MedicalGuidelines. Zalecenia odnośnie wskazań, wdrożenia i stosowania samocewnikowania. Wytyczna Ekspertów
|
|
- Janusz Witek
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 data wydania: marzec 2013 Wytyczna Ekspertów Zalecenia odnośnie wskazań, wdrożenia i stosowania jako metody z wyboru w leczeniu czynnościowej przeszkody podpęcherzowej i osłabionej kurczliwości/braku kurczliwości wypieracza MG Wytyczna Ekspertów 3 Opracowano przy udziale Ekspertów
2 Zalecenia odnośnie wskazań, wdrożenia i stosowania jako metody z wyboru w leczeniu czynnościowej przeszkody podpęcherzowej i osłabionej kurczliwości/braku kurczliwości wypieracza Autorzy: Prof. dr hab. n. med. Piotr Radziszewski, urologia Prof. dr hab. n. med. Andrzej Chmura, chirurgia, transplantologia Prof. dr hab. n. med. Tomasz Rechberger, ginekologia i położnictwo Prof. dr hab. n. med. Jarosław Sławek, neurologia Prof. dr hab. n. med. Marek Sosnowski, urologia
3 W obrazie klinicznym pojawiają się zaleganie moczu po mikcji, zatrzymanie moczu oraz nawracające infekcje dróg moczowych. Może dojść do rozwoju ka- -3- Spis treści Wprowadzenie 3 Definicje 3 Obraz kliniczny niedoczynności wypiercza i czynnościowej przeszkody podpęcherzowej 3 Etiologia i epidemiologia 4 Rozpoznanie 6 Leczenie i rokowanie w przypadku czynnościowej przeszkody podpęcherzowej i niedoczynności/braku czynności skurczowej wypieracza 7 Rola w przypadku w przypadku pęcherza lub ponadpęcherzowego odprowadzania moczu 8 Wskazania do rozpoczęcia 8 Częstotliwość 8 Rodzaje, edukacja pacjenta 9 Wybór cewnika 9 Wnioski końcowe 10 Piśmiennictwo 10 Wykaz autorów 11 Wprowadzenie Zaburzenia czynności dolnych dróg moczowych pod postacią czynnościowej przeszkody podpęcherzowej i osłabionej bądź zniesionej czynności skurczowej mięśnia wypieracza stanowią główną przyczynę zalegania oraz zatrzymania moczu z przyczyn innych niż anatomiczne zaburzenia w obrębie cewki moczowej. Jeśli nie zostanie wdrożone odpowiednie postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne, prowadzą nieuchronnie do nawracających infekcji dróg moczowych i niewydolności nerek. Z tego względu ważne jest ich wczesne rozpoznanie, a także wdrożenie odpowiedniego postępowania terapeutycznego. W przypadku czynnościowej przeszkody podpęcherzowej i niedoczynności wypieracza/braku kurczliwości wypieracza, postępowaniem z wyboru u pacjentów z klinicznie istotnym zaleganiem moczu po mikcji jest samocewnikowanie. Definicje Niedoczynność wypieracza definiowana jest jako skurcz o zmniejszonej sile i/lub czasie trwania, skutkujący przedłużonym czasem opróżniania pęcherza i/lub niepowodzeniem w osiągnięciu prawidłowego opróżnienia pęcherza w jednostce czasu. Niekurczliwy wypieracz to taki, którego skurczu nie można pokazać podczas badania urodynamicznego, synonimem tego określenia jest atonia wypieracza. Nieprawidłowa funkcja cewki moczowej może być spowodowana albo zamknięciem cewki nadreaktywnej, albo nieprawidłowościami anatomicznymi (przerost gruczołu krokowego lub zwężenie cewki), które uniemożliwiają otwarcie cewki. Dyssynergia wypieracz zwieracz jest definiowana jako skurcz wypieracza równoczesny z niezależnymi od woli skurczami cewkowych i/lub okołocewkowych mięśni poprzecznie prążkowanych. Okazjonalnie przepływ moczu przez cewkę może nie wystąpić. Dyssynergia wypieracz zwieracz zazwyczaj występuje u pacjentów z uszkodzeniem rdzenia powyżej okolicy krzyżowej, np. po wysokim uszkodzeniu rdzenia kręgowego i jest rzadka w uszkodzeniach dolnego odcinka rdzenia kręgowego. Zazwyczaj odpowiedzialne są za to: wewnątrzcewkowe i okołocewkowe mięśnie poprzecznie prążkowane, mięśnie gładkie szyi pęcherza moczowego i/lub cewki moczowej mogą brać w tym udział. Ostre zatrzymanie moczu jest definiowane jako bolesny, wyczuwalny lub dający się opukać pęcherz, gdy pacjent nie może oddać moczu. Chociaż uważa się, że ostre zatrzymanie moczu jest zazwyczaj bolesne, w określonych okolicznościach ból może nie wystąpić, np. przy wypadnięciu krążka międzykręgowego, po porodzie lub po znieczuleniu regionalnym, takim jak znieczulenie zewnątrzoponowe. Objętość zalegania powinna być znacząco większa niż oczekiwana pojemność pęcherza. U pacjentów po operacji, z powodu bandażowania podbrzusza lub bólu brzucha może być trudno zauważalny bolesny, badalny lub dający się wypukać pęcherz moczowy. Przewlekłe zatrzymanie moczu jest definiowane, jako bezbolesny pęcherz, który daje się wyczuć w badaniu palpacyjnym lub opukiwaniem po mikcji. U takiego pacjenta może również wystąpić nietrzymanie moczu. ICS nie rekomenduje już używania terminu nietrzymanie moczu z przepełnienia. Wydaje się, że termin ten jest niejednoznaczny i brak jego jasnych definicji. Jeśli już jest używany, powinno się dodatkowo zaznaczyć patofizjologię np. zaburzona relaksacja cewki lub nadreaktywność wypieracza/słaba funkcja pęcherza. Termin przewlekłe zatrzymanie moczu wyklucza przejściowe kłopoty z mikcją i sugeruje znaczną objętość zalegającą. Obraz kliniczny niedoczynności wypieracza i czynnościowej przeszkody podpęcherzowej
4 micy pęcherza, poszerzenia górnych dróg moczowych, a w skrajnych przypadkach do wodonercza i niewydolności nerek. W początkowym okresie trwania przeszkody podpęcherzowej mogą dominować objawy nadreaktywności pęcherza moczowego. Przeszkoda podpęcherzowa (zarówno strukturalna, jak i czynnościowa) prowadzi do wtórnych zmian w strukturze i czynności mięśnia wypieracza. W początkowym okresie rozwoju przeszkody podpęcherzowej dochodzi do próby jej kompensacji przez mięsień wypieracz. Dochodzi do jego przerostu kompensacyjnego, zaburzeniu ulega unerwienie mięśnia i rozwija się nadreaktywność. W kolejnej fazie nieskompensowania mięsień wypieracz włóknieje początkowo zmniejsza, a następnie zwiększa się podatność (elastyczność) pęcherza. Zaburzeniu ulega też kurczliwość mięśnia wypieracza, rozwija się jego niedoczynność, a w końcowej fazie brak kurczliwości. W zaawansowanym stadium niedoczynności wypieracza i przeszkody podpęcherzowej może pojawić się ischiuria paradoxa (wykapywania moczu, przy braku możliwości oddania moczu) i całkowite zatrzymanie moczu. Etiologia i epidemiologia Przyczyny neurogenne Uraz rdzenia kręgowego Według danych amerykańskich, około osób każdego roku doznaje urazu rdzenia kręgowego (spinal cord injury - SCI), co daje w przybliżeniu około 40 przypadków na milion mieszkańców. Wszystkie uszkodzenia rdzenia (urazowe, naczyniowe wrodzone i jatrogenne) dają rocznie ryzyko nowych przypadków pęcherza neurogennego na 1 mln populacji USA, natomiast rozpowszechnienie wynosi 906 przypadków na milion. W grupie chorych z SCI zaburzenia pęcherzowe w odpowiednich grupach wiekowych (0-29, i powyżej 60 lat) występują odpowiednio u: 8,8%, 32,8%, 58,3%. W grupie dominują mężczyźni: 40,8 vs 27,4%, a w grupie powyżej 60 r.