Zaufanie i jakość. Elektryczna 12/2014. Echa. Ile kosztuje minuta niezawodności? Przewody napowietrzne z miedzi stopowej

Transkrypt

1 KLIENT DYSTRYBUCJA PRZESY Elektryczna ISSN Biuletyn Branżowy 12/2014 Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej Z działalności Towarzystwa Paragraf w sieci Wydarzenia w branży Echa projektu korytarzowego Ile kosztuje minuta niezawodności? Przewody napowietrzne z miedzi stopowej Rozproszony system restytucyjny Self-Healing Innowacyjne rozwiązania Inteligentne sieci: wdrożenia i innowacje Robert Stelmaszczyk: Zaufanie i jakość

2 Udanych, wypełnionych przyjaźnią i serdecznością Świąt Bożego Narodzenia oraz dobrej energii na Nowy Rok życzą Zarząd i pracownicy Biura PTPiREE

3 W NUMERZE Zdjęcie: Julia Sheveloff Szanowni Państwo! Świąteczno-noworoczne spotkania są zazwyczaj okazją do podsumowania spraw załatwionych oraz tych, które chcemy zrealizować w nadchodzących miesiącach. Także na grudniowych łamach Energii Elektrycznej wątek remanentów nakłada się na agendę planów do zrealizowania w nowym roku. O próbę podsumowania działalności PTPiREE na tle istotnych wyzwań, przed którymi stoi nasza branża poprosiliśmy prezesa Roberta Stelmaszczyka. W opinii naszego rozmówcy najistotniejszymi projektami realizowanymi przez PTPiREE w mijającym roku są m.in.: opracowanie wspólnie z Urzędem Regulacji Energetyki nowego modelu regulacji jakościowej oraz budowa nowego standardu komunikacji między uczestnikami rynku energii. W najbliższych zaś planach - rozpoczęcie kampanii informacyjnej, której celem jest m.in. zwiększenie zaufania klientów do branży energetycznej oraz społecznej akceptacji dla budowy infrastruktury. Mijający rok to również czas zmian sposobu współpracy wewnątrz PTPiREE, których celem jest jeszcze skuteczniejsze oddziaływanie Towarzystwa na rynek energii w Polsce. O tym, że aktywność w obszarze regulacji jest ważna i oczekiwana przez OSD świadczyć może choćby projekt ustawy korytarzowej, o którym piszemy w dziale Rynek i regulacje. Dobry akt prawny rozwiązałby wiele problemów piętrzących się przed przedsiębiorstwami przesyłowymi, realizującymi inwestycje liniowe. Tymczasem spodziewanych regulacji nie ma, a co gorsza - nie sposób określić choćby przybliżonej daty ich wprowadzenia. Grudniowe wydanie Energii Elektrycznej przynosi wiele interesujących treści także w dziale Technika i technologie. Jednym z nich jest opracowanie na temat zastosowania miedzi stopowej w przewodach napowietrznych oraz zastosowania unikatowych rozwiązań technicznych w tym zakresie. Zainteresowanie energetyków wzbudzi z pewnością również rozproszony system restytucyjny Self-Healing, który otrzymał Puchar Prezesa PTPiREE za najlepszy produkt targów Energetab W dziale technicznym proponujemy ponadto spotkanie z pogranicza inżynierii i designu. Profesor Aleksandra Rakowska przybliża oryginalne i innowacyjne rozwiązania konstrukcji wsporczych linii napowietrznych WN. W bieżącym wydaniu, jak zawsze, odnotowujemy aktualne wydarzenia w branży, życiu spółek oraz działalności PTPiREE. Tutaj, zgodnie z wieloletnią tradycją, zaznaczamy swoją obecność na dorocznym spotkaniu dobroczynnym, organizowanym przez Stowarzyszenie Pomocy Mieszkaniowej dla Sierot. Dzięki otwartości i chęci pomagania, nasze święta mają szansę stać się jeszcze pełniejsze, lepsze i bogatsze. Czego wszystkim Czytelnikom w imieniu redakcji serdecznie życzę! 4 INFORMACJE ZE SPÓŁEK 6 ROZMOWA MIESIĄCA Wywiad z Robertem Stelmaszczykiem, Prezesem PTPiREE 8 Z DZIAŁALNOŚCI PTPiREE RYNEK I REGULACJE 9 Echa projektu korytarzowego 12 Ile kosztuje minuta niezawodności? 14 Paragraf w sieci TECHNIKA I TECHNOLOGIE 16 Przewody napowietrzne z miedzi stopowej 20 Rozproszony system restytucyjny Self-Healing oraz elementy automatyki w sieciach rozdzielczych SN 25 Innowacyjne rozwiązania WYDARZENIA 28 Inteligentne sieci: wdrożenia i innowacje 29 Wydarzenia w branży 30 FELIETON 31 TERMINARZ ISSN Biuletyn Branżowy 12/2014 Biuletyn Branżowy Energia Elektryczna miesięcznik Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej Redaguje zespół: Andrzej Pazda (redaktor naczelny), Małgorzata Władczyk (zastępca redaktora naczelnego), Aleksandra Rakowska (redaktor dział techniczny), Sebastian Brzozowski, Marzanna Kierzkowska Adres redakcji: ul. Wołyńska 22, Poznań, tel , faks , redakcja@e-elektryczna.pl Wydawca: Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, ul. Wołyńska 22, Poznań, tel , faks , ptpiree@ptpiree.pl, ISSN Opracowanie graficzne, skład, łamanie i druk: Media i Rynek, ul. Pułaskiego 41, Kalisz Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń. Redakcja nie zwraca nadesłanych materiałów oraz zastrzega sobie prawo skracania i adiustacji tekstów oraz zmianę ich tytułów. Nakład: 1000 egzemplarzy Data zamknięcia numeru: 10 grudnia 2014 r. Zdjęcie: archiwum Echa Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej Z działalności Paragraf Wydarzenia Towarzystwa w sieci w branży projektu korytarzowego Ile kosztuje minuta niezawodności? Przewody napowietrzne z miedzi stopowej Rozproszony system restytucyjny Self-Healing Innowacyjne rozwiązania Inteligentne sieci: wdrożenia i innowacje Robert Stelmaszczyk: Zaufanie i jakość Na okładce: Robert Stelmaszczyk, Prezes PTPiREE grudzień 2014 ENERGIA elektryczna l 3

4 INFORMACJE ZE SPÓŁEK Enea Operator Świadome użytkowanie Konkurs Ja i mój dom w inteligentnej sieci energetycznej przybliża tematykę inteligentnych sieci energetycznych w naszym kraju i działanie mikroinstalacji OZE. Współzawodnictwo skierowane jest do dzieci, młodzieży i dorosłych, a realizowane przez OTS Wolna Przedsiębiorczość. Jego partnerem została Enea Operator. Konkursu ma zachęcić indywidualnych odbiorców prądu do właściwego zarządzania energią elektryczną z poszanowaniem środowiska naturalnego, przybliżać ideę prosumenta oraz inteligentnych sieci energetycznych. Zadaniem uczestników było przesłanie do 1 grudnia pracy na temat Ja i mój dom w inteligentnej sieci energetycznej. Wyniki będą ogłoszone w połowie grudnia br. Tauron Współpraca z Politechniką W listopadzie Tauron i Politechnika Śląska podpisały ramową umowę, która określa zasady współpracy w dziedzinie działań edukacyjnych, naukowych, badawczo-rozwojowych i doradczych. Przemysł nie może działać w oderwaniu od nauki, ta zasada działa także w drugą stronę (...).Ta synergia z pewnością zaowocuje licznymi projektami i inicjatywami, z których długofalowe korzyści czerpać będą nie tylko oba podmioty, ale również polski sektor energetyczny powiedział Dariusz Lubera, prezes zarządu Tauron Polska Energia. W ramach umowy przewidziano m.in. organizacje praktyk studenckich w spółkach należących do grupy Tauron, współdziałanie w zakresie pozyskania funduszy na wspólne przedsięwzięcia i inicjatywy badawczo-rozwojowe oraz realizację tematów badawczych w formie prac dyplomowych i naukowych. PGE Dystrybucja Konsorcjum bezpieczeństwa gospodarczego 26 listopada br. zainaugurowało działalność konsorcjum naukowo-przemysłowe Bezpieczeństwo gospodarcze Polski. Wśród jego 10 członków znalazło się PGE Dystrybucja SA. Celem istnienia konsorcjum jest zbudowanie platformy współpracy pomiędzy nauką a przedsiębiorcami i ich otoczeniem biznesowym. Zadania te sygnatariusze porozumienia chcą osiągnąć poprzez inicjowanie i prowadzenia wspólnych badań oraz komercjalizację ich wyników. W ten sposób poprawi sie konkurencyjność polskiej gospodarki na światowym rynku. Wraz ze zbliżającymi się świętami Bożego Narodzenia Energa rozpoczyna kolejną edycję konkursu Świeć się z Energą. Główną jego częścią są plebiscyty miast i galerii. Plebiscyt miast promuje najładniej oświetlone miasto w naszym kraju. Mieszkańcy mogą głosować na swoje miasto SMS-ami lub na facebookowym profilu Świeć się z Energą. Zwycięzca ogólnopolskiego plebiscytu otrzyma sprzęt AGD o wartości 10 tys. zł, który przekaże wybranemu domowi dziecka Konsorcjum podejmie działania w zakresie badań naukowych oraz rozwojowych, kształcenia kadr na potrzeby gospodarki, poszukiwania źródeł samofinansowania (w tym udział w konkursach grantowych). Sygnatariuszami porozumienia, oprócz PGE Dystrybucja, są: Grupa Azoty, Baker & McKenzie, Kredyt Inkaso, Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo, Polski Koncern Naftowy Orlen, Port Lotniczy Lublin, Union Investment TFI, Fundacja Centrum Badań ADR Prawo i Gospodarka, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Energa Świąteczna zabawa z Energą lub fundacji charytatywnej. Od dwóch lat akcji Świeć się z Energą towarzyszy plebiscyt galerii handlowych. Najpiękniej oświetlone centrum handlowe zostanie nagrodzone organizacją specjalnego wydarzenia pełnym atrakcji dla dzieci miasteczkiem Planety Energii. Głosy na galerie handlowe można oddawać podobnie, jak na miasta, przez SMS-y lub na Facebooku. Więcej szczegółów na stronie 4 l ENERGIA elektryczna grudzień 2014

