Zmiana technologiczna na polskim rynku pracy

Transkrypt

1 Zmiana technologiczna na polskim rynku pracy pod redakcją Macieja Bukowskiego i Juliana Zawistowskiego Departament Analiz Ekonomicznych i Prognoz Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej

2 Raport opracowano w ramach projektu Analiza wybranych aspektów obecnej i przyszłej sytuacji na rynku pracy - Ócena wpływu zmian technologicznych na podaż i popyt na pracę w Polsce"współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach działania 1.1, schemat a) Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich Autorzy Część I Maciej Bukowski, Sebastian Dyrda Część II Martyna Kobus, Łukasz Skrok, Julian Zawistowski Część III Maciej Bukowski, Sebastian Dyrda, Paweł Kowal, Dorota Pelle Wykonawca projektu Instytut Badań Strukturalnych ul. Nowowiejska 6/ Warszawa Koordynacja projektu Departament Analiz Ekonomicznych i Prognoz Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Ul. Nowogrodzka 1/3/5, Warszawa Projekt okładki i druk Zakład Wydawniczo - Poligraficzny MPiPS Ul. Bracka 4, Warszawa Zawarte w tej publikacji poglądy i konkluzje wyrażają opinię autorów i nie muszą odzwierciedlać oficjalnego stanowiska Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.

3 Spis treści Spis treści Spis tablic Spis rysunków i v vi Zespół autorski 1 I Makroekonomia procesu zmiany technologicznej 3 Wprowadzenie 1 1 Teoria zmiany technologicznej i jej wpływu na rynek pracy Wprowadzenie Postęp technologiczny i produkt Postęp technologiczny i rynek pracy Podstawowe pojęcia Neutralny postęp technologiczny - analiza długookresowa Neutralny postęp technologiczny - analiza krótkookresowa Postęp technologiczny faworyzujący wykwalifikowanąsiłę roboczą -jegoskutkiiźródła Źródła postępu technologicznego faworyzującego wykwalifikowanąsiłę roboczą Alternatywne teorie nierówności płacowych na rynku pracy Wnioski Postęp technologiczny - ustalenia empiryczne Wprowadzenie Efekt kapitalizacji i kreatywna destrukcja Postęp technologiczny faworyzujący wykwalifikowanąsiłę roboczą Migracje i handel zagraniczny Znaczenie czynników instytucjonalnych Wnioski Podsumowanie 51 II Uwarunkowania instytucjonalne zmiany technologicznej 53 Wprowadzenie 55 Zmiana technologiczna na polskim rynku pracy i

4 3 Wyzwania zmiany technologicznej a instytucje - doświadczenia światowe Systemy emerytalne a adaptacja do zmian gospodarczych Wprowadzenie Zmiana technologiczna a decyzje emerytalne pracowników Elementy systemu emerytalno-rentowego a adaptacja do zmian w cyklu życia Reformy systemu emerytalno-rentowego - doświadczenia światowe Wnioski Edukacja i szkolenia a adaptacja do zmian gospodarczych Wprowadzenie Wykształcenie a staż pracy w adaptacji do zmian w cyklu życia Szkolenia a adaptacja do zmian w cyklu życia Ogólna edukacja vs. szkolenia zawodowe a adaptacja do zmian Publiczne vs. prywatne finansowanie edukacji a adaptacja do zmian Wnioski Pasywne polityki rynku pracy a adaptacja do zmian gospodarczych Wprowadzenie Wpływ poszczególnych instrumentów z osobna Interakcje między poszczególnymi instrumentami polityki Wpływ poszczególnych instrumentów polityki a cykl życia Wnioski Aktywne polityki rynku pracy a adaptacja do zmian gospodarczych Wprowadzenie Pośrednictwo i doradztwo zawodowe Subsydiowanie zatrudnienia Wnioski Związki zawodowe i płaca minimalna a adaptacja do zmian gospodarczych Wynagrodzenie minimalne i kompresja wynagrodzeń Związki zawodowe i negocjacje płacowe Wnioski Instytucjonalne otoczenie zmian gospodarczych w Polsce System emerytalno-rentowy Wprowadzenie Najważniejsze elementy systemu ubezpieczeń społecznych Dostępność świadczeń Stopa zastąpienia Zastępowalność świadczeńdezaktywizujących Edukacja i kształcenie ustawiczne a adaptacja do zmian technologicznych w Polsce Postęp faworyzujący kwalifikacje w Polsce - dowody empiryczne Finansowanie edukacji w Polsce w kontekście potrzeb otoczenia gospodarczego Polski system edukacyjny a wymagania rynku pracy w kontekście zmiany technologicznej Kształcenie ustawiczne a adaptacja do zmian w Polsce Polityki rynku pracy System podatkowy Zasiłki dla bezrobotnych Ochrona pracowników Elastyczne formy zatrudnienia Aktywne polityki rynku pracy (poza szkoleniami) Programy rządowe ii Zmiana technologiczna na polskim rynku pracy

