Kształcenie psychologów transportu w świetle projektów nowych aktów prawnych

Transkrypt

1 Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego Kształcenie psychologów transportu w świetle projektów nowych aktów prawnych Adam Tarnowski

2 Stan rzeczy 2 Ustawa o kierujących pojazdami z dn weszła w Ŝycie z 2-letnim vacatio legis. Stare rozporządzenia wg Ustawy mogą obowiązywać do 18 miesięcy od jej wejścia w Ŝycie, a zatem realne vacatio legis to 3 i pół roku. Obecnie nadal brak rozporządzenia Ministra Zdrowia, a psychologowie wykonują badania według sprzecznych przepisów.

3 Psycholog uprawniony 3 Ustawa o kierujących pojazdami z , nowelizowana 11 razy stwierdza (Art. 87 p.2.): Uprawnionym psychologiem jest osoba, która: 1. Posiada tytuł zawodowy magistra uzyskany na kierunku psychologia; 2. Ukończyła z wynikiem pozytywnym podyplomowe studia w zakresie psychologii transportu prowadzone przez uczelnię prowadzącą studia wyŝsze na kierunku psychologia 3. Nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów; 4. Została wpisana do ewidencji uprawnionych psychologów.

4 Projekt Rozporządzenia 4 Pomimo szeregu błędów i nieścisłości projekt Rozporządzenia jest rewolucyjny, nie tylko w zakresie psychologii transportu- ale moŝe stanowić punkt wyjścia do dyskusji o regulacji ram diagnozy psychologicznej. Projekt nie zawiera dodatkowych wymogów dotyczących kompetencji diagnosty Zawiera natomiast metodykę badań- jako pierwszy w polskim prawie dokument określający warunki badań psychologicznych.

5 Obszary kompetencji 5 Znajomość prawa, zasad dokumentacji itp. CO badamy- kompetencje w zakresie róŝnic indywidualnych i psychologii klinicznej JAK badamy- kompetencje w zakresie metod diagnostycznych. PO CO badamy- cel diagnozy.

6 Kategorie badanych osób (CO badamy) 6 Kierowcy zawodowi (ogólna selekcja negatywna) Osoby przekraczające 24 PK (zab. osobowości, deficyty poznawcze) Zatrzymani za jazdę w stanie po uŝyciu alkoholu (uzaleŝnienia, zab. osobowości, braki kompetencji społecznych) Uczestniczący w wypadkach drogowych (ogólna selekcja negatywna, zab. posttraumatyczne) Skierowani przez lekarza (deficyty poznawcze- szczególnie zab. organiczne, zab. afektywne) Osoby popełniające wykroczenia w pierwszym roku posiadania PJ (od 2016)- prawdopodobnie niedojrzałość, słabe funkcje kontrolne

7 Obszary diagnozy (wg projektu rozporządzenia) 7 przyjmuje się listę kluczowych cech i zdolności podlegąjących badaniu psychologicznemu: sprawność intelektualna i procesy poznawcze. osobowość i temperament warunkujące zachowanie człowieka w sytuacjach trudnych (stres i radzenie sobie w sytuacjach stresowych, impulsywność, skłonność do ryzyka i poszukiwanie stymulacji). Sprawność psychomotoryczna: szybkość i adekwatność reakcji. koordynacja wzrokowo-ruchowa.

8 Badania poszerzone 8 Badanie moŝe być rozszerzone o ocenę poziomu empatii. poziomu lęku. poziomu wypalenia zawodowego. ewentualnego występowania uzaleŝnień. ewentualnego występowania zaburzeń stresu pourazowego lub innych.

9 JAK badamy- kompetencje w zakresie metod 9 Zestaw metod i urządzeń badawczych Uprawniony psycholog dobiera metody i urządzenia badawcze weryfikujące kluczowe cechy i zdolności istotne dla kierujących pojazdami w zakresie: urządzeń- posiada co najmniej jedno narzędzie do oceny kaŝdej ze sprawności: narzędzi testowych posiadu co najmniej dwa narzędzia do oceny kaŝdej z cech (sprawności).

10 Przebieg badania 10 na badanie psychologiczne składąją się następujące elementy: wywiad bezpośredni i obserwacja. badania testowe i aparaturowe. analiza. interpretacja, przekazanie informacji osobie badanej o wynikach badań psychologicznych i wydanie orzeczenia psychologicznego.

11 Standardy badania 11 Uprawniony psycholog stosuje: metody badawcze i urządzenia spełniające warunki standaryzacji, obiektywizmu, normalizacji, rzetelności i trafności; metody posiadające udowodnioną trafność diagnostyczną w badaniach kierowców. szczególowe procedury prowadzenia i interpretacji badań testowych są wskazane w podręczniku testowym i stanowią jego integralną część (dotyczy to równieŝ urządzeń): procedury diagnostyczne, które róŝnicuje się ze względu na rodzaj badania i treść wydawanego orzeczenia psychologicznego:

12 psycholog stosuje 12 standardy etyczne. w tym bezstronność i naleŝytą staranność prowadzonej diagnozy: ocenę sposobu funkcjonowania badanego. będącą podstawą wydania orzeczenia psychologicznego, która powinna być rzetelna, kompetentna i obiektywna: jeŝeli występują okoliczności, które uniemoŝliwiają wydanie takiej opinii. psycholog odmawia prowadzenia badania: informacje zwrotne dla badanego. które są formułowane w sposób jasny i czytelny, językiem zrozumiałym, dostosowanym do rozmówcy.