5 PKP Energetyka Przygotowania do zimy INFORMACJE ZE SPÓŁEK Zdjęcie: PKP Energetyka Energa-Operator Kody QR i kanały RSS Energa-Operator przygotował dwie nowe funkcjonalności dla klientów. Związane są one z bieżącym śledzeniem i zgłaszaniem awarii. Klienci korzystający z aplikacji RSS mogę teraz dodać kanał informacyjny z bieżącymi lub planowanymi wyłączeniami z jednego z 6 obszarów obsługiwanych przez spółkę (Gdańsk, Kalisz, Koszalin, Olsztyn, Płock i Toruń). Administratorzy stron zainteresowani udostępnieniem swoim użytkownikom interaktywnej mapy wyłączeń Energa-Operator mogą teraz to zrobić za pomocą jednej linijki kodu. Rozmiar mapy dostosowuje się do ekranu, na jakim jest wyświetlana, a informacje o wyłączeniach aktualizują się automatycznie. Spółka ma też w planach umieszczanie na swoich materiałach informacyjnych kodów QR. Pozwolą one na szybkie połączenie się z numerem 991, przekierują do formularza zgłaszania awarii lub automatycznie przygotują do wysłania SMS-a o treści,,awaria. PKP Energetyka wraz z PKP Polskie Linie Kolejowe czuwać maja nad utrzymaniem odpowiedniego stanu linii kolejowych w czasie zimy. Spółki będą współpracować przy odśnieżaniu linii kolejowych oraz odladzaniu sieci trakcyjnej. Obszar sieci zabezpieczany przez PKP Energetyka jest czterokrotnie większy niż w roku ubiegłym. Do usuwania śniegu, szronu i lodu przygotowano: 195 maszyn, 66 urządzeń do usuwania oblodzenia, 85 pociągów pogotowia sieci trakcyjnej, 28 urządzeń do odszraniania. W gotowości będzie również specjalne urządzenie stacjonarne, zabezpieczające podwozie pociągów przed oblodzeniem. PKP Energetyka ma podejmować także działania prewencyjne na liniach kolejowych i zabezpieczy sieć trakcyjną przed osadzaniem się szronu i lodu. Enea Operator Konkurs Pokaż historię Enea Operator Sp. z o.o. oraz Polska Spółka Gazownictwa sp. z o.o. Oddział w Poznaniu ogłosiły konkurs multimedialny Pokaż historię Powstanie Wielkopolskie Konkurs skierowany jest do uczniów wielkopolskich szkół gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych i odbywa się w ramach akcji Przypnij kokardę. W inicjatywie tej udział biorą również Aquanet SA, Enea SA oraz MPK Sp. z o.o. Konkurs ma na celu wzrost zainteresowania historią regionu, jak też ma zmotywować młodzież do szukania inspirujących postaci i ciekawych faktów związanych z Powstaniem Wielkopolskim. Dla zwycięskich szkół zostaną przekazane atrakcyjne nagrody. Informacje ze spółek zebrała Marzanna Kierzkowska grudzień 2014 ENERGIA elektryczna l 5

6 ROZMOWA MIESIĄCA Zaufanie i jakość Wywiad z prezesem Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, Robertem Stelmaszczykiem. Pierwszy rok pełnienia przez Pana funkcji Prezesa PTPiREE upłynął pod znakiem rozpoczęcia ważnych, wspólnych projektów OSD realizowanych w ramach naszego Towarzystwa. Które z nich ocenia Pan jako najbardziej znaczące dla podsektora dystrybucji? Najważniejszym obecnie projektem prowadzonym przez PTPiREE jest opracowanie nowego modelu regulacji jakościowej, który wejdzie w życie od 2016 r. Projekt, prowadzony we współpracy z Urzędem Regulacji Energetyki zakłada, że przychód regulowany będzie zależał od stopnia wykonania wskaźników jakościowych. Uzgodniono, że w początkowym okresie kluczowymi wskaźnikami jakościowymi będą cztery parametry: SAIDI (średni czas przerwy w dostawach energii), SAIFI (średnia ilość przerw w dostawach energii), czas realizacji przyłączenia odbiorców i jakość danych pomiarowych przekazywanych spółkom obrotu. Dodatkowo monitorowanych i raportowanych będzie wiele innych wskaźników. Cały projekt jest popierany przez operatorów, poprzez aktywny udział w pracach zespołu mieszanego URE PTPiREE. Chcemy, jako OSD, wypracować model, który będzie wyróżniał dostawców energii realizujących swoje obowiązki ponadprzeciętnie, a mobilizował tych, którzy będą mieli coś do poprawienia. Wartością dodaną będzie upublicznianie wyników, co powinno przyczynić się do zobiektywizowania wizerunku naszej branży wśród klientów. Nie można zapomnieć, że w obszarze regulacyjnym opracowywany jest też nowy model kosztów operacyjnych (na lata ). Model kosztów bazuje na benchmarkingu poszczególnych OSD i jego celem jest określenie uzasadnionego poziomu kosztów, wyłączając z nich indywidualną nieefektywność każdego OSD. Opracowywany jest przez zespół pod kierownictwem prof. dr hab. Jacka Osiewalskiego, który jest uznanym autorytetem w dziedzinie modelowania ekonometrycznego oraz teorii wnioskowania statystycznego, przy udziale URE oraz OSD. Drugim niezwykle ważnym projektem PTPiREE jest budowa nowego standardu komunikacji między uczestnikami detalicznego rynku energii elektrycznej, głównie pomiędzy operatorami systemu dystrybucyjnego a spółkami obrotu. Jako podstawę wybraliśmy standard ebix, który z powodzeniem jest stosowany również w innych europejskich krajach. Zakończyliśmy już etap konsultacji społecznych i opracowana została szczegółowa koncepcja biznesowa, będąca wynikiem tych konsultacji. Wprowadzenie tego standardu uprości, ujednolici i przyspieszy realizację procesów związanych z wymianą informacji i danych pomiędzy uczestnikami rynku, a tym samym obniży rosnące koszty zmian sprzedawcy i znacznie poprawi jakość obsługi klientów. Rusza niebawem kampania informacyjna na temat rynku energii oraz roli operatorów systemu elektroenergetycznego. Jakie przesłania tej kampanii są najbardziej istotne? Co operatorzy chcieliby przekazać decydentom, a co odbiorcom energii? Sposób funkcjonowania sektora energetycznego często nie jest zrozumiały dla mediów niebranżowych, a tym bardziej dla konsumentów. Celem tej kampanii ma być więc wyjaśnienie wszystkim zainteresowanym zasad rynku energii, przybliżenie tematów związanych z inwestycjami i znaczeniem infrastruktury sieciowej. Chcemy przybliżyć klientom rolę operatorów systemów elektroenergetycznych, zarówno systemów dystrybucyjnych (OSD), jak i operatora systemu przesyłowego (OSP). Ważnym przesłaniem będzie przedstawienie korzyści gospodarczych, wynikających z dobrze utrzymanych sieci elektroenergetycznych, ich optymalnego rozwoju, elementów które z kolei zależą od stabilnej polityki energetycznej i poziomu zwrotu z inwestycji sieciowych. Poziom ten był do tej pory wyliczany w oparciu o uzgodnione przez URE przejrzyste zasady, dzięki czemu możliwe było pozyskiwanie taniego kapitału na inwestycje sieciowe. Na podstawie rzetelnie przedstawionych informacji liczymy na wzrost zaufania klientów do branży energetycznej oraz społeczną akceptację dla budowy infrastruktury. Najważniejszym przesłaniem kampanii będzie niezawodność. Od połowy roku trwają prace sejmowe nad projektem ustawy o OZE. Z wypowiedzi Pana Prezesa - zarówno na komisjach sejmowych, jak i podczas konferencji oraz spotkań branżowych - wynika, że operatorzy wspierają rozwój OZE, w tym także fotowoltaiki, ale rozwój zrównoważony, stabilny i sprawiedliwy. Na czym taki postulowany rozwój miałby polegać? Wszyscy chcemy pomóc w redukcji emisji dwutlenku węgla i ochronie klimatu. Cel ten wymaga rozwagi i cierpliwości. Często myli się on ze zmniejszeniem produkcji w tradycyjnych elektrowniach lub gwarancjami odbioru energii z wybranych źródeł odnawialnych po wysokich cenach. Nadmierne subsydiowanie produkcji z wybranych źródeł OZE wywołuje boom inwestycji w mikroinstalacje OZE i przenoszenie kosztów stałych sieci i mocy na tych odbiorców energii, których nie stać na własne źródła OZE. Dlatego zamiast wspierania mikroinstalacji przywilejem braku rozliczeń za energię 6 l ENERGIA elektryczna grudzień 2014