5 4.3.7 Programy horyzontalne, realizowane przy udziale środków z Europejskiego Funduszu Społecznego Interakcje między poszczególnymi instytucjami Pozostałe instytucje rynku pracy Wynagrodzenie minimalne Związki zawodowe, negocjacje i układy zbiorowe Wynagrodzenie minimalne i związki a kompresja wynagrodzeń Podsumowanie 137 III Zmiany technologiczne a podaż i popyt na pracę w cyklu życia 139 Wprowadzenie Model OLG-DSGE specyfikacja i własności Gospodarstwa domowe Demografia Użyteczność Ograniczenie budżetowe Emerytury Kapitał ludzki Firmy Finalne dobro konsumpcyjne Sektory produkcyjne Produkcja dóbr pośrednich Produkcja jednorodnego dobra pośredniego Rząd Algorytm rozwiązywania Kalibracja modelu Gospodarstwo domowe Firmy Rząd Szoki makroekonomiczne Własności modelu Cykl życia Reakcja gospodarki na szok technologiczny i demograficzny Ocena wpływu zmiany technologicznej na rynek pracy w Polsce w latach Wprowadzenie Doświadczenia międzynarodowewkrajachoecdiue Wprowadzenie Konwergencja Nierówności na rynku pracy Znaczenie postępu technologicznego faworyzującego kwalifikacje w krajach OECD Podsumowanie doświadczeń międzynarodowych Zmiana technologiczna w Polsce - podstawowe fakty Wprowadzenie Pomiar zmiany technologicznej Analiza empiryczna Rachunek wzrostu Zmiana technologiczna na polskim rynku pracy iii

6 6.3.5 Zmiana technologiczna a zmiany w popycie na pracę wpolsce Podsumowanie Zmiany struktury sektorowej polskiej gospodarki Nierówności na polskim rynku pracy Wnioski Scenariusze makroekonomiczne dla Polski na lata Czynniki kształtujące sytuację makroekonomiczną Polski w latach Scenariusze makroekonomiczne na lata Wnioski Podsumowanie 225 Bibliografia 227 iv Zmiana technologiczna na polskim rynku pracy

7 Spis tablic 1.1 Źródła postępu faworyzującego wykwalifikowaną siłę roboczą Ewolucja współczynnika D5/D1* wśród mężczyzn Ewolucja stóp bezrobocia wg kwalifikacji w latach Asymetria postęputechnologicznegowusa Wpływ zmiany technologicznej na zróżnicowaniepłac Wpływ zmiany technologicznej na zatrudnienie Ewolucja cen importu i eksportu między rokiem 1980 a Zatrudnienie i dostępność emerytur w populacji osób starszych w II kwartale Absolwenci szkół wyższych w latach Struktura wynagrodzeń według wykształcenia Koszt jednostkowy kształcenia w latach Liczba absolwentów szkół zawodowych i wyższych ( ) Wartości parametrów dla gospodarstwa domowego Wartości parametrów dla firm Wartości parametrów dla systemu podatkowego Dekompozycja konwergencji Hiszpanii, Grecji, Portugalii, Irlandii i Danii Czasowy rozkład konwergencji w latach Współczynniki Giniego w okresie konwergencji w wybranych krajach OECD Oszacowania SBTC dla poszczególnych sektorów gospodarki Danii Zmiany premii edukacyjnej w wybranych krajach OECD Badania SBTC oraz premii edukacyjnej Struktura wykształcenia pracującychnatlestrukturywykształcenia Elastyczności cenowe względemkapitałuipracy Elastyczności substytucji względemkapitałuipracy Dekompozycja wzrostu produktywności w Polsce w latach Współczynnik Giniego w krajach transformacji w latach Udział w zatrudnieniu i przepływy z zatrudnienia wg wykształcenia Udział w bezrobociu i przepływy z bezrobocia wg wykształcenia Zmiana technologiczna na polskim rynku pracy v

