Farmacja. z ustawą. Mija rok. praktyczna. refundacyjną. ćwiczymy koncentrację podzielna uwaga to mit, trenujmy skupienie!

Transkrypt

1 PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW Farmacja praktyczna POLPHARMA FARMACEUTOM Nr 12 (60) Grudzień 2012 Cena: 6,70 zł psychologia ćwiczymy koncentrację podzielna uwaga to mit, trenujmy skupienie! remanent w aptece inwentaryzacja bez nerwów TEMAT NUMERU Mija rok z ustawą refundacyjną jak w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy zmienił się rynek farmaceutyczny

2 BO NAJLEPSZĄ OBRONĄ JEST ATAK SCO/096/ Scorbolamid (Salicylamidum, Acidum ascorbicum, Rutosidum). Skład i postać: 1 tabletka drażowana zawiera: 300 mg salicylamidu, 100 mg kwasu askorbowego, 5 mg rutozydu. Wskazania: Gorączka i ból związane z przeziębieniem lub grypą, bóle głowy, nerwobóle. Dawkowanie i sposób podawania: Dorośli i młodzież w wieku powyżej 16 lat doustnie, zwykle 1 do 2 tabletek drażowanych 3 razy na dobę. Preparat najlepiej przyjmować w czasie posiłku albo popić szklanką wody lub mleka. Należy stosować najmniejsze skuteczne dawki. Leczenie objawowe bez porady lekarskiej należy prowadzić najkrócej jak to możliwe. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na salicylamid lub inne składniki leku; nadwrażliwość na inne niesteroidowe leki przeciwzapalne; astma z polipami nosa (wywołana lub zaostrzona przez kwas acetylosalicylowy); czynna choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, stany zapalne przewodu pokarmowego; zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej (cukrzyca, mocznica, tężyczka); zaburzenia krzepliwości krwi (np. hemo lia, trombocytopenia); genetycznie uwarunkowany niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej (ryzyko hemolizy po długotrwałym, doustnym przyjmowaniu kwasu askorbowego); kamica nerkowa w wywiadzie (ryzyko powstawania kamieni moczowych po zastosowaniu dużych dawek kwasu askorbowego); hemochromatoza, niedokrwistość syderoblastyczna, nadmierna ilość kwasu moczowego we krwi lub szczawianów w moczu; ciąża; karmienie piersią. Preparatu nie należy stosować u dzieci w wieku poniżej 16 lat, poza rzadkimi chorobami, takimi jak np. choroba Kawasaki, ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu Reye a. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Lek stosować ostrożnie w astmie oskrzelowej (możliwość nasilenia napadów astmy), w niewydolności wątroby lub nerek oraz u pacjentów po przebytej chorobie wrzodowej i krwawieniach z przewodu pokarmowego. Produkt zawiera sacharozę. Pacjenci z rzadkimi dziedzicznymi zaburzeniami związanymi z nietolerancją fruktozy, zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy lub niedoborem sacharazy-izomaltazy, nie powinni przyjmować produktu leczniczego. Działania niepożądane: Najczęstsze objawy niepożądane, o stopniu nasilenia zależnym od dawki salicylamidu, obserwowano ze strony przewodu pokarmowego i ośrodkowego układu nerwowego. Występowały one rzadko po dawkach salicylamidu wynoszących mg, częściej po dawkach wyższych. Zaburzenia żołądka i jelit: nudności, wymioty, skurcze w obrębie jamy brzusznej, uczucie palenia za mostkiem, brak łaknienia, biegunka, podrażnienie błony śluzowej żołądka i dwunastnicy (nadżerki i owrzodzenia), suchość w ustach. Nie obserwowano wyraźnego związku między stosowaniem salicylamidu i krwawieniem z przewodu pokarmowego. Zaburzenia układu nerwowego: zawroty głowy, senność, bóle głowy. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: zaczerwienienie twarzy, wysypka, nadmierna potliwość. Preparat należy stosować ostrożnie u pacjentów, u których kwas acetylosalicylowy lub inne niesteroidowe leki przeciwzapalne wywoływały wysypkę, obrzęk naczynioruchowy, skurcz oskrzeli, nieżyt nosa lub wstrząs. Chociaż nie dowiedziono, że salicylamid wywołuje wszystkie działania niepożądane charakterystyczne dla salicylanów, to ze względu na podobieństwo budowy i działania farmakologicznego istnieje możliwość ich wystąpienia. Kwas askorbowy zmniejsza ph moczu, co ułatwia wytrącanie się moczanów, cystyny lub szczawianów. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr R/0340 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, Warszawa, tel ; fax , Lek wydawany bez recepty. ChPL

3 R E K L A M A spis treści Szanowni Państwo! Mija dwanaście miesięcy od momentu wprowadzenia w życie ustawy refundacyjnej. Aktu, który diametralnie odmienił sposób funkcjonowania aptek i rynku farmaceutycznego w Polsce. To właściwy moment, by dokonać bilansu zysków i strat. Oddajemy zatem nasze grudniowe łamy analitykom, urzędnikom państwowym, farmaceutom, wreszcie pacjentom ostatniemu ogniwu w łańcuchu opieki zdrowotnej. Prezentujemy opinie, sądy, podsumowania, ale też próby określenia najbliższej przyszłości aptek i rodzimej służby zdrowia w ogóle. Zachęcamy więc do lektury i refleksji, mając jednocześnie świadomość, że temat ów wciąż wywołuje sporo emocji. Zanim jednak wydamy nasz prywatny werdykt, pamiętajmy, że wprowadzona w styczniu br. ustawa to dopiero początek wielkiej reformy rynku farmaceutycznego w kraju. I choć na wstępie może wydawać się daleka od ideału, dopiero zaczyna ewoluować, czego dowodem zapowiadana już w przyszłym roku nowelizacja obowiązujących od stycznia br. przepisów. Miejmy nadzieję, że będzie odpowiedzią na zgłaszane w ostatnim czasie przez farmaceutów trudności i niedociągnięcia. Wprowadzona w styczniu br. ustawa refundacyjna to dopiero początek wielkiej reformy rynku farmaceutycznego mgr farm. Barbara Misiewicz-Jagielak Redaktor Merytoryczna Farmacji Praktycznej Farmacja Praktyczna Redaktor merytoryczna: Barbara Misiewicz-Jagielak Redaguje zespół: Dominika Bandurska, Lilianna Bartowska-Lewicka, Michał Borysiuk, Anna Cielemęcka, Marta Gawrylik, Justyna Grudniak, Monika Jasłowska, Magdalena Kochańska, Marcin Lewandowski, Barbara Misiewicz-Jagielak, Joanna Ordańska-Kucińska, Paulina Pol, Bożenna Płatos, Anna Robak-Reczek, Patryk Starak, Wiktor Zajchowski Aktualności 5 Informacje 8 Ciekawostki / gadżety apteki 10 RAport: Rok ustawy z perspektywy aptek Ustawa refundacyjna diametralnie odmieniła sposób funkcjonowania rynku farmaceutycznego. 12 Sonda: sama idea była dobra... Farmaceuci i pacjenci podsumowują rok z nową ustawą refundacyjną. Prawo 14 zapytaj eksperta Opieka farmaceutyczna 18 zapytaj eksperta Dr Dorota Bystrzanowska, specjalista dermatolog, radzi cierpiącym na opryszczkę. 20 Wpływ LGG na układ odpornościowy 22 Rola farmaceuty w leczeniu zakażeń i stanów zapalnych oka 24 Psychologia: koncentruj się! Koncentracja poprawia przestrzeganie zasad higieny pracy umysłowej. Prowadzenie apteki 26 remanent w aptece Nauka 30 bakteryjne zapalenia spojówek i powiek 32 konsekwencje zaprzestania terapii ASA co doradzić pacjentowi? DERMOKOSMETYKI 36 A jak alergiczna i wrażliwa Życie jest piękne 40 Metamorfozy Z PIROLAM SZAMPON 42 zielnik apteczny 44 Wino: winna wigilia 46 przysmaki Karola Okrasy 48 kultura 50 krzyżówka Na zlecenie: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, Warszawa Wydawca: Valkea Media S.A., ul. Elbląska 15/17, Warszawa Redaktor naczelny: Łukasz Kuźmiński Dyrektor projektu: Tomasz Opiela Projekt graficzny: Adam Świderski farmacja praktyczna 12/2012 3

4 Szanowni Þaństwo! Z okazji świąt Bożego Narodzenia i Nowego Roku przyjmijcie serdeczne życzenia zdrowia, szczęścia oraz wszelkiej pomyślności w życiu osobistym i zawodowym. Życzymy Państwu z całego serca, by nadchodzący nowy 2013 rok obfitował w chwile pełne radości, zadowolenia i satysfakcji. Pracownicy Polpharmy oraz Redakcja Farmacji Praktycznej 4 farmacja praktyczna 12/2012