7 ROZMOWA MIESIĄCA Zdjęcie: archiwum Robert Stelmaszczyk, Prezes Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej (tzw. net-metering) postulujemy wspieranie mikroinstalacji poprzez dotacje do samej ich budowy. Pozwoli to wybudować w dłuższym okresie więcej małych instalacji OZE, bez nadmiernego obciążania kosztami odbiorców energii. Będąc jednocześnie Prezesem spółki należącej do międzynarodowego koncernu RWE, lepiej dostrzega Pan zalety i wady szybkiego rozwoju OZE w innych państwach. O czym nie mówimy przy pracach nad naszą ustawą krajową, a powinniśmy, przyglądając się doświadczeniom innych krajów? Powinniśmy wyciągać wnioski z doświadczeń naszych sąsiadów. Niemieccy konsumenci zapłacą w 2014 roku blisko 24 mld euro dopłaty do OZE, która zostanie podzielona pomiędzy wszystkich odbiorców. Co ważniejsze, obecni właściciele instalacji OZE mają gwarancje takiego wsparcia jeszcze na kilkanaście lat. Jednocześnie tradycyjni producenci energii nie mogą pokryć kosztów produkcji na malejącym wolnym rynku i zamykają elektrownie. Niemcy, mając ponad 30% produkowanej energii z OZE, mają jednocześnie ok. 50 wniosków o wyłączenie elektrowni konwencjonalnych. Oznacza to zmniejszenie gwarancji ciągłości dostaw energii i zwiększenie kosztów mocy. Podobne zmiany są nie do uniknięcia w Polsce, ale można je przeprowadzić w sposób bardziej zrównoważony. W wielu krajach postuluje się zmiany w opłatach sieciowych poprzez redukcję części zmiennej i szersze wprowadzanie opłaty za dostęp do sieci i za moc. Dużo się dziś mówi na temat społecznej odpowiedzialności biznesu. Jak zdaniem Pana Prezesa winna się w to zagadnienie wpisywać energetyka? Społecznie odpowiedzialny biznes daje klientom, pracownikom i otoczeniu rynkowemu poczucie zaufania i bezpieczeństwa. Jako spółki dystrybucyjne, mamy możliwości świadomego rozwoju naszego rynku, chociażby przez kampanię informacyjną, o której już mówiliśmy. Ważne jest, abyśmy dynamicznie uczestniczyli w kreowaniu rynku energii, budując otwarte na dialog relacje z lokalnymi społecznościami oraz uczestnicząc aktywnie w działaniach legislacyjnych. Mijający rok był okresem nie tylko dużej aktywności merytorycznej PTPiREE, ale dokonano także zmian w sposobie współpracy wewnątrz Towarzystwa: wprowadzono status członka nadzwyczajnego, powołano tematyczne Rady Dyrektorów, rozpoczyna działalność Biuro PTPiREE w Warszawie. Jaka jest wizja Zarządu współpracy tych gremiów i jakie cele przyświecają tym zmianom? Głównym celem działalności PTPiREE jest skuteczne reprezentowanie interesów wszystkich operatorów systemów dystrybucyjnych oraz operatora systemu przesyłowego. Powołanie Rad Dyrektorów było tego naturalną konsekwencją. Powołaliśmy cztery Rady: ds. Majątku, zagadnień Dystrybucji, Regulacji i Prawa. W każdej Radzie reprezentowani są wszyscy operatorzy i większość uzgodnień podejmowana jest drogą konsensusu. Zespoły tematyczne zostały zgrupowane i są koordynowane przez ww. Rady. Rok 2014 pokazał już, że to był krok w dobrą stronę, że PTPiREE chce i potrafi mieć znaczący wpływ na rynek energii. Status członka nadzwyczajnego został wprowadzony, aby osoby, które zawodowo nie są już związane z przesyłem i dystrybucją energii, np. z powodu emerytury lub przejścia do innej branży, mogły dalej uczestniczyć w życiu Towarzystwa. Członek nadzwyczajny płaci niższą składkę, może być wybierany do władz Towarzystwa i jedynie nie ma czynnego prawa wyborczego. Otwiera to możliwość zwiększenia liczby osób fizycznych jako członków Towarzystwa, bez utrudniania realizacji celów biznesowych członków wspierających, czyli spółek operatorskich. Biuro Towarzystwa dalej funkcjonować będzie w Poznaniu, w siedzibie PTPiREE. Nowe biuro w Warszawie będzie mniejsze, ale znacząco ułatwi spotkania robocze pracowników operatorów, które najczęściej muszą odbywać się w Warszawie. PTPiREE to przede wszystkim płaszczyzna wypracowywania i prezentowania opinii i wniosków, ale także płaszczyzna, gdzie równie istotna jest integracja osób związanych z branżą energetyczną. Prośba o kilka słów przesłania zarówno na zbliżający się okres świąteczny, jak i na nowy 2015 już rok. W przyszłym roku obchodzić będziemy 25. rocznicę powstania PTPiREE i mamy nadzieję, że będzie to okazja do spotkań koleżeńskich i działań integrujących. Rok 2015 to także czas ciągłych zmian, zarówno regulacyjnych, jak również wynikających z rosnącej liczby zmian sprzedawcy i znaczenia gospodarczego źródeł OZE. Nie jest to nic nowego i podobnie dzieje się w innych krajach. Pracownicy operatorów systemów elektroenergetycznych pokazali już, że są otwarci na zmiany, podnoszą jakość obsługi klientów, są niezawodni i nie narzekają. W zbliżającym się okresie świątecznym życzę wszystkim radości w gronie rodzinnym, a w nowym roku dużo satysfakcji z podjętych wyzwań. Dziękuję za rozmowę. Rozmawiał Andrzej Pazda grudzień 2014 ENERGIA elektryczna l 7

8 Z DZIAŁALNOŚCI PTPiREE Zdjęcie: archiwum SPMdS PTPiREE i wiele spółek dystrybucyjnych od lat wspierają inicjatywy na rzecz dzieci osiero conych i niepełnosprawnych Świąteczne prezenty Któż z nas nie lubi 6 grudnia dnia, którego patronem jest św. Mikołaj z Miry, katolicki biskup z przełomu III i IV wieku, wrażliwy na biedę, zwłaszcza sierot, dzielący się swoim majątkiem? Tradycja mikołajkowego obdarowywania dzieci osieroconych i niepełnosprawnych trwale wpisana jest od 1981 r. w działalność charytatywną Stowarzyszenia Pomocy Mieszkaniowej dla Sierot z podpoznańskiego Baranowa. Sobota, 6 grudnia 2014 r. na długo pozostanie w pamięci 25 wychowanków placówek szkolno-wychowawczych z Koła, Konina i Rychwała. W auli Specjalnego Ośrodka Szkolno- Wychowawczego, noszącego imię św. Mikołaja, zostali obdarowani szczególnymi upominkami, ufundowanymi przez Stowarzyszenie Pomocy Mieszkaniowej dla Sierot. Do dzieci trafiły rozmaite przyrządy rehabilitacyjne (wózki inwalidzkie różnych typów, rowery stacjonarne do ćwiczeń usprawniających, chodziki), pomoce ułatwiające naukę (zestaw komputerowy, laptop, lupa elektroniczna) oraz sprzęt do nauki zawodu (wieloczynnościowe roboty kuchenne). Mikołaj spełnił też marzenie chłopca niesłyszącego, który otrzymał rower wyczynowy. Szczególnie wzruszające było przekazanie specjalnych wózków dla Nikodema i Maćka, najmłodszych z obdarowanych dzieci. Ich opiekunowie nie kryli łez radości. Atmosferę życzliwości i zrozumienia oraz zbliżających się świąt podkreślił pastorałkami chór Lutnia z Koła oraz wystrojony Mikołaj rozdający słodycze. Nikt nie dostał rózgi! Tegoroczna akcja mikołajkowa Stowarzyszenia Pomocy Mieszkaniowej dla Sierot rozpoczęła się już jesienią odwiedzinami u podopiecznych z Dolnośląskiego Ośrodka dla Dzieci Niewidomych we Wrocławiu, których obdarowano maszynami brajlowskimi, oraz w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Tucholi, gdzie przekazano pożyteczne sprzęty wspierające naukę zawodu. Pomoc w sprawach mieszkaniowych trafiła do usamodzielnianych osób z Bielawy, Krakowa i Tucholi. Działalność Stowarzyszenia Pomocy Mieszkaniowej dla Sierot ma zasięg ogólnopolski i opiera się wyłącznie na ofiarności społecznej oraz współpracy z wieloma pokrewnymi organizacjami. Od wielu lat inicjatywy na rzecz dzieci osieroconych i niepełnosprawnych systematycznie wspiera Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, a także wiele spółek dystrybucyjnych i prywatne osoby związane z branżą energetyczną. W bieżącym roku szczególną pomocą Stowarzyszeniu służyła Fundacja Tauron oraz Federacja Związków Pracodawców Energetyki Polskiej. Za każdą pomocną dłoń i szlachetny gest Stowarzyszenie Pomocy Mieszkaniowej dla Sierot składa najserdeczniejsze podziękowanie i wyraża nadzieję, że nigdy nie braknie ludzi dobrej woli, otwartych na potrzeby dzieci poszkodowanych przez los! Barbara Dickert Stowarzyszenie Pomocy Mieszkaniowej dla Sierot Szczególnie wzruszające było przekazanie spe cjalnych wózków dla Nikodema i Maćka, najmłodszych z ob darowanych dzieci 8 l ENERGIA elektryczna grudzień 2014

