Instrukcja zarządzania ryzykiem stopy procentowej w Banku Spółdzielczym w Końskich ( tekst jednolity)

Transkrypt

1 Załącznik do Uchwały Nr 22/LII/15 Zarządu Banku z dnia 29 grudnia 2015 roku Instrukcja zarządzania ryzykiem stopy procentowej w Banku Spółdzielczym w Końskich ( tekst jednolity) Końskie, grudzień 2015r. 1

2 Rozdział 1 Postanowienia ogólne 1 1. Niniejsza Instrukcja określa zasady pomiaru, monitorowania, limitowania, raportowania i kontroli ryzyka stopy procentowej w Banku Spółdzielczym w Końskich. 2. Pomiar ryzyka stopy procentowej określony niniejszą Instrukcją odnosi się do pozycji zaliczanych do portfela bankowego. 3. Celem niniejszej Instrukcji jest identyfikacja poszczególnych rodzajów ryzyka stopy procentowej w celu ograniczenia negatywnego wpływu zmian stóp procentowych na wynik finansowy i fundusze własne Banku. Wskazane niniejszą Instrukcją zasady pomiaru ryzyka stopy procentowej, wykorzystywane są w procesie szacowania i oceny adekwatności poziomu kapitału wewnętrznego w Banku. 4. Instrukcja została opracowana w oparciu o wytyczne wynikające z postanowień tekstu zaktualizowanego Rekomendacji G Generalnego Inspektoratu Nadzoru Bankowego, dotyczącej zarządzania ryzykiem stopy procentowej w bankach, opublikowanego w 2002 roku. 5. Organy Kierownicze Banku, a także pracownicy odpowiedzialni za działalność depozytową i kredytową Banku, podczas zarządzania ryzykiem stopy procentowej, zobowiązani są do uwzględniania zasady, że każde działanie wymaga oceny i analizy ryzyka stopy procentowej w powiązaniu z innymi ryzykami, na które narażony jest Bank. Dotyczy to w szczególności ryzyka płynności finansowej, ryzyka kredytowego, a także ryzyk zewnętrznych, mających wpływ na sytuację finansową Banku. 2 Użyte w niniejszej Instrukcji określenia oznaczają: 1) Bank Bank Spółdzielczy w Końskich, 2) AS-program Analizy i Sprawozdania, 3) ryzyko stopy procentowej ryzyko negatywnego wpływu zmian stopy procentowej na aktualny i przyszły wynik finansowy Banku oraz jego kapitał, wynikające z wrażliwości stawek oprocentowania aktywów i pasywów Banku na zmianę rynkowych stóp procentowych, którego źródłem są: a) ryzyko niedopasowania terminów przeszacowania, wynikające z niedopasowania wielkości przeszacowywanych w danym czasie aktywów, pasywów i pozycji pozabilansowych. Ryzyko to wyraża się w zagrożeniu przychodów Banku, w szczególności odsetkowych, w sytuacji niekorzystnych zmian stóp procentowych lub istotnych zmian w strukturze przeszacowania pozycji w bilansie powodującym zmiany w wyniku finansowym Banku z tytułu odsetek, b) ryzyko opcji klienta, wynikające z opcji klienta wpisanych w produkty bankowe, które mogą być zrealizowane w następstwie zmian stóp procentowych, np.: prawo do 2

3 wcześniejszej spłaty kredytu, prawo do wycofania depozytów wcześniej niż to wynika z umowy, c) ryzyko bazowe, wynikające z niedoskonałego powiązania (korelacji) stawek bazowych (rynkowych i podstawowych NBP) w oparciu, o które wyznaczane jest oprocentowanie produktów/instrumentów generujących przychody/koszty odsetkowe, w przypadku gdy ich przeszacowanie następuje w tych samych okresach, d) ryzyko krzywej dochodowości, polegające na zmianie relacji pomiędzy stopami procentowymi danego rynku lub indeksu odnoszącymi się do różnych terminów przeszacowania (w szczególności powyżej 1 roku), które może przyczynić się do nasilenia efektu niedopasowania terminów przeszacowania, 4) metoda luki analiza wykorzystywana do badania wielkości niedopasowania (luki) terminów zmian oprocentowania dla poszczególnych pozycji aktywów i pasywów bilansowych i pozabilansowych Banku oraz stopnia wrażliwości bilansu Banku na zmiany stopy procentowej, 5) metoda badania elastyczności stóp procentowych analiza wykorzystywana do badania relacji zmian wewnętrznych stóp procentowych Banku na zmiany rynkowych stóp procentowych, 6) rozpiętość odsetkowa różnica pomiędzy średnim ważonym oprocentowaniem aktywów i pasywów wrażliwych w danym okresie, wyrażana w punktach procentowych, 7) wewnętrzne stopy procentowe Banku wyrażona w procentach przychodowość /kosztowość wrażliwych na zmiany stopy procentowej aktywów/pasywów Banku, 8) aktywa wrażliwe/oprocentowane pozycje aktywów bilansowych i transakcji pozabilansowych przynoszące bankowi przychody odsetkowe (w formie kuponów lub dyskonta w przypadku instrumentów zerokuponowych) w tym niezapadłe części wierzytelności skupionych, 9) pasywa wrażliwe/oprocentowane pozycje pasywów i transakcji pozabilansowych, z których wynika konieczność zapłaty przez Bank odsetek (w formie kuponów lub dyskonta w przypadku instrumentów zerokuponowych), 10) pozycje (aktywa/pasywa) niewrażliwe aktywa/pasywa bilansowe i transakcje pozabilansowe Banku niewrażliwe na ryzyko zmiany stóp procentowych, tj. takie, których stopa procentowa wynosi 0% oraz nieoprocentowane, z wyłączeniem niezapadłych części wierzytelności skupionych, 11) luka różnica pomiędzy wartością aktywów i pasywów wrażliwych w poszczególnych przedziałach terminów przeszacowania, która może być dodatnia (aktywa wrażliwe > pasywa wrażliwe), ujemna (aktywa wrażliwe < pasywa wrażliwe) lub zerowa (aktywa wrażliwe = pasywa wrażliwe), 12) stawka bazowa stopa procentowa rynku pieniężnego lub stopa podstawowa NBP, stanowiąca element konstrukcji wzoru używanego do wyliczania stopy oprocentowania danego aktywa/pasywa wrażliwego, 13) stopa stała stopa oprocentowania danego aktywa/pasywa wrażliwego obowiązująca i niezmienna w okresie umowy, niezależnie od zmian stóp rynkowych, 14) stopa zmienna rynkowa (płynna, stało-zmienna) zmienna w trakcie trwania umowy stawka oprocentowania danego aktywa/ pasywa wrażliwego, której wysokość: 3