ż. dominują kobiety: 67,2% vs 45,3%. Zaburzenia w oddawaniu moczu w uszkodzeniach rdzeniowych wynikają z anatomicznego przerwania, przede wszystkim przywspółczulnych dróg regulacji wydalania moczu. Większość chorych po SCI rozwija obraz pęcherza neurogennego. Przed erą nowoczesnych metod leczenia u większości chorych prowadziło to do wzrostu ciśnienia moczu w pęcherzu, wtórnie przenoszącego się na drogi moczowe, uszkodzenia nerek i śmierci z powodu ich niewydolności. Zaburzenia w oddawaniu moczu mogą wynikać ze zbyt wiotkiego mięśnia wypieracza bądź nadmiernie aktywnego mięśnia zwieracza, co prowadzi do gromadzenia się i zalegania moczu w pęcherzu. Lokalizacja uszkodzenia układu nerwowego jest kluczowa dla rodzaju obserwowanej patologii opróżniania pęcherza. W okresie tzw. szoku rdzeniowego dominuje pęcherz wiotki, atoniczny, ale kilka miesięcy później dochodzi do rozwoju pęcherza nadreaktywnego i/lub dyssynergii wypieraczowo -zwieraczowej. Przepuklina oponowo-rdzeniowa Przepuklina oponowo-rdzeniowa (meningomyelocele - MMC) należy do grupy wad wrodzonych rdzenia kręgowego, przebiegających z tzw. torbielowatym rozszczepem kręgosłupa. Rozszczep kręgosłupa, będący jej przyczyną, występuje w 8-9 przypadkach na urodzeń. W znakomitej większości, przepukliny lokalizują się w odcinku lędźwiowym, a rzadziej także szyjnym kręgosłupa. Lokalizacja w części lędźwiowo-krzyżowej to zaburzenia w oddawaniu moczu i odcinkowe niedowłady, głównie o charakterze dystalnym. Dzięki operacjom neurochirurgicznym (zamknięcie worka oponowego, założenie zastawki) wielu chorych przeżywa do wieku dorosłego. To powoduje także ewolucję innych objawów. Zaburzenia w oddawaniu moczu pod postacią osłabienia bądź braku kurczliwości wypieracza i/lub dyssynergii wypieraczowo-zwieraczowej mogą, gdy nieleczone, prowadzić do ciężkich powikłań w postaci zakażeń, refluksu pęcherzowo-moczowodowego i rozwoju niewydolności nerek. Szacuje się, że wyjściowo 90% cho- rych nie ma problemów z oddawaniem moczu, ale w miarę trwania choroby problem ten pojawia się aż u 63% chorych. Stwardnienie rozsiane Stwardnienie rozsiane (sclerosis multiplex - SM) jest demielinizacyjną chorobą ośrodkowego układu nerwowego. Jego występowanie ocenia się na / osób. Stwardnienie rozsiane powoduje upośledzenie funkcji różnych szlaków nerwowych. W odniesieniu do dolnych dróg moczowych, zaburzenia czynności występują jako objaw prodromalny u 10-15% pacjentów, a u 2% mogą być jedynym objawem choroby. Ocenia się, że do zaburzeń mikcji w przebiegu SM dochodzi u 33-52% pacjentów, a stopień zaburzeń ściśle koreluje ze stopniem niesprawności. W przypadku pojawienia się zaburzeń poruszania u prawie 100% pacjentów rozwijają się zaburzenia w oddawaniu moczu. U 44-58% pacjentów stwierdza się nadreaktywność wypieracza, której w prawie 90% przypadków towarzyszy dyssynergizm wypieraczowo-zwieraczowy ze współistniejącą w 13%-38% przypadków niedoczynnością wypieracza w trakcie mikcji. Z racji tego, że przebieg choroby nie jest stały i przewidywalny, ocena czynności dolnych dróg moczowych powinna być wykonywana u pacjentów z SM okresowo. Cukrzyca Cukrzyca jest jedną z najczęstszych przyczyn polineuropatii. Wśród pacjentów chorych na cukrzycę z różnymi typami polineuropatii, cystopatia cukrzycowa występuje u 43-87% przyjmujących insulinę, niezależnie od wieku i płci. U pacjentów z cystopatią cukrzycową stwierdza się osłabioną kurczliwość wypieracza i zwiększone zaleganie moczu po mikcji, w związku z tym nawracające zakażenia układu moczowego mogą stanowić stały problem. U wszystkich chorych na cukrzycę, co roku powinno się oceniać zaleganie moczu po mikcji oraz wykonywać badanie ogólne moczu (lub posiew moczu). Neuropatia obwodowa spowodowana urazem jatrogennym (neuropatia ogniskowa) Zaburzenia czynności dolnych dróg moczowych mogą być spowodowane uszkodzeniem nerwów unerwiających narządy miednicy mniejszej (w tym pęcherz i cewkę moczową). Uszkodzenie unerwienia pęcherza/zwieracza ma miejsce u 30-50% pacjentów po rozległych operacjach w obrębie miednicy. Uszkodzenie ogniskowe powoduje upośledzenie kurczliwości wypieracza i niewydolność zwieracza zewnętrznego cewki lub dyssynegię wypieraczowo-zwieraczową. Uszkodzenie u części pacjentów ma charakter przemijający, natomiast u około 30% pacjentów dysfunkcja jest trwała. Przerywane samocewnikowanie jest postępowaniem z wyboru w tej grupie chorych w przypadku atonii wypieracza lub znacznej czynnościowej przeszkody podpęcherzowej. Przyczyny nieneurogenne Przeszkoda podpęcherzowa Przeszkoda podpęcherzowa może być objawem różnych schorzeń okolicy podpęcherzowej oraz zaburzeń w miejscowym unerwieniu dolnych dróg moczowych (zaburzenia koordynacji wypieraczowo-zwieraczowej). Rozróżniamy przeszkodę czynnościową lub anatomiczną. Przykładami przeszkody strukturalnej (anatomicznej) są np. łagodny rozrost stercza, zwężenie cewki czy też obniżenie przedniej ściany pochwy. Przeszkoda czynnościowa to zaburzenie relaksacji zwieracza poprzecznie prążkowanego i/lub gładkiego (wewnętrznego) cewki moczowej. W wielu przypadkach przyczyna zaburzonej relaksacji nie jest znana (idiopatyczna). Anatomiczna przeszkoda podpęcherzowa dotyczy najczęściej mężczyzn (przerost stercza, zwężenie cewki moczowej), u kobiet może być związana z obniżeniem ścian pochwy i/lub macicy albo być powikłaniem operacji uroginekologicznych. Czynnościowa przeszkoda podpęcherzowa u pacjentów z dyzurią, bez objawów neurologicznych jest rozpoznawana rzadziej niż u pacjentów ze schorzeniami neurologicznymi. Niemniej jednak uważa się, że mo-
5 że dotyczyć nawet do 50% pacjentów z objawami w fazie opróżniania, bez zaburzeń strukturalnych. Niedoczynność wypieracza (atonia wypieracza) Niedoczynność wypieracza oznacza osłabienie siły i/lub czasu trwania skurczu, powodujące przedłużone opróżnianie się pęcherza lub niemożność całkowitego opróżnienia pęcherza w normalnym czasie. Atonia wypieracza oznacza brak jakiejkolwiek jego czynności skurczowej. Najczęstszą nieneurogenną przyczyną osłabienia czynności wypieracza jest długo trwająca przeszkoda podpęcherzowa i spowodowane nią zmiany w strukturze i unerwieniu wypieracza. Ponadto uszkodzenie samej struktury mięśniowej wypieracza może prowadzić do jego osłabionej kurczliwości. U starszych osób może pojawić się zaburzenie określane mianem nadreaktywności wypieracza z osłabioną jego kurczliwością. Jest to związane z tzw. zespołem starzejącego się pęcherza, który coraz słabiej reaguje na acetylocholinę i zawiera mniej włókien cholinergicznych. Niektóre leki (antycholinergiczne, przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne) oraz substancje psychoaktywne (amfetamina, heroina) mogą również wywoływać niedoczynność mięśnia wypieracza. Rozpoznanie Na podstawie samego wywiadu rozpoznanie niedoczynności wypieracza i/lub czynnościowej przeszkody podpęcherzowej jest bardzo trudne. Zbierając wywiad, powinno się poszukiwać obecności innych objawów ze strony dolnych dróg moczowych, takich jak: trudności w oddawaniu moczu, uczucie zalegania moczu po mikcji, krwiomocz, ból, nawracające zakażenia układu moczowego. Przebyte zabiegi operacyjne (zwłaszcza w obrębie miednicy