9 Echa projektu korytarzowego RYNEK I REGULACJE Dobra wiadomość jest taka, że prace nad regulacjami mającymi ułatwić inwestycje liniowe nadal się toczą. Natomiast zła, to że obecnie nie sposób ręczyć kiedy i jakimi rezultatami się skończą, a mimo upływu czasu problemów z budową sieci nie ubywa. Ireneusz Chojnacki Pomysł wprowadzenia ustawy o korytarzach przesyłowych, o której słuch ostatnio zaginął, sięga korzeniami początku obecnej dekady. Miała za zadanie kompleksowo uregulować m.in. kwestię prawa do korzystania z nieruchomości przez operatorów systemów dystrybucyjnych (OSD). Lata minęły i oczekiwanych regulacji jak nie było tak nie ma, a problemy z realizacją inwestycji pozostały. Niestety, problemy przy realizacji inwestycji są niezmiennie te same. Brak uregulowań ustawowych określających standardy prowadzenia inwestycji elektroenergetycznych, w szczególności brak ustawy o tzw. korytarzach przesyłowych, ogranicza rozwój infrastruktury dystrybucyjnej, wpływając tym samym na jakość i bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej uważa Marek Szymankiewicz, wiceprezes ds. infrastruktury sieciowej Enea Operator. Niemniej nadal są pewne szanse, że wskazywanemu zjawisku w końcu zostanie położony kres wskutek wprowadzenia regulacji ustawowych, ale zarazem ciągle bardzo trudno przesądzić kiedy to się może stać i w związku z tym, czy aby na pewno plany legislacyjne staną się prawem. Znowu początek drogi? W lutym 2014 r. Rada Ministrów zdecydowała o przekazaniu przygotowywanego przez resort gospodarki projektu ustawy o korytarzach przesyłowych do Ministerstwa Rozwoju i Infrastruktury (MRiI). Z uzyskanych tam informacji wynika, że przeprowadzone po przejęciu projektu analizy Energa-Operator ocenia, że w obecnym stanie prawnym głównym problemem przedsiębiorców przesyłowych realizujących inwestycje liniowe, uznawane za inwestycje celu publicznego, jest brak jednolitych, spójnych przepisów prawa, w szczególności procedur cywilnych lub administracyjnych, prowadzących do sprawnej realizacji inwestycji przy jednoczesnym zaspokojeniu słusznych roszczeń właścicieli nieruchomości. Firma podkreśla, że realizacja inwestycji przesyłowych w oparciu o dotychczasowe prawodawstwo napotyka na szereg utrudnień, które wynikają ze specyfiki tych inwestycji, tj. przebiegu przez znaczną liczbę nieruchomości położonych na terenie kilku gmin. wykazały konieczność opracowania nowego tekstu ustawy, obejmującego częściowo inny od proponowanego w dotychczasowym projekcie katalog inwestycji. W efekcie, jak informowało MRiI pod koniec II dekady listopada 2014, powstał nowy projekt integrujący obowiązujące specustawy, dedykowany strategicznym inwestycjom celu publicznego z zakresu transportu, przesyłu oraz bezpieczeństwa powszechnego, uwzględniający również postulaty dotyczące przyspieszenia budowy linii elektroenergetycznych wysokich napięć, a także projektów o znaczeniu wspólnotowym (PCI), zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 347/2013. W tym nowym projekcie przewidziano również rozwiązania integrujące ustawę z systemem planowania przestrzennego. Wiadomo też, iż poddany był roboczym konsultacjom w ramach MRiI (obejmującym jednostki odpowiedzialne za inwestycje drogowe, kolejowe oraz lotnicze), a ministerstwo informowało, że w najbliższym czasie zostanie skierowany wniosek o zmianę wpisu w wykazie prac legislacyjnych rządu w zakresie odzwierciedlającym proponowany, nowy kształt projektu. Zważywszy na realia, trudno oczekiwać, żeby przedsiębiorcy byli z takiego stanu rzeczy zadowoleni. Energa-Operator ocenia, że w obecnym stanie prawnym głównym problemem przedsiębiorców przesyłowych realizujących inwestycje liniowe, uznawane za inwestycje celu publicznego, jest brak jednolitych, spójnych przepisów prawa, w szczególności procedur cywilnych lub administracyjnych, prowadzących do sprawnej realizacji inwestycji przy jednoczesnym zaspokojeniu słusznych roszczeń właścicieli nieruchomości. Firma podkreśla, że realizacja inwestycji przesyłowych w oparciu grudzień 2014 ENERGIA elektryczna l 9

10 RYNEK I REGULACJE Zdjęcie: Stocklib Oczekiwanych regulacji jak nie było tak nie ma, a problemy z realizacją inwestycji pozostały o dotychczasowe prawodawstwo napotyka na szereg utrudnień, które wynikają ze specyfiki tych inwestycji, tj. przebiegu przez znaczną liczbę nieruchomości położonych na terenie kilku gmin. Zatem jako główny problem należy wskazać długotrwałość procesu przygotowywania dokumentacji projektowej. Wprowadzenie jednolitych norm kształtowania wynagrodzenia byłaby czynnikiem istotnie ułatwiającym przygotowanie dokumentacji projektowych dla inwestycji liniowych. Wejście w życie przepisów regulujących oba zagadnienia skutkowałoby bezpieczeństwem stosunków prawnogospodarczych w obszarze inwestycji liniowych oraz spójnością postępowania prawnego, zarówno z punktu widzenia przedsiębiorstw sieciowych, jak i właścicieli nieruchomości mówi Marek Mazierski, dyrektor Pionu Zarządzania Majątkiem Sieciowym Energa-Operator. Enea Operator do podstawowych problemów na etapie realizacji inwestycji zalicza m.in. brak możliwości uzyskania prawa do dysponowania nieruchomościami na cele budowlane w trybie porozumienia, wydłużoną procedura uzyskiwania decyzji lokalizacyjnej lub prawa do dysponowania na cele budowlane nieruchomościami o nieuregulowanym stanie prawnym, a także problemy z uzyskiwaniem pozytywnych decyzji na lokowanie linii napowietrznych na gruntach rolnych klasy I-III. Dla większości inwestycji najbardziej uciążliwą kwestią jest uzyskanie prawa do dysponowania nieruchomościami na cele budowlane. W wielu przypadkach niewątpliwie pomogłyby jasne i transparentne reguły oraz zasady ustanawiania wynagrodzenia z tytułu służebności przesyłu, a także określenie zasad wyznaczania stref ograniczonego użytkowania. Kompromisowym rozwiązaniem dla wszystkich uczestników procesu inwestycyjnego byłaby sytuacja, w której lokalizacje pod nowe obiekty użyteczności publicznej, wymagające w procesie budowy wykupu gruntu, byłyby wskazane w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zaznacza Marek Szymankiewicz. Przeszłość może regulowana Przynajmniej na pod koniec II dekady listopada br. nie było wiadomo, jaki tytuł ma nosić nowy projekt ustawy dedykowany strategicznym inwestycjom celu publicznego. MRiI informowało, że o zmianach w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów decyduje Zespół ds. Programowania Prac Rządu i podanie dokładnego brzmienia tytułu projektu będzie możliwe po zatwierdzeniu zmian w przywołanym wykazie. Nie było też jasne, czy projekt będzie obejmował kwestie bezumownego korzystania z gruntu (odszkodowania za obciążenie nieruchomości służebnością przesyłu). MRiI informowało, iż te sprawy są obecnie regulowane na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego i że przed decyzją wspomnianego zespołu nie jest możliwe jednoznaczne wskazanie, czy projekt będzie regulował to zagadnienie w sposób odmienny niż Kodeks cywilny. To są sprawy nadal istotne, bo OSD mają jeszcze wiele do załatwienia w relacjach z właścicielami nieruchomości, z których korzystają. Z uzyskanych informacji wynika, że dotyczy to przede wszystkim tych gruntów, przez które przebiegają sieci. Przykładowo Tauron Dystrybucja posiada tytuły prawne do prawie wszystkich (96%) gruntów, na których posadowione są stacje transformatorowe wysokiego i średniego napięcia, mające znaczenie strategiczne dla spółki, a sytuacja pozostałych wnętrzowych stacji transformatorowych (SN/nn) uregulowana jest w 71%. Z sieciami już tak dobrze nie jest. Stan uregulowania stacji napowietrznych i linii dotyczy 5% urządzeń. Warto jednak zauważyć, że większość sieci 10 l ENERGIA elektryczna grudzień 2014