4 a) zmienia się wraz ze zmianą stawek bazowych, przy czym faktyczny termin zmiany oprocentowania nie jest określony w umowie, b) podlega zmianie co pewien okres czasu, zgodnie ze wskazaną w umowie, obowiązującą formułą używaną do wyliczania stopy oprocentowania dla danej pozycji wrażliwej, bazującą na stawce bazowej; 15) stopa zarządzana przez Bank stopa oprocentowania danego aktywa/pasywa wrażliwego, która może ulec zmianie w trakcie trwania umowy, na skutek decyzji Zarządu Banku, 16) termin przeszacowania najbliższy termin, w którym możliwa jest zmiana stopy oprocentowania dla danego aktywa/pasywa wrażliwego, dla pozycji (instrumentów) o stałej stopie terminy przeszacowania są tożsame z terminami zapadalności/ wymagalności; 17) termin wymagalności okres pozostający od daty sprawozdawczej do daty płatności zobowiązania określonej umową, 18) termin zapadalności okres pozostający od daty sprawozdawczej do daty płatności należności określonej umową, 19) należności nieobsługiwane bilansowe aktywa wrażliwe, których przekroczenie umownego terminu spłaty rat kapitałowych lub odsetek (liczone od daty płatności określonej umową do daty sprawozdawczej) wynosi więcej niż 3 miesiące. Jako należności nieobsługiwane należy wykazywać wartość całej należności, nawet jeśli opóźnienie w spłacie dotyczy poszczególnych rat kapitałowych lub spłaty odsetek, 20) należności obsługiwane bilansowe aktywa wrażliwe inne niż wymienione w pkt.19, 21) średnia stawka rynkowa stawka wykorzystywana w metodzie badania elastyczności stóp procentowych wyliczana jako średnia arytmetyczna stopy redyskonta weksli NBP i stawki WIBOR 1M z okresu, na który sporządzana jest analiza elastyczności, 22) test warunków skrajnych (stress test) - pomiar ryzyka dokonany przy równoległym przesunięciu krzywej dochodowości w górę i w dół o: a) 200 punktów bazowych w przypadku analizy luki terminów przeszacowania stopy procentowej oraz ryzyka opcji klienta, b) 35 punktów bazowych w przypadku analizy luki ryzyka bazowego, c) 12 punktów bazowych w przypadku analizy ryzyka krzywej dochodowości. 23) wcześniejsza spłata kredytów za nadpłatę kredytu rozumie się wcześniejszą spłatę każdej następnej niewymagalnej na dany dzień raty kredytu; 24) zrywalność depozytów dotyczy depozytów zerwanych przed zakończeniem pierwotnego terminu utrzymywania (wymagalności) i/lub terminu wynikającego z rolowania na kolejny okres ; 25) stopy procentowe rynku pieniężnego (międzybankowego) dla pozycji w złotych stawki WIBID/WIBOR dla poszczególnych terminów, takich, jak 1, 3 i 6 miesięcy oraz 1 rok; 26) SIZ - Instrukcja Sporządzania Informacji Zarządczej w Banku Spółdzielczym w Końskich; 27) ZRA Zespół ryzyk i analiz ekonomicznych; 4