mniejszej), stosowane w przeszłości lub obecnie leczenie farmakologiczne (w tym leki, mające wpływ na czynność dolnych dróg moczowych, a niezwiązane z leczeniem zaburzeń dróg moczowych), to niezwykle istotne informacje, które należy uzyskać podczas zbierania wywiadu. Informacje na temat przyjmowanych leków powinny dotyczyć głównie takich grup farmakologicznych, jak: leki antycholinergiczne, antydepresyjne, alfaadrenolityczne, przeciwpsychotyczne, psychostymulujące (część z nich może wywoływać zaleganie i zatrzymanie moczu). Badanie fizykalne Badanie fizykalne, a zwłaszcza palpacja oraz opukiwanie jamy brzusznej i pęcherza, pozwala na wykrycie zalegania moczu/zatrzymania moczu. Istotna jest też ocena odruchów i podstawowe badanie neurologiczne, a także badanie per vaginam i per rectum. Badanie moczu Badanie ogólne moczu lub test paskowy są tanimi, prostymi badaniami, pozwalającymi wykryć infekcję dróg moczowych. Badanie to może być wykonywane w warunkach domowych. Badanie biochemiczne surowicy krwi Badania biochemiczne krwi, zwłaszcza oznaczenie poziomu kreatyniny i mocznika, są prostymi testami, sprawdzającymi wydolność nerek. Badanie urodynamiczne Badania urodynamiczne dzielimy na inwazyjne i nieinwazyjne. Do badań nieinwazyjnych zaliczamy: dzienniczek mikcji, test podpaskowy, ocenę zalegającego moczu po mikcji, uroflowmetrię. Dzienniczek mikcji Dzienniczek mikcji pozwala na zobiektywizowanie danych z wywiadu i umożliwia diagnostykę różnicową czynnościowych zaburzeń mikcji. Ponadto dzienniczek mikcji pozwala na ustalenie jak często pacjent powinien się samocewnikować i umożliwia monitorowanie tego postępowania. Dla potrzeb pacjentów, praktykujących samocewnikowanie, powinno stosować się zmodyfikowany dzienniczek mikcji, według wzoru poniżej. Odnotowuje się w nim: objętość zalegającego moczu (w trakcie ), objętość moczu oddanego w trakcie mikcji Godzina zdarzenia Ilość przyjętych płynów Ryc. 1 Wzór zmodyfikowanego dzienniczka mikcji Ilość wydalonego moczu w trakcie mikcji spontanicznej, liczbę samocewnikowań/dobę. Pomiar obvjętości moczu zalegającego po mikcji Pomiar ten jest szczególnie ważny u pacjentów z przeszkodą podpęcherzową i z niedoczynnością wypieracza. Pozwala na ustalenie właściwego sposobu postępowania oraz stanowi jedno z kluczowych badań przy kwalifikacji i monitorowaniu pacjenta do. Pomiaru zalegania moczu można dokonywać przy pomocy badania ultrasonograficznego, urządzeniem automatycznym typu bladder scan lub cewnikiem. Uroflowmetria (UFL) jest nieinwazyjną metodą pozwalającą na ocenę strumienia moczu. Uroflowmetria pozwala na określenie pojemności czynnościowej pęcherza oraz przepływu maksymalnego i średniego. Pośrednio kształt krzywej mikcyjnej pozwala na wnioskowanie o rodzaju patologii (czynnościowej lub strukturalnej) w obrębie dróg moczowych.\ Inwazyjne badanie urodynamiczne Inwazyjne badania urodynamiczne pozwalają, w ostateczny sposób, na rozpoznanie dysfunkcji dróg moczowych i zróżnicowanie czy mamy do czynienia z przeszkodą podpęcherzową, czy z osłabioną kurczliwością (brakiem kurczliwości) wypieracza. Służy do tego badanie ciśnieniowo-przepływowe. Ilość moczu oddana w trakcie Nietrzymanie moczu Obecność parcia przed odaniem moczu / samocewnikowaniem Leczenie i rokowanie w przypadku czynnościowej przeszkody podpęcherzowej i niedoczynności/braku czynności skurczowej wypieracza Farmakoterapia niedoczynności wypieracza nie istnieje. Leki cholinomimetyczne są zbyt nieselektywne i obarczone zbyt dużym odsetkiem działań niepożądanych. W przypadku przeszkody podpęcherzowej na tle anatomicznym należy zawsze dążyć do jej usunięcia, ale efekt zabiegowego usunięcia przeszkody podpęcherzowej na czynność wypieracza nie zawsze jest pozytywny. Rokowanie, co do przywrócenia czynności skurczowej wypieracza, jest złe. W przypadku czynnościowej przeszkody, leki relaksujące mięśnie oraz substancje o działaniu alfaadrenolitycznym mają umiarkowaną skuteczność działania. Z kolei postępowanie zabiegowe obarczone jest różnymi powikłaniami, z których do najpoważniejszych należy wysiłkowe nietrzymanie moczu. Dlatego rozcięcie zwieracza (sfinkterotomia), ostrzyknięcie zwieracza toksyną botulinową, czy wprowadzenie stentu do cewki moczowej, nie są zalecane u pacjentów, którzy nie akceptują tego powikłania. Oddawanie moczu przy pomocy tłoczni brzusznej, oddawanie moczu poprzez wzbudzanie tzw. automatyzmu pęcherza (opukiwanie pęcherza) lub wyciskanie ręczne moczu z pęcherza są przeciwwskazane, ponieważ mogą prowadzić do uszkodzenia nerek. U wszystkich pacjentów z przeszkodą podpęche
6 rzową i/lub niedoczynnością (atonią) wypieracza, na należy za wszelką cenę unikać cewnika założonego na stałe, który nie jest bezpieczną metodą odprowadzenia moczu.w przypadku konieczności utrzymywania cewnika na stałe, lepszym wyjściem jest założenie cewnika nadłonowego (mniejszy uraz cewki, mniejsza liczba infekcji dróg moczowych). Należy jednak podkreślić, że również cystostomia nadłonowa nie jest bezpiecznym rozwiązaniem długoterminowym. Samocewnikowanie jest obecnie złotym standardem w leczeniu czynnościowej przeszkody podpęcherzowej oraz osłabienia czynności skurczowej wypieracza/atonii wypieracza. W przypadku, gdy czynnościowa przeszkoda podpęcherzowa współistnieje z nadreaktywnością mięśnia wypieracza, należy dążyć do zupełnego wyeliminowania czynności skurczowej wypieracza (leki antycholinergiczne, toksyna botulinowa) w połączeniu z opróżnianiem pęcherza za pomocą. Samocewnikowanie jest bezpieczne, pozwala na kontrolę ciśnień w pęcherzu (jeśli jest wykonywane według ścisłego harmonogramu czasowego) oraz kontrolę zakażeń dróg moczowych. Tylko jeśli samocewnikowanie nie jest możliwe, wówczas należy rozważyć inny sposób odprowadzenia moczu (cewnik na stałe, cystostomia, inne ponadpęcherzowe odprowadzenie moczu). Rola w przypadku w przypadku pęcherza lub ponadpęcherzowego odprowadzania moczu Powiększenie pęcherza (najczęściej wstawką jelitową) stosuje się w przypadku zmniejszonej pojemności i podatności pęcherza, a także w przypadku znacznej i opornej na leczenie nadreaktywności. Odprowadzenie moczu do wytworzonego de novo pęcherza jelitowego to metoda postępowania u pacjentów z nowotworami pęcherza moczowego, po cystektomii. W każdym z omawianych wyżej przypadków, mocz może być oddawany przez cewkę moczową lub przez stomię (szczelny zbiornik jelitowy, odprowadzenie moczu przez wstawkę Mitrofanoffa).W przypadku szczelnego zbiornika i odprowadzenia moczu przez kontynentną wstawkę (np. Mitrofanoffa) oddawanie moczu odbywa się poprzez (samo) cewnikowanie zbiornika. Przeciwwskazany jest cewnik założony na stałe. Jeśli pacjent nie chce lub nie może się cewnikować, wówczas stosuje się odprowadzenie moczu do wstawki jelitowej (typu Brickera). W przypadku pęcherza moczowego powiększonego jelitem, jeśli pacjent nie jest w stanie opróżnić pęcherza lub jeśli współistnieje przeszkoda podpęcherzowa, należy zawsze stosować samocewnikowanie. Wskazania do rozpoczęcia Za wskazanie