós si jako wielki handlarz na bulwar Poissonnière 13, za prawnuk, ju jako milioner, zamieszka w s siedztwie Pól Elizejskich po to, a eby jego córki mog y chorowa na nerwy przy 5 Merowingowie dynastia królów panuj ca w pa stwie frankijskim w V VIII w. 6 Karlowingowie (albo Karolingowie) dynastia rz dz ca pa stwem Franków w VIII X w. 7 Burboni (albo Burbonowie) dynastia, z której pochodzili królowie panuj cy we Francji w latach Bonapartowie dwaj cesarze: Napoleon I i Napoleon III. 9 Fatalizm [tu:] nieuchronny bieg zdarze. 10 Ulica Temple ulica rzemie lników i ubo szego mieszcza stwa. 11 Cyrku aci ski dzielnica szkó wy szych, ksi gar i antykwariatów. 12 Ulica w. Antoniego ulica przebiegaj ca przez bardzo uprzemys owione wówczas rejony Pary a. 13 Bulwar Poissonnière ulica zamo nego mieszcza stwa. Strona 8 z 16

9 bulwarze St. Germain 14. I tym sposobem ród spracowany i zbogacony oko o Bastylii, zu yty oko o Tuileries, dogorywa w pobli u Notre-Dame. Topografia miasta odpowiada a historii mieszka ców. Boles aw Prus, Lalka, Wroc aw Temat 2. Zinterpretuj podany utwór. Postaw tez interpretacyjn i j uzasadnij. Twoja praca powinna liczy co najmniej 250 s ów. Elizabeth Bishop 15 Ta jedna sztuka (t um. Stanis aw Bara czak) W sztuce tracenia nie jest trudno doj do wprawy; tak wiele rzeczy budzi w nas zaraz przeczucie straty, e kiedy si je traci nie ma sprawy. Tra co dzie co nowego. Przyjmuj bez obawy stracon szans, up yw chwil, zgubione klucze. W sztuce tracenia nie jest trudno doj do wprawy. Tra rozleglej, tra szybciej, wicz wejdzie ci w nawyk utrata miejsc, nazw, schronie, dok d chcia e uciec lub chocia by si wybra. Praktykuj te sprawy. Przepad mi gdzie zegarek po matce. Jaskrawy blask dawnych domów? Dzisiaj blady cie, uk ucie w sercu. W sztuce tracenia atwo doj do wprawy. Straci am dwa najdro sze miasta ba, dzier awy ogromniejsze: dwie rzeki, kontynent. Nie wróc do nich ju nigdy, ale trudno. Nie ma sprawy. Nawet gdy strac ciebie (ten gest, miech chropawy, który kocham), nie b dzie w tym k amstwa. Tak, w sztuce tracenia nie jest wcale trudno doj do wprawy; tak, straty to nie takie znów (Pisz!) straszne sprawy. Elizabeth Bishop, Ta jedna sztuka, [w:] Od Chaucera do Larkina. 400 nie miertelnych wierszy 125 poetów angloj zycznych z 8 stuleci, wybra, prze o y i opracowa Stanis aw Bara czak, Kraków Bulwar St. Germain ulica z rezydencjami arystokratów. 15 Elizabeth Bishop ( ) ameryka ska poetka, powie ciopisarka i t umaczka, laureatka wielu presti owych nagród literackich (m.in. National Book Award i Nagrody Pulitzera). Mieszka a w Stanach Zjednoczonych, Francji, Brazylii i Meksyku. Strona 9 z 16

10 WYPRACOWANIE na temat nr Strona 10 z 16

11 Strona 11 z 16

12 Strona 12 z 16

13 Strona 13 z 16

14 Strona 14 z 16

15 Tabel wype nia egzaminator! Liczba punktów Suma Uzasadnienie przyznania 0 punktów rozprawka A B interpretacja A B C D E F G H Strona 15 z 16

16 BRUDNOPIS (nie podlega ocenie) Strona 16 z 16