5 informacje Zielarze obawiają się kolejnych zakazów Właściciele sklepów zielarskich obawiają się, że znów nie będą mieli co sprzedawać swoim klientom donosi serwis 24kurier.pl. Ich asortyment i tak został już znacząco ograniczony przepisami. Dwa lata temu zielarzom zakazano sprzedaży ponad tysiąca produktów, które wcześniej mieli w swojej ofercie. Po protestach sporą część zakazanych preparatów ponownie wprowadzono do obrotu. Wciąż jednak nie ma pewności, że w nich zostaną. Wolimy dmuchać na zimne przyznaje Piotr Duda, prezes Polskiej Izby Zielarsko-Medycznej i Drogeryjnej. Już w 2010 r. mieliśmy taką sytuację, że zakazano nam sprzedaży niemal tysiąca produktów. Na szczęście większość z nich udało się przywrócić dodaje. Strach przed powtórką cięć powrócił w związku z apelem Izby Aptekarskiej do Ministerstwa Zdrowia o zmiany w wykazie produktów leczniczych, które mogą być dopuszczone do obrotu w sprzedaży pozaaptecznej Październik w aptekach wciąż na minusie Sprzedaż leków i innych produktów farmaceutycznych w aptekach (na poziomie cen detalicznych brutto) po 43 tygodniach 2012 r. spadła wartościowo o 7,7 proc. w ujęciu rok do roku i wyniosła około 22 mld zł wynika z danych firmy analitycznodoradczej IMS Health, na które powołuje się portal Rynekzdrowia.pl. Sprzedaż w ujęciu ilościowym była niższa od ubiegłorocznej o około 11,7 proc. Zdaniem analityków od ponad dziesięciu miesięcy wartość sprzedaży aptek nie wróciła trwale do ubiegłorocznych wyników. Spadki widoczne są zarówno w ujęciu wartościowym, jak i ilościowym. Sprzedaż leków na receptę w aptekach w dalszym ciągu charakteryzuje się niższą dynamiką niż całkowita sprzedaż. Pod koniec października, narastająco po 43 tygodniach 2012 r., wartość sprzedaży tych leków oszacowano na 12,5 mld zł i była ona o blisko 12 proc. niższa niż rok wcześniej. W ujęciu ilościowym spadek sprzedaży leków na receptę wyniósł 8,2 proc. źródło: 24kurier.pl źródło: Rynekzdrowia.pl Co lekarz miał na myśli? Zapraszamy wszystkich farmaceutów do wzięcia udziału w nowym konkursie Co lekarz miał na myśli?. Na stronie internetowej naszego magazynu (w zakładce: AKTUALNE KONKURSY) umieściliśmy autentyczną, nieczytelnie wypełnioną receptę. Jeśli uda się Państwu rozszyfrować znajdujące się na niej nazwy leków, prosimy przesłać je mailem (najpóźniej do 13 stycznia 2012 r.) na adres naszej redakcji, za pośrednictwem naszej strony internetowej. Osoby, które prześlą do nas maila z prawidłowymi nazwami leków, mają szansę otrzymać nagrody ufundowane przez Polpharmę. Szczegóły zabawy na stronie: konkurs! Fałszowali recepty i kupowali psychotropy Fałszerstwa recept dopuściło się dwóch mieszkańców Koszalina w wieku 47 i 53 lata informuje szczecińskie wydanie Gazety Wyborczej. Na podrobione blankiety mężczyźni wykupowali leki psychotropowe z refundacją NFZ. Działali wyłącznie na terenie powiatu koszalińskiego. Aptekarze zaczęli coś podejrzewać i zaalarmowali policję. Funkcjonariusze szybko zidentyfikowali sprawców. Podczas przeszukania mieszkania zabezpieczyli leki, podrobione recepty, legitymacje rencisty, osoby niepełnosprawnej, a także sprzęt komputerowy, na którym fałszowano dokumenty. Ze wstępnych ustaleń policji wynika, że sfałszowanych zostało blisko 200 recept. Jednak niewielka część z nich została zrealizowana. Fałszerze usłyszeli zarzuty: 47-latek podrabiania dokumentów, za który Kodeks karny przewiduje do pięciu lat pozbawienia wolności, zaś 53-latek podrabiania dokumentów i oszustwa, za co grozi do ośmiu lat pozbawienia wolności. źródło: Szczecin.gazeta.pl farmacja praktyczna 12/2012 5

6 informacje R E K L A M A RPO pisze do ministra zdrowia ws. granicy wieku kierownika apteki Zgodnie z przepisami kierownikiem apteki może być farmaceuta, który nie przekroczył 65. r.ż. i ma co najmniej 5-letni staż pracy w aptece lub 3-letni staż pracy w aptece, w przypadku, gdy posiada specjalizację z zakresu farmacji aptecznej. Po zasięgnięciu opinii Okręgowej Izby Aptekarskiej okres pełnienia funkcji może być przedłużony do 70. r.ż. Wątpliwości co do tych przepisów zgłasza Rzecznik Praw Obywatelskich informuje serwis Rynekzdrowia.pl. W ocenie RPO podstawową przesłanką, jaką powinien kierować się ustawodawca regulując wymogi, które spełniać ma kierownik apteki, jest bezpieczeństwo zdrowotne pacjentów aptek. Granica wieku dla pełnienia funkcji kierownika apteki, wynosi obecnie 65 lat i została dostosowana do obowiązującego wieku emerytalnego mężczyzn. Natomiast zdaniem rzecznika, wobec zmian wieku emerytalnego, którego granica wynosić będzie co najmniej 67 lat, rozwiązanie zawarte w Prawie farmaceutycznym należy uznać za niedostosowane do realiów, tak społeczno-ekonomicznych, jaki i do wymogów systemu prawa. RPO nie podziela też argumentacji, iż pełnienie funkcji kierownika apteki przez osoby, które ukończyły 70. r.ż., w każdym przypadku nie zapewni wymaganego poziomu bezpieczeństwa związanego z pełnioną funkcją. Niejasny status 4 mln pacjentów Od 1 stycznia 2013 r. rusza elektroniczny system weryfikacji pacjentów. Chory, idąc do lekarza, nie będzie już musiał przynosić ze sobą dowodu ubezpieczenia. Jego status zostanie sprawdzony online w przychodni lub szpitalu czytamy w dzienniku Rzeczpospolita. Wprowadzając zmiany, Ministerstwo Zdrowia przekonywało, że reforma jest bezpieczna dla pacjentów, gdyż jedynie 1 proc. Polaków jest nieubezpieczonych. Tymczasem, jak donosi dziennik, najnowsze wyliczenia temu przeczą. Na moment przed wejściem reformy okazuje się bowiem, że status aż 10 proc. Polaków jest niejasny. Trudno aktualnie zweryfikować, czy są ubezpieczeni i czy od 2013 r. mogą leczyć się bezpłatnie w publicznej służbie zdrowia. Chodzi m.in. o tych, którzy pracowali za granicą, dzieci, które, pomimo że są uprawnione do bezpłatnego leczenia, nie zostały zgłoszone do NFZ ani przez rodziców, ani przez szkołę. Podobnie może być ze studentami, rencistami czy przedsiębiorcami opłacającymi składki z opóźnieniem. W efekcie około 4 mln ludzi w kraju powinno być przygotowanych, że jeśli po 1 stycznia pójdą do lekarza, może się okazać, że w komputerze szpitala czy przychodni zapali się czerwone światło. Jeśli pacjent złoży w takiej sytuacji oświadczenie, że jest ubezpieczony, przyjmiemy go, ale później to już NFZ rozliczy się z takim chorym, sprawdzając jego status tłumaczy Jacek Krajewski z Porozumienia Zielonogórskiego. źródło: Rp.pl źródło: Rynekzdrowia.pl Grudzień 2012 aktywność w mediach Produkt TV Radio Prasa Internet * źródło: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. *Wyrób medyczny 6 farmacja praktyczna 12/2012

