Małgorzata Kwiatek. 1. Charakterystyka dzieci lekko upośledzonych umysłowo. MOWA MYŚLENIE,UWAGA,PAMIĘĆ

Transkrypt

1 Małgorzata Kwiatek 1. Charakterystyka dzieci lekko upośledzonych umysłowo. W tym przypadku naleŝy zwrócić uwagę na powolność ich rozwoju, zarówno w sferze werbalnej jak i ruchowej. MOWA Najczęstszym problemem tych dzieci jest niewystarczające dobre funkcjonowanie słowne, z czego wynikają problemy w uczeniu się tych dzieci. Wypowiedzi dzieci są ubogie zarówno pod względem treści jak i formy. Najczęściej operują małym zasobem słów, często uŝywają zwrotów i powiedzeń bez uwzględnienia ich sensowności. MYŚLENIE,UWAGA,PAMIĘĆ U dzieci upośledzonych w trakcie nauczania niezbędna jest większa liczba powtórzeń niŝ w przypadku dzieci normalnie funkcjonujących. U dzieci upośledzonych szczególną uwagę zwraca stereotypowość i mała plastyczność w zachowaniu. Przykładem na takie sztywne myślenie moŝe być przykład : nauczycielka mówi do dzieci na gałęzi siedzi 5 ptaków,przyfrunęły jeszcze 3, ile ptaków siedzi na gałęzi?. Dzieci z pomocą nauczycielki mówią,ŝe 8. A teraz nauczycielka poleca ułoŝyć analogiczne zadanie.po namyśle dziecko mówi na gałęzi siedzi 5 rybek,3 odfrunęły ile siedzi na gałęzi?. jest to widoczna nieumiejętność zastosowania doświadczenia do nowej sytuacji. Im bardziej złoŝona czynność do wykonania tym większe obserwujemy róŝnice w wykonaniu przez dzieci zdrowe,a upośledzone. Często zdobyte wiadomości i umiejętności nie wpływają na siebie nawzajem przez co często zauwaŝa się nie umiejętność ich stosowania. Przykładem na stęŝałość reakcji moŝe być zachowanie chłopca który myje po kolei krzesła i ławy jeśli jednak przestawimy tę kolejność to nie będzie juŝ wiedział co ma zrobić. Uwaga tych dzieci jest chwiejna i niepodzielna przez to łatwo się rozpraszają i zaprzestają wykonywania danej czynności. Największą trudność sprawia tym dzieciom percepcja większej 1

2 całości materiału, a w tym ocena stosunków, związków i relacji występujących w danym materiale. Wyobraźnia dzieci upośledzonych bardzo często jest uboga nie rozumieją one opowiadań, bajek, filmów poniewaŝ nie potrafią wyobrazić sobie danej sytuacji. Dzieci upośledzone myślą w tempie wolniejszym dlatego duŝa trudność wiąŝe się z porównywaniem,dostrzeganiem róŝnic lub podobieństw.często nie umieją równieŝ wykazać istotnych cech.szczególną trudność sprawia tym dzieciom przyswajanie i rozumienie pojęć abstrakcyjnych. Osłabiana jest równieŝ funkcja wykrywania związków przyczynowo skutkowych jak i funkcja odpowiedzialna za myślenie logiczne. Dzieci te są bardzo sugestywne nie mają dość krytycyzmu by przesiewać zdobyte wiadomości,przez co często są wykorzystywane do głupich kawałów przez dzieci zdrowe. Brak im równieŝ często samodzielności i inwencji w działaniu.metodą którą najczęściej posługują się dzieci przy rozwiązywaniu zadań to metoda prób i błędów.zdolni są do wykonywania prostych operacji szeregowania, klasyfikowania, porządkowania i prostych działań matematycznych pod warunkiem, Ŝe treść odnosi się do konkretnych p rzedmiotów. Przy odpowiednim procesie nauczania bez czynników zakłócających dzieci te opanowują w końcu zadania za sprawą najczęściej dobrze funkcjonującej pamięci mechanicznej, jednak nowe modyfikacje i wiadomości wprowadzone do danego zadania na nowo powodują utrudnienia w myśleniu i działaniu. Niekiedy jednak dzieci te potrafią wykazać duŝą zaradność praktyczną i przebiegłość. Przykład na myślenie konkretne