5 28) marża odsetkowa wskaźnik liczony jako annualizowany wynik z tytułu odsetek / średni stan aktywów oprocentowanych z ostatnich 12 miesięcy. Rozdział II Zakres odpowiedzialności poszczególnych organów i komórek organizacyjnych Banku w zakresie zarządzania ryzykiem stopy procentowej 3 Rada Nadzorcza: 1) akceptuje i dokonuje okresowego przeglądu poziomu podejmowanego ryzyka oraz systemu zarządzania ryzykiem w Banku a także ocenia adekwatność i skuteczność tego procesu, 2) zapoznaje się okresowo z oceną systemu kontroli ryzyka stopy procentowej w Banku oraz przestrzegania limitów ekspozycji na to ryzyko, 3) sprawuje ogólny i stały nadzór nad realizacją strategii zarządzania ryzykiem, 4) uchwala opracowaną przez Zarząd politykę oraz strategię zarządzania ryzykiem stopy procentowej oraz sprawuje ogólny i stały nadzór nad realizacją polityki, 5) zatwierdza opracowaną przez Zarząd Banku strukturę organizacyjną zarządzania ryzykiem stopy procentowej 4 1. Zarząd Banku: 1) odpowiada za wdrożenie strategii i polityki zarządzania ryzykiem stopy procentowej Banku, 2) odpowiada za opracowanie i wdrożenie procedur dotyczących pomiaru i monitorowania ryzyka stopy procentowej oraz limitów ograniczających to ryzyko ryzyka, 3) okresowo kontroluje poziom podejmowanego ryzyka stopy procentowej Banku, 4) Odpowiada za wysokość oprocentowania dla produktów znajdujących się w ofercie Banku. 5) Zarząd Banku odpowiada za zorganizowanie skutecznego procesu zarządzania ryzykiem stopy procentowej oraz nadzór nad efektywnością tego procesu 6) W zakresie zarządzania ryzykiem stopy procentowej Zarząd Banku zobowiązany jest przedstawić do akceptacji Radzie Nadzorczej Banku: zasady polityki Banku w zakresie zarządzania ryzykiem stopy procentowej zgodne z obowiązującą Strategią działania Banku na każdy rok kalendarzowy, analizy ekspozycji Banku na ryzyko stopy procentowej w trybie co najmniej raz na kwartał. 2. Zarząd Banku na bazie analiz i procedur wymienionych w 6 ust 1: 1) sprawuje pełny nadzór w zakresie realizacji zasad polityki Banku w odniesieniu do zarządzania ryzykiem stopy procentowej, 5

6 2) organizuje system kontroli w Banku w zakresie zarządzania ryzykiem stopy procentowej w Banku, 3) podejmuje decyzje inicjujące działania zapobiegające powstaniu straty finansowej lub niekorzystnej zmiany rozpiętości odsetkowej Banku. 5 Komisja ds. przeglądów zarządczych powoływana przez Zarząd w celu dokonania corocznego przeglądu zarządczego obejmującego : 1) weryfikację procedur w zakresie ryzyka stopy procentowej, 2) weryfikację limitów ograniczających ryzyko stopy procentowej, 3) ocenę metod pomiaru ryzyka stopy procentowej, 4) ocenę rzetelności i kompletności danych wejściowych niezbędnych w procesie pomiaru ryzyka stopy procentowej, 5) ocenę założeń testów warunków skrajnych w zakresie ryzyka stopy procentowej Zespół ryzyk i analiz ekonomicznych przedkłada Zarządowi Banku: 1) raporty ekspozycji na ryzyko stopy procentowej zawierające w szczególności: a) miesięczną analizę luki - za dany okres wraz z wnioskami dotyczącymi bieżących działań, zmierzających do utrzymania właściwego poziomu ryzyka stopy procentowej, b) wykorzystanie obowiązujących limitów w zakresie ryzyka stopy procentowej, 2) w przypadku zmiany przez Radę Polityki Pieniężnej stóp podstawowych NBP, lub uznanych za istotne zmian stóp rynkowych, informację zawierającą ocenę wpływu powyższych zmian na istniejącą rozpiętość odsetkową oraz poziom ryzyka stopy procentowej w Banku, 3) projekt Polityki zarządzania ryzykiem stopy procentowej, 4) propozycje procedur dotyczących zarządzania ryzykiem stopy procentowej w zakresie jego pomiaru, raportowania, limitowania i kontroli oraz ich nowelizacje, 5) propozycje limitów zapewniających właściwy, akceptowany poziom ryzyka stopy procentowej, 6) projekt zasad strategii w zakresie zarządzania ryzykiem stopy procentowej, 7) projekt planu ekonomiczno- finansowego Banku oraz raport z jego realizacji, 8) ocenę ryzyka stopy procentowej dla nowych produktów wprowadzanych do oferty handlowej Banku. 2. ZRA dokonuje corocznej weryfikacji procedur i limitów dotyczących zarządzania ryzykiem stopy procentowej we współpracy z Członkiem Zarządu nadzorującym ryzyko stopy procentowej. 3. Limity ograniczające ryzyko stopy procentowej są weryfikowane na podstawie danych historycznych wykorzystania limitów, dostosowywane do skali i profilu działalności Banku. 6