11 eksploatowana jest ponad 30 lat, w związku z czym nabyliśmy już poprzez zasiedzenie ograniczone prawo rzeczowe w postaci służebności wskazuje Marcin Marzyński, rzecznik Tauron Dystrybucja. Gdy projekt ustawy o korytarzach przesyłowych był jeszcze przedmiotem ożywionej debaty (połowa 2012 r.), to na podstawie zapisanego w nim algorytmu eksperci szacowali, że w przypadku elektroenergetyki koszty regulacji stanu prawnego zbudowanych w przeszłości sieci mogłyby wynieść ok. 9 mld zł. Oczywiście, podobnie jak trudności z realizacją inwestycji liniowych utrzymują się również roszczenia wobec OSD z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości. Wzrasta zarówno liczba wniosków o odszkodowania za użytkowanie gruntów, jak i żądana wysokość wypłat. Należy wskazać pewną zależność, którą obserwujemy od lat, a mianowicie: statystycznie oczekiwania właścicieli nieruchomości wykraczają poza realia cen rynkowych. W zdecydowanej większości spraw Energa-Operator posiada status samoistnego posiadacza służebności, ponieważ włada gruntem zabudowanym urządzeniami sieciowymi w okresie dłuższym niż 30 lat. Fakt ten oznacza w praktyce uregulowany stan prawny nieruchomości zabudowanych urządzeniami sieciowymi, a jednocześnie bezskuteczność prawną roszczeń. Dlatego często sądy stwierdzają zasiedzenie praw do nieruchomości dla Energa-Operator informuje Marek Mazierski. Falowanie roszczeń właścicieli Skala ryzyka związanego z bezumownym korzystaniem z nieruchomości nie jest mała. PGE w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym grupy za 2013 r. informowała, że spółki Grupy Kapitałowej PGE tworzą rezerwę na odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Podawała, że kwestia ta dotyczy głównie spółki dystrybucyjnej, posiadającej majątek sieciowy. Wykazana w sprawozdaniu skonsolidowanym rezerwa na koniec 2013 r. wynosiła łącznie ok. 161 mln zł (w tym 62 mln zł na sprawy rozpatrywane w postępowaniu sądowym). W 2012 r. wartość rezerwy wyniosła 91 mln zł, w tym 80 mln zł na sprawy rozpatrywane w postępowaniu sądowym. W przypadku grupy Energa na koniec 2013 łączna kwota roszczeń o posadowienie urządzeń elektroenergetycznych na cudzych nieruchomościach bez tytułu prawnego zasądzonych prawomocnym wyrokiem wyniosła 6,8 mln zł w 1164 sprawach, a wartość przedmiotu sporu 1912 spraw sądowych w toku wynosiła wtedy 262,6 mln zł. Enea Operator z tego powodu, że nie dla wszystkich obiektów energetycznych ma uregulowany tytuł prawny do korzystania z gruntów, na których są usytuowane, podobnie jak inni OSD, co roku tworzy rezerwę finansową na pokrycie Tauron Dystrybucja podaje, że w jego przypadku analiza liczby roszczeń związanych z bezumownym korzystaniem z nieruchomości, wpływających do spółki w latach , wykazuje tendencję malejącą zarówno w zakresie wniosków zgłaszanych do firmy, jak i spraw skierowanych na drogę postępowania sądowego. Spółka informuje, że koszty odszkodowań wypłaconych za bezumowne korzystanie na razie zwiększają się corocznie, bo postępowania sądowe są długotrwałe. W 2013 i 2014 r. skończyły i kończą się sprawy wszczęte w latach , w których wpływało najwięcej pozwów. Firma prognozuje, że od 2015 r. wysokość wypłaconych odszkodowań powinna się zmniejszać, gdyż od 2013 r. wpływa coraz mniej nowych pozwów i liczba spraw sądowych zmniejsza się. RYNEK I REGULACJE ewentualnych roszczeń. Informuje, że biorąc pod uwagę lata wysokość tworzonej rezerwy jest co roku wyższa o ok. 25% w stosunku do roku poprzedniego. W przypadku wypłaty odszkodowania tendencja jest malejąca, ponieważ w 2012 r. wypłaciliśmy odszkodowania w wysokości 30% utworzonej na ten cel rezerwy, w 2013 już tylko 3%, a do końca 2014 r. poziom ten może wynieść niecały 1%. Obserwowany spadkowy trend może być związany z często skomplikowanymi i długo toczącymi się sprawami sądowymi dowodzi Marek Szymankiewicz. Tauron Dystrybucja podaje, że w jego przypadku analiza liczby roszczeń związanych z bezumownym korzystaniem z nieruchomości, wpływających do spółki w latach , wykazuje tendencję malejącą zarówno w zakresie wniosków zgłaszanych do firmy, jak i spraw skierowanych na drogę postępowania sądowego. Spółka informuje, że koszty odszkodowań wypłaconych za bezumowne korzystanie na razie zwiększają się corocznie, bo postępowania sądowe są długotrwałe. W 2013 i 2014 r. skończyły i kończą się sprawy wszczęte w latach , w których wpływało najwięcej pozwów. Firma prognozuje, że od 2015 r. wysokość wypłaconych odszkodowań powinna się zmniejszać, gdyż od 2013 r. wpływa coraz mniej nowych pozwów i liczba spraw sądowych zmniejsza się. Inwestycje przesyłowe to nadal przedsięwzięcia długotrwałe. RWE Stoen Operator wskazuje, że rozwiązaniem i kołem ratunkowym dla sektora miała być właśnie ustawa korytarzowa, gwarantująca możliwość uzyskania prawa do lokalizowania infrastruktury na nieruchomościach za odszkodowaniem, którego wysokość miała być regulowana również przez ten akt prawny. Ustawy jednak do dziś brakuje, przez co strategiczne projekty sieciowe, decydujące często o bezpieczeństwie energetycznym, skazane są na niepowodzenie lub co najmniej wieloletni proces negocjacji i pozyskiwania praw wskazuje Piotr Dukat, Senior Menedżer ds. Planowania Rozwoju Sieci, RWE Stoen Operator. Inwestycje sieciowe nierzadko blokowane są przez właścicieli pojedynczych działek. Wyeliminowanie możliwości występowania takiego zjawiska pozwoliłoby m.in. szybciej rozbudowywać sieci. Ważna jest kompleksowość rozwiązań, które niosła ustawa korytarzowa tj. regulacje zaszłości oraz ułatwienia w procesie inwestycyjnym. Te dwa zagadnienia są nierozerwalnie związane ze sobą. Większość inwestycji prowadzona jest bowiem na istniejących urządzeniach. Rozpoczęcie inwestycji powoduje zwykle wystąpienie właściciela z roszczeniami. Dlatego ustawa korytarzowa optymalnie rozwiązywała ten problem stwierdza Marcin Marzyński. Nic dodać nic ująć. Przynajmniej z punktu widzenia OSD. Autor jest dziennikarzem miesięcznika Nowy Przemysł i portalu wnp.pl grudzień 2014 ENERGIA elektryczna l 11

12 RYNEK I REGULACJE Model opracowany w Energa-Operator Ile kosztuje minuta niezawodności? Energa-Operator (EOP) konsekwentnie realizuje przyjęty w spółce program poprawy ciągłości zasilania, głównie w zakresie modernizacji sieci. Jest ona ukierunkowana na wzmocnienie odporności ciągów liniowych 15 kv na niekorzystne warunki atmosferyczne oraz istotne zwiększenie możliwości sterowania w głębi sieci 15 kv. Jarosław Leniec ENERGA-OPERATOR SA Zgodnie z planami EOP, w nieodległej przyszłości te poczynania będą stanowiły bazę do wdrożenia najnowocześniejszych rozwiązań w sferze automatyzacji sterowania siecią, takich jak: FDIR (Fault Detection Isolation and Restoration), czyli detekcja zwarć, izolacja i odbudowa sieci. Podjęte w spółce decyzje o kierunkach inwestowania wynikają z tego, że zwiększenie niezawodności dostaw w sieci SN w największym stopniu wpływa na ciągłość zasilania odbiorców końcowych. Przeprowadzone w EOP 4 lata temu szczegółowe analizy wpływu realizowanych inwestycji na poprawę niezawodności dostaw energii elektrycznej jednoznacznie wskazują, że zwiększenie poziomu sterowania w głębi sieci SN oraz przebudowa linii napowietrznych SN z zastosowaniem przewodów niepełnoizolowanych stanowią najbardziej efektywne (z punktu widzenia kosztów i uzyskiwanych efektów w poprawie wskaźników SAIDI i SAIFI) dźwignie poprawy jakości świadczonej usługi dystrybucyjnej. Automatyzacja sterowania w głębi sieci SN polega na instalacji zdalnie sterowanych rozłączników wyposażonych w sygnalizatory przepływu prądu zwarciowego oraz wymianie rozdzielnic w stacjach wnętrzowych SN/nn. Realizacja inicjatywy zapewnia bieżącą informację o położeniu łączników, przepływie prądów zwarciowych w konkretnych odcinkach ciągów liniowych, a przede wszystkim możliwość zdalnej rekonfiguracji sieci w taki sposób, aby zasilić odbiorców z nieuszkodzonych odcinków linii w czasie istotnie krótszym niż w przypadku, gdy przełączeń w sieci musiały dokonywać brygady pogotowia energetycznego. W nieodległej przyszłości, implementując w systemach SCADA dodatkowe funkcje automatycznej rekonfiguracji Wykres 1. Efekty redukcyjne SAIDI/SAIFI w latach sieci, możliwe będzie skrócenie czasu niezasilenia odbiorców na skutek awarii w czasie poniżej 3 minut. Z kolei modernizowanie linii napowietrznych 15 kv, przebiegających przez tereny zadrzewione, poprzez wymianę przewodów gołych na niepełnoizolowane (przewodów w izolacji trójwarstwowej) radykalnie zwiększa odporności takich linii na ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak: huraganowe wiatry czy sadź i związane z tym wyłączenia linii, powodowane upadkami na nie drzew. Efekty huraganu Ksawery, który przeszedł nad terenem Polski w grudniu 2013 r., były znacznie mniej odczuwalne SAIDI łączne (z awariami masowymi) SAIDI łączne (z wyłączeniem awarii masowych) l ENERGIA elektryczna grudzień 2014

13 RYNEK I REGULACJE Linia napowietrzna 15 kv mimo upadku połamanego drzewa i bezpośredniego kontaktu z przewodami niepełnoizolowanymi pracowała nie powodując wyłączeń w zasilaniu odbiorców w EOP właśnie dzięki temu, że część linii 15 kv zmodernizowano w ten sposób. Poszczególne kierunki inwestowania różnią się między sobą nie tylko siłą oddziaływania na poprawę ciągłości zasilania, ale i kosztami wdrożenia. Dlatego w EOP od 4 lat stosowana jest metodyka analizy każdego projektu inwestycyjnego pod kątem jego efektywności, co oznacza, że realizowane są te, które charakteryzują się najkorzystniejszą relacją efektu do kosztu (najniższy jednostkowy koszt redukcji 1 minuty SAIDI). Co również ważne projekty analizowane są z perspektywy całej spółki, a nie jej pojedynczych oddziałów. Oznacza to, że inwestycje modernizacyjne realizowane są według kolejności zapewniającej wysoką efektywność wydatkowanych nakładów inwestycyjnych przenoszonych w taryfie OSD. Wykres 2, prezentujący porównanie kosztów jednostkowych redukcji 1 minuty SAIDI, jednoznacznie wskazuje na to, że opisane kierunki inwestowania są najbardziej efektywne. W 2014 r. w EOP zakończono projekt pn. Mapa drogowa wdrożenia smart grid, którego efektem jest m.in. metodyka analizy projektów inwestycyjnych poszerzona o badanie wpływu kierunków inwestowania na redukcję OPEX. Analiza ta jednoznacznie potwierdziła najwyższą efektywność przyjętych kierunków inwestycji modernizacyjnych. Model oceny efektywności inicjatyw uwzględnia wdrożenie regulacji jakościowej, co oznacza, że przychód regulowany będzie uzależniony od wykonania wskaźników ciągłości dostaw SAIDI/SAIFI oraz kryterium optymalizacji wdrażania inicjatyw według NPV, gdzie istotnym elementem mln zł 70 Automatyzacja sieci SN Wymiana przewodów linii SN na niepełnoizolowane Wymiana niesieciowanych kabli SN Izolowanie przyłączy nn Izolowanie linii nn Upraszczanie (przebudowa) stacji napowietrznych SN NPV jest wpływ uzyskiwanych wskaźników ciągłości dostaw na przychód regulowany OSD. Realizacja programów poprawy ciągłości zasilania wymaga zaangażowania wysokich nakładów inwestycyjnych u wszystkich polskich OSD. W ramach zatwierdzonego przez URE Planu Rozwoju, EOP do 2019 r. planuje przeznaczyć na wskazane w artykule kierunki modernizacji swojej sieci prawie 800 mln zł. Wykres 2. Koszt redukcji 1 min SAIDI typowych kierunków modernizacji sieci poprawiających ciągłość zasilania odbiorców grudzień 2014 ENERGIA elektryczna l 13