u dzieci pokazujemy dziecku szereg obrazków na których jest stół, kura, kogut i kaczka. następnie pytamy który tu nie pasuje dziecko odpowiada,ŝe kogut bo jest ciemniejszy.dziewczynce czytano opowiadanie jak zwierzęta pokłóciły się o to co jest najsmaczniejsze kot powiedział, Ŝe mleko,kogut,,,,,ŝe ziarno, pies,ŝe kość,kozioł,ŝe siano.na pytanie kto miał rację dziewczynka odpowiada,ŝe kot bo mleko jest najsmaczniejsze.nie potrafiła zrozumieć,ŝe tego sporu nie moŝna rozstrzygnąć. Pozostałe cechy: 1)Ścisłe powiązanie bodziec reakcja. 2)Sztywna zaleŝność od juŝ wytworzonych reakcji na daną sytuację. 3)Zbytnia koncentracja na detalach sytuacji. 4)Niezdolność do grupowania wg. jakiejś oderwanej cechy. Nauczanie dzieci upośledzonych umysłowo stopniu lekkim i umiarkowane. Systematycznym nauczaniem szkolnym obejmuje się dzieci lekko upośledzone umysłowo stanowiące około 2%.Oprócz tego próbuje się uczyć równieŝ dzieci upośledzone w stopniu umiarkowanym lecz jest ich znacznie mniej. W szkołach normalnych takie dzieci nie robią prawie Ŝadnych postępów, jednak w przypadku stosowania metod specjalnych postępy te są moŝliwe i często osiągają poziom umoŝliwiający im funkcjonowanie zawodowe. Dobrze prowadzone dzieci z upośledzeniem lekkim w Ŝyciu dorosłym funkcjonują tak iŝ nie dostrzega się ich upośledzenia. 2

3 ZACHOWANIE Zainteresowania dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim są bardzo powierzchowne iv charakterystyczne dla młodszego wieku niŝ są w rzeczywistości Emocje i uczucia Reakcje uczuciowe często są nie współmierne do zaistniałej sytuacji. Często ich zachowanie jest chwiejne przechodzące od płaczu do śmiechu. Osłabiony krytycyzm jest sprawą charakterystyczną u dzieci upośledzonych umysłowo, najczęściej są one z siebie zadowolone i nie dostrzegają swojej inności sprawdź kościelska wypowiedzi chorych. Osoby upośledzone dzieli się na nadmiernie aktywne i oraz apatyczne zamknięte w sobie. Dzieci o typie spokojnym są nieszkodliwe i nie agresywne najczęściej nie sprawiają kłopotów i poprawnie się zachowują.dzieci o typie niestabilnym najczęściej nieustannie gadają,ciągle biegają, przeszkadzają.niezdolność do skupiania uwagi bardzo utrudnia proces uczenia Szkoła Dzieci te często trafiają do szkoły normalnej, jednak na zajęciach od razu w oczy rzuca się ich brak zainteresowania odnośnie tego co się dzieje na lekcji. Nie nadąŝają w czynnościach wykonywanych na lekcjach, szybko się zniechęcają lub wcale nie chcą wykonywać poleceń nauczyciela.nie czynią Ŝadnych postępów w nauce co naturalnie zniechęca je do dalszej pracy. Bardzo waŝne jest jak najwcześniejsze dokonanie selekcji tych dzieci,gdyŝ opóźnianie nauki dziecka lub kierowanie go do szkoły normalnej opóźnia jego rozwój na zajęciach w szkole było widać coś innego dzieci które przez pierwsze trzy lata uczyły się w szkole normalnej funkcjonowały lepiej niŝ te które od początku uczyły się w szkole specjalnej. Niepowodzenia dziecka w szkole normalnej często zaburzają funkcjonowanie i powodują diagnozy, poniewaŝ od upośledzenia trzeba odróŝnić ocięŝałość i opóŝnienie.w badaniach testowych pojedyncze punkty decydują o przyszłości dziecka. Wiemy,Ŝe testy nie są doskonałe, a na rozwój dziecka olbrzymi wpływ ma równieŝ środowisko w którym się rozwija. Dlatego diagnozy muszą być pisane po dokładnym wywiadzie, obserwacji i sprawdzeniu warunków Ŝycia dziecka. 3