8

9 Spis rysunków 4.1 Rozkłady pracujących wg wieku dla wybranych zawodów w 2006 r Stopa zastąpienia netto a staż pracy Absolwenci kierunków matematyczno-przyrodniczych w latach Absolwenci kierunków inżynieryjno-technicznych w latach Absolwenci kierunków społeczno-ekonomicznych w latach Absolwenci ochrony i opieki zdrowotnej w latach Udział pracowników danej grupy wiekowej w liczbie osób pełnozatrudnionych i otrzymujących wynagrodzenie w wysokości nie więcej niż dwietrzecieśredniego wynagrodzenia w 2004 r (M - mężczyźni, K - kobiety) Udział poszczególnych profesji w pełnozatrudnionych za 2/3 średniego wynagrodzenia brutto, wrozbiciunamężczyzn i kobiety, w 2004 r Udział zatrudnionych, otrzymujących wynagrodzenie minimalne w ogóle zatrudnionych według wieku, w 2004 r Średni stażwdanymmiejscypracyzatrudnionychzawynagrodzenieminimalne Udział zatrudnionych w sektorze publicznym w ogóle zatrudnienia w październiku 2004 roku dla poszczególnych grup wiekowych i w podziale na płcie Podstawowe zmienne w cyklu życia Reakcja konsumpcji i podaży pracy w odpowiedzi na szok technologiczny i szok dzietności PKB per capita oraz PKB na zatrudnionego w stosunku do Francji i USA Udziały poszczególnych rodzajów konwergencji Dekompozycja wzrostu w gospodarce polskiej w latach przy uwzględnieniu kwalifikacji oraz dla jednorodnej pracy Zmiany udziałów zatrudnienia wg sekcji w latach Zmiany udziałów w wartości dodanej w latach Ewolucja stopy bezrobocia i wskaźnika zatrudnienia wg wykształcenia w latach Zmiany podstawowych agregatów rynku pracy wg wykształcenia w latach 1997 a Kompozytowy indeks koniunktury oraz indeks zaufania biznesu OECD odpowiednio w latach i oraz dynamika zapasów Scenariusz I - dekompozycja tempa wzrostu produktu, ewolucja agregatów rynku pracy oraz dynamika przeciętnej produktywności i wynagrodzeń Scenariusz II - dekompozycja tempa wzrostu produktu, ewolucja agregatów rynku pracy oraz dynamika przeciętnej produktywności i wynagrodzeń Zmiana technologiczna na polskim rynku pracy vii

10 6.11Scenariusz III - dekompozycja tempa wzrostu produktu, ewolucja agregatów rynku pracy oraz dynamika przeciętnej produktywności i wynagrodzeń Scenariusz IV - dekompozycja tempa wzrostu produktu, ewolucja agregatów rynku pracy, ewolucja zatrudnienia w podgrupach wiekowych oraz dynamika przeciętnej produktywności i wynagrodzeń Scenariusz V - dekompozycja tempa wzrostu produktu, ewolucja agregatów rynku pracy oraz dynamika przeciętnej produktywności i wynagrodzeń Scenariusz VI - dekompozycja tempa wzrostu produktu, ewolucja agregatów rynku pracy, ewolucja zatrudnienia w podgrupach wiekowych oraz dynamika przeciętnej produktywności i wynagrodzeń viii Zmiana technologiczna na polskim rynku pracy