7 4. Raporty, o których mowa w ust. 1 pkt 1 przedkładane są w terminie zgodnym z SIZ jako element Raportu z realizacji zarządzania ryzykami, natomiast informacja wymieniona w ust. 1 pkt 2 w nieprzekraczalnym terminie 21 dni kalendarzowych od daty ogłoszenia powyższych zmian w Dzienniku Urzędowym NBP. 5. Rada Nadzorcza jest informowana o poziomie narażenia Banku na ryzyko stopy procentowej w cyklach kwartalnych w terminie określonym w SIZ. Rozdział III Podstawowe zasady zarządzania ryzykiem stopy procentowej 7 1. Ryzyko stopy procentowej jest to ryzyko na jakie narażony jest wynik finansowy lub fundusze własne Banku z powodu zmian stóp procentowych. Zmiany stóp procentowych mogą mieć zarówno pozytywny jak i negatywny wpływ na wynik finansowy banku oraz bilansową wartość zaktualizowaną kapitału. Narażenie wyniku finansowego wynikające ze zmian stóp procentowych dotyczy głównie zagrożenia wyniku odsetkowego. Zmiany te mogą mieć także wpływ na obniżenie przychodów pozaodsetkowych (np. spadek prowizji) lub zwiększenie kosztów operacyjnych wrażliwych na zmianę stopy procentowej. 2. Celem zarządzania ryzykiem stopy procentowej jest minimalizacja ryzyka związanego z możliwością wystąpienia niekorzystnych zmian rynkowych stóp procentowych i negatywnym wpływem tych zmian na wynik finansowy Banku. 3. Bank uznaje, iż ryzyko stopy procentowej występuje na poziomie pożądanym w przypadku, gdy zgodnie z metodyką zawartą w 7 a, poziom ryzyka określony jest jako niski lub umiarkowany. 4. W przypadkach istotnych dla Banku zmian stóp rynkowych i podstawowych NBP, Zarząd Banku bazując na informacji, o której mowa w 6ust. 1 pkt.2, dokonuje oceny powyższych zmian w nawiązaniu do aktualnego poziomu ryzyka stopy procentowej w Banku oraz istniejącej rozpiętości odsetkowej: 1. W sytuacji, gdy według oceny Zarządu Banku zmiany stóp rynkowych i podstawowych NBP będą miały istotny wpływ na wielkość rozpiętości odsetkowej oraz poziom ryzyka stopy procentowej w Banku, Zarząd Banku dokonuje aktualizacji oprocentowania produktów depozytowych lub/i kredytowych znajdujących się w ofercie Banku. 2. Dokonane zmiany oprocentowania depozytów lub/i kredytów, o których mowa w ust. 2 powinny uwzględniać w szczególności: 1) ewentualną reakcję klientów Banku na zmiany w zakresie oprocentowania określonych produktów bankowych, 2) wysokość oprocentowania zbliżonych charakterystyką produktów bankowych w konkurencyjnych instytucjach finansowych posiadających ofertę konkurencyjną w stosunku do Banku, 7

8 3) poziom możliwości obsługi wierzytelności przez klientów Banku, w przypadku wzrostu wysokości oprocentowania kredytów. 7 a 1. Bank określa poziom ryzyka stopy procentowej (niski, umiarkowany, wysoki) na podstawie mapy ryzyka. 2. Mapę ryzyka tworzy się w oparciu o następujące założenia: Wskaźnik Poziom ryzyka Niski (1 pkt) Umiarkowany (2 pkt) Wysoki (3 pkt) Skumulowana luka przeszacowania / wartość bilansowa aktywów Zmiana w skali roku wyniku odsetkowego netto w wyniku wzrostu / spadku stóp procentowych o 200 pb / fundusze własne (%) Zmiana (w skali roku) wyniku odsetkowego netto w wyniku wzrostu / spadku stóp procentowych o 100 pb / wynik odsetkowy netto 0-0,3 0,3 0,5 > 0,5 5% 5% - 15% > 15% 5% 5% - 15% > 15% 3. Średnia wartość punktowa uzyskana z oceny wskaźników wymienionych w pkt.2 oznacza następujący poziom ryzyka stopy procentowej: 1) niski przedział od 1 do 1,69 2) umiarkowany przedział od 1,7 do 2,39 3) wysoki przedział 2,4 do 3., 8 1. Członek Zarządu odpowiedzialny za działalność depozytową i kredytową Banku zobowiązany jest na bieżąco analizować poziom kształtowania się poszczególnych rodzajów depozytów, w nawiązaniu do ponoszonych przez Bank kosztów odsetkowych i analizować portfel kredytowy w zakresie: 1) wartości zaangażowania Banku w poszczególne rodzaje kredytów oraz instrumenty dłużne, 2) wartości udzielonych kredytów dla poszczególnych grup kredytobiorców, 8