4 Oddziaływania dydaktyczne. Szkoła specjalna odróŝnia się programem i metodami nauczania. Wymagania są niŝsze, klasy mniej liczne,praca z dzieckiem prawie cały czas polega na indywidualnej opiece. nie ma tu równieŝ tak ścisłego podziału na przedmioty, zagadnienia szkolne łączy się z codziennym Ŝyciem i doświadczeniem ucznia. Program szkoły specjalnej odpowiada 4-5 klasą szkoły normalnej DuŜe znaczenie mają zajęcia praktyczne które przyuczają do zawodu. Oprócz szkół specjalnych tworzy się równieŝ klasy integracyjne w szkołach normalnych jednak wśród specjalistów nadal nie ma zgodności co do wartości takiego działania. Wiek przedszkolny 0-5 lat. Wiek szkolny 6-21 lat. Dorośli 21 lat MoŜe rozwinąć w sobie społeczne i MoŜe nauczyć się nawyków szk Zdolny do Ŝycia społecznego Upośledzeni komunikatywne nawyki.minimalne olnych mniej więcej do 6 klasy przy odpowiednim przygoto lekko opóźnienie w sferze zmysłowo-ruch ale z opóŝniniem MoŜe nauczyć waniu wej przedmiotów uniwersyteckich Wymaga szkoły specjalnej Upośledzenie moŝe mówić i nauczyć się MoŜe nauczyć się nawyków Wymaga kontroli i prze umiarkowane porozumiewać,ubogie osią szkolnych do 4 kl,jeśli zapewni się wodnictwa, zdolny do gnięcia socjalne,potrzebuje szkołę specjalną samodzielnego utrzym średniej kontroli ania się Dorośli ludzie upośledzeni w stopniu lekkim. Zazwyczaj nienagannie wykonują proste działania zawodowe i nie zwracają swoim zachowaniem uwagi na siebie.na ogół potrafią sprawnie funkcjonować samodzielnie i nie wymagają systematycznej opieki.zdarza się jednak,ŝe ulegają wpływowi środowiska przestępczego i stają się szkodliwi społecznie. Mogą prowadzić własne mieszkanie, jak i zakładać rodzinę Upośledzenie umiarkowane. MOWA Dzieci z upośledzeniem umiarkowanym mogą nauczyć się mówić i porozumiewać, choć mowa zazwyczaj jest zaburzona. UWAGA Uwaga dowolna w znacznie mniejszym stopniu niŝ u lekko upośledzonych.nauczanie moŝe prowadzić do zwiększenia trwałości i podzielności uwagi. MYŚLENIE Wg koncepcji Piageta upośledzeni umysłowo w stopniu lekkim osiągają poziom wyobraŝeń przedoperacyjnych. MoŜe nauczyć się nawyków szkolnych do 4 kl Ujmują zewnętrzne konkretne cechy przedmiotów, podają je dla wyjaśnienia podobieństw i róŝnic zachodzących między nimi.przy definiowaniu pojęć opisują przedmiot. 2.Dzieci ocięŝałe umysłowo. 4

5 Dzieci ocięŝałe umysłowo stanowią około 10 %, a więc jest ich stosunkowo duŝo. Zdolność do uczenia się tych dzieci jest niska, krytycyzm jest na ogół zachowany. Procesy myślowe u tych dzieci przebiegają wolniej niŝ u dzieci normalnych, jednak nie uniemoŝliwia to nauki w szkole normalnej..ujawniają one małą inwencję i często potrzebują pracy indywidualnej z nimi. Jeśli w czasie edukacji szkolnej nie zapewni się tym dzieciom pracy indywidualnej to nie ma duŝych szans na odpowiednie postępy, co będzie powodem znacznych trudności w nauce szkolnej. Niestety przy braku odpowiedniej pracy nad takim dzieckiem często trafia ono do szkoły specjalnej, co jest rozwiązaniem bardzo niekorzystnym dla dziecka. 3. Opóźnienie pedagogiczne. NaleŜy szczególną uwagę poświęcić nad stawianiem diagnozy, gdyŝ omylnie moŝna opóźnienie zaliczyć jako upośledzenie. Aby tego uniknąć trzeba mieć rozeznanie nie tylko co do poziomu inteligencji dziecka, ale i jego środowiska w którym się rozwija. 4. Znaczne upośledzenie umysłowe. 