7

8 ciekawostki / gadżety apteki Nowy kosmetyczny hit: zastrzyki z dwutlenku węgla robią furorę Wygładzają zmarszczki, pomagają leczyć cellulit, a nawet likwidować blizny to jedynie kilka efektów zastrzyków z wykorzystaniem dwutlenku węgla. Ta metoda już została okrzyknięta nowym botoksem. Zabieg polega na wprowadzeniu pod skórę (w okolice skóry z blizną, pokrytych zmarszczkami czy dotkniętych cellulitem) niewielkiej ilości dwutlenku węgla. Jego obecność organizm odczytuje, jako brak tlenu i zaczyna zwiększać jego ilość we krwi. Taka reakcja powoduje, że poprawia się krążenie, a co za tym idzie zwiększa się produkcja kolagenu. Jest to metoda eksperymentalna, nad którą wciąż trwają prace i obserwacje. Szczególnie istotne jest potwierdzenie, że zabieg nie wywołuje efektów ubocznych. źródło: Onet.pl Polacy nie dbają o zęby Polacy bardziej niż Włosi, Francuzi, Hiszpanie czy Brytyjczycy boją się chodzić do stomatologa wykazały badania pt. Nawyki Europejczyków związane z higieną i zdrowiem jamy ustnej, które przeprowadzono w siedmiu krajach Europy. Wynika z nich m.in., że głównym powodem omijania gabinetów stomatologicznych przez Europejczyków są wysokie koszty leczenia przyczynę taką podało 40 proc. badanych. Wizytę u lekarza dentysty ze względu na jej koszt najczęściej przekładają Irlandczycy 51 proc., Hiszpanie 50 proc. i Polacy 49 proc. Najrzadziej robią tak Francuzi 24 proc. i Niemcy 25 proc. Drugą główną przyczyną niechodzenia do dentysty jest lęk przed bólem przyznaje się do tego co trzeci badany Europejczyk. Prym wiodą tu Polacy aż 39 proc. z nas boi się chodzić do stomatologa. źródło: Onet.pl Uczeni: ostrożnie z czarną herbatą! Picie siedmiu filiżanek herbaty dziennie aż o 50 proc. zwiększa ryzyko zachorowania na raka prostaty wynika z badań specjalistów z University of Glasgow informuje Onet.pl. Badania przedstawione w Journal Nutrition and Cancer sugerują, że picie dużej ilości czarnej herbaty zwiększa ryzyko pojawienia się raka prostaty. Szkoccy naukowcy badali stan zdrowia ponad 6 tys. mężczyzn w wieku lat. Obserwacje trwały 37 lat. W tym czasie uczestnicy podawali informacje na temat swoich zwyczajów picia herbaty, kawy, alkoholu, palenia papierosów oraz ogólnego stanu zdrowia. Prawie jedna czwarta mężczyzn przyznała się do picia herbaty w dużych ilościach. W trakcie badania, rak prostaty rozwinął się u 6,4 proc. z nich. Ci, którzy pili więcej niż siedem filiżanek tradycyjnej herbaty dziennie, byli o 50 proc. bardziej narażeni na ryzyko wystąpienia raka niż ci, którzy pili trzy filiżanki herbaty lub mniej. Prowadzący badania dr Kashif Shafique z Institute of Health and Wellbeing at the University of Glasgow powiedział, że to pierwsze badania, które wykazały zależność pomiędzy herbatą a ryzykiem powstania raka. Badania wykazały również zalety herbaty. Okazało się, że mężczyźni, którzy piją dużo herbaty, nie są otyli, nie wpadają w alkoholizm i mają idealny poziom cholesterolu. R E K L A M A źródło: Onet.pl 8 farmacja praktyczna 12/2012

9 ciekawostki / gadżety apteki Kąpiel słoneczna z opaską Możliwe, że już niedługo będziemy korzystali z jednorazowych opasek, które ostrzegą nas przed przedawkowaniem promieni słonecznych donosi Wirtualna Polska. Papierowa opaska na nadgarstek ma zapobiegać nadmiernej ekspozycji na słońce i tym samym zmniejszać ryzyko zachorowania na raka skóry. Ten gadżet to dzieło naukowców z Uniwersytetu Starthclyde w Glasgow. Urządzenie zmienia kolor, gdy wzrasta siła promieniowania UV, a pasek z żółtego robi się różowy. To znak dla właściciela, że najwyższa pora zrezygnować z opalania. Za zmianę barwy odpowiedzialny jest kwas, który reaguje na promieniowanie UV. Twórcy wynalazku prof. Andrew Mills i dr Michael McFarlane, liczą, że uda im się przygotować opaski dostosowane do różnych typów skóry i jej tolerancji na promieniowanie słoneczne. Dzięki temu blondyni o jasnej karnacji wcześniej będą ostrzegani przed możliwym przedawkowaniem niż np. osoby o śniadej cerze. źródło: Wp.pl Moda na tatuaż z informacją zdrowotną W Stanach Zjednoczonych coraz więcej osób decyduje się na tatuaże, które nie są już tylko ozdobą, ale i źródłem informacji o zdrowiu pisze New York Daily News, na który powołuje się Wirtualna Polska. Tatuaż zwykle wykonywany jest w formie krótkiej informacji o grupie krwi, alergiach na leki lub żywność, przewlekłych chorobach, a także ostatnich życzeniach w razie wypadku lub śmierci. Właściciele praktycznych ozdób podkreślają, że dzięki nim czują się pewnie i bezpiecznie. Wielu lekarzy widzi w nowej modzie pewne korzyści, choć American Medical Association nie wypowiedziało się jeszcze oficjalnie na temat zjawiska. Warto jednak pamiętać, że wykonanie takiego tatuażu niesie też za sobą pewne zagrożenia, podobnie jak każda inna ingerencja w integralność skóry. źródło: Wp.pl farmacja praktyczna 12/2012 9

10 raport Rok ustawy z perspektywy aptek autor: Piotr Kula Prezes PharmaExpert, firmy analitycznej monitorującej rynek farmaceutyczny w Polsce Nowa ustawa refundacyjna diametralnie odmieniła sposób funkcjonowania rynku farmaceutycznego. Ma ona szczególnie duży wpływ na funkcjonowanie aptek. W dużej mierze, gdy analizuje się statystyczną aptekę na rynku, wpływ negatywny. Rynek wartościowo, w cenach detalicznych brutto skurczył się w pierwszych dziesięciu miesiącach 2012 r. o 3,8%. Największy spadek (o 19,8%) odnotował segment leków na receptę refundowanych (tych, które rzeczywiście zostały zrefundowane, z pominięciem leków z obwieszczeń, które zostały przepisane i wydane jako pełnopłatne). Spadła też wartość refundacji o 16,8%. Spadków w segmencie leków refundowanych nie kompensuje sprzedaż odręczna, mimo że średnia cena opakowania w tym segmencie, porównując pierwsze 10 miesięcy 2012 i analogiczny okres w 2011 r. wzrosła aż o 8,7% (dla OTC). Spadki na rynku odbijają się na kondycji aptek. Ich liczba aktualnie jeszcze nie spadła, ale wiele placówek zmieniło właścicieli, wiele boryka się z problemami finansowymi. Problemy te wynikają ze spadku obrotów. Przeciętny obrót średniej apteki w opisywanych okresach spadł aż o 5,5%. Mimo że ogólnie marża apteczna jest podobna jak w zeszłym roku, to ze względu na spadek obrotu przeciętna placówka dysponuje mniejszą sumą pieniędzy. Spada także ilość pacjentów w aptece. Dla analizowanych okresów spadek ten wynosi 1,7% i nie wynika wyłącznie z różnic sezonowych pomiędzy 2012 i 2011 r. Spadł popyt na produkty kupowane w aptekach. Może to być związane z różnymi przyczynami najtrudniej wytłumaczyć spadki dla leków na receptę przepisywanych na schorzenia przewlekłe. Tak jest na przykład w grupie statyn. Mniejsza ilość pacjentów oznacza mniejszą ilość transakcji, co też przekłada się na spadające obroty aptek. Apteki próbują racjonalizować wielkość zamówień. Jest to szczególnie istotne w sytuacji częstych zmian obwieszczeń refundacyjnych. Zbyt duży magazyn w przypadku produktów, które z dużym prawdopodobieństwem na kolejnym obwieszczeniu mogą być tańsze może zaowocować stratami. Z drugiej strony zmniejszony magazyn najsilniej wiąże się jednak ze zmniejszeniem popytu. W statystycznej aptece średnia ilość dni na które wystarcza towaru nie zmieniła się znacząco pomiędzy 2012 i 2011 r. Próby racjonalizacji wielkości zamówień są niejednokrotnie związane z koniecznością częstszego zamawiania towaru, zaś hurtownie, ze względu na obniżenie marży maksymalnej na leki refundowane do marży sztywnej 7% (w 2013 r. 6%), starają się wdrażać programy oszczędnościowe polegające m.in. na zmniejszaniu ilości dostaw. W tej sferze, coraz częściej interesy aptek i hurtowni są trudne do pogodzenia. Innym aspektem współpracy apteka-hurtownia jest pogarszający się dostęp do kredytów kupieckich i innych podobnych form finansowania zakupów przez apteki. Hurtownie dążą do poprawienia płynności, oferując często nie tak korzystne warunki (np. czasu spłaty kredytu) jak kiedyś oraz starają się skuteczniej windykować należności. Wydawało się, że nowa ustawa zlikwiduje zjawisko tzw. turystyki lekowej. I pewnie można stwierdzić, że w dużej mierze tak się stało, jeżeli chodzi o zjawisko podróży, np. na drugi koniec miejscowości po lek za grosz. Ale na pewno nie zmniejszyła się tzw. mała turystyka lekowa. W wielu miejscach pacjenci mają w równej odległości od miejsca zamieszkania dwie lub więcej aptek. Wybierają te, w których kupią taniej produkty bez recepty i/lub spotkają się z lepszą obsługą. Co mogą przynieść następne miesiące i rok 2013 w ogóle? Niewątpliwie nie widać wyraźnych znaków ani procesów, które mogą znacząco poprawić sytuację aptek. Prognozy wzrostu rynku w 2013 r. nie są zbyt optymistyczne (1-3% wzrostu dla całego rynku). Mogą lub będą mieć miejsce następujące zjawiska: część aptek nie utrzyma się, te w lepszych lokalizacjach mogą mieć nowych właścicieli, bez zmiany tabeli marż degresywnych (a przede wszystkim 10 farmacja praktyczna 12/2012