11

12

13 Część 1 Makroekonomia procesu zmiany technologicznej Maciej Bukowski, Sebastian Dyrda

14

15 Wprowadzenie Postęp technologiczny poprawia efektywność wykorzystania czynników produkcji. W siedemnastym i osiemnastym stuleciu wynalezienie nowych rodzajów upraw oraz odejście od pozostawiania ziemi ugorem doprowadziło do silnego wzrostu produkcji rolnej w przeliczeniu na hektar oraz na pracownika. W dziewiętnastym i dwudziestym stuleciu potęga pary, elektryczności i silników spalinowych pozwoliła na skokowe zwiększenie wydajności produkcji w przemyśle. Wreszcie koniec dwudziestego wieku wraz z nadejściem ery komputeryzacji i telekomunikacji skokowo podniósł produktywność w sektorze usług. Na przestrzeni wieków historia była naznaczona przez wynalazki i udoskonalenia, które w olbrzymiej mierze podniosły efektywność wykorzystania czynników produkcji, zwłaszcza w obecnie najbogatszych krajach świata. Rozdział pierwszy rozpoczyna się od usystematyzowania rodzajów postępu technologicznego oraz mechanizmów jego wpływu na stopę wzrostu produktu. Kolejno rozważany jest wpływ postępu technologicznego na rynek pracy, początkowo w długim, następnie w krótkim okresie. Wreszcie omawiamy postęp technologiczny faworyzujący wykwalifikowanąsiłę roboczą, jego przyczyny oraz prezentujemy inne teorie próbujące wytłumaczyć zróżnicowanie płac oraz szans na rynku pracy. Zmiana technologiczna na polskim rynku pracy 1

16

17 Rozdział 1 Teoria zmiany technologicznej i jej wpływu na rynek pracy 1.1 Wprowadzenie Postęp technologiczny oddziałuje silnie na rynek pracy. Permanentna restrukturyzacja wywołana stałym postępem technologicznym charakteryzującym czasy od rewolucji przemysłowej wymaga stałych dostosowań rynku pracy. W wyniku oddziaływania postępu jedne miejsca pracy powstają, inne zanikają. Zmiany w strukturze popytu na pracę wymagajądostosowańpostro- nie podaży. Niedoskonałości rynku pracy powodują, że na skutek tych zmian część siły roboczej pozostaje czasowo bez pracy. Niniejszy rozdział stanowi wprowadzenie do teoretycznej analizy wpływu postępu technologicznego przede wszystkim na proces tworzenia i destrukcji miejsc pracy oraz dyspersję płac. Zmiana technologiczna na polskim rynku pracy 3

18 1.2. Postęp technologiczny i produkt 1.2 Postęp technologiczny i produkt Postęp technologiczny nie oddziałuje na produktywność poszczególnych czynników produkcji w sposób równomierny. Dlatego też może być przyczyną zmiany ich proporcji w procesie produkcyjnym, a nawet prowadzićdozaniknięcia niektórych z nich. Na zagregowanym poziomie liczbę czynników produkcji można ograniczyć do dwóch: pracy L i kapitału K. Z punktu widzenia dalszej analizy istotne jest myślenie o postępie technologicznym w kategoriach jego wpływu na proporcję pomiędzy kapitałem a pracą. W najprostszej formie zagregowana funkcja produkcji w danej gospodarce może zostać zapisana następująco: Y = F (K, L, t) (1.2.1) gdzie t oznacza jej zależność od czasu. Tak dana zależność pomiędzy nakładami czynników produkcji a produktem pozwala na ujęcie postępu technologicznego w trzech zasadniczych formach: postęp technologiczny neutralny - podnosi produktywność obydwu czynników produkcji proporcjonalnie, nie zmieniając stosunku krańcowych produktywności przy danym stosunku kapitał-praca. Można go utożsamiaćznastępującym zapisem: F (K, L, t) =A(t)F (K, L) (1.2.2) gdzie A(t) oznacza poziom technologii. postęp technologiczny pomnażający pracę - podnosi produktywnośćpracy,umożliwiając wyprodukowanie takiej samej wielkości produktu przy użyciu mniejszego nakładu pracy dla danego zasobu kapitału w porównaniu do sytuacji wyjściowej, co można ująć przez: F (K, L, t) =F (K, A L (t)l) (1.2.3) gdzie A L (t) jest poziomem technologii wpływającym na efektywność pracy. postęp technologiczny pomnażający kapitał - podnosi produktywność kapitału, co analogiczniedajesięzapisać: F (K, L, t) =F (A K K, L) (1.2.4) gdzie A K (t) jest poziomem technologii wpływającym na efektywność kapitału. Badając wpływ poszczególnych rodzajów postępu technologicznego na wzrost produktu należy uwzględnić fakt,że występują onejednocześnie. Dlatego też uprawniony jest zapis zagregowanej funkcji produkcji postaci 1 : Y = AF (A K K, A L L) (1.2.5) Postęp technologiczny wyraża się w takim przypadku wzrostem parametrów A, A L oraz A K.Przełożenie wzrostu tych parametrów na wzrost produktu wymaga przeprowadzenia podstawowej dekompozycji Solowa. (patrz Ramka 1.) 1 Dla prostoty zapisu pomijamy indeksy czasowe. 4 Zmiana technologiczna na polskim rynku pracy