14 RYNEK I REGULACJE Paragraf w sieci Rubrykę, poświęconą zagadnieniom prawnym w energetyce, redagują: mec. Katarzyna Zalewska-Wojtuś z Biura PTPiREE i mec. Przemysław Kałek z Kancelarii Chadbourne & Parke LLP Projekt ustawy o OZE Sejmowe prace nad projektem ustawy o odnawialnych źródłach energii (OZE) przebiegają nadal na etapie podkomisji. Na posiedzeniu 25 listopada br. przedstawiciel Ministerstwa Gospodarki (MG) przedstawił szereg poprawek do projektu OZE, które dotyczą energetyki prosumenckiej i które są dyskusyjne. Zostały one zgłoszone m.in. do: Art. 5 ust. 1 pkt 2 projektu Zaproponowano poszerzenie katalogu podmiotów przyłączających mikroinstalację na zgłoszenie o przedsiębiorców w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Poszerzanie katalogu podmiotów przyłączających się do sieci w sposób niekontrolowany przez operatorów sieci dystrybucyjnych (OSD) może doprowadzić do zagrożenia bezpieczeństwa systemu elektroenergetycznego oraz przyłączonych do niego urządzeń odbiorczych. Należy ocenić, że celowe jest raczej wprowadzenie mechanizmów pozwalających na monitorowanie rozwoju tych instalacji pod kątem uwzględnienia możliwości przyłączeniowych sieci elektroenergetycznych oraz zachowania zarówno jej bezpieczeństwa, jak i bezpieczeństwa użytkowników tej sieci. Operatorzy powinny być uprawnieni do sterowania tym rozwojem według obiektywnych kryteriów. Przepisów o obowiązkach sprawozdawczych OSD Zgodnie z zaproponowanymi zmianami, OSD E przekazuje Prezesowi URE sprawozdanie kwartalne zawierające m.in. informację o ilości energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych źródeł energii w mikroinstalacji przez poszczególnych wytwórców. Jak podnoszono już kilkukrotnie, zapis ten budzi wątpliwości co do faktu, skąd OSD uzyska informację o wolumenie energii wytworzonej (i w dużej mierze skonsumowanej na własne potrzeby). Czy z dodatkowego licznika (kto ma obowiązek jego instalacji), czy z deklaracji klienta? Niestety projekt ustawy nadal tego nie precyzuje. Z punktu widzenia przejrzystości prawa i stosowania jednolitych zasad na terenie całej Polski celowe byłoby nałożenie ustawowego obowiązku na wytwórców w mikroinstalacji dotyczącego montażu na koszt wytwórcy układu Poszerzanie katalogu podmiotów przyłączających się do sieci w sposób niekontrolowany przez operatorów sieci dystrybucyjnych (OSD) może doprowadzić do zagrożenia bezpieczeństwa systemu elektroenergetycznego oraz przyłączonych do niego urządzeń odbiorczych. Należy ocenić, że celowe jest raczej wprowadzenie mechanizmów pozwalających na monitorowanie rozwoju tych instalacji pod kątem uwzględnienia możliwości przyłączeniowych sieci elektroenergetycznych oraz zachowania zarówno jej bezpieczeństwa, jak i bezpieczeństwa użytkowników tej sieci. pomiarowego i przekazywanie na podstawie jego wskazań informacji do OSD. Art. 41 ust. 8 projektu Podniesienie ceny zakupu energii elektrycznej z mikroinstalacji do 100% średniej ceny sprzedaży energii. Zaproponowana zmiana, choć oczekiwana przez środowisko przyszłych wytwórców, przeczy idei prosumenckiej. W założeniu wsparcie wytwarzania energii przez prosumentów ma bowiem na celu zużycie jej przede wszystkim na potrzeby własne, do czego ma zachęcać cena zakupu w wysokości 80% ceny energii, a nie do celów zarobkowych przy jej sprzedaży. Dalsze poprawki są już zapowiadane przez MG i przewodniczącego podkomisji, jako przedmiot dyskusji kolejnych posiedzeń tego gremium. Powództwo o zapłatę za bezumowne korzystanie nie przerywa terminu zasiedzenia 26 listopada 2014 r., w drodze uchwały składu 7 sędziów, Sąd Najwyższy (sygn. akt III CZP 45/14) wyraził stanowisko, że: Wytoczenie przez właściciela nieruchomości przeciwko posiadaczowi służebności przesyłu, a przed dniem 3 sierpnia 2008 r. przeciwko posiadaczowi służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu, powództwa o zasądzenie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści tej służebności, nie przerywa biegu jej zasiedzenia. Tym samym za wyjaśnione i rozstrzygnięte na korzyść jednego 14 l ENERGIA elektryczna grudzień 2014

15 RYNEK I REGULACJE Paragraf w sieci Uchwała SN wzmocni pozycję przed siębiorstw energetycznych w sporach z właścicielami nieruchomości poglądu należy uznać pojawiające się od kilku lat rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych i samego Sądu Najwyższego (SN). Dotychczas w części wyroków przewagę zdobywało stanowisko, że samo wystąpienie przez właściciela nieruchomości z powództwem o zapłatę za bezumowne korzystanie z jego nieruchomości przez przedsiębiorstwo energetyczne, właściciela sieci, niosło ze sobą takie same skutki (tj. przerywające bieg terminu zasiedzenia służebności), jak powództwo o zaniechanie naruszeń własności. SN uznał, że tych dwóch typów powództw nie można zrównywać i powiązał skutek przerywający bieg terminu zasiedzenia jedynie z powództwami skierowanymi bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia o zaniechanie naruszenia własności. Szersze umotywowanie tego stanowiska znajdzie się w pisemnym uzasadnieniu uchwały. Nie da się ukryć, że uchwała ta wzmocni pozycję przedsiębiorstw energetycznych w sporach z właścicielami nieruchomości, na których od lat posadowione są urządzenia energetyczne, umożliwiając łatwiejsze zasiadywanie służebności w stosunku do takich nieruchomości. Na fakt, jakie korzyści niesie ze sobą uchwała SN wskazuje już samo to, że zgodnie z art Kodeksu cywilnego po każdym przerwaniu bieg terminu zasiedzenia rozpoczyna się na nowo. Sąd Najwyższy pozwala na rozbiórkę budynków kolidujących ze służebnościami SN w uchwale z 5 listopada 2014 r. (sygn. akt III CZP 74/14) stwierdził, że: 1. Jeżeli występują przesłanki przeprowadzenia drogi przewidziane w art. 145 par. 2 i 3 k.c., droga konieczna może być przeprowadzona przez nieruchomość sąsiednią także wtedy, gdy istnieje konieczność rozbiórki istniejącego na tej nieruchomości budynku wzniesionego na podstawie pozwolenia na budowę albo bez takiego pozwolenia, ale którego budowa została zalegalizowana na podstawie art. 49 i nast. ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (jedn. tekst: Dz.U. z 2014 r., poz ze zm.). 2. W postanowieniu o ustanowieniu służebności drogi koniecznej sąd może orzec nakazy lub zakazy niezbędne do urządzenia tej drogi. Orzeczenie to może z powodzeniem być wykorzystywane w sprawach o ustanowienie służebności przesyłu. I w takich przypadkach możliwe będzie takie skonstruowanie treści służebności, które wymagać będzie istotnej ingerencji w istniejącą zabudowę na nieruchomości. W świetle tej uchwały istnienie zabudowy nie stanowi przeszkody dla poprowadzenia infrastruktury energetycznej na nieruchomościach osób trzecich. Pozwolenie na budowę ważniejsze niż plan zagospodarowania przestrzennego W wyroku z 30 października 2014 r. Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) w Warszawie (sygn. akt II OSK 922/13) rozstrzygnął, że: Uchwalony przez radnych plan zagospodarowania przestrzennego nie może być sprzeczny z wydanym wcześniej pozwoleniem na budowę. W przeciwnym razie należy go częściowo unieważnić. Pogląd ten wzmacnia bezpieczeństwo prawne inwestorów, w tym i przedsiębiorstw energetycznych, chroniąc przed konsekwencjami wprowadzania zmian w planach zagospodarowania przestrzennego. Pozwolenie na budowę ma w tym względzie pierwszeństwo i nie może być ono przedmiotem późniejszych ingerencji na gruncie regulacji planistycznych. grudzień 2014 ENERGIA elektryczna l 15

16 TECHNIKA I TECHNOLOGIE Przewody napowietrzne z miedzi stopowej Energetyka jest teraz w stadium transformacji. Zmieniające się struktury rynków w połączeniu z coraz bardziej rozproszoną, zmienną i nieprzewidywalną generacją energii elektrycznej różnego pochodzenia komplikują zarządzanie siecią elektroenergetyczną. Operatorzy sieci przesyłowych stają obecnie przed istotnymi, a nawet sprzecznymi wyzwaniami. Fernando Nuño EUROPEJSKI INSTYTUT MIEDZI Michał Ramczykowski Roman Targosz POLSKIE CENTRUM PROMOCJI MIEDZI Elektrownie wykorzystujące odnawialne źródła energii są często wznoszone w odległych miejscach. Wymaga to budowy nowych linii w celu połączenia ich z główną siecią elektroenergetyczną i przesyłania wytworzonej energii do miejsc poboru. Coraz większy udział energii odnawialnej w generacji energii elektrycznej jest powodem dużej zmienności dostawy energii. Sieć jest traktowana jako istotny element rozwiązania problemu tej zmienności, ponieważ umożliwia wymianę energii elektrycznej między regionami, w których pojawia się jej nadmiar a regionami, gdzie występują chwilowe szczyty zapotrzebowania. Sprostanie wymogom nowego typu wymiany energii wymaga rozbudowy sieci. Jednakże nigdy dotąd opory przeciwko budowie nowych linii nie były tak silne. Budowa nowych linii w gęsto zaludnionych obszarach zawsze stanowiła wyzwanie. Obecnie niepewność co do oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego oraz coraz bardziej restrykcyjne przepisy lokalne pogłębiają ten problem. W obszarach mniej zaludnionych proces uzyskania pozwolenia na nowe linie napowietrzne Rys.1. Przekrój poprzeczny przewodu napowietrznego wykonanego z miedzi stopowej z drutami okrągłymi i trapezowymi może być nawet bardziej skomplikowany z powodu ich wizualnego oddziaływania na krajobraz. Z racji zmiennego i nieprzewidywalnego profilu generacji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych operatorzy systemów przesyłowych (OSP) są coraz częściej zmuszeni eksploatować linie elektroenergetyczne na granicy ich zdolności przesyłowej. Zadanie OSP byłoby łatwiejsze, gdyby dysponowali rezerwową mocą przesyłową, którą mogliby od czasu do czasu wykorzystywać. Jednak ograniczeniem dla nich jest maksymalna temperatura pracy przewodu, powyżej której wykazuje on nadmierną tendencję do pełzania i nie można dłużej gwarantować jego ciągłości mechanicznej. Wzrastający nacisk na efektywność energetyczną linii przesyłowych czyni tę sytuację jeszcze trudniejszą. I rzeczywiście po dokonaniu znacznych inwestycji dla poprawy sprawności energetycznej po stronie zasilania i po stronie poboru przychodzi czas na skoncentrowanie się na energii traconej pomiędzy tymi ogniwami systemu. Według Międzynarodowej Agencji Energetycznej (IEA), światowe zużycie energii elektrycznej wynosi ponad 20 tys. TWh rocznie, z czego 7% (tj TWh/rok) stanowią straty energii w liniach. Organy regulacyjne [1] coraz więcej uwagi poświęcają efektywności linii napowietrznych i przenoszą swój główny cel z minimalizacji kosztów inwestycyjnych na minimalizowanie kosztu życia linii. To jednakże stawia przed OSP dodatkowe, istotne wyzwania. Aby podołać wszystkim tym zadaniom jednocześnie, potrzebny jest przewód, którym można zastąpić stare przewody w ramach istniejących pasów terenu zajętych pod linie elektroenergetyczne i który przy tym zwiększy efektywność energetyczną, zdolność przesyłową i obciążalność linii. Odpowiedzią może być przewód z miedzi 16 l ENERGIA elektryczna grudzień 2014