do uważa się klinicznie istotne zaleganie moczu w przypadku czynnościowej przeszkody podpęcherzowej lub osłabienia czynności skurczowej wypieracza. Wartości powyżej 150 ml są uważane za sprzyjające infekcjom dróg moczowych. Należy również brać pod uwagę wartość zalegającego moczu, w stosunku do pojemności czynnościowej pęcherza. Wartości zalegania moczu wynoszące powyżej 25% pojemności czynnościowej pęcherza uważa się za znamienne klinicznie. Przy zaleganiu moczu poniżej 100 ml samocewnikowanie jest przeciwwskazane. Częstotliwość Częstość cewnikowania przerywanego należy ustalić, biorąc pod uwagę dobową diurezę, pojemność czynnościową pęcherza oraz zaleganie moczu po mikcji (jeśli pacjent może oddawać mocz spontanicznie). Przyjmuje się, że ilość moczu w pęcherzu nie powinna przekraczać ml. W przypadku mikcji spontanicznych dopuszczalne jest opróżnianie pęcherza 1-2 x dziennie, jeśli zaleganie resztkowe nie przekracza 100 ml po każdej mikcji, a zaleganie zbiorcze ze wszystkich mikcji 500 ml. W przypadku, gdy cewnikowanie przerywane jest jedyną metodą opróżniania pęcherza, należy opróżniać w ten sposób pęcherz 5-6 razy na dobę. Przerwa nocna jest uzależniona od nocnej produkcji moczu i od ciśnień panujących w pęcherzu. Również ilość moczu ewakuowana z pęcherza po nocy nie powinna przekraczać 500 ml. Rodzaje, edukacja pacjenta Cewnikowanie przerywane może być wykonywane przez pacjenta lub osobę trzecią. Rozróżniamy cewnikowanie: sterylne, aseptyczne i czyste. Zdecydowanie preferowane są cewniki jednorazowe i obecnie uważa się, że (poza krajami trzeciego świata o ograniczonych możliwościach ekonomicznych) tylko takie powinny być stosowane. Istnieją też różnice w cewnikach stosowanych u kobiet i u mężczyzn. W odniesieniu do edukacji pacjenta, należy przed wdrożeniem ocenić osobnicze zdolności pacjenta w zakresie zrozumienia potrzeby oraz możliwości wykonywania przez niego. Należy ocenić zdolności poznawcze pacjenta, jego sprawność motoryczną i zdolności manualne, umożliwiające poprawne wykonanie. Przeprowadzenie pierwszego zabiegu powinno odbyć się pod kontrolą przeszkolonego personelu (pielęgniarki), a kolejne przeprowadzone przez samego pacjenta, powinny być okresowo nadzorowane przez wykwalifikowany personel medyczny. Pacjenci z pęcherzem neurogennym powinni umieć rozpoznawać objawy autonomicznej hiperrefleksji (bóle głowy, pocenie się, rumień skóry) spowodowanej rozciągnięciem pęcherza moczowego. Wybór cewnika Wyróżnia się 3 podstawowe typy cewników, używanych do : 1. Jednorazowy cewnik pokryty substancją hydrofil ną zamoczenie w wodzie przez okres 30 sek. aktywuje pokrywę hydrofilną, nawilżając cewnik przed użyciem. 2. Jednorazowe cewniki hydrofilowe gotowe do użycia po otwarciu. 3. Cewniki niepowlekane konieczne nawilżenie (przy pomocy sterylnego żelu) przed użyciem. Zalecaną techniką cewnikowania, która związana jest z najmniejszym odsetkiem powikłań infekcyjnych i traumatycznych, jest tzw. aseptyczna technika bezdotykowa, wykonywana jednorazowymi cewnikami hydrofilowymi. Za najwygodniejsze dla pacjentów i powodujące najmniej urazów cewki uważane są cewniki o małej średnicy (10-12FR). Cewniki stosowane u kobiet powinny być krótsze i bardziej sztywne niż te stosowane u mężczyzn.
7 Wnioski końcowe 1. Cewnikowanie przerywane/samocewnikowanie jest postępowaniem z wyboru w: czynnościowej przeszko dzie podpęcherzowej, niektórych przypadkach przeszkody anatomicznej, niedoczynności wypieracza i atonii wypieracza. 2. Zaleganie moczu powyżej 150 ml jest wskazaniem do rozpoczęcia diagnostyki i, w przypadku gdy jest istot ne klinicznie, do wdrożenia cewnikowania przerywanego/. 3. Częstotliwość cewnikowania przerywanego należy ustalić w oparciu o pojemność czynnościową pęcherza, zaleganie moczu po mikcji i diurezę dobową. [6]P. Radziszewski. Samocewnikowanie jako leczenie z wyboru atonii wypieracza i czynnościowej przeszkody podpęcherzowej. W: Samocewnikowanie jako metoda z wyboru w leczeniu czynnościowej przeszkody podpęcherzowej i niedoczynności/atonii wypieracza. Warszawa [7]A. Chmura. Przeszczepianie nerek u pacjentów, niemających możliwości opróżnienia pęcherza. W: Samocewnikowanie jako metoda z wyboru w leczeniu czynnościowej przeszkody podpęcherzowej i niedoczynności/ atonii wypieracza. Warszawa [8]T. Rechberger, P. Radziszewski. Technika, techniczne aspekty cewników. W: Samocewnikowanie jako metoda z wyboru w leczeniu czynnościowej przeszkody podpęcherzowej i niedoczynności/atonii wypieracza. Warszawa Aseptyczna technika bezdotykowa jest preferowaną techniką, dającą najmniejszy odsetek infekcji dróg moczowych. Wykaz autorów 5. Preferowane są cewniki pokryte wstępnie środkiem poślizgowym (hydrofilowe), jako dające najmniej ura zów cewki moczowej i związane z najmniejszym odsetkiem infekcji dróg moczowych. Piśmiennictwo [1] T. Rechberger. Terminologia zaburzeń mikcji. W: Samocewnikowanie jako metoda z wyboru w leczeniu czynnościowej przeszkody podpęcherzowej i niedoczynności/atonii wypieracza. Warszawa [2]P. Radziszewski. Diagnostyka zaburzeń mikcji. W: Samocewnikowanie jako metoda z wyboru w leczeniu czynnościowej przeszkody podpęcherzowej i niedoczynności/atonii wypieracza. Warszawa [3]J. Sławek. Neurogenne schorzenia i zespoły przebiegające z atonią wypieracza i czynnościową przeszkodą podpęcherzową. Przepuklina oponowo-rdzeniowa i uraz rdzenia kręgowego. W: Samocewnikowanie jako metoda z wyboru w leczeniu czynnościowej przeszkody podpęcherzowej i niedoczynności/atonii wypieracza. Warszawa [4]P. Radziszewski. Inne przyczyny pęcherza neurogennego przebiegające z czynnościową przeszkodą podpęcherzową i/lub niedoczynnością wypieracza. W: Samocewnikowanie jako metoda z wyboru w leczeniu czynnościowej przeszkody podpęcherzowej i niedoczynności/atonii wypieracza. Warszawa Prof. dr hab. n. med. Andrzej Chmura Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantologii Warszawski Uniwersytet Medyczny ul. Nowogrodzka Warszawa Prof. dr hab. n. med. Piotr Radziszewski Katedra I Klinika Urologii Ogólnej, Onkologicznej I Czynnościowej Warszawski Uniwersytet Medyczny Ul. Lindleya Warszawa Prof. dr hab. n. med., prof. zw. Tomasz Rechberger II Katedra i Klinika Ginekologii Akademia Medyczna w Lublinie Ul. Jaczewskiego Lublin Prof. dr hab. n. med. Jarosław Sławek Zakład Pielęgniarstwa Neurologiczno-Psychiatrycznego Wydział Nauk o Zdrowiu Gdański Uniwersytet Medyczny Oddział Neurologii Szpital Specjalistyczny św. Wojciecha Ul. Al. Jana Pawła II Gdańsk Prof. dr hab. n. med. Marek Sosnowski I Klinika Urologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi ul. Żeromskiego Łódź [5]P. Radziszewski. Schorzenia i zespoły przebiegające z atonią wypieracza i czynnościową przeszkodą podpęcherzową. Zaburzenia nieneurogenne. W: Samocewnikowanie jako metoda z wyboru w leczeniu czynnościowej przeszkody podpęcherzowej i niedoczynności/atonii wypieracza. Warszawa 2013.
8
9
Ograniczenia dostępności innowacji w zakresie metody czystego cewnikowania przerywanego.