9 3) kształtowania się poziomu limitów przyjętych w działalności kredytowej, w nawiązaniu do bezpiecznego poziomu ryzyka stopy procentowej, 4) kształtowania się poziomu przychodów odsetkowych od poszczególnych rodzajów kredytów oraz instrumentów dłużnych. 3. Zobowiązuje się osoby odpowiedzialne za działalność depozytową i kredytową do współpracy z Zespołem ryzyk i analiz ekonomicznych w zakresie: 1) udostępniania informacji o bieżącym kształtowaniu się poziomu przychodów i kosztów odsetkowych oraz rozpiętości odsetkowej, 2) aktualizacji oprocentowania produktów znajdujących się w ofercie Banku, w tym na tle oferty konkurencyjnych instytucji finansowych, 3) elementów rozpoznania przeprowadzanych przed wdrożeniem nowych produktów, wymienionych w Wprowadzanie w Banku nowego produktu w tym angażowanie Banku w inwestycje finansowe mającego wpływ na ryzyko stopy procentowej, powinno zostać poprzedzone formalnym procesem przygotowawczym obejmującym: 1) wariantową prognozę poziomu sprzedaży nowego produktu, 2) identyfikację poziomu ryzyka stopy procentowej jaki generuje wprowadzanie nowego produktu, w szczególności dokonanie szacunków zmian wyniku odsetkowego w oparciu o Raport luki terminów przeszacowania stopy procentowej i/lub Raport luki ryzyka bazowego, uwzględniając prognozowany poziom sprzedaży nowego produktu przyporządkowany do określonych terminów przeszacowania zgodnie z charakterystyką oprocentowania produktu, 3) dostosowanie organizacyjne Banku do wprowadzenia nowego produktu, w szczególności: zasobów kadrowych, systemu finansowo-księgowego, kontroli wewnętrznej, 4) ewentualną aktualizację procedur z zakresu zarządzania ryzykiem stopy procentowej oraz opracowanie procedur ewidencji księgowej dla potrzeb nowego produktu, 5) weryfikację obowiązujących limitów lub wprowadzenie nowych. 2. Działania podejmowane w ramach procesu przygotowawczego powinny zakończyć się formalną akceptacją nowego produktu przez Zarząd Banku Wysokość limitów określonych niniejszą Instrukcją, po weryfikacji i na wniosek ZRA (weryfikacja przeprowadzana jest we współpracy z Członkiem Zarządu nadzorującym obszar ryzyka stopy procentowej ), jest określana w uchwale Zarządu Banku i stanowi załącznik do niniejszej Instrukcji. 2. Wniosek, o którym mowa w ust. 1, jest sporządzany w terminie do dwóch miesięcy po przyjęciu przez Radę Nadzorczą planu finansowego Banku na następny rok sprawozdawczy- najpóźniej do końca I kwartału, przy czym w uzasadnionych 9

10 przypadkach dopuszczalna jest zmiana tego terminu lub w sytuacji przekroczenia obowiązujących limitów. 3. Przy wyznaczaniu limitów, uwzględnia się ograniczenia w zakresie ekspozycji Banku na ryzyko stopy procentowej, przyjęte w obowiązującej Strategii zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka w Banku Spółdzielczym w Końskich oraz Strategii działania, a także historyczny poziom wykorzystania dotychczas obowiązujących limitów w okresie 12 miesięcy poprzedzających datę analizy oraz badając trendy w zakresie poziomu ryzyka stopy procentowej. Celem analizy jest: 1) potwierdzenie obwiązujących limitów, 2) propozycja zmiany poziomu limitów, 3) propozycja wprowadzenia nowych rodzajów limitów. 4. Jednocześnie z analizą weryfikującą poziom limitów, przeprowadzana jest ocena wewnętrzna stosowanych metod pomiaru ryzyka stopy procentowej, obejmująca m.in.: 1) weryfikację historyczną przyjętych założeń, w tym zakładanych zmian stóp procentowych (testy warunków skrajnych), 2) testowanie modelu porównanie wyników prognozowanych przez model z wynikami rzeczywistymi, 3) weryfikację obowiązujących procedur w zakresie ryzyka stopy procentowej pod kątem zgodności z przepisami wewnętrznymi i zewnętrznymi oraz strukturą organizacyjną Banku, uwzględniającą również wyniki kontroli wewnętrznej funkcjonalnej, kontroli audytu wewnętrznego i wyniki przeglądu zarządczego. 5. Wyniki analizy i propozycje, których mowa w ust. 3 i 4, przedstawiane są do akceptacji Zarządu i stanowią podstawę do wprowadzenia zmian w niniejszej Instrukcji. 6. W przypadku przekroczenia ustanowionych limitów, ZRA informuje Zarząd o stopniu przekroczenia limitu, przedstawiając jednocześnie wyjaśnienie przyczyn tego przekroczenia. 7. W razie, gdy przekroczenie limitu stanowi do 10% dopuszczalnego limitu, i według sporządzonej analizy sytuacja ta nie wpływa znacząco na bieżące i przyszłe wyniki finansowe Banku, Zarząd może podjąć decyzję o dopuszczalności tego przekroczenia w określonym okresie czasowym, z jednoczesnym zwiększeniem częstotliwości monitorowania struktury aktywów i pasywów, w celu niedopuszczenia do dalszego wzrostu niedopasowania pomiędzy strukturą aktywów i pasywów; podejmowane w tym okresie decyzje winny dążyć do obniżenia potencjalnego poziomu ryzyka stopy procentowej, mieszczącego się w obowiązujących limitach. 8. W przypadku znacznego przekroczenia obowiązujących limitów powyżej 10% dopuszczalnego limitu - Zarząd podejmuje działania, zmierzające do redukcji potencjalnego poziomu ryzyka stopy procentowej; decyzje te, w zależności od rodzaju niedopasowania między aktywami i pasywami, winny dotyczyć: 1) zmiany struktury terminowej aktywów / pasywów pod względem przeszacowania, 2) zmiany struktury aktywów / pasywów pod względem stawki bazowej, 3) zmiany struktury produktowej w aktywach / pasywach, 4) zmiany oprocentowania aktywów / pasywów, 10