11 raport dr Grzegorz Kucharewicz PREZES NACZELNEJ RADY APTEKARSKIEJ Najistotniejsze regulacje zawarte w ustawie o refundacji leków postrzegane są przez samorząd aptekarski jako wstęp do szeroko rozumianej reformy rynku farmaceutycznego. To dopiero początek porządkowania tego rynku. Ustawa refundacyjna nie jest, rzecz jasna, aktem idealnym. Już podczas prac nad projektem ustawy w parlamencie stanowczo domagaliśmy się między innymi rezygnacji z obowiązku zawierania umów między podmiotami prowadzącymi apteki a Narodowym Funduszem Zdrowia jako warunku wydawania przez nie leków refundowanych. Samorząd aptekarski nigdy nie zaakceptował przewidzianego w ustawie o refundacji leków sposobu naliczania urzędowej marży detalicznej, czyli od ceny hurtowej stanowiącej podstawę limitu w danej grupie limitowej. Samorząd aptekarski zanegował również zaproponowany przez rząd sposób publikowania wykazów produktów refundowanych, uznając, że właściwą formą nie jest obwieszczenie, ale rozporządzenie ministra zdrowia, czyli akt prawa powszechnie obowiązującego. Częste publikacje w obwieszczeniach ministra zdrowia wykazów leków refundowanych ze środków publicznych narażają aptekarzy na szkody. Aptekarze bowiem ponoszą konsekwencje obniżek cen leków objętych refundacją. Uważam, że państwo powinno zadbać o mechanizmy rekompensujące aptekom ponoszone przez nie z tego tytułu szkody. Należy też doprecyzować przepisy ustawy refundacyjnej dotyczące zamienników. Regulacje te muszą być jasne i dla aptekarzy, i dla pacjentów. Wobec pogarszającej się kondycji finansowej aptek konieczna jest pilna zmiana tabeli marż detalicznych na leki refundowane ze środków publicznych (marża ta na droższe leki jest zdecydowanie za niska), tak by ich wysokość uwzględniała sytuację ekonomiczną aptek i umożliwiła im lepsze zaopatrzenie w produkty lecznicze. Wszak to aptekarze finansują z własnych środków zakup leków refundowanych i czekają na zwrot kwoty refundacji z Narodowego Funduszu Zdrowia. Ponadto należy zracjonalizować tworzenie grup limitowych. Zbyt szerokie grupy limitowe są niekorzystne zarówno dla pacjenta, jak i dla aptek. Bardzo dużo aptek, szczególnie tych należących do indywidualnych aptekarzy, ma ogromne problemy finansowe. Grozi nam pojawienie się białych plam na krajowym rynku aptek. Już są gminy, w których nie ma ani jednej placówki. Chciałbym jednak podkreślić, że obecna kondycja finansowa aptek to między innymi efekt liberalnej polityki kolejnych rządów. To konsekwencje wieloletnich zaniedbań i niechęci polityków do uporządkowania rynku farmaceutycznego, czego przykładem jest brak od wielu lat istotnych dla środowiska zmian w ustawie Prawo farmaceutyczne. sposobu naliczania, bo marża naliczana jest od limitu) nie wzrośnie rentowność produktów refundowanych a ich ceny (przede wszystkim limity) mogą jeszcze spaść, marża hurtowa spadnie do poziomu 6%, to może wymusić na hurtowniach kolejne działania oszczędnościowe, w dobie trudniejszej sytuacji ekonomicznej dalsze podnoszenie cen na produkty bez recepty może napotkać barierę popytu. Dobre wiadomości? dobrze zarządzana apteka lub sieć apteczna w odpowiedniej lokalizacji może być rentowna już teraz jest wiele aptek, które mimo zmian na rynku radzą sobie bardzo dobrze, w przypadku, w którym dokonana zostanie nowelizacja ustawy w zakresie zmian w tabeli marż degresywnych, poprawi się rentowność na lekach refundowanych (o ile będzie miała miejsce). Podyskutuj o tym na forum! Ministerstwo Zdrowia Agnieszka Gołąbek, rzecznik prasowy Ministerstwo Zdrowia planuje nowelizację ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (Dz.U. 2008, Nr 45, poz. 271, z późn. zm.). Celem resortu jest podnoszenie jakości leczenia, w tym opieki farmaceutycznej, a tym samym ochrony zdrowia pacjentów. Obecnie Ministerstwo Zdrowia rozważa zmianę przepisów regulujących obrót detaliczny produktami leczniczymi, zmierzającą między innymi do zwiększenia ilości pacjentów przypadających na jedną aptekę, zmian systemowych w kwestii prowadzenia punktów aptecznych, w tym możliwość wprowadzenia obowiązku zatrudniania magistrów farmacji w punktach aptecznych, mających na celu zapewnienie wysokiej jakości usług farmaceutycznych. Właściwa opieka farmaceutyczna zwiększa bezpieczeństwo pacjentów, w szczególności w sytuacji, w której jak podaje Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Polska jest szóstym co do wielkości rynkiem zbytu leków w Europie. Pod względem liczby opakowań przypadających na jednego mieszkańca zajmujemy drugie miejsce, zaraz za Francją. Odnośnie zmiany sposobu naliczania marży detalicznej należy podkreślić, iż sposób ten został opracowany w ramach uzgodnień międzyresortowych oraz konsultacji społecznych w trakcie prac nad projektem ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U r. Nr 122, poz. 696, z późn. zm.). Zgodnie z art. 7 ust. 4 przytoczonej wyżej ustawy, ustala się urzędową marżę detaliczną naliczaną od ceny hurtowej leku, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego albo wyrobu medycznego stanowiącego podstawę limitu w danej grupie limitowej. Jednocześnie informuję, że Minister Zdrowia spotyka się z przedstawicielami różnych środowisk, które wystąpiły do Ministerstwa Zdrowia z inicjatywą takiego spotkania. Podczas rozmów poruszane jest również zagadnienie obrotu detalicznego produktami leczniczymi oraz opieki farmaceutycznej. Ministerstwo Zdrowia zgłasza gotowość do rozmów w celu wypracowania jak najlepszych rozwiązań systemowych dla pacjentów. Tym samym należy podkreślić, iż wszelkie uwagi zainteresowanych podmiotów są przez resort analizowane i uwzględniane w pracach nad ewentualną zmianą przepisów regulujących działalność na rynku farmaceutycznym. farmacja praktyczna 12/