Ograniczenia dostępności innowacji w zakresie metody czystego cewnikowania przerywanego. Dr Mariusz Kowalewski 24.11.2011 Page 1 Co to jest czyste cewnikowanie przerywane (CIC)? Czyste cewnikowanie przerywane
Bardziej szczegółowoDOLEGLIWOŚCI ZE STRONY DOLNYCH DRÓG MOCZOWYCH (LUTS) U KOBIET
DOLEGLIWOŚCI ZE STRONY DOLNYCH DRÓG MOCZOWYCH (LUTS) U KOBIET ze szczególnym uwzględnieniem zespołu pęcherza nadaktywnego (OAB) Pod patronatem: Opracowała: dr Anna Katarzyna Czech DOLEGLIWOŚCI ZE STRONY
Bardziej szczegółowoDOLEGLIWOŚCI ZE STRONY DOLNYCH DRÓG MOCZOWYCH (LUTS) U MĘŻCZYZN
DOLEGLIWOŚCI ZE STRONY DOLNYCH DRÓG MOCZOWYCH (LUTS) U MĘŻCZYZN ze szczególnym uwzględnieniem łagodnego rozrostu gruczołu krokowego (BPH/BPE) Pod patronatem: Opracowała: dr Anna Katarzyna Czech DOLEGLIWOŚCI
Bardziej szczegółowoEtiologia i częstość występowania monosymptomatycznego i niemonosymptomatycznego moczenia nocnego w populacji dzieci polskich
Etiologia i częstość występowania monosymptomatycznego i niemonosymptomatycznego moczenia nocnego w populacji dzieci polskich dr n. med. Agata Korzeniecka - Kozerska Założenia TRUDNOŚCI Z USTALENIEM CZY
Bardziej szczegółowoWywiady z zakresu układu moczowego. Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych WUM
Wywiady z zakresu układu moczowego Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych WUM Dyzuria Częstomocz Główne objawy Zmiany wyglądu moczu - krwiomocz - pienienie się moczu Zaburzenia
Bardziej szczegółowoLeczenie zabiegowe wysiłkowego nietrzymania moczu. Warianty usługi: estetyka.luxmed.pl
Leczenie zabiegowe wysiłkowego nietrzymania moczu W zależności od stopnia zaawansowania wysiłkowego nietrzymania moczu, możliwe są do zastosowania zarówno procedury małoinwazyjne, jak i chirurgiczne. Te
Bardziej szczegółowoPodstawowe informacje o chorobach i raku gruczołu krokowego
W TROSCE O PACJENTA CHOREGO NA RAKA GRUCZOŁU KROKOWEGO Ogólnopolski program edukacyjny Podstawowe informacje o chorobach i raku gruczołu krokowego Program realizowany pod patronatem Polskiego Towarzystwa
Bardziej szczegółowoAgnieszka Pastuszka, Tomasz Koszutski, Janusz Bohosiewicz. Podsumowanie roku pracy Pracowni Uroterapeutycznej dla dzieci z pęcherzem neurogennym
Agnieszka Pastuszka, Tomasz Koszutski, Janusz Bohosiewicz Podsumowanie roku pracy Pracowni Uroterapeutycznej dla dzieci z pęcherzem neurogennym Inicjatorem i sponsorem Pracowni Uroterapeutycznej dla dzieci
Bardziej szczegółowoOcena czynnościowa dolnych dróg moczowych. Prof.Andrzej Prajsner Kliniczny Oddział Urologii Śląski Uniwersytet Medyczny
Ocena czynnościowa dolnych dróg moczowych Prof.Andrzej Prajsner Kliniczny Oddział Urologii Śląski Uniwersytet Medyczny Katowice, 2015 Prawidłowo funkcjonujące dolne drogi moczowe zapewniają pełne trzymanie
Bardziej szczegółowoWytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011
Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011 Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki,
Bardziej szczegółowoNIEINWAZYJNA TERAPIA NIETRZYMANIA MOCZU SALUS-TALENT
NIEINWAZYJNA TERAPIA NIETRZYMANIA MOCZU SALUS-TALENT WPROWADZENIE Pacjenci coraz częściej zwracają uwagę na swoje problemy intymne. Problemy intymne zawierają w sobie schorzenia takie jak: nietrzymanie
Bardziej szczegółowoLeczenie pęcherza nadreaktywnego
Leczenie pęcherza nadreaktywnego Trening pęcherza Leczenie zachowawcze stosowane w przypadku pęcherza nadreaktywnego cieszy się uznaniem lekarzy i pacjentów i stanowi zarówno alternatywę, jak i uzupełnienie
Bardziej szczegółowoNTM - wysiłkowe po porodach, operacjach w obrębie miednicy małej, niepowodzeniach po operacjach wysiłkowego NTM.
UROTERAPIA - REHABILITACJA DNA MIEDNICY Leczymy: 1.Nietrzymanie moczu (NTM) NTM - wysiłkowe po porodach, operacjach w obrębie miednicy małej, niepowodzeniach po operacjach wysiłkowego NTM. NTM - wysiłkowe
Bardziej szczegółowoLek. Marcin Polok. Katedra i Klinika Chirurgii i Urologii Dziecięcej UM we Wrocławiu. Ocena skuteczności operacyjnego leczenia wodonercza u dzieci
Lek. Marcin Polok Katedra i Klinika Chirurgii i Urologii Dziecięcej UM we Wrocławiu Ocena skuteczności operacyjnego leczenia wodonercza u dzieci Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych w zakresie medycyny
Bardziej szczegółowoZakażenia układu moczowego u dzieci. Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM KURS 2019
Zakażenia układu moczowego u dzieci Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM KURS 2019 Plan wędrówki Kilka definicji Rekomendacje, siła zaleceń CASE Najważniejsze zalecenia Zakażenie górnych dróg układu moczowego
Bardziej szczegółowoKliniczny Oddział Urologiczny IV Wojskowy Szpital Kliniczny we Wrocławiu
Kliniczny Oddział Urologiczny IV Wojskowy Szpital Kliniczny we Wrocławiu Operacyjne sposoby leczenia nietrzymania moczu Dr n. med. Tomasz Tuchendler Kliniczny Oddział Urologiczny, IV Wojskowy Szpital Kliniczny
Bardziej szczegółowoCystometria ciśnieniowo-przepływowa
Cystometria ciśnieniowo-przepływowa rozdział 4 Wstęp W poprzednim rozdziale opisano kilka technik urodynamicznych, w tym rutynowo wykonywanych i ważnych, takich jak dzienniki mikcji, uroflowmetria, testy
Bardziej szczegółowoWrodzone wady wewnątrzkanałowe
Wrodzone wady wewnątrzkanałowe Występują one w przebiegu wad tworzenia się tzw. struny grzbietowej ( rozwoju kręgosłupa i rdzenia). Określane są inaczej terminem dysrafii. Wady te przyjmują postać: rozszczepu
Bardziej szczegółowoNokturia jako objaw BPH. Prof. dr hab. n. med. Piotr Chłosta
Nokturia jako objaw BPH Prof. dr hab. n. med. Piotr Chłosta Wg Międzynarodowego Towarzystwa ds Trzymania Moczu (ICS - International Continence Society) nokturia to stan zmuszający do obudzenia się w celu
Bardziej szczegółowoCiśnienie śródpęcherzowe
Ciśnienie śródpęcherzowe Warunki anatomiczne prawidłowe Pabd Pdet + Pabd Ciśnienie śródpęcherzowe Pabd Nadmierna ruchomość w.n.m. Pdet + Pabd LEAK POINT PRESSURE This test measures the abdominal pressure
Bardziej szczegółowoProf. Piotr Radziszewski Klinika Urologii Ogólnej, Onkologicznej i Czynnościowej OGRANICZENIE DOSTĘPNOŚCI W ZAKRESIE LECZENIA NIETRZYMANIA MOCZU
Prof. Piotr Radziszewski Klinika Urologii Ogólnej, Onkologicznej i Czynnościowej OGRANICZENIE DOSTĘPNOŚCI W ZAKRESIE LECZENIA NIETRZYMANIA MOCZU Wiek populacji (lata) Występowanie OAB będzie stale rosnąć
Bardziej szczegółowoZakażenia układu moczowego u dzieci. Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM
Zakażenia układu moczowego u dzieci Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM Plan wędrówki Kilka definicji Rekomendacje, siła zaleceń Omówienie przypadków dzieci z ZUM w świetle rekomendacji Najważniejsze
Bardziej szczegółowoPrzegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski.
Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski. Program MOTO-BIP /PM_L_0257/ Ocena wyników programu epidemiologicznego. Dr n. med. Bartosz Małkiewicz
Bardziej szczegółowoEpidemiologia i klasyfikacja urazów rdzenia kręgowego
Epidemiologia i klasyfikacja urazów rdzenia kręgowego prof. Marek Harat Klinika Neurochirurgii 10 Wojskowego Szpitala Klinicznego w Bydgoszczy Polska Szkoła Neurochirurgii 2017 Częstość występowania urazów
Bardziej szczegółowoBadanie efektywności wibroakustycznej metody leczenia w kompleksowej terapii chorych na przerost gruczołu krokowego
Wojskowa Akademia Medyczna im. S.M. Kirowa, Sankt Petersburg, Rosja prof. dr n. med. Siergiej Borysowicz Pietrow, dr n. med. Nikołaj Siemionowicz Lewkowskij, dr n. med. Anatolij Iwanowicz Kurtow, dr n.