4.1.Myślenie. Główne cechy to znaczne upośledzenie myślenia, mowy. Mowa wykształcona minimalnie,ale moŝe nauczyć się porozumiewać choć zasób słów jest bardzo ubogi.bardzo duŝa sugestywność i znacznie obniŝony krytycyzm. Dzieci takie są zdolne tylko i wyłącznie do myślenia konkretnego.potrafią porównać dwa przedmioty pod względem wielkości. Zasób słów jest bardzo ubogi. Orientacja w czasie i przestrzeni jest na ogół dobra, rozróŝniają teŝ osoby obce od znajomych.wyróŝnia ich równieŝ brak zainteresowań, oraz bardzo prymitywny i stereotypowy sposób zabawy.czasem jednak zdarza się u takich osób wystąpienie jakichś nadzwyczajnych uzdolnień jak np. słuch absolutny, niezwykła pamięć matematyczna. Efekty uczenia u dzieci z upośledzeniem znacznym zaleŝą w duŝej mierze od ich głębokości zaburzenia.często jest tak iŝ mimo nauczenia się czytania przez te dzieci nie rozumieją one tekstu Uczucia i zachowanie. Dzieci takie często bardzo przywiązują się do osób opiekujących się nimi i są bardzo dobroduszne, potrafią jednak równieŝ być agresywne i bardzo złośliwe, co jest czasem wręcz niebezpieczne. W swoim zachowaniu często kierują się popędami i aktualną korzyścią, nie przewidują dalszych konsekwencji swoich działań. W przypadku głębszego upośledzenia pojęcia etyczne są nieosiągalne i kompletnie nie zrozumiałe. Bardzo łatwo ulegają sugestii czego często konsekwencją są czyny przestępcze. Bardzo często zwracają uwagę otoczenia na siebie nieadekwatnością swojego zachowania. Zazwyczaj są mało sprawni ruchowo i róŝnią się równieŝ wyglądem. W Ŝyciu przy umiarkowanym upośledzeniu nie wymagają stałej opieki i mogą samodzielnie funkcjonować. przy głębszym upośledzeniu w miarę normalne funkcjonowanie jest jednak niemoŝliwe. Wiek przedszkolny 0-5 ubogi rozwój ruchowy, Mowa wykształcona minimalnie, niezdolny do uzyskania samo wystarczalności. Wiek szkolny 6-21 MoŜe mówić lub nauczyć się porozumiewać,moŝe być wyćwiczony w podstawowych zabiegach higienicznych.nie moŝe nauczyć się funkcjonalnych nawyków szkolnych. Dorośli 21 MoŜe uzyskać częściową samowystarczalność, ale pod kontrolą. 5

6 5. Głębokie upośledzenie. Zdolność wytwarzania odruchów jest tu głęboko upośledzone, w związku z czym nie uczą się prawie wcale.często sam ich wygląd zdradza ich upośledzenie, rzadko równieŝ zachowują sprawność fizyczną.często wykonują wahadłowe ruchy w przód i tył, lub z boku na bok. Najczęściej wymagają równieŝ karmienia, nie sygnalizują potrzeb fizjologicznych. Łatwo podniecają się przez co stają się niebezpieczni dla siebie jak i otoczenia. Nie orientują się w swoim otoczeniu i nie rozpoznają osób znanych. Mówienie jest równieŝ bardzo ograniczone i często sprowadza się tylko do nazywania pojedynczych przedmiotów. Często wydoją nieartykułowane hałaśliwe piski,nie rozumieją równieŝ mowy. Do Ŝycia samodzielnego są zupełnie niezdolni.rzadko udaje się ich nauczyć nawet prostych czynności.występuje tylko uwaga mimowolna Wiek przedszkolny 0-5 DuŜe opóźnienie, minimalna zdolność funkcjonowania sfery zmysłowo ruchowej. Potrzeba ciągłej opieki. Wiek szkolny 6-21 Istnieje pewien rozwój ruchowy,nie moŝe uzyskać samowystarczalności,nie moŝe pozostawać bez opieki. Dorośli 21 Pewien rozwój ruchowy i mowy. Niezdolny do samodzielnego funkcjonowania. potrzeba stałej kompletnej opieki i kontroli. 5.1 Szczególne rodzaje niedorozwoju. Idiotyzm amaurotyczny (idiotyzm ze ślepotą )duŝą rolę odgrywa tu dziedziczność. Wczesne objawy pojawiają się około 3-4 miesiąca Ŝycia. Dziecko staje się apatyczne,coraz mniej ruchliwe, występuje poraŝenie kończyn,zaniki mięśniowe,odruchy patologiczne,ostrość wzroku słabnie aŝ do oślepnięcia, występuje głęboki niedorozwój umysłowy. Dziecko zwykle umiera ok.. 2 roku Ŝycia.Późna postać ujawnia się ok. 3-4 roku Ŝycia, młodzieńcza 6-14 r.