12 sonda Sama idea była dobra... oprac. mgr farm. Michał Mańka Apteki przestały rywalizować ze sobą cenowo i zaczynają myśleć nad konkurencją w zakresie jakości obsługi pacjentów mgr farm. Andrzej Dukaczewski farmaceuta z Warszawy Jak obowiązująca od roku ustawa refundacyjna zmieniła pracę aptek? Czy wprowadzone przez resort zdrowia zmiany poszły w dobrym czy też złym kierunku? Jak kształtuje się przyszłość rodzimej farmacji w świetle obowiązującego prawa? O podsumowanie ostatnich dwunastu miesięcy funkcjonowania służby zdrowia poprosiliśmy farmaceutów i odwiedzających apteki pacjentów. mgr farm. Katarzyna Sławińska farmaceutka z Poznania Odkąd ustawa refundacyjna weszła w życie, zmieniło się m.in. to, że pacjenci mają znacznie bardziej utrudniony dostęp do leków. Prawo do refundacji środków leczniczych obowiązuje tylko w przypadku, gdy dana choroba widnieje we wskazaniach rejestracyjnych leku. Ten zapis znacznie ogranicza pacjenta, który musi płacić pełną cenę za lek, gdy lekarz przepisuje mu terapeutyk w innym wskazaniu niż refundowane. Obawiając się kar pieniężnych, lekarze często wypisują recepty z odpłatnością stuprocentową, nie będąc świadomi, że w danym schorzeniu lek można przepisać ze zniżką. Zauważyłam, że po wejściu w życie ustawy refundacyjnej, wielu pacjentów przestało realizować recepty na niektóre leki z powodu wzrostu ich odpłatności. W efekcie znacznie maleje sprzedaż leków. Moim zdaniem obniżka marż na leki refundowane nie była dobrym rozwiązaniem. Wiem, że niektóre apteki nadrabiają wzrostem cen leków OTC, ale to nie jest dobre, ponieważ pacjenci odchodzą od tych aptek. Moja placówka mieści się przy przychodni, realizujemy bardzo dużo recept i stwierdzam, że z każdym miesiącem zyski apteki są niestety coraz słabsze. Według mnie wraz z nową ustawą zmiany poszły w nie najlepszym kierunku. Kolejnym przykładem niech będzie zakaz reklamy aptek, który wiadomo jak jest respektowany. Niedaleko nas mieści się apteka sieciowa połączona ze sklepem drogeryjnym, która bez oporów reklamuje niektóre swoje produkty. Tomasz Zmorzyński pacjent z Warszawy Zmiany w ustawie refundacyjnej nie poszły w dobrym kierunku, skoro pół roku temu za pewien lek płaciłem ok. 90 zł., a obecnie za ten sam preparat muszę zapłacić ponad dwa razy więcej. Podczas realizacji recepty dowiedziałem się od aptekarza, że w świetle nowej ustawy nowe listy refundacyjne wchodzą w życie co dwa miesiące. Więc nie da się przewidzieć, ile ten lek będzie kosztował po tym czasie. Dla pacjentów taka sytuacja jest bardzo niekomfortowa. mgr farm. Aneta Rogulska farmaceutka z Warszawy Wydaje mi się, że sama idea ustawy refundacyjnej była dobra, jednak nie ma ona racji bytu w naszych realiach. Nie rozumiem sensu zakazu reklamy aptek w przypadku, gdy tak wiele placówek działa blisko siebie. Ten zakaz jest jawnym skazaniem wielu słabszych aptek na bankructwo. Nie tylko apteki ponoszą straty finansowe nowej ustawy, ale również 12 farmacja praktyczna 12/2012

13 sonda Kilkanaście lat temu w mojej dzielnicy były 3 placówki, teraz jest ich 15, a leków i tak brakuje Marek Lasocki pacjent z Lublina pacjenci. Muszą wykupować leki, które często przepisane są na recepcie ze 100-procentową odpłatnością, ponieważ lekarz obawia się, że gdyby się pomylił, zapłaciłby karę. W rozmowach z wieloma pacjentami dowiaduję się, że chorują oni na dane schorzenie, na które powinna być zniżka. Jednak nie ja decyduję o tym, czy pacjent może mieć zniżkę na dany lek, czy nie. Za to odpowiada lekarz wypisujący receptę. Marta Zmorzyńska pacjentka z Warszawy Nowa ustawa refundacyjna nie sprawiła, że ceny leków spadły, nadal są one bardzo drogie. Nasze państwo dopłaca do nich najmniej w Europie. Z drugiej strony powstaje coraz więcej nowych suplementów, które zawierają w sobie te same substancje (lecz w różnych połączeniach), które niejednokrotnie są zupełnie nieprzydatne, a nadużywane mogą powodować działania niepożądane, nieopisane w ulotkach, ponieważ suplementy te nie zostały przebadane. Większość klientów aptek nie ma świadomości, że znaczna część ceny, jaką płaci za dany produkt, to cena za marketing, czyli reklamy leków bez recepty lub suplementów, a nie za samą ich jakość. Moim zdaniem to właśnie te produkty powinny mieć wyższe ceny, a leki na receptę powinny być bardziej dostępne w aptekach i mieć znacznie niższe ceny. Nie wróży to dobrze na przyszłość, jeżeli w aptekach będzie się znajdowało coraz więcej suplementów diety, a coraz mniej leków na receptę często ratujących życie. mgr farm. Andrzej Dukaczewski farmaceuta z Warszawy Moim zdaniem jedyne, co zmieniło się na lepsze po wejściu w życie ustawy refundacyjnej, jest to, że apteki przestały rywalizować ze sobą cenowo i zaczynają myśleć nad konkurencją w zakresie jakości obsługi pacjentów i informacji o lekach. Bardzo ważne dla mnie, jako farmaceuty, jest to, żeby pacjent, który do mnie przychodzi, miał poczucie, że nie tylko sprzedałem mu lek, ale również w pewnym sensie sprzedałem mu część mojej fachowej wiedzy. Z czasem takie działania na pewno mogą przynieść korzyści nie tylko nam farmaceutom, ale przede wszystkim pacjentom. To, co poszło w złym kierunku (po wejściu w życie nowej ustawy), to na pewno zmniejszenie ilości kupowanych przez pacjentów leków przepisanych przez lekarza. To zjawisko spowodowane jest wzrostem cen tych preparatów i może doprowadzić do niestosowania się pacjentów do zaleceń lekarskich, a w efekcie do pogłębienia choroby. Również aptekom nie jest łatwo utrzymać się finansowo na rynku w takiej sytuacji. Obawiam się takiego momentu, w którym, aby podnieść sprzedaż w aptece, my farmaceuci będziemy musieli sprzedawać coraz więcej kosmetyków czy produktów drogeryjnych. Nie chciałbym, żeby polskie apteki w przyszłości sprzedawały więcej takich towarów niż leków. Marek Lasocki pacjent z Lublina Jestem zadowolony, że skończyły się wysokie marże na leki. Podobnie jest w innych krajach unijnych, np. w Niemczech. U nas jest zbyt dużo aptek. W mojej dzielnicy jeszcze kilkanaście lat temu były trzy placówki, teraz jest ich piętnaście. Mimo że jest ich pięć razy więcej, to leków często brakuje. Może nowa ustawa refundacyjna zmusi apteki do takiej konkurencji między sobą, która spowoduje większą dostępność leków. W przeciwnym razie niektóre placówki będą musiały zbankrutować. Poza tym, jak czegoś jest zbyt wiele, to długo nie wytrzyma na rynku to prosty Podyskutuj o tym na forum! farmacja praktyczna 12/

14 prawo R E K L A M A Zapytaj eksperta Na pytania Czytelników naszego miesięcznika nadesłane do redakcji za pośrednictwem strony odpowiada Marta Wilczyńska, prawnik w kancelarii adwokata Bartłomieja Kochlewskiego, adwokata specjalizującego się w prawie pracy i regulacjach dotyczących branży farmaceutycznej. Wypowiedzenie warunków pracy i płacy jest możliwe również w trakcie tzw. ochrony przedemerytalnej pracownika W latach uczęszczałam do Policealnego Studium Zawodowego w Zgierzu, gdzie nabyłam tytuł technika farmaceutycznego. Przez cały okres trwania szkoły zapewniano nas o konieczności odbycia stażu zawodowego w ciągu maksymalnie 5 lat od chwili otrzymania dyplomu. Był to warunek konieczny, by dalej wykonywać wyuczony zawód. Teraz mam 31 lat i od ukończenia szkoły minęło już 8 lat. Chciałabym się dowiedzieć czy nadal mogę odbyć staż zawodowy, dzięki któremu będę dalej mogła pracować w aptece? We wrześniu 2012 r. rozpoczęłam pracę jako pomoc apteczna. Placówka chętnie umożliwiłaby mi odbycie stażu zawodowego. Warunkiem jednak jest upewnienie się, czy po tak długim czasie od ukończenia szkoły mogę jeszcze ten staż odbyć. Na podstawie państwa pisemnej odpowiedzi kierownik apteki podejmie decyzję w tej sprawie. Pisałam już do Polskiego Związku Farmaceutów Polskich RP, ale nie otrzymałam odpowiedzi. Nie wiem, do kogo mogę jeszcze się zwrócić, by uzyskać tak ważną dla mnie informację. Obecnie obowiązujące przepisy ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (tekst jedn.: Dz.U ze zm., dalej: Prawo farmaceutyczne ) nie precyzują, w jakim okresie od uzyskania dyplomu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie technika farmaceutycznego można odbyć praktykę w aptece przewidzianą w art. 91 Prawa farmaceutycznego oraz w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 lipca 2002 r. w sprawie odbywania praktyki w aptece przez technika farmaceutycznego (Dz.U ze zm.). W szczególności wskazane przepisy nie zawierają ograniczenia, na podstawie którego możliwość odbycia praktyki jest ograniczona w czasie, licząc od momentu uzyskania dyplomu. Jeżeli zatem nawet od uzyskania dyplomu minęło 8 lat, nie ma przeszkód, aby taką praktykę rozpocząć. Mam 57 lat, jestem kierownikiem apteki. Mam umowę na czas nieokreślony. Rentowność apteki spadła. Właściciel nie ma zastrzeżeń do mojej pracy, a jedynie do spadku obrotów. Otrzymałam pismo (porozumienie o cofnięciu obowiązków kierownika i obniżeniu pensji, nie mam dodatku funkcyjnego). Czy takie działanie jest zgodne z prawem? Zgodnie z treścią art. 42 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U ze zm.) możliwe jest dokonanie przez pracodawcę wypowiedzenia pracownikowi warunków pracy i płacy przewidzianych umową o pracę na czas nieokreślony. Wypowiedzenie warunków pracy i płacy jest możliwe również w trakcie tzw. ochrony przedemerytalnej pracownika (tj. w sytuacji, gdy pracownikowi brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu 14 farmacja praktyczna 12/2012