11 5) zmiany w zakresie stawek prowizji i opłat. 9. Oprócz wyżej wymienionych limitów Zarząd,w ramach zarządzania ryzykiem stopy procentowej może, w przypadku stwierdzenia nadmiernego narażenia Banku na ryzyko stopy procentowej, dodatkowo ustalać limity zaangażowania w poszczególne produkty lub grupy produktów, w tym normy niedopasowania pomiędzy aktywami i pasywami w poszczególnych kategoriach stawek bazowych. 10. Każdorazowa zmiana limitu ograniczającego ryzyko stopy procentowej wymaga uchwały Zarządu Banku. 11 W załącznikach do niniejszej Instrukcji zamieszczono: 1) Zasady pomiaru, monitorowania i limitowania ryzyka stopy procentowej - Załącznik nr 1, 2) Interpretacje wyników pomiaru ryzyka stopy procentowej metodą luki Załącznik nr 2, 3) Tabelaryczne schematy raportów sporządzanych w ramach analizy luki Załącznik nr 3. 4) Limity ograniczające ryzyko stopy procentowej - Załącznik nr 4. Rozdział IV Postanowienia końcowe System kontroli wewnętrznej w Banku w zakresie ryzyka stopy procentowej obejmuje: kontrolę funkcjonalną, audyt wewnętrzny. 2.Kontrolę funkcjonalną przeprowadzają: kierownicy Oddziałów a w Centrali GK na poziomie operacyjnym, w zakresie poprawności wykonywanych czynności przez podległych pracowników mających wpływ na poziom ryzyk stopy procentowej ; Stanowisko ds. kontroli wewnętrznej (SKW)- w ramach wykonywania kontroli wewnętrznej funkcjonalnej zgodnie z Regulaminem kontroli wewnętrznej w Banku Spółdzielczym w Końskich, 3. Audyt Wewnętrzny jest przeprowadzany przez pracowników Departamentu Audytu Banku BPS SA, zgodnie z podpisaną umową i: 11

12 1)opiniuje system zarządzania Bankiem, w tym skuteczność zarządzania ryzykiem stopy procentowej w działalności Banku, 2)przeprowadza czynności audytowe w komórkach organizacyjnych Banku uczestniczących w procesie zarządzania ryzykiem stopy procentowej, w celu dokonania oceny zgodności działania kontrolowanych komórek z obowiązującymi regulacjami zewnętrznymi i wewnętrznymi, 3) przeprowadza kontrole analityczne metodyki i procesu zarządzania ryzykiem stopy procentowej, 4) dokonuje oceny zgodności realizacji procesu zarządzania ryzykiem z przepisami wewnętrznymi Banku Niniejsza Instrukcja podlega corocznemu zarządczemu przeglądowi procedur i limitów ograniczających ryzyko przeprowadzanemu przez Komisję ds. przeglądów zarządczych, zgodnie z odrębnymi przepisami wewnętrznymi Banku. 2. Niniejsza Instrukcja powinna być znana wszystkim pracownikom Banku, których obowiązki wymagają uwzględnienia problematyki zarządzania ryzykiem stopy procentowej. 12