17 TECHNIKA I TECHNOLOGIE Rys. 2. Porównanie trzech różnych typów przewodów dla napowietrznych linii elektroenergetycznych. Przewód miedziany CAC 185: wyższy koszt inwestycyjny, niższe straty. Przewód stalowo-aluminiowy ACRS Eagle La 350: wyższy koszt inwestycyjny, niższe straty. Od lewej do prawej: koszt początkowy przewodu rośnie, ale maleją straty energii. stopowej (CAC). W przewodach napowietrznych, będących tradycyjnie domeną aluminium, wykorzystuje się albo wzmocnienie przewodu rdzeniem stalowym, albo stopy aluminium. Postrzeganie miedzi jako materiału na przewody linii napowietrznych może być zaskoczeniem, ponieważ jest ona materiałem znacznie cięższym. Jednakże masa nie jest najistotniejszą cechą tego przewodu. Porównanie podstawowych właściwości różnych typów przewodów napowietrznych Holenderska Agencja Energii i Zrównoważonego Rozwoju DNV KEMA przeanalizowała pod względem technicznym i finansowym różnice między dwoma typami przewodów stalowoaluminiowych (ACSR) i innowacyjnym przewodem z miedzi stopowej (CAC) [2, 3]. Trzy poniższe przewody mają w przybliżeniu taką samą obciążalność prądową w temperaturze 80 C: W dalszej części artykułu omówiono, w jaki sposób obniżone straty energii wpływają korzystnie na koszt cyklu życia napowietrznej linii elektroenergetycznej w warunkach średniego obciążenia. W tabeli zamieszczono podstawowe parametry techniczne tych trzech typów przewodów: Zauważmy, że dla podobnej obciążalności prądowej w danej temperaturze przewód wykonany z miedzi stopowej ma znacznie mniejszy przekrój. Miedź stopowa ma wystarczającą własną wytrzymałość mechaniczną i przewody wykonane z niej nie wymagają wzmocnienia stalą. W połączeniu z wyższą przewodnością elektryczną miedzi skutkuje to znacznie mniejszym przekrojem przewodu przy tej samej zdolności przesyłowej linii. Obciążalność na jednostkę powierzchni przekroju poprzecznego jest ponadto zwiększona przez zredukowanie efektu naskórkowości. W przewodzie miedzianym typu CAC powłoka izolująca jest nakładana oddzielnie na każdy drut przewodu, co powoduje równomierny rozkład prądu w drutach rdzenia i warstwy zewnętrznej. Wyższa przewodność elektryczna miedzi i obniżony efekt naskórkowości powodują zmniejszenie strat energii, co pokazano w tabeli. Maksymalna temperatura pracy przewodów z miedzi stopowej jest znacznie wyższa niż temperatura pracy odpowiadających im przewodów stalowo-aluminiowych (ACSR). Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że większy ciężar i niższa sprężystość są niekorzystnymi cechami miedzianego przewodu. Jednak w praktyce tak nie jest ponieważ: Wytrzymałość słupów linii napowietrznej jest wyznaczona nie tylko ciężarem przewodu, ale w większym stopniu wytrzymałością na siły parcia wiatru i obciążenia lodem. Im mniejszy jest przekrój poprzeczny przewodu, tym siły te będą mniejsze. Wysoka temperatura wyżarzania miedzi (> 300 C) ułatwia powlekanie przewodu bez obawy pogorszenia mechanicznych właściwości materiału. Mogą być stosowane powłoki hydrofobowe, które zapobiegają oblodzeniu. W rezultacie przewód wykonany z miedzi stopowej stanowi technicznie wykonalną i finansowo atrakcyjną alternatywę dla przewodów stalowo-aluminiowych (ACSR). Możliwość powlekania przewodów miedzianych daje jeszcze jedną korzyść: umożliwia uzyskanie powierzchni, która pozwala obniżyć straty ulotowe oraz poziom hałasu związany z wyładowaniami ulotowymi. Wyładowania ulotowe, szczególnie w wilgotnym Tabela. Podstawowe parametry przewodów napowietrznych typu ACSR i CAC ACSR Hawk * ACSR Eagle CAC 185 Przekrój poprzeczny (mm 2 ) Obciążalność prądowa w 80 C (A) Obciążalność prądowa w 150 C (A) Ciężar (kg/km) 982,3 1301, Rezystancja (Ohm/km) 0,1195 0,103 0,09 Wytrzymałość na rozciąganie (kn) Sprężystość (kn/mm 2 ) Rozszerzalność cieplna (1/ C) 0, , , Maksymalna temperatura pracy ( C) 80 C 80 C 150 C grudzień 2014 ENERGIA elektryczna l 17

18 TECHNIKA I TECHNOLOGIE M Breakdown of Life Cycle Costs for new lines (M ) ACSR Hawk LA 280 ACSR Eagle LA 350 Copper CAC 185 Cost of losses 183,5 174,9 138,0 Conductor cost 6,8 8,4 21,7 Stringing conductor 6,8 6,8 6,8 Towers & Foundations 32,3 33,9 29,2 Maintenance NPV 5,7 5,7 5,7 Cost of losses Conductor cost Stringing conductor Towers & Foundations Maintenance NPV Rys. 3. Porównanie kosztów cyklu życia nowej linii napowietrznej z przewodami miedzianymi CAC i takiej samej linii z przewodami stalowo-aluminiowymi ACSR. Koszt życia nowej linii Należy zauważyć, że straty w przewodzie można zredukować, zwiększając przekrój przewodu aluminiowo-stalowego ACSR, jak w przypadku przewodu Eagle w porównaniu z przewodem Hawk. Jednak redukcja strat nie jest tak znaczna jak w przypadku przewodu wykonanego z miedzi stopowej, a niemal cała oszczędność nakładu inwestycyjnego zostaje utracona z powodu wyższego koszu słupów i fundamentów, ponieważ większy przekrój poprzeczny przewodu powoduje większe obciążenia od wiatru i od oblodzenia, co z kolei wymaga wzmocnienia słupów. Unowocześnienie istniejących linii pod względem ich konkurencyjności [2] klimacie, mogą być źródłem dyskomfortu dla przechodniów, dodatkowo pogarszając niekorzystny obraz napowietrznych linii wysokiego napięcia. Powłoki także zapobiegają korozji. Miedź jest znacznie mniej podatna na korozję środowiskową niż aluminium. Ponadto, jeżeli powłoka jest nakładana na każdą żyłę przewodu, korozja praktycznie nie zachodzi. Analiza ekonomiczna Nowe linie o obniżonym koszcie cyklu życia [1] Na koszt cyklu życia linii składa się pięć odrębnych elementów: słupy i fundamenty (dostawa i instalacja), przewody, montaż i naprężanie przewodów, obsługa eksploatacyjna i konserwacja, straty energii. W swoim studium wykonalności [1] DNV KEMA wykonała obliczenia tych pięciu składników kosztu cyklu życia dla kilku różnych typów przewodów i dla różnych scenariuszy. We wszystkich scenariuszach straty energii stanowią największą część kosztu cyklu życia. Ich udział zawiera się w przedziale od 40% do 80%, w zależności od typu przewodu, długości cyklu życia, profilu obciążenia i ceny energii elektrycznej. Przyjmijmy następujące warunki: profil obciążenia: 100% obciążenia w ciągu 25% cyklu życia, 80% obciążenia w ciągu 20% cyklu życia, 40% obciążenia w ciągu 55% cyklu życia, cena energii elektrycznej: 5 c /kwh, czas trwania cyklu życia: 20 lat. Założenia te prowadzą do wyników, przedstawionych na rys. 3. Przewód wykonany z miedzi stopowej jest w przybliżeniu trzykrotnie droższy od przewodu stalowo-aluminiowego, ale cena przewodu stanowi jedynie małą część całkowitego kosztu cyklu życia. Wyższy nakład inwestycyjny jest w znacznym stopniu kompensowany przez niższe koszty, wynikające z obniżenia strat energii (co najmniej o 20%), w wyniku czego koszt przewodu zwraca się w okresie krótszym niż 5 lat. Koszty dostawy i instalowania słupów, montażu i naprężania przewodów oraz obsługi eksploatacyjnej i konserwacji są podobnego rzędu wielkości dla wszystkich trzech typów przewodów. Całkowity koszt cyklu życia przewodu wykonanego z miedzi stopowej jest niższy o 14,3% w porównaniu z przewodem aluminiowo-stalowym ACSR Hawk. Koszt cyklu życia w przypadku modernizacji istniejącej linii składa się tylko z czterech elementów: przewody, montaż i naprężanie przewodów, obsługa eksploatacyjna i konserwacja, straty energii. W drugim studium wykonanym przez DNV KEMA [2] koszt cyklu życia unowocześnianej linii napowietrznej został obliczony dla różnych scenariuszy. Jak można było się spodziewać, udział strat energii w całkowitym koszcie życia jest większy i stanowi 85-95% LCC, zależnie od typu przewodu, czasu trwania cyklu życia, profilu obciążenia i ceny energii elektrycznej. Przyjmijmy te same warunki, co poprzednio. Założenia te prowadzą do wyników obliczeń kosztu cyklu życia unowocześnianej linii napowietrznej z przewodem ACSR Hawk lub CAC-165, przedstawionych na rys. 4. Straty w przewodzie typu CAC-165 są o ponad 10% niższe w porównaniu z przewodem aluminiowo-stalowym ACSR Hawk. W rezultacie nawet, jeżeli nakład inwestycyjny jest w przybliżeniu o 70% wyższy to całkowity koszt życia unowocześnionej linii jest o 8,5% niższy. Inne parametry, takie jak: przekroje przewodów, profile obciążenia, cena energii elektrycznej i długość cyklu życia, prowadzą do 18 l ENERGIA elektryczna grudzień 2014