15 NOWA wielkość opakowania Poltram Combo w konkurencyjnej cenie 60tabl. 30tabl. 20tabl. 10tabl. Poltram Combo (Tramadoli hydrochloridum + Paracetamolum). Skład i postać: 1 tabletka powlekana zawiera 37,5 mg chlorowodorku tramadolu i 325 mg paracetamolu. Wskazania: Objawowe leczenie bólu o umiarkowanym i dużym nasileniu. Zastosowanie leku należy ograniczyć do tych pacjentów z bólem o umiarkowanym i dużym nasileniu, którzy wymagają zastosowania połączenia tramadolu z paracetamolem. Dawkowanie i sposób podawania: Dorośli i młodzież ( 12 lat). Dawkę ustala się w zależności od stopnia nasilenia bólu oraz odpowiedzi pacjenta na lek. Początkowa zalecana dawka to 2 tabletki preparatu Poltram Combo. W razie potrzeby można przyjąć kolejne dawki, nie przekraczając 8 tabletek (co odpowiada 300 mg tramadolu i 2600 mg paracetamolu) na dobę. Odstęp pomiędzy dawkami nie powinien być krótszy niż 6 godzin. W żadnych okolicznościach Poltramu Combo nie należy stosować dłużej niż jest to bezwzględnie konieczne. Jeśli ze względu na rodzaj i ciężkość schorzenia niezbędne jest długotrwałe stosowanie preparatu, należy uważnie i regularnie obserwować pacjenta (z przerwami w stosowaniu, jeśli to możliwe) w celu wery kacji konieczności dalszego stosowania. Dzieci: Nie ustalono skuteczności i bezpieczeństwa stosowania Poltramu Combo u dzieci w wieku < 12 lat. Dlatego nie zaleca się stosowania preparatu w tej grupie wiekowej. Pacjenci w podeszłym wieku. Można podawać zwykle stosowane dawki, jednak pamiętać, że u ochotników > 75 lat okres półtrwania fazy wydalania po podaniu doustnym zwiększał się o 17%. U pacjentów > 75 lat zalecany odstęp pomiędzy podaniem dawek powinien być dłuższy niż 6 godz., ze względu na zawartość tramadolu. Ze względu na zawartość tramadolu nie należy stosować Poltramu Combo u pacjentów z ciężką niewydolnością nerek (klirens kreatyniny <10 ml/min). U pacjentów z umiarkowaną niewydolnością nerek (klirens kreatyniny ml/min), należy wydłużyć odstępy między kolejnymi dawkami do 12 godzin. Ponieważ na drodze hemodializy lub hemo ltracji tramadol jest usuwany bardzo powoli, podanie po dializie w celu utrzymania analgezji nie jest konieczne. U pacjentów z ciężką niewydolnością wątroby stosowanie preparatu Poltram Combo jest przeciwwskazane. U pacjentów z umiarkowanymi zaburzeniami czynności wątroby można rozważyć ostrożne stosowanie, pod warunkiem wydłużenia odstępów pomiędzy poszczególnymi dawkami. Sposób podawania: Doustnie. Tabletki należy połykać w całości, popijając wystarczającą ilością płynu. Nie należy tabletek łamać ani żuć. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na tramadol, paracetamol lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Ostre zatrucie alkoholem, lekami nasennymi, ośrodkowo działającymi lekami przeciwbólowymi, opioidami lub lekami psychotropowymi. Poltramu Combo nie wolno stosować u pacjentów, którzy zażywają lub w ciągu 2 tygodni poprzedzających leczenie zażywali inhibitory monoaminooksydazy (MAO). Ciężka niewydolność wątroby. Padaczka oporna na leczenie. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: W celu uniknięcia przypadkowego przedawkowania, pacjenta należy poinformować, aby nie przekraczał zalecanej dawki oraz nie stosował jednocześnie innych produktów leczniczych zawierających paracetamol (w tym sprzedawanych bez recepty) lub tramadol bez zgody lekarza. Nie należy stosować Poltramu Combo: u pacjentów z ciężką niewydolnością nerek (klirens kreatyniny <10 ml/min) oraz w przypadku ciężkiej niewydolności oddechowej. U pacjentów z ciężką niewydolnością wątroby stosowanie preparatu jest przeciwwskazane. Ryzyko przedawkowania paracetamolu jest większe u pacjentów z chorobą wątroby niespowodowaną marskością poalkoholową. U pacjentów z umiarkowanymi zaburzeniami czynności wątroby można rozważyć ostrożne stosowanie, pod warunkiem wydłużenia odstępów pomiędzy poszczególnymi dawkami. Tramadolu nie należy stosować w leczeniu uzależnienia od opioidów. Mimo że tramadol jest agonistą receptorów opioidowych, nie znosi on objawów odstawiennych. U pacjentów ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia drgawek lub przyjmujących równocześnie inne leki obniżające próg drgawkowy, szczególnie z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, neuroleptyki, ośrodkowo i miejscowo działające leki przeciwbólowe opisywano występowanie drgawek. Pacjenci z wyrównaną padaczką oraz osoby podatne na występowanie drgawek mogą być leczone tramadolem wyłącznie, gdy jest to bezwzględnie konieczne. Drgawki występowały u pacjentów otrzymujących tramadol w zalecanych dawkach. Ryzyko może się zwiększyć w przypadku przyjmowania dawek tramadolu większych niż zalecane. Nie należy stosować z opioidami o działaniu agonistyczno-antagonistycznym (nalbu na, buprenor na, pentazocyna). Poltram Combo powinien być stosowany ze szczególną ostrożnością u pacjentów: uzależnionych od opioidów, po urazach głowy, ze stanami drgawkowymi, z zaburzeniami dróg żółciowych, we wstrząsie, z zaburzeniami świadomości o niewyjaśnionej etiologii, z ośrodkowymi lub obwodowymi zaburzeniami oddechowymi, ze zwiększonym ciśnieniem wewnątrzczaszkowym. Przedawkowanie może mieć toksyczne działanie na wątrobę. W dawkach terapeutycznych tramadol może powodować objawy odstawienne. Rzadko obserwowano uzależnienie lub nadużywanie. Po nagłym odstawieniu mogą wystąpić objawy podobne do obserwowanych po odstawieniu opioidów. Zgodnie z doświadczeniem klinicznym uważa się, że objawów odstawienia można uniknąć poprzez stopniowe zmniejszenie dawki podczas odstawiania leku, szczególnie po długotrwałym okresie leczenia. W pojedynczej pracy opisano, że zastosowanie tramadolu podczas znieczulenia ogólnego en uranem i podtlenkiem azotu nasiliło wspomnienia śródoperacyjne. Do czasu wyjaśnienia powyższego działania należy unikać stosowania tramadolu podczas płytkiej narkozy. Działania niepożądane: Najczęstszymi działaniami niepożądanymi, zgłaszanymi u > 10% pacjentów podczas badań klinicznych były: nudności, zawroty głowy i senność. Poniżej wymienione działania niepożądane zostały przedstawione zgodnie z częstością występowania i klasy kacją układów i narządów. Zaburzenia psychiczne: często: splątanie, zmienność nastrojów (lęk, nerwowość, euforia), zaburzenia snu; niezbyt często: depresja, omamy, koszmary senne, niepamięć; rzadko: uzależnienie; bardzo rzadko: nadużywanie (w obserwacji po wprowadzeniu produktu leczniczego do obrotu). Zaburzenia układu nerwowego: bardzo często: zawroty głowy, senność; często: ból głowy, drżenie; niezbyt często: mimowolne skurcze mięśni, parestezje, szum w uszach; rzadko: ataksja, drgawki. Zaburzenia oka: rzadko: niewyraźne widzenie. Zaburzenia serca: niezbyt często: kołatania serca, tachykardia, zaburzenia rytmu serca. Zaburzenia naczyniowe: niezbyt często: nadciśnienie tętnicze. Zaburzenia układu oddechowego, klatki piersiowej i śródpiersia: niezbyt często: duszność. Zaburzenia żołądka i jelit: Bardzo często: nudności; często: wymioty, zaparcie, suchość w jamie ustnej, biegunka, ból brzucha, niestrawność, wzdęcia; niezbyt często: dysfagia, czarne stolce. Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych: niezbyt często: podwyższenie aktywności aminotransferaz. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: często: nadmierna potliwość, świąd; niezbyt często: reakcje skórne (np. wysypka, pokrzywka). Zaburzenia nerek i dróg moczowych: niezbyt często: albuminuria, zaburzenia mikcji (zaburzenia w oddawaniu moczu i zatrzymanie moczu). Zaburzenia ogólne i stany w miejscu podania: niezbyt często: dreszcze, uderzenia gorąca, ból w klatce piersiowej. Mimo, iż w czasie badań klinicznych nie obserwowano niżej wymienionych działań niepożądanych, związanych ze stosowaniem tramadolu lub paracetamolu, nie można jednak wykluczyć ich wystąpienia. Tramadol: Niedociśnienie ortostatyczne, bradykardia, zapaść. Doświadczenie po wprowadzeniu produktu leczniczego do obrotu opisuje rzadkie przypadki zmian działania warfaryny, w tym wydłużenie czasu protrombinowego. Rzadko: reakcje nadwrażliwości ze strony układu oddechowego (na przykład duszność, skurcz oskrzeli, świszczący oddech, obrzęk naczynioruchowy) oraz ana laksja. Rzadko: zmiany apetytu, osłabienia narządu ruchu oraz zahamowanie oddychania. Mogą wystąpić zaburzenia psychiczne różniące się międzyosobniczo, co do nasilenia i rodzaju. Mogą to być zmiany nastroju (zwykle euforia, sporadycznie dysforia), zmiany aktywności (zwykle zmniejszenie, sporadycznie zwiększenie) oraz zmiany zdolności do percepcji poznawczej i zmysłowej (np. zachowania decyzyjne, zaburzenia postrzegania). Zgłaszano przypadki pogorszenia astmy, jednak nie ustalono związku przyczynowego. Po nagłym odstawieniu mogą wystąpić objawy podobne do obserwowanych po odstawieniu opioidów: pobudzenie, niepokój, nerwowość, bezsenność, hiperkineza, drżenia oraz zaburzenia żołądka i jelit. Inne działania niepożądane, które w rzadkich przypadkach występowały po nagłym odstawieniu tramadolu, to: napady paniki, silny niepokój, omamy, parestezje, dzwonienie w uszach i inne objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego. Paracetamol: Działania niepożądane występują rzadko, ale mogą wystąpić reakcje nadwrażliwości, w tym wysypka skórna. Istnieją doniesienia o występowaniu zaburzeń morfologii krwi, w tym trombocytopenii i agranulocytozy, które niekoniecznie mogły mieć związek ze stosowaniem paracetamolu. W kilku doniesieniach sugerowano możliwość wystąpienia hipoprotrombinemii podczas jednoczesnego stosowania z lekami z grupy warfaryny. W innych badaniach nie wykazano zmian czasu protrombinowego. Podmiot odpowiedzialny: ZF farmacja Polpharma S. A. praktyczna Pozwolenie 12/ dopuszczenie do obrotu nr wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, Warszawa, tel ; fax Lek wydawany na podstawie recepty. CHPL: P-COM/067/ zapytaj Przedstawiciela Aptecznego o ofertę na Poltram Combo