ŝ. Małogłowie charakterystyczne jest znaczne zmniejszenie rozmiarów czaszki i cofnięcie czoła.szwy czaszki zrastają się przedwcześnie stąd mały rozmiar głowy. Stopień niedorozwoju bywa róŝny, czasem występuje skłonność do naśladowania jednak bez zrozumienia celowości działania. Wodogłowie cecha główna to duŝy kulisty kształt czaszki.czoło jest duŝe i wypukłe, natomiast twarz mała. WyróŜnia się wodogłowie wrodzone i nabyte. Poza obniŝeniem inteligencji stwierdza się równieŝ euforię, draŝliwość, wybuchowość, osłabienie pamięci, zwiększona przerzutność uwagi. Na skutek małej odporności somatycznej często wcześnie umierają. Zespół Downa mały rozmiar czaszki, kulistość głowy, płaska twarz, mały tępy nos,wąskie i skośne szpary powiekowe, otwarte usta, język szeroki,szerokie dłonie, krótkie palce, brzuch wypukły.dzieci początkowo są mało ruchliwe później się oŝywiają i często mają pogodne usposobienie.często cechuje je dobry słuch, poczucie rytmu, skłonność do naśladowania.mowa jest niewyraźna, sepleniąca, głos ochrypły. Matołectwo niski wzrost, nie kostnienie szwów czaszkowych,duŝa głowa, krótkie kończyny,wystający brzuch, nos szeroki płaski, powieki grube i obrzękłe,wargi wydęte, język gruby.niedorozwój moŝe występować w róŝnym stopniu. Często jest głuchoniemota, Słuch, dotyk, smak, węch są upośledzone.ruchy nieporadne, ruch kaczkowaty. Na ogół są dobroduszni i łatwo się przywiązują, są wraŝliwi, czasem nie stwierdza się niedorozwoju ich myślenie jest jednak zwolnione. 6

7 6. Wspomaganie rozwoju dzieci upośledzonych. 1) Jeśli dziecko pozostaje pod opieką zakładu, naleŝy proponować jak najczęstszy kontakt choćby listowny.( kontakt choćby listowny pobudza silnie uczuciowo, prowadzi do zwiększonej dynamiki emocji, mimiki, ruchów ciała,aktywności werbalnej.skanować rysunek przed i po eksperymencie 2)Aby wspomóc polepszeniu kontaktów między dziećmi przebywającymi w zakładzie, a ich rodzicami moŝna zastosować sesje co tygodniowego wysyłania zdjęć do rodziców z zajęć szkolnych dziecka.badania wykazują, Ŝe takie działanie wzmaga w dzieciach aktywność, są bardziej radosne,wyzwala to równieŝ chęć działania społecznego. Wpływa to równieŝ na zwiększenie zainteresowania rodziców dziećmi co prowadzi do podwyŝszenia samooceny.dzieci dzięki temu odczuwają równieŝ większą przynaleŝność do rodziny. 3)Nagradzanie dzieci za zachowanie i minimalne choćby postępy umówionymi znaczkami np.serduszka,następnie podczas wizyty rodziców dzieci obdarowują ich tym. 4)Indywidualne obdarzanie uwagą niewartościującą. 5)Systematyczne zwracanie uwagi na wygląd zewnętrzny dziecka.gdy dziecko jest ubrane kontroluje się w lustrze estetykę jego wyglądu, poprawia kołnierzyk itd..po rocznej pracy dzieci miały juŝ nawyk kontrolowania swojego wyglądu.wpływa to na wytworzenie korzystnego obrazu siebie.rys.73str 6)WyróŜniać dzieci, aby poczuły się osobą znaczącą.rys 84 str Wpływa to korzystnie na samoocenę i uspołecznienie dziecka. Dzieci przejawiają postawę bardziej czynną. 7)Zabawy sprzyjające socjalizacji. 8)Przedstawianie scenek.np. dziewczynki, które kłóciły się o kredki przedstawiają scenkę jak dwie koleŝanki poŝyczają sobie nawzajem kredki. 10)Praca dzieci dwójkami nad pracami plastycznymi,sprzyja socjalizacji. 11)Wspólne zabawy dzieci upośledzonych i normalnych. 12)Twórczość swobodna.(malowanie rękoma,pędzlami itd.) 7