Bardziej szczegółowoUROLOGIA. broszura edukacyjna opracowana przez Prof. dr hab. n. med. Piotra Radziszewskiego.
UROLOGIA broszura edukacyjna opracowana przez Prof. dr hab. n. med. Piotra Radziszewskiego. Łagodny rozrost gruczołu krokowego i objawy z nim związane Powiększenie gruczołu krokowego znajduje się na 4
Bardziej szczegółowoNIEWYDOLNOŚĆ NEREK - EPIDEMIOLOGIA, OBJAWY, STADIA NIEWYDOLNOŚCI, DIAGNOSTYKA AGNIESZKA BARTOSZ GR.1
NIEWYDOLNOŚĆ NEREK - EPIDEMIOLOGIA, OBJAWY, STADIA NIEWYDOLNOŚCI, DIAGNOSTYKA AGNIESZKA BARTOSZ GR.1 Niewydolność nerek Niewydolność nerek charakteryzuje się utratą zdolności do oczyszczania organizmu
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta Uwaga: Konieczna może być późniejsza aktualizacja zmian w charakterystyce produktu leczniczego i ulotce
Bardziej szczegółowoKryteria przyznawania
KOD Wyrób medyczny Lekarz Limit Wysokość dopłaty do limitu P.094 Cewniki zewnętrzne do 30 P.095 Cewniki urologiczne do 4 P.097 Worki do zbiórki moczu z odpływem do 12 Chirurg ogólny, dziecięcy, onkologiczny,
Bardziej szczegółowoInformacja do Formularza Kontroli Jakości Nr 1
Formularz Kontroli Jakości Nr Informacja do Formularza Kontroli Jakości Nr Droga Koleżanko, drogi Kolego. Formularz Kontroli Jakości Nr (formularz w kolorze pomarańcowym) zawiera pytania dotyczące anamnezy,
Bardziej szczegółowoUrologia. Szanowni Państwo,
Szanowni Państwo, Zdaję sobie sprawę, że nie każdego stać na leczenie prywatne, dlatego przez cały czas staram się, zarówno przez swoje staranne, wieloletnie wykształcenie, wiedzę i doświadczenie zawodowe,
Bardziej szczegółowoWojewództwo kujawsko-pomorskie 43 Województwo lubelskie 43. Województwo śląskie 47
SPIS TREŚCI Dolne drogi moczowe, czyli jak jest kontrolowane oddawanie moczu 11 Budowa dolnych dróg moczowych 11 Dno i ściany pęcherza 12 Szyja pęcherza 13 Cewka moczowa 13 Kontrola oddawania moczu czy
Bardziej szczegółowoDiagnostyka nietrzymania moczu u kobiet
Diagnostyka nietrzymania moczu u kobiet W badaniach, oceniających przydatność wywiadu w diagnostyce nietrzymania moczu stwierdzono, że dla wysiłkowego nietrzymania moczu czułość wywiadu wynosi 91%, ale
Bardziej szczegółowoInformacja dla pacjentów
info Informacja dla pacjentów ze szpiczakiem mnogim leczonych bortezomibem Polineuropatia indukowana bortezomibem Konsultacja merytoryczna: Prof. dr hab. Lidia Usnarska-Zubkiewicz Katedra i Klinika Hematologii,
Bardziej szczegółowoCUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM. Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska
CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska CHARAKTERYSTYKA PACJENTA Wiek 82 lata Cukrzyca typu 2 leczona insuliną Choroba wieńcowa, stan
Bardziej szczegółowo2. Etiopatogeneza astmy... 14 2.1. Układ oddechowy... 14 2.2. Układ krążenia... 16
INTENSYWNA TERAPIA STANU ASTMATYCZNEGO 1. Definicja... 13 2. Etiopatogeneza astmy... 14 2.1. Układ oddechowy... 14 2.2. Układ krążenia... 16 3. Obraz kliniczny... 17 3.1. Rozpoznanie... 17 3.2. Diagnostyka
Bardziej szczegółowoZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2016/2017 Endokrynologia/nefrologia Plan zajęć
ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2016/2017 Endokrynologia/nefrologia Plan zajęć Obowiązujące podręczniki: 1. Pediatria, Kawalec, Grenda, Ziółkowska. 2013, 2. Pediatria. Podręcznik do Lekarskiego
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Rada Przejrzystości Opinia Rady Przejrzystości nr 145/2013 z dnia 27 maja 2013 r. w sprawie zasadności objęcia refundacją stanu klinicznego: pęcherz neurogenny występujący
Bardziej szczegółowoZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2018/ Endokrynologia/ Nefrologia
ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2018/ 2019 Endokrynologia/ Nefrologia Obowiązujące podręczniki: 1. Kawalec W., Grenda R., Ziółkowska H. (red.), Pediatria, wyd. I, Warszawa, PZWL, 2013. 2. Pediatria
Bardziej szczegółowoTorbiele przymiedniczkowe nie mogą być mylone z wodonerczem i torbielami okołomiedniczkowymi.
Torbiele przymiedniczkowe nie mogą być mylone z wodonerczem i torbielami okołomiedniczkowymi. Przypadek kliniczny 9 Case courtesy of Dr Ahmed Abd Rabou rid: 24528 Dziewczynka, 8 lat Bóle w lewej okolicy
Bardziej szczegółowoLeczenie operacyjne wysiłkowego nietrzymania moczu
Andrzej Skręt, Tomasz Kluz Leczenie operacyjne wysiłkowego nietrzymania moczu Oddział Ginekologii i Położnictwa Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Rzeszowie Ordynator Oddziału: prof. dr hab. Andrzej
Bardziej szczegółowoPodsumowanie u zarządzania rzyzkiem dla produktu leczniczego Cartexan przeznaczone do publicznej wiadomości
Podsumowanie u zarządzania rzyzkiem dla produktu leczniczego Cartexan przeznaczone do publicznej wiadomości Omówienie rozpowszechnienia choroby Rosnąca oczekiwana długość życia i starzejące się społeczeństwo
Bardziej szczegółowoDyskopatia & co dalej? Henryk Dyczek 2010
Dyskopatia & co dalej? Henryk Dyczek 2010 Definicja - 1 Dyskopatia szerokie pojęcie obejmujące schorzenia krążka międzykręgowego. W większości przypadków jest to pierwszy z etapów choroby zwyrodnieniowej
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012 Instytut Zdrowia Kierunek studiów: Ratownictwo medyczne Kod kierunku: 12.9 Specjalność: - 1. PRZEDMIOT
Bardziej szczegółowoZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU
ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU 14 czerwca 2012 r dr n. med. Piotr Tomczak Klinika Onkologii U.M. Poznań Epidemiologia raka nerki RCC stanowi 2 3% nowotworów złośliwych
Bardziej szczegółowoPodstaw y rehabilitacji dla studentów m edycyny
Podstaw y rehabilitacji dla studentów m edycyny Redakcja naukowa prof. dr hab. n. k. f. Zdzisława Wrzosek dr n. med. Janusz Bolanowski Warszawa Wydawnictwo Lekarskie PZWL Spis treści Wstęp - Zdzisława
Bardziej szczegółowoWCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI
WCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI Elżbieta Adamkiewicz-Drożyńska Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii Początki choroby nowotworowej u dzieci Kumulacja wielu zmian genetycznych
Bardziej szczegółowoSzkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa chirurgicznego Harmonogram zajęć teoretycznych
Szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa chirurgicznego Harmonogram zajęć teoretycznych Lp. Data Godziny Przedmiot Nazwisko i imię wykładowcy WYBRANE ASPEKTY LECZENIA CHORYCH mgr piel.renata
Bardziej szczegółowoDr n. med. Piotr Malinowski,
Plan ćwiczeń z chirurgii naczyniowej IV rok kierunek lekarski 2012 5 dni po 6 godzin ( Ćwiczą 2 grupy 5-osobowe ) Osoba odpowiedzialna za realizację programu ćwiczeń Dr n. med. Piotr Malinowski, Dr n.