16 prawo Należy pamiętać, że zgodnie z polskim prawem, organem powołanym do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy jest Państwowa Inspekcja Pracy uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku), w sytuacji m.in. wprowadzenia przez pracodawcę nowych zasad wynagradzania dotyczących ogółu pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy lub tej ich grupy, do której pracownik należy. W tym zakresie jak najbardziej też jest możliwe zawarcie pomiędzy pracodawcą i pracownikiem porozumienia, w którym określone zostaną nowe warunki pracy. Jeżeli jednak w tej kwestii pracownik i pracodawca nie zawrą porozumienia, wypowiedzenie pracownikowi warunków pracy i płacy musi spełniać warunki przewidziane w art. 42 Kodeksu pracy, tj. w przypadku analizowanej umowy o pracę powinno być dokonane na piśmie, z podaniem przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy i płacy, pouczeniem o odwołaniu się pracownika do sądu pracy oraz pouczeniem w zakresie skutków niezłożenia przez pracownika oświadczenia o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków pracy i płacy. Należy bowiem wskazać, że w razie odmowy przyjęcia przez pracownika zaproponowanych warunków pracy lub płacy, umowa o pracę rozwiązuje się z upływem okresu dokonanego wypowiedzenia. Jeżeli jednak pracownik przed upływem połowy okresu wypowiedzenia nie złoży oświadczenia o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków, uważa się, że wyraził zgodę na te warunki. W razie braku w treści wypowiedzenia pouczenia w zakresie skutków niezłożenia przez pracownika takiego oświadczenia pracownik może do końca okresu wypowiedzenia złożyć oświadczenie o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków. W aptece, w której pracuję, zatrudnione są dwie osoby kierownik i zastępca kierownika. Aktualnie zwolniono pomoc apteczną. Czy pracodawca ma prawo zlecić nam sprzątanie całej apteki? Do kogo mamy się zwrócić, gdy nie przestrzega się naszych praw? Jeżeli pracodawca zleca pracownikowi wykonywanie obowiązków, które wprawdzie dotychczas nie były przez niego egzekwowane, lecz zostały wskazane w umowie o pracę, to oczywiście ma prawo wymagać ich wykonywania przez pracownika. Jeżeli zaś obowiązki takie nie są przewidziane ani w umowie o pracę danego pracownika, ani też w innych aktach prawnych regulujących stosunek pracy tego pracownika, to powierzenie pracownikowi takich obowiązków, jest możliwe co do zasady tylko poprzez wypowiedzenie pracownikowi warunków pracy i płacy. Należy wskazać, że zgodnie z treścią art ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U ze zm.) powierzenie pracownikowi nowych obowiązków bez wypowiedzenia warunków pracy i płacy jest możliwe tylko w sytuacji, gdy: a) jest to uzasadnione potrzebami pracodawcy, b) pracownikowi powierzona zostaje inna praca niż określona w umowie o pracę na okres nie przekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym, c) powierzenie pracownikowi nowych obowiązków nie powoduje obniżenia wynagrodzenia, d) nowe obowiązki odpowiadają kwalifikacjom pracownika. Zgodnie z polskim prawem organem powołanym do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy jest Państwowa Inspekcja Pracy. Czy umieszczenie w kalendarzu powiatowym (rozprowadzanym bezpłatnie) informacji o sklepie medycznym (informacja zawiera nazwę i adres podmiotu) będzie naruszeniem ustawy? Zgodnie z treścią art. 94a ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (tekst jedn.: Dz.U ze zm., dalej: Prawo farmaceutyczne ) zabroniona jest reklama aptek i punktów aptecznych oraz ich działalności, przy czym nie stanowi reklamy informacja o lokalizacji i godzinach pracy apteki lub punktu aptecznego. Jeżeli zatem informacja o aptece lub punkcie aptecznym zawierać będzie tylko dane o lokalizacji i godzinach pracy, to nie będzie to stanowiło naruszenia przepisów Prawa farmaceutycznego. 16 farmacja praktyczna 12/2012

17 prawo Jestem magistrem farmacji. Chciałabym prosić o pomoc w obliczeniu stażu pracy niezbędnego do objęcia stanowiska kierownika w aptece. Poniżej załączam przebieg mojej kariery zawodowej: 2007 r. rok ukończenia studiów, 6-miesięczny staż, 2 lata i 3 miesiące praca w aptece otwartej, 9 miesięcy zwolnienia lekarskiego (ciąża), 5-miesięczny urlop macierzyński, 1 rok urlop wychowawczy. Zgodnie z treścią art. 88 ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (tekst jedn.: Dz.U ze zm., dalej: Prawo farmaceutyczne ) kierownikiem apteki może być farmaceuta w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich (tekst jedn.: Dz.U ze zm.), który nie przekroczył 65. roku życia i ma co najmniej 5-letni staż pracy w aptece lub 3-letni staż pracy w aptece, w przypadku, gdy posiada specjalizację z zakresu farmacji aptecznej. Przepisy Prawa farmaceutycznego nie zawierają uregulowań dotyczących obliczania stażu pracy farmaceuty w tym zakresie, ale zgodnie z interpretacją Naczelnej Rady Aptekarskiej potwierdzoną przez Wojewódzki Sąd Administracyjny (wyrok WSA w Warszawie z dnia r., VII SA/Wa 1389/07) farmaceuta, aby móc starać się o stanowisko kierownika apteki, winien legitymować się stażem pracy w aptece w pełnym wymiarze czasu pracy. Ponieważ termin staż pracy nie został w przywołanej ustawie wyjaśniony, Naczelna Rada Aptekarska przyjmuje interpretację, zgodnie z którą można brać w tym wypadku pod uwagę zarówno pracę świadczoną w ramach stosunku pracy, jak i na podstawie umowy cywilnoprawnej. Z przywołanego w pytaniu przebiegu kariery zawodowej, do stażu pracy: a) nie można zaliczyć 6-miesięcznego stażu, odbywanego na podstawie art. 2 b ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich (Dz.U ze zm.), gdyż ten staż wykonywany jest w ramach zdobywania uprawnień zawodowych farmaceuty i ma charakter dydaktyczny, a nie charakter świadczenia pracy, b) można zaliczyć pracę w aptece wykonywaną czy to na podstawie umowy o pracę, czy to na podstawie umowy cywilnoprawnej, z zastrzeżeniem, że praca ta wykonywana była w pełnym wymiarze czasu pracy (o czym wyżej), c) można zaliczyć okres czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby (również przypadającej w okresie ciąży), d) można zaliczyć okres przebywania na urlopie macierzyńskim, e) można zaliczyć okres przebywania na urlopie wychowawczym. Oznacza to, że pani staż pracy wynosi obecnie 4 i 7 miesięcy. Podyskutuj o tym na forum! Nie stanowi reklamy informacja o lokalizacji i godzinach pracy apteki lub punktu aptecznego farmacja praktyczna 12/