13 Cel badania (PO CO badamy) 13 Wg Ustawy, celem badania jest ustalenie braku bądź istnienia przeciwwskazań do kierowania pojazdami (lub wykonywania zawodu) Ustalenie przeciwwskazań wymaga w istocie prognozy ryzyka popełnienia powaŝnego błędu w zakresie prowadzenia pojazdu. Jeśli wyobraŝę sobie 100 osób o podobnej charakterystyce, ile z nich spowoduje wypadek w ciągu najbliŝszego roku? Czy diagnoza moŝe ograniczać się do prognozy, tj. szacować ryzyko bez odwoływania się do mechanizmów dysfunkcji?

14 14 Ryzyko w diagnozie zorientowanej na prognozę Wnioskowanie odbywa się w schemacie:! ObniŜone wyniki testu -> osłabiona funkcja (przyczyny-róŝnice ind., zmiany chorobowe) -> osłabione moŝliwości adaptacyjne -> ryzyko błędu Na kaŝdym etapie wnioskowania moŝe pojawić się błąd niepełnej reprezentatywności (test moŝe nie w pełni reprezentować funkcję, funkcja nie determinować moŝliwości adaptacyjnych, obniŝone moŝliwości mogą być kompensowane np. przez realistyczną samoocenę i ostroŝność) MoŜna mówić o kompensacji zaburzeń uwagi- ale nie moŝna mówić o kompensacji słabych wyników testu d2!!

15 Kompetencje psychologa (CO) 15 CO badamy? Psychologia róŝnic indywidualnych Osobowość, intelekt, funkcje motoryczne Psychologia kliniczna uzaleŝnienia, zab. osobowości, zab. emocjonalne, neuropsychologia

16 Kompetencje psychologa (JAK) 16 Psychometria Wywiad i obserwacja Umiejętność znajdowania wspólnych mianowników - znajdowania wskaźników w róŝnorodnym materiale

17 Kompetencje psychologa (PO CO) 17 Psychologia transportu: wiedza o wpływie poszczególnych zmiennych na bezpieczeństwo na drodze, i czynnikach modyfikujących ten wpływ Znajomość teoretycznych podstaw diagnozy opartej na faktach

18 Przykład 18 Kierowca skierowany z powodu przekroczenia 24 PK, lat 22, studiuje zarządzanie (wcześniej politologię). Liczne kontakty towarzyskie. Prosi o szybkie przeprowadzenie badań. Wyniki testów- inteligencja przeciętna, w teście uwagi przeciętna dokładność bardzo duŝa szybkość działania. Kwestionariusz osobowości ekstrawertyk, niski neurotyzm i psychotyzm, niskie kłamstwo. Bardzo dobra koordynacja i czas reakcji. Komentuje zasadność testów, dysforyczny w czasie badana- w czasie rozmowy spokojny, kontrolujący się wielomówny.

19 Kompetencje psychologa 19 Etap Wiedza Umiejętności Postawa i kompetencje społeczne Określenie problemu Postawienie hipotez diagnostycznych Weryfikacja hipotez Sformułowanie charakterystyki psychologicznej i decyzji orzeczniczej Udzielanie informacji zwrotnej Najczęstsze przyczyny naruszeń przepisów Psychopatologia (zab. Osobowości) RóŜnice ind. (style poznawcze) Znajomość psychometrii i charakterystyki narzędzi, zasad prowadzenia wywiadu Zasady formułowania charakterystyki psychologicznej, sporządzania dokumentacji Znajomość procedur Wywiad- eksploracja Dobór wskaźników, planowanie badania i wywiadu Umiejętność badania testowego, wywiadu diagnostycznego i obserwacji Myślenie analityczne, umiejętność syntezy wniosków WyraŜanie informacji językiem dostosowanym do wiedzy i wglądu badanego Krytycyzm wobec treści wypowiedzi, akceptacja badanego jako osoby. Unikanie błędów myślenia potocznego (schematów) Podejście empiryczne Spostrzegawczość, postawa ciekawości poznawczej Krytycyzm i obiektywizm Obiektywizm, Akceptacja osoby Asertywność i pewność siebie

20 Kształcenie 20 Oczekiwania wobec studiów magisterskich (i poszczególnych specjalizacji) Oczekiwania wobec studiów podyplomowych Swobodne kształtowanie programów studiów Ustalenie konkretnych efektów kształcenia wraz z metodami weryfikacji ich osiągnięcia.

21 21 Dziękuję za uwagę