Bardziej szczegółowoNietrzymanie moczu - mimowolne wyciekanie moczu, które stanowi problem natury higienicznej i socjalnej
Nietrzymanie moczu - mimowolne wyciekanie moczu, które stanowi problem natury higienicznej i socjalnej Nietrzymanie moczu - mimowolne wyciekanie moczu, które stanowi problem natury higienicznej i socjalnej
Bardziej szczegółowoNajczęściej zadawane pytania nt. łagodnego. powiększenia gruczołu krokowego
Informacje dla pacjentów Język polski 37 Najczęściej zadawane pytania nt. łagodnego Podkreślone słowa znajdują się w słowniczku. Poniżej znajduje się lista najczęściej zadawanych pytań dotyczących łagodnego
Bardziej szczegółowoNoworodek z wrodzoną wadą metabolizmu - analiza przypadku klinicznego
Noworodek z wrodzoną wadą metabolizmu - analiza przypadku klinicznego Marcin Kalisiak Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka Kierownik Kliniki: prof. Ewa Helwich 1 Plan prezentacji co to
Bardziej szczegółowoR E C E N Z J A. Cel pracy zapowiada kompleksową analizę następstw wczesnych i odległych dla dziecka urodzonego z przepukliną oponowo-rdzeniową.
Prof. dr hab. n. med. Janusz Bohosiewicz Katowice, 04.04.2018 r.. R E C E N Z J A Przedstawiona mi do oceny praca doktorska lek. med. Marii Boczar pt.: Wpływ wrodzonej dysfunkcji układu nerwowego na funkcjonowanie
Bardziej szczegółowoTom ELSEV IER URRAN&PARTNER REHABILITACJA MEDYCZNA A N D R ZE JA KWOLKA
ELSEV IER URRAN&PARTNER Tom REHABILITACJA MEDYCZNA A N D R ZE JA KWOLKA W y d a n i e d r u g i e D ono o o Pod redakcją Andrzeja Kwolka Tom li Rehabilitacja kliniczna Wydanie drugie ELSEY IER URBAN&rPARTNER
Bardziej szczegółowolek. Łukasz Mądry Oddział urologii Szpital Miejski Nr 4 w Gliwicach
Profilaktyka Raka Stercza lek. Łukasz Mądry Oddział urologii Szpital Miejski Nr 4 w Gliwicach Stercz (prostata, gruczoł krokowy) Stercz, gruczoł krokowy lub prostata to różne nazwy tego samego narządu
Bardziej szczegółowoSamodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej, Piekary Śląskie 41-940 ul. Bytomska 62, Tel. 032 3934 299
Konsultant Krajowy w dz. Pielęgniarstwa dr n. biol. Grażyna Kruk- Kupiec Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej, Piekary Śląskie 41-940 ul. Bytomska 62, Tel. 032 3934 299 Piekary Śląskie
Bardziej szczegółowo"Przyczyny, diagnostyka i leczenie trudnych zaparć u dzieci " Urszula Grzybowska-Chlebowczyk
"Przyczyny, diagnostyka i leczenie trudnych zaparć u dzieci " Urszula Grzybowska-Chlebowczyk Evaluation and treatment of functional constipation in infants and children: Evidence Based Recommendations
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych www.aotm.gov.pl Rekomendacja nr 115/2014 z dnia 5 maja 2014 r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych w sprawie objęcia refundacją produktu leczniczego Botox,
Bardziej szczegółowoZakażenia układu moczowego
Zakażenia układu moczowego Zakażenia układu moczowego SPIS TREŚCI CO TO JEST UKŁAD MOCZOWY? nerka moczowód pęcherz moczowy cewka moczowa zobacz więcej NA CZYM POLEGA ZAKAŻENIE UKŁADU MOCZOWEGO? pałeczka
Bardziej szczegółowoROZDZIAŁ 1 ZARYS HISTORII ANESTEZJOLOGII I JEJ PRZYSZŁOŚĆ Janusz Andres, Bogdan Kamiński, Andrzej Nestorowicz... 13
SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1 ZARYS HISTORII ANESTEZJOLOGII I JEJ PRZYSZŁOŚĆ Janusz Andres, Bogdan Kamiński, Andrzej Nestorowicz...... 13 ROZDZIAŁ 2 CELE ZNIECZULENIA I MOŻLIWOŚCI WSPÓŁCZESNEJ ANESTEZJOLOGII
Bardziej szczegółowoSpis treści ZASADY WYKONYWANIA REGIONALNYCH BLOKAD NERWÓW. Przedmowa... Przedmowa do wydania polskiego... Wstęp... Autorzy...
Spis treści Przedmowa................................................ Przedmowa do wydania polskiego.............................. Wstęp.................................................... Autorzy...................................................
Bardziej szczegółowoFIZJOTERAPIA II stopień
Wydział Nauk o Zdrowiu i Nauk Społecznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Zestaw pytań do egzaminu dyplomowego na kierunku FIZJOTERAPIA II stopień ROK AKADEMICKI
Bardziej szczegółowoLECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N
Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N 25.8 Inne zaburzenia
Bardziej szczegółowoI. Cukrzycowa choroba nerek (nefropatia cukrzycowa)
Spis treści 1. Wprowadzenie 13 Wstęp do wydania II 16 I. Cukrzycowa choroba nerek (nefropatia cukrzycowa) 2. Podstawowa charakterystyka struktury i czynności nerek 21 3. Czynniki wpływające na rozwój uszkodzenia
Bardziej szczegółowospis treści Część i: Podstawy neuroanatomii i neurofizjologii... 15 Cele rozdziałów... 16 Słowa kluczowe... 16
spis treści Część i: Podstawy neuroanatomii i neurofizjologii... 15 Cele rozdziałów... 16 Słowa kluczowe... 16 1. Rozwój i podział układu nerwowego Janusz Moryś... 17 1.1. Rozwój rdzenia kręgowego... 17
Bardziej szczegółowoUrografia. Co to jest?
Urografia Urografia jest to badanie polegające na wykonaniu specjalego prześwietlenia RTG całego układu moczowego tzn. nerek, moczowodów oraz pęcherza moczowego. W jakim celu jest wykonywane? Za pomocą
Bardziej szczegółowoObjawy z dolnych dróg moczowych i diagnostyka. łagodnego powiększenia gruczołu krokowego
Informacje dla pacjentów Język polski 32 Objawy z dolnych dróg moczowych i diagnostyka Objawy Podkreślone słowa znajdują się w słowniczku. Łagodne powiększenie gruczołu krokowego może wpływać na oddawanie
Bardziej szczegółowoWSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT. Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii
WSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii Choroba Crohna Zapalenie przewodu pokarmowego w chorobie Crohna
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Chirurgia i onkologia 2/2
Kod NKO(nz)ChirOnk modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) Nazwa modułu I nforma cje ogólne Chirurgia i onkologia 2/2 Obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny
Bardziej szczegółowoKrwotoki okołoporodowe. Dotyczą 5 do15%rodzących
Krwotoki okołoporodowe Dotyczą 5 do15%rodzących Najczęstsze przyczyny Urazy Nieprawidłowe oddzielanie i wydalanie łożyska Niedowład macicy - atonia Zaburzenia krzepliwości krwi Urazy okołoporodowe W trzonie
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoHolter. odprowadzeń CM5, CS2, IS.
Norman Jefferis Jeff (1.1.1914-21.7.1983) amerykański biofizyk skonstruował urządzenie rejestrujące EKG przez 24 godziny, tzw. EKG. W zależności od typu aparatu sygnał EKG zapisywany jest z 2, 3, rzadziej
Bardziej szczegółowoDavid Levy. P raktyczna OPIEKA DIABETOLOGICZNA
David Levy P raktyczna OPIEKA DIABETOLOGICZNA David Levy m d P raktyczna OPIEKA DIABETOLOGICZNA Redakcja naukowa tłumaczenia prof. dr hab. n. med. W ALDEM AR KARNAFEL Z języka angielskiego tłumaczyła dr
Bardziej szczegółowowww.pandm.org ROZSZCZEP KRĘGOSŁUPA (Spina Biffida)
ROZSZCZEP KRĘGOSŁUPA (Spina Biffida) 1.To niedorozwój i zaburzenie łączenia punktów kostnienia trzonów i łuków kręgów prowadzące do powstania szczeliny. 2.Jest wynikiem braku czasowej koordynacji etapów
Bardziej szczegółowoTerapeutyczne Programy Zdrowotne 2012 Leczenie dystonii ogniskowych i połowiczego kurczu twarzy
Załącznik nr 13 do Zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE DYSTONII OGNISKOWYCH I POŁOWICZEGO KURCZU TWARZY ICD-10 G24.3 - kręcz karku G24.5 - kurcz
Bardziej szczegółowoFizjoterapia w połogu. Spotkanie szkoleniowo -integracyjne PTKiDL Łódź
Fizjoterapia w połogu Spotkanie szkoleniowo -integracyjne PTKiDL 17-19.03 2017 Łódź Układ kostno-stawowy powiększone fizjologiczne krzywizny kręgosłupa przykurczone w ciąży mięśnie (kręgosłupa lędźwiowego,
Bardziej szczegółowoOstra niewydolność serca
Ostra niewydolność serca Prof. dr hab. Jacek Gajek, FESC Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Niewydolność serca Niewydolność rzutu minutowego dla pokrycia zapotrzebowania na tlen tkanek i narządów organizmu.