18 opieka farmaceutyczna R E K L A M A Zapytaj eksperta autor: dr Dorota Bystrzanowska specjalista dermatolog High-Med Przychodnia Specjalistyczna Na pytania internautów borykających się z problemem opryszczki zadawane za pośrednictwem strony odpowiada Dorota Bystrzanowska, specjalista dermatolog High-Med Przychodnia Specjalistyczna. Jakie czynniki uaktywniają wirusa opryszczki? Co mogę zrobić, aby uniknąć zakażenia zimą? Wiele czynników środowiskowych oraz tych związanych z ogólnym stanem zdrowia człowieka jest odpowiedzialnych za możliwość indukowania zakażeń nawrotowych opryszczki. Do częstych czynników zewnętrznych należą urazy skóry, w tym mikrourazy powstałe w wyniku promieniowania ultrafioletowego, zabiegów kosmetycznych, takich jak mikrodermabrazja, depilacja czy peelingi chemiczne, zabiegów laserowych lub stosowania środków miejscowo drażniących, np. retinoidów. Jeśli chodzi o czynniki ogólne mogące spowodować uaktywnienie wirusa HSV-1 możemy wymienić przede wszystkim zmniejszenie odporności komórkowej organizmu, stosowanie leków immunosupresyjnych oraz choroby przebiegające z gorączką. Silne oziębienie, stres oraz miesiączka to także czynniki sprzyjające nawrotom opryszczki. Unikanie wychłodzenia organizmu i infekcji zimą, a także ograniczenie stresogennych sytuacji zmniejszy prawdopodobieństwo nawrotów. Czy możliwe jest, że opryszczka wystąpiła u mnie w załamaniu nosa lub w nosie? W jakich dziwnych miejscach mogę się jej jeszcze spodziewać? Do zakażenia wirusem opryszczki dochodzi w wyniku bezpośredniego kontaktu błony śluzowej lub uszkodzonej skóry osoby zdrowej ze zmianami skórnymi czy śliną osoby zakażonej (bądź bezobjawowego nosiciela). Jednak zakażenie może powstać również w wyniku autoinokulacji samozakażenia, czyli rozdrapania świeżych zmian i przeniesienia wirusa w inne miejsce. W tym mechanizmie zmiany o charakterze opryszczki mogą pojawić się w zasadzie wszędzie na pośladku, na tułowiu, na twarzy. Może też dojść do zakażenia wału paznokciowego przy ssaniu palca lub zapalenia gałki ocznej, jeśli osoba zakażona trze oczy. Planuję wyjazd na narty z rodziną. Jak mogę się zabezpieczyć na wypadek opryszczki? Przy częstych nawrotach opryszczki, wiedząc, co indywidualnie może zwiększyć częstość jej nawrotów, należy unikać w miarę możliwości czynników wywołujących wykwit. Do najczęstszych należą przechłodzenie ciała, zbyt intensywne nasłonecznienie (także zimą na stoku), przemęczenie, alkohol, ale również czekolada. Jeśli nawroty są częste, zwłaszcza w danym okresie czy w konkretnych sytuacjach, należy wcześniej rozważyć stosowanie suplementacji zwiększającej odporność organizmu, np. stosując po konsultacji z lekarzem doustną terapię acyklowirem. Dlaczego acyklowir podawany w formie doustnej jest skuteczniejszy niż acyklowir w formie maści? Acyklowir jest dostępny w formie leku do stosowania zewnętrznego, doustnego i dożylnego. Lek ulega aktywacji głównie w komórkach zakażonych HSV, wykazując znaczną skuteczność w hamowaniu replikacji HSV-1. Lek podany w fazie początkowej tzw. objawów prodromalnych lub w pierwszych 24 godzinach choroby znacznie przyspiesza gojenie zmian skórnych i łagodzi objawy bólowe. Leczenie doustne jest skuteczniejsze ze względu na ogólne działanie leku i na zapewnienie odpowiedniego stężenia przeciwwirusowego. Leczenie doustne jest zalecane zwłaszcza w zakażeniu pierwotnym oraz w przypadku częstych i ciężkich Podyskutuj o tym na forum! 18 farmacja praktyczna 12/2012

19

20 opieka farmaceutyczna R E K L A M A Wpływ LGG na układ odpornościowy autor: mgr farm. Anna Jakowska Ponad 75% komórek limfatycznych całego układu odpornościowego człowieka znajduje się w błonie śluzowej jelit. Można więc śmiało wysunąć tezę, że to właśnie jelita wraz ze złożoną mikroflorą bakteryjną w głównej mierze odpowiadają za odporność ustroju. Przewód pokarmowy człowieka zasiedla ok bakterii reprezentujących prawie 500 szczepów. Większości z nich nigdy nie udało się wyhodować w warunkach laboratoryjnych, nieliczne zostały wyizolowane i uznane za mikroorganizmy probiotyczne. Spełniają one kilka kryteriów: pochodzą z naturalnej mikroflory jelit człowieka, są oporne na działanie soku żołądkowego i soli żółciowych, mają zdolność adhezji do nabłonka jelit i kolonizacji jelit, wykazują aktywność antagonistyczną wobec patogenów układu pokarmowego i nie wykazują działania chorobotwórczego. Właściwości probiotyczne wykazano tylko u nielicznych szczepów bakterii kwasu mlekowego, m.in. Lactobacillus acidophillus, L. rhamnosus GG, L. reuteri oraz drożdży Saccharomyces boulardii. Spośród nich szczep Lactobacillus rhamnosus GG został zbadany i opisany w publikacjach naukowych najszerzej. Liczne badania naukowe dowiodły, że drobnoustroje mikroflory bakteryjnej (endogenne czy też pochodzące z suplementacji) są głównym czynnikiem stymulującym układ immunologiczny. Mają one zdolność aktywacji różnych komórek tk. limfatycznej związanej z błoną śluzową jelit GALT (ang. gut associated lymphoid tissue). Warto pamiętać: Szczep Lactobacillus rhamnosus GG (LGG) oprócz stymulacji układu odpornościowego stosowany jest w leczeniu: zakażeń rotawirusowych, biegunek poantybiotykowych i biegunek podróżnych skraca czas trwania biegunki, zwiększa poziom przeciwciał przeciwko rotawirusom, redukuje adhezję bakterii patogennych (E. coli, Salmonelli, Shigelli) do nabłonka jelit, chroniąc organizm przed zakażeniem, alergii pokarmowej podanie probiotyku LGG w okresie perinatalnym dwukrotnie zmniejsza występowanie atopowego zapalenia skóry u dzieci, choroby Crohna, próchnicy zębów. Układ GALT wytwarza około 80% wszystkich immunoglobulin, co najmniej 50% limfocytów naszego organizmu pochodzi właśnie z tego obszaru. Do cech charakterystycznych tego układu należy wytwarzanie przeciwciał klasy IgA wyłapują one antygeny i uniemożliwiają im przejście przez śluzówkę do wnętrza organizmu. Udowodniono, że probiotyki aktywując układ GALT: wzmagają aktywność fagocytarną granulocytów i makrofagów, aktywują komórki NK (ang. natural killer), indukują syntezę cytokin, modulują zdolność prezentacji antygenu limfocytom T. Tym samym bakterie probiotyczne stanowią podstawowy czynnik regulujący funkcje układu odpornościowego. Piśmiennictwo: 1. Heczko PB, Strus M, Jawień M, Szymański H. Medical applications of probiotics. Wiad. Lek. 2005; 58 (11-12): Górska S, Jarząb A, Gamian A. Bakterie probiotyczne w przewodzie pokarmowym człowieka jako czynnik stymulujący układ odpornościowy. Postępy Hig. Med. Dośw., 2009; 63: Michałkiewicz J, Krotkiewski M, Gackowska L i inni. Immunomodulujący wpływ probiotyków na reakcje odpornościowe. Podyskutuj o tym na forum! 20 farmacja praktyczna 12/2012