13 Załącznik nr 1 do Instrukcji zarządzania ryzykiem stopy procentowej w Banku Spółdzielczym w Końskich Zasady pomiaru, monitorowania i limitowania ryzyka stopy procentowej Część I. Ogólne zasady pomiaru i monitorowania ryzyka stopy procentowej 1 1.Bank dokonuje pomiaru ryzyka stopy procentowej metodą luki poprzez sporządzanie: 1) Raportu luki terminów przeszacowania stopy procentowej, umożliwiającego określenie wielkości i charakteru niedopasowania (luki) pozycji aktywów i pasywów Banku wrażliwych na zmianę stopy procentowej w poszczególnych terminach przeszacowania, 2) Raportu luki ryzyka bazowego, umożliwiającego określenie wielkości i charakteru niedopasowania (luki) pozycji aktywów i pasywów wrażliwych w poszczególnych terminach przeszacowania w podziale na poszczególne stawki bazowe, od których uzależnione jest oprocentowanie produktów/instrumentów finansowych, 3) Analizy profilu ryzyka stopy procentowej Banku umożliwiającej określenie stopnia wrażliwości oprocentowania aktywów/pasywów wrażliwych Banku na zmiany stóp rynkowych i podstawowych NBP, 4) Symulacji wpływu zmian stóp rynkowych i podstawowych NBP na wynik odsetkowy Banku przy określonej strukturze aktywów i pasywów wrażliwych, 5) Analizy testów warunków skrajnych (stress test) przy określonej strukturze aktywów i pasywów wrażliwych. 2.Przyjmuje się, że horyzont czasowy analizy nie przekracza 12 miesięcy kalendarzowych począwszy od dnia,na który sporządzana jest analiza. 3. Źródłem danych do analiz są: 1) syntetyka kont, 2) raport zapadalności i wymagalności pozycji bilansowych Banku, 3) inne dane dostępne bezpośrednio z systemu finansowo-księgowego. 4. Analizy są wykonywane w programie informatycznym AS. 5. Do sporządzanych analiz według metody luki Bank przyjmuje następujące przedziały przeszacowania stóp procentowych; 1) 1 dzień, 2) od 2 dni do 30 dni włącznie, 3) powyżej 1 miesiąca do 3 miesięcy włącznie, 4) powyżej 3 miesiąca do 6 miesięcy włącznie, 5) powyżej 6 miesiąca do 12 miesięcy włącznie, 6) powyżej 1 roku do 3 lat włącznie, 7) powyżej 3 lat. 13

14 6. Za datę możliwego przeszacowania stóp procentowych przyjmuje się środek przedziałów, określonych w ust W Banku wyróżnia się następujące pozycje aktywów/pasywów wrażliwych na zmiany stóp procentowych: 1) aktywa wrażliwe: a) lokaty o stałym oprocentowaniu udzielane na zasadach rynku międzybankowego, b) kredyty i pożyczki o oprocentowaniu stałym, c) kredyty i pożyczki o stopie zmiennej ustalanej w oparciu o WIBOR 1M i 3M, d) kredyty i pożyczki o stopie zmiennej, ustalanej w oparciu o redyskonto weksli, e) kredyty i pożyczki o stopie zarządzanej przez Bank, f) oprocentowane rachunki bieżące oraz rachunek rezerwy obowiązkowej Banku i przekroczenie salda na oprocentowanych rachunkach Loro, g) dłużne papiery wartościowe emitowane przez NBP i Skarb Państwa kuponowe (o oprocentowaniu stałym lub zmiennym) i zerokuponowe (dyskontowe), w szczególności bony pieniężne oraz bony i obligacje skarbowe, h) dłużne papiery wartościowe emitowane przez podmioty inne, niż wymienione w ppkt g, w szczególności obligacje komunalne i komercyjne, certyfikaty depozytowe banków, i) inne bilansowe pozycje aktywów zgodnie z definicją zamieszczoną w 2 ust. 1 pkt 10 Instrukcji, 2) pasywa wrażliwe: a) depozyty o stałym oprocentowaniu przyjmowane na zasadach rynku międzybankowego, b) depozyty terminowe o oprocentowaniu stałym, c) depozyty a vista i terminowe o stopie zarządzanej przez Bank, d) depozyty a vista i terminowe o stopie zmiennej ustalanej w oparciu o stawkę WIBID, e) oprocentowane rachunki Loro Banku i przekroczenie salda na oprocentowanych rachunkach Nostro, f) inne bilansowe pozycje pasywów zgodnie z definicją zamieszczoną w 2 ust. 1 pkt 11 Instrukcji. 2. Pozycje pozabilansowe dotyczące finansowania, które w trakcie realizacji zwiększają aktywa wrażliwe Banku, ujmuje się w Raporcie luki terminów przeszacowania stopy procentowej w celu symulacji potencjalnej zmian wyniku odsetkowego, o której mowa w 7 ust. 1 pkt 3. pod warunkiem,że przekraczają 5% sumy bilansowej. 3. Celem analizy, której mowa w ust.2, jest m.in. określenie ewentualnych (potencjalnych) zmian w profilu narażenia Banku na ryzyko stopy procentowej, w przypadku pełnego wykorzystania przez klientów przyznanych linii kredytowych. 4. W analizach tych przyjmowane są m.in. następujące założenia: 1) na dzień analizy uruchomione zostają wszystkie linie kredytowe wykazywane jako 14