19 1.2. Postęp technologiczny i produkt RAMKA 1. Dekompozycja Solowa Niech będzie operatorem różnicowym (np. K t = K t K t 1 ). Ponadto niech F i (A K K, A L L),i =1, 2 oznacza pochodną cząstkową funkcji F względem i-tego argumentu. Rozwinięcie zagregowanej funkcji produkcji w szereg Taylora pozwala zapisać: Y =( A)F +[( K)A K +( A K )K]AF 1 +[( L)A L +( A L )L]AF 2 (1.2.6) Na doskonale konkurencyjnym rynku czynniki produkcji są wynagradzane według krańcowych produktywności, co implikuje, że ich koszty są równe:aa K F 1 oraz AA L F 2 odpowiednio dla kapitału i pracy. Niech ponadto α = L(AA L F 2 )/Y będzie udziałem całkowitego wynagrodzenia pracy w produkcie. Przy założeniu funkcji produkcji o stałych korzyściach skali (oznacza to, że dwukrotne zwiększenie nakładów czynników produkcji prowadzi do podwojenia produktu) 1 α będzie udziałem wynagrodzenia kapitału w produkcie. Oznaczając przez g x stopę wzrostu zmiennej x oraz dzieląc równanie (1.2.6) przez Y otrzymujemy standardowądekompozycję Solowa: g Y = g A +(1 α)(g K + g AK )+α(g L + g AL ) (1.2.7) Stąd też wzrost produktu ma trzy różne źródła: postęp technologiczny (który sam może pochodzić ztrzechźródeł - wzrostu ogólnego poziomu technologii, wzrostu efektywności nakładów pracy oraz wzrostu efektywności nakładów kapitału), akumulację kapitału oraz wzrost siły roboczej (najczęściej mierzony liczbą przepracowanych godzin). Udział dwóch ostatnich jest proporcjonalny do udziału ich wynagrodzeń w produkcie. Na uwagęzasługujewzrost produktu będący efektem postępu technologicznego wpływającego na efektywność wykorzystania kapitału. Jeśli produkt rośnie w wyniku zastąpienia starego kapitału przez nowy, na przykład wymiany urządzeń w fabryce, wzrost produktywności dotyczy jedynie nowego kapitału, co oznacza, że postęp technologiczny jest ucieleśniony w kapitale. Kiedy z kolei postęp technologiczny podnosi produktywność całego zasobu kapitału w gospodarce mamy do czynienia z postępem nieucieleśnionym w kapitale. Rozróżnienie to jest kluczowe z punktu widzenia analizy źródeł wzrostu jako, że postęp nieucieleśniony w kapitale wpływa na wzrost produktu niezależnie od jego akumulacji, podczas gdy w przeciwnym wypadku jedynie nowe inwestycje mogą przełożyć sięnawzrostproduktu. Zmiana technologiczna na polskim rynku pracy 5