19 TECHNIKA I TECHNOLOGIE nieco innych wyników, ale do podobnych wniosków [2]. 250 Breakdown of Life Cycle Costs for new lines (M ) Unikatowe rozwiązania techniczne Korzyści wynikające z wyższej temperatury maksymalnej Jedną z najbardziej interesujących właściwości przewodów napowietrznych z miedzi stopowej jest ich wyższa temperatura maksymalna w porównaniu z przewodami aluminiowo-stalowymi ACSR. Maksymalna temperatura tych drugich, pozwalająca uniknąć nadmiernego pełzania materiału przewodu, wynosi ok. 80 C. Miedź posiada znacznie wyższą odporność na pełzanie w podwyższonej temperaturze i może być bezproblemowo podgrzewana do temperatury co najmniej 150 C. Oznacza to, że jeżeli przy znamionowym obciążeniu przewód nawet osiąga temperaturę 80 C, to może on przewodzić sporadyczne krótkotrwałe prądy przetężeniowe bez obawy trwałych skutków. Przykładowo, przewód aluminiowo-stalowy ACSR Eagle i przewód miedziany CAC 185 mają taki sam prąd znamionowy 700 A w temperaturze 80 C. Jednakże, aby uniknąć przekroczenia temperatury przewód ACSR Eagle nie może być przeciążany, podczas gdy przewód CAC 185 może być obciążony prądem do 1115 A, który nagrzewa go do temperatury 150 C, co odpowiada przeciążeniu o ponad 60%. Przeciążenia takie powinny być krótkotrwałe z powodu wyższych strat energii w porównaniu ze znamionowymi warunkami pracy, niemniej umożliwiają OSP spełnienie kryterium bezpieczeństwa N-1 w krótkich okresach bardzo wysokiej produkcji energii elektrycznej pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Lepsze funkcjonowanie w ekstremalnych warunkach atmosferycznych Międzynarodowa norma EN :2001 [4] przewiduje cztery kategorie ekstremalnych warunków atmosferycznych, w jakich należy sprawdzać działanie linii napowietrznych: M Rys. 4. Porównanie kosztów cyklu życia unowocześnionej linii napowietrznej z przewodami miedzianymi CAC i takiej samej linii z przewodami stalowo-aluminiowymi ACSR LC 1a ekstremalna prędkość wiatru w temperaturze projektowej (10 C), LC 1b wiatr w minimalnej temperaturze (-20 C), LC 2c niezrównoważone obciążenia od oblodzenia, różne obciążenia na przęsłach (-5 C), LC 3 kombinacja obciążenia od wiatru i od oblodzenia (-5 C). We wszystkich tych czterech kategoriach przewody z miedzi stopowej mają przewagę nad przewodami stalowoaluminiowymi ACSR. Dzięki mniejszej średnicy obciążenie przewodu od wiatru jest mniejsze. Dzięki wyższej temperaturze wyżarzania miedzi przewody mogą być powlekane różnego rodzaju powłokami bez obawy pogorszenia mechanicznych właściwości materiału. Mogą być stosowane powłoki hydrofobowe, które znacznie zmniejszają ryzyko oblodzenia. Cechy te powodują, że przewody z miedzi stopowej szczególnie nadają się do stosowania w zimnym, wilgotnym i wietrznym klimacie. Zmniejszenie strat ulotowych 0 ACSR Hawk LA 280 ACSR Eagle LA 350 Straty ulotowe w liniach wysokich napięć stanowią tylko nieznaczną część strat energii, ale zjawisko ulotu wiąże się z hałasem, który przez Copper CAC 185 Cost of losses 183,5 174,9 138,0 Conductor cost 6,8 8,4 21,7 Stringing conductor 6,8 6,8 6,8 Towers & Foundations 32,3 33,9 29,2 Maintenance NPV 5,7 5,7 5,7 wiele osób jest postrzegany jako irytujący. Straty ulotowe są szczególnie wysokie w środowiskach wilgotnych. Dzięki wysokiej temperaturze wyżarzania miedzi, na przewody z miedzi stopowej może być nakładana powłoka antyulotowa, która w prosty sposób zmniejsza straty, a samo zjawisko ulotu redukuje do granicy percepcji ludzkiego ucha. Może to być istotnym elementem akceptacji napowietrznych linii wysokiego napięcia w gęsto zaludnionych obszarach w wilgotnym klimacie. Literatura Cost of losses Conductor cost Stringing conductor Towers & Foundations Maintenance NPV [1] Artykuł 15 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej: riserv/lexuriserv.do?uri=o- J:L:2012:315:0001:0056:PL:PDF [2] DNV KEMA Energy & Sustainability: New generation copper conductors for overhead lines / Feasibility Study, M.L.J. Clerx, czerwiec 2013 [3] DNV KEMA Energy & Sustainability: New generation copper conductors for upgrading overhead lines / Feasibility Study, M.L.J. Clerx, sierpień 2013 [4] CENELEC norma EN :2001: (polski odpowiednik: PN-EN : :110: ::::FSP_PROJEC- T,FSP_LANG_ID:155,25 grudzień 2014 ENERGIA elektryczna l 19

20 TECHNIKA I TECHNOLOGIE Rozproszony system restytucyjny Self-Healing oraz elementy automatyki w sieciach rozdzielczych SN Sieci dystrybucyjne SN stają się coraz bardziej złożone w wyniku dynamicznej rozbudowy infrastruktury, mocy podłączanych odbiorców, charakteru źródeł generacji rozproszonej lub innych elementów, mających wpływ na zmiany parametrów sieci. Krzysztof Burek SCHNEIDER ELECTRIC ENERGY POLAND SP. Z O.O. Należą do nich farmy wiatrowe, farmy fotowoltaiczne jeszcze w mniejszym stopniu, generatory napędzane różnymi mediami (np. biogaz), a nawet stacje ładowania samochodów elektrycznych, czy też magazynowania energii, które powoli zaczynają pojawiać się wokół nas coraz częściej. W związku z tym detekcja zwarć i szybka rekonfiguracja sieci rozdzielczych stanowi istotny element zachowania efektywności pracy systemu elektroenergetycznego na różnych poziomach napięcia. Dla stabilności takiego globalnego systemu istotne są zjawiska zwarciowe na poziomie średniego i niskiego napięcia, gdzie zlokalizowani są odbiorcy końcowi. Wszelkie rozważania o tworzeniu lokalnych czy globalnych struktur automatyzacji i monitoringu sieci typu smart grid czy smart metering dla określonych systemów rozpoczyna się od sieci dystrybucyjnej, gdzie obecnie następuje znaczący rozwój. Szczególnie związane jest to z aglomeracjami miejskimi, gdzie wymusza się rozbudowę i zarazem modernizację sieci średniego napięcia, by dostosować się do charakteru i mocy pobieranej przez odbiorców energii elektrycznej. Element efektywności zarządzania pracą takiego systemu staje się bardzo istotny, co w konsekwencji wpływa na skrócenie czasu przerw w dostawie energii do odbiorców w przypadku awarii w systemie zasilania. Zasadnicze znaczenie ma tutaj czas przełączeń trwający poniżej 3 minut, który ma wpływ na naliczanie wskaźników typu SAIDI, odnoszących się do długich i krótkich przerw w zasilaniu. Taką rekonfigurację realizują sterowniki obiektowe typu Easergy T200I, które za pomocą wewnętrznej komunikacji peer-to-peer (P2P) informują się o sytuacji pomiędzy stacjami i podejmują decyzję o przełączeniach bez udziału operatora. Szybkość przełączeń struktury sieci zasilającej z wyizolowaniem uszkodzonego odcinka jest tu bardzo istotna. Staje się to realne do wykonania w odniesieniu do obecnie stosowanej technologii sprzętowej, komunikacyjnej oraz wprowadzonym algorytmom. Przedstawiona technologia do realizacji układu restytucyjnego Self-Healing opiera się na standardowych sterownikach obiektowych typu T200I z serii urządzeń Easergy T dedykowanych do automatyzacji sieci średniego napięcia. W artykule przedstawiono zastosowanie rozproszonego systemu restytucyjnego Sealf-Healing Grid (SHG) do automatycznej rekonfiguracji sieci SN po wystąpieniu zwarcia u operatora Stedin-Net w Rotterdamie. Zaprezentowano założenia i korzyści realizacji całego projektu. Opisano istotne urządzenia, które należy uwzględnić przy budowie rozproszonych systemów SHG. Zwrócono także uwagę na ważne elementy automatyki przy modernizacji sieci SN, które wpływają na zmniejszenie wskaźników SAIDI. Self-Healing Grid otrzymał Puchar Prezesa Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej za najlepszy produkt targów Energetab 2O l ENERGIA elektryczna grudzień 2014