Bardziej szczegółowoPROGRAM PRAKTYK ZAWODOWYCH W WYBRANYCH SPECJALIZACJIACH KLINICZNYCH
PROGRAM PRAKTYK ZAWODOWYCH W WYBRANYCH SPECJALIZACJIACH KLINICZNYCH Student w ramach realizacji praktyki klinicznej w danej specjalizacji dostępnej w wybranej placówce medycznej, powinien odbywać ją w
Bardziej szczegółowoKatalog usług AZ MED Sp. z o.o.
Katalog usług AZ MED Sp. z o.o. Oferujemy leczenie bólu bez względu na jego pochodzenie i przyczyny AZ MED Informacje ogólne W zakresie działaności AZ MED Sp. z o.o. działają poradnie: leczenia bólu (neurologia,ortopedia
Bardziej szczegółowoZaburzenia w oddawaniu moczu wstydliwy temat polskiego społeczeństwa
Zaburzenia w oddawaniu moczu wstydliwy temat polskiego społeczeństwa W naszym kraju jest tak, że o pewnych rzeczach się nie mówi. Panuje ogólne zacofanie świadomości społeczeństwa oraz głębokie przekonanie,
Bardziej szczegółowoEtiopatogeneza: Leczenie kręgozmyków z dużym ześlizgiem
Leczenie kręgozmyków z dużym ześlizgiem Physiotherapy & Medicine www.pandm.org Definicja: Kręgozmyk prawdziwy jest to wada chorobowa polegająca na ześlizgu kręgów w obrębie kręgoszczeliny na poziomie L5-
Bardziej szczegółowoZnaczenie obecności schorzeń towarzyszących łagodnemu rozrostowi stercza w podejmowaniu decyzji terapeutycznych przez polskich urologów.
Znaczenie obecności schorzeń towarzyszących łagodnemu rozrostowi stercza w podejmowaniu decyzji terapeutycznych przez polskich urologów. Program DAL-SAFE /ALFUS_L_01798/ Ocena wyników programu epidemiologicznego.
Bardziej szczegółowoMichał Brzewski, Andrzej Marciński, Agnieszka Biejat Zakład Radiologii Pediatrycznej Akademii Medycznej w Warszawie
DIAGNOSTYKA CHORÓB NARZĄDÓW MIEDNICY MNIEJSZEJ U DZIEWCZĄT Michał Brzewski, Andrzej Marciński, Agnieszka Biejat Zakład Radiologii Pediatrycznej Akademii Medycznej w Warszawie 1 2 2 Cele wykładu Zaprezentowanie
Bardziej szczegółowoTREŚCI MERYTORYCZNE ZAJĘĆ PRAKTYCZNYCH NA KIERUNKU PIELĘGNIARSTWO I STOPNIA. rok III semestr V
TREŚCI MERYTORYCZNE ZAJĘĆ PRAKTYCZNYCH NA KIERUNKU PIELĘGNIARSTWO I STOPNIA rok III semestr V PIELĘGNIARSTWO GERIATRYCZNE (80 godzin) (Oddział geriatrii) 1. Zasady i specyfika komunikowania się z osobą
Bardziej szczegółowoZbigniew Wolski. Objawy niepoŝą moczowego u chorych na raka stercza po radioterapii. Certyfikat Jakości Europejskiej Rady Urologii
Certyfikat Jakości Europejskiej Rady Urologii Zbigniew Wolski Objawy niepoŝą Ŝądane i powikłania układu moczowego u chorych na raka stercza po radioterapii. Katedra i Klinika Urologii Ogólnej, Onkologicznej
Bardziej szczegółowoMINISTERSTWO ZDROWIA Warszawa. JĘ.!: 2013 Podsekretarz Stanu Aleksander Sopliński MZ-MD-P-O734O3 7-2/AT! 13 Pan Marek Michalak Rzecznik Praw Dziecka ul Przemysłowa 30/32 OO-450 Warszawa W nawiązaniu do
Bardziej szczegółowoUwarunkowania genetyczne. w cukrzycy
Uwarunkowania genetyczne Kliknij, aby edytować styl wzorca podtytułu w cukrzycy Lek. Sylwia Wenclewska Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Farmakologii Klincznej Kliknij, aby edytować format tekstu
Bardziej szczegółowoREALIZACJA GRUP ZABIEGOWYCH W RODZAJU LECZENIE SZPITALNE W LATACH
REALIZACJA GRUP ZABIEGOWYCH W RODZAJU LECZENIE SZPITALNE W LATACH 2009-2011 WARSZAWA, WRZESIEŃ 2012 SPIS TREŚCI Wstęp 2 Wszystkie zakresy zabiegowe 5 Chirurgia dziecięca 9 Chirurgia klatki piersiowej 11
Bardziej szczegółowoSpis treści Wprowadzenie do anestezji geriatrycznej Biologiczne uwarunkowania procesu starzenia Starzenie na poziomie narządowym
Spis treści CZĘŚĆ OGÓLNA 11. Wprowadzenie do anestezji geriatrycznej Laura Wołowicka... 3 Wybrane informacje demograficzne... 3 Światowe tendencje demograficzne... 4 Europejskie badania demograficzne...
Bardziej szczegółowoZAKAŻENIA SZPITALNE. Michał Pytkowski Zdrowie Publiczne III rok
ZAKAŻENIA SZPITALNE Michał Pytkowski Zdrowie Publiczne III rok REGULACJE PRAWNE WHO Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi Rozporządzenie Ministra
Bardziej szczegółowoZapalenie ucha środkowego
Zapalenie ucha środkowego Poradnik dla pacjenta Dr Maciej Starachowski Ostre zapalenie ucha środkowego. Co to jest? Ostre zapalenie ucha środkowego jest rozpoznawane w przypadku zmian zapalnych w uchu
Bardziej szczegółowoRAPORT. - Warszawa, grudzień 2013 -
RAPORT WYTYCZNE (GUIDELINES OF EUROPEAN ASSOCIATION OF UROLOGY) A PRAKTYKA CODZIENNA W PORADNIACH UROLOGICZNYCH W POLSCE, ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM POSTĘPOWANIA W ZAKRESIE BPH, LUTS I NADREAKTYWNOŚCI
Bardziej szczegółowoElżbieta Sosnowska Instytut Hematologii i Transfuzjologii Warszawa
Endowaskularne leczenie podnerkowych tętniaków aorty brzusznej w odniesieniu do procedur radiologicznych. Zastosowanie ochrony radiologicznej w Sali Hybrydowej. Elżbieta Sosnowska Instytut Hematologii
Bardziej szczegółowoZAŚWIADCZENIE LEKARSKIE
Pieczęć zakładu opieki zdrowotnej albo lekarza wykonującego indywidualną praktykę lekarską lub indywidualną specjalistyczną praktykę lekarską ZAŚWIADCZENIE LEKARSKIE Nazwisko i imię osoby ubiegającej się
Bardziej szczegółowoMedycyna rodzinna - opis przedmiotu
Medycyna rodzinna - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Medycyna rodzinna Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-MRodz Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Lekarski Profil praktyczny Rodzaj
Bardziej szczegółowoKrakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015 Kierunek studiów: Fizjoterapia
Bardziej szczegółowowww.dializadomowa.pl
12 marca 2009 r Informacja prasowa Przewlekła choroba nerek prowadzi do nieodwracalnej niewydolności tego organu. Jedyną możliwością utrzymania chorego przy życiu jest leczenie nerkozastępcze. Dializowanie
Bardziej szczegółowoWalczymy z rakiem buuu rakiem! Pod honorowym patronatem Rzecznika Praw Dziecka
Walczymy z rakiem buuu rakiem! Pod honorowym patronatem Rzecznika Praw Dziecka Drodzy Rodzice! W ostatnich latach wyleczalność nowotworów u dzieci i młodzieży wzrosła aż do 70-80%, a w przypadku ostrej
Bardziej szczegółowo