20 1.3. Postęp technologiczny i rynek pracy 1.3 Postęp technologiczny i rynek pracy Podstawowe pojęcia Jednym z najpowszechniejszych narzędzi jakimi posługuje się ekonomia pracy do modelowania rynku pracy są modele poszukiwań. Wywodzą się one z prac McCall a (1970), Burdett a i Mortensena (1978). Opisują rynek pracy jako strukturę, którą charakteryzuje niedoskonała informacja. Skutkiem tego oferowane miejsca pracy nie są natychmiast zapełniane przez odpowiedniego na dane miejsce pracownika. Modele poszukiwań opisują rynek pracy, na którym pracodawcy starają sięznaleźć odpowiedniego pracownika do oferowanego przez nich wakatu. Z kolei potencjalni pracownicy poszukują wakatu, który jest zgodny z ich kwalifikacjami i spełnia ich oczekiwania płacowe. Ponieważ pracownicysą niejednorodni, stąd też zapełnienie wakatu przez firmę jest procesem kosztownym i nie przebiega natychmiast. Natomiast po stronie pracownika poszukiwanie odpowiedniego miejsca pracy również generuje koszt. To w fundamentalny sposób odróżnia modele poszukiwań od modeli doskonale konkurencyjnego (walrasowskiego) rynku pracy. Zapełnienie wakatu i zawarcie kontraktu z odpowiednim pracownikiem generuje więc nadwyżkę wynikającą zezniknięcia dwóch powyższych kosztów. Podział nadwyżki jest przedmiotem indywidualnych negocjacji pomiędzy pracownikiem a firmą. Stąd też, niejako z definicji, płaca jaką otrzymujepracownikjestwyższa od jego krańcowej produktywności, jak ma to miejsce na doskonale konkurencyjnym rynku pracy. To właśnie w heterogeniczności siły roboczej oraz w wypchnięciu płacy ponad krańcową produktywność modele poszukiwań upatrująźródeł bezrobocia. Proces dopasowywania potencjalnych pracowników do miejsc pracy jest opisany funkcją dopasowań następującej postaci: m = m(v, u) =Υu α v 1 α Υ > 0,α (0, 1) (1.3.1) gdzie u to liczba bezrobotnych, v to liczba wakatów, Υ to stała, zaś α to waga dla bezrobocia. Powyższa zależność pozwala na oszacowanie prawdopodobieństwa znalezienia pracy przez osobę bezrobotną. Jest ono dane przez: m(v,u) u. Z kolei prawdopodobieństwo zapełnienia wakatu jest równe: m(v,u) v. Obydwa prawdopodobieństwa są zależne od relacji pomiędzy liczbą wakatów a liczbą osób bezrobotnych. Parametr określający wzajemną relację tych dwóch wielkości jest dany przez θ = v/u i informuje o tym, jak ciasny jest rynek pracy. Mechanizm funkcji dopasowań opisuje proces zawierania kontraktów na rynku pracy. Istotną charakterystyką rynku pracy jest także rozwiązywanie kontraktów. Na zasób bezrobotnych składają się osoby, które poszukują pracy oraz te, których miejsca pracy zostały zlikwidowane (destrukcja miejsc pracy). Intensywność destrukcji miejsc pracy jest determinowana przez szoki dotykające gospodarkę. Destrukcja miejsc pracy oraz skuteczność dopasowań determinują więc w modelu poszukiwań poziombezrobocia.dzięki temu modele poszukiwań pozwalają odtworzyćzależność pomiędzy wakatami a bezrobociem zwaną krzywą Beveridge a, która może być opisanarównaniem: u = q q + θm(θ) (1.3.2) 6 Zmiana technologiczna na polskim rynku pracy

21 1.3. Postęp technologiczny i rynek pracy gdzie q jest stopą destrukcji miejsc pracy, czyli ilorazem liczby zlikwidowanych i liczby wszystkich miejsc pracy. Odzwierciedla ona prawdopodobieństwo utraty pracy w danym okresie przez pracownika. Ponadto θm(θ) = m(v,u) u =Υθ 1 α. Wzrost liczby wakatów prowadzi więc ceteris paribus przez zmianę parametru określającego jak ciasny jest rynek pracy do spadku bezrobocia. Podział wspomnianej nadwyżki ponad krańcowąproduktywność pracy jest ustalany w modelu poszukiwań w drodze negocjacji. Technicznie rzecz biorąc najczęściejnegocjacjetesą rozwiązaniem problemu negocjacji Nasha. Siła przetargowa stron negocjacji jest determinowana współczynnikiem mierzącym jak ciasny jest rynek pracy. Określa on szansę naznalezie- nie zatrudnienia w innym miejscu w przypadku pracownika, zaś w przypadku firmy, szansę na zapełnienie wakatu (w języku modelu poszukiwań mówisięoopcjizewnętrznej). Im wyższa θ tym trudniej firmie zapełnić wakat, więc jej pozycja w negocjacjach jest słabsza. Odwrotna zależność zachodzi w przypadku pracownika. Zmiana technologiczna na polskim rynku pracy 7

22 1.4. Neutralny postęp technologiczny - analiza długookresowa 1.4 Neutralny postęp technologiczny - analiza długookresowa Modele poszukiwań stanowiąwygodną strukturę do analizy wpływu postępu technologicznego na rynek pracy. Przedstawiona w podrozdziale 1.1 dekompozycja źródeł wzrostu, w zależności od rodzaju postępu technologicznego jest kluczowa z punktu widzenia oddziaływania na rynek pracy w długim okresie. Okazuje się bowiem,że rodzaj postępu technologicznego z jakim mamy do czynienia może determinować kierunek w jakim zmienia się stopa bezrobocia. Wtymkontekście zasadne wydaje się rozróżnienie dwóch przeciwstawnie oddziałujących mechanizmów: efektu kapitalizacji oraz kreatywnej destrukcji. Efekt kapitalizacji Efekt kapitalizacji powoduje, że ceteris paribus, neutralnypostęp technologiczny podnosząc produktywność pracyzwiększa zyski firm wynikające ze stworzenia miejsca pracy. Włączenie postępu technicznego do modelu poszukiwań na rynku pracy pozwala na dostrzeżenie tego efektu. Załóżmy, że produkt per capita rośnie w tempie g. Dekompozycja Solowa pozwala określić związek pomiędzy wzrostem produktu, a wzrostem produktywności pracy. Produkcja per capita y = Y/L rośnie więc w tempie g = g Y g L.Określając resztę Solowa równaniem: r S = g A +(1 α)g AK + αg AL (1.4.1) przy pomocy równania (1.2.7) otrzymujemy, że produktywność pracy rośnie wg wzoru: g = r S +(1 α)(g K g L ) (1.4.2) czyli jest równa stopie wzrostu reszty Solowa w przypadku gdy stosunek kapitał - praca K/L oraz udział dochodów z pracy w produkcie α pozostają stałe.zkoleiniższa stopa wzrostu zasobów kapitału, wynikająca np. z przeniesienia się określonej liczby firm do krajów o niższym poziomie płac, prowadzi do redukcji stopy wzrostu produktywności pracy. Wpływ wzrostu produktywności pracy w modelu poszukiwań będzie ujawniał się poprzezwyższy (rosnący wraz ze wzrostem g), zdyskontowany zysk firm z zapełnienia wakatu. Jak pokazują Cahuc, Zylberberg (2004) w równowadze warunek ten może zostać zapisany przez równość: y w r g + q = hy m(θ) (1.4.3) gdzie y to przychód z danego miejsca pracy, w to płaca, r stopa procentowa, q stopa destrukcji miejsc pracy, h to jednostkowy koszt utworzenia wakatu, zaś m(θ) to prawdopodobieństwo zapełnienia wakatu. Dla danej płacy, oczekiwany zysk z zapełnienia wakatu rośniewrazzg. Ponadto musi się onrównaćprzeciętnemu kosztowi wakatu ponoszonemu przez firmy, aby zachowany był warunek konkurencyjności rynku. 2 Stąd wynika, że przeciętny czas kiedy wakat jest niezapełniony, tzn. 1/m(θ) rośnie, w rezultacie podnosi się parametr θ = v/u mierzący jak ciasny 3 jest rynek pracy. Innymi słowy, przy danym poziomie płacy i liczbie bezrobotnych, wzrost g implikuje, że firmy otwierająwięcej wakatów. Stąd efekt kapitalizacji prowadzi do 2 Warunek ten oznacza, że zyski wynoszą zero,czyliniemabodźca, aby wejść nadanyrynek 3 v to liczba wakatów, zaś u to liczba bezrobotnych. 8 Zmiana technologiczna na polskim rynku pracy