15 zobowiązania pozabilansowe, 2) ich sfinansowanie następuje, w pierwszej kolejności, poprzez zmniejszenie nadwyżek środków Banku lokowanych w Banku Zrzeszającym, następnie przez zwiększenie zadłużenia kredytowego w Banku Zrzeszającym, 3) dla poszczególnych pozycji pozabilansowych przyjmuje się odpowiednią dla danego rodzaju kredytu stawkę referencyjną oraz przedział przeszacowania. 5. Dokonywane są porównania wyników tych analiz z wynikami przeprowadzonych równolegle analiz, obejmujących pozycje wrażliwe na stopę procentową. 6. Nie wymienione w ust. 1 i 2 pozycje bilansowe i pozabilansowe zalicza się do aktywów/pasywów niewrażliwych. 3 Dla potrzeb sporządzenia analizy ryzyka stopy procentowej, przyjmuje się następujące, dodatkowe założenia odnośnie pozycji aktywów/pasywów wrażliwych wymienionych w 2 ust. 1: 1) należności obsługiwane ujmuje się według ich wartości nominalnej pozostającej do spłaty, 2) należności nieobsługiwane wykazywane są według wartości nominalnej pozostającej do spłaty, pomniejszonej o utworzone rezerwy celowe i odpisy z tytułu utraty wartości, 3) pasywa wrażliwe wykazywane są według wartości nominalnej pozostającej do spłaty. Część II. Zasady pomiaru i monitorowania ryzyka niedopasowania terminów przeszacowania 4 1. Wprowadza się Raport luki terminów przeszacowania stopy procentowej dla wszystkich pozycji aktywów i pasywów wrażliwych na zmianę stóp procentowych, którego wzór stanowi tabela nr 1 w załączniku nr 3 do Instrukcji. 2. Raport luki terminów przeszacowania stopy procentowej sporządza się poprzez przyporządkowanie poszczególnych aktywów/pasywów wrażliwych Banku do odpowiadających im według terminów przeszacowania przedziałów terminów przeszacowania, z zastrzeżeniem zapisów ust. 3 i Raport luki terminów przeszacowania stopy procentowej sporządza się dla wszystkich walut występujących w bilansie Banku łącznie w przeliczeniu na złote z zastrzeżeniem ust Raport luki terminów przeszacowania stopy procentowej sporządza się dla pozycji w walucie krajowej i obcej oddzielnie, w przypadku, gdy udział danej waluty obcej przekracza 5 % sumy bilansowej Banku. 15

16 5 Dla potrzeb sporządzenia Raportu luki terminów przeszacowania stopy procentowej przyjmuje się, że: 1) termin przeszacowania dla aktywów/pasywów wrażliwych o stopie stałej jest równy terminowi ich zapadalności/wymagalności, 2) termin przeszacowania dla aktywów / pasywów wrażliwych o stopie zmiennej jest równy: a) do 1 dnia roboczego dla pozycji dla których wysokość oprocentowania zmienia się bezpośrednio po zmianie stóp rynkowych lub w stałych cyklach miesięcznych, wprowadza się do pierwszego przedziału przeszacowania, pozycje z cyklem zmian oprocentowania przekraczającym 1 miesiąc, wprowadza się do przedziałów przeszacowania zgodnie z najbliższym możliwym terminem przeszacowania, b) dacie najbliższego posiedzenia Rady Polityki Pieniężnej po dniu sprawozdawczym dla pozycji, których wysokość oprocentowania zmienia się wraz ze zmianą stóp podstawowych NBP przyjmuje się przedział przeszacowania 2-30 dni, c) termin przeszacowania dla aktywów o stopie zarządzanej przez Bank jest równy terminowi najbliższej prawdopodobnej zmiany oprocentowania i mieści się w przedziale 2-30 dni, d) termin przeszacowania dla pasywów o stopie zarządzanej przez Bank jest równy terminowi najbliższej prawdopodobnej zmiany oprocentowania i mieści się w przedziale 1-3 miesiące. 6 Przy sporządzaniu Raportu luki terminów przeszacowania stopy procentowej nie uwzględnia się wcześniejszych spłat kredytów i zrywalności depozytów, z uwagi na nieznaczącą skalę tych zdarzeń w Banku W celu pomiaru ryzyka stopy procentowej na bazie sporządzonego Raportu luki terminów przeszacowania stopy procentowej wylicza się: 1) lukę netto oraz lukę skumulowaną, przy czym: a) luka netto stanowi różnicę pomiędzy wartością aktywów i pasywów wrażliwych w poszczególnych przedziałach terminów przeszacowania, b) luka skumulowana jest sumą luk netto wyliczonych dla kolejnych przedziałów terminów przeszacowania, przy założeniu rozpoczęcia sumowania od ostatniego przedziału, w ujęciu wartościowym dla szeregu kolejnych przedziałów terminów przeszacowań, której ostatnia wielkość jest równa sumie luk netto, 2) współczynniki wrażliwości w podziale na: 16

17 a) współczynnik wrażliwości skumulowany stanowiący iloraz aktywów wrażliwych skumulowanych i pasywów wrażliwych skumulowanych, wyliczany dla poszczególnych przedziałów terminów przeszacowania poczynając od ostatniego, b) względny współczynnik luki będący ilorazem luki skumulowanej i sumy bilansowej Banku; 3) potencjalną stratę/zysk z tytułu wahań stopy procentowej, rozumianą jako potencjalną zmianę wyniku odsetkowego w okresie roku (kolejnych 12 miesięcy) zgodnie z formułą: gdzie: D potencjalna zmiana (przyrost lub spadek) wyniku odsetkowego, Li wielkość luki netto w i-tym okresie, S przewidywana zmiana stopy procentowej w punktach procentowych, Ti czas pozostający do końca 12 miesięcznego okresu analizy, liczony w dniach, z uwzględnieniem połowy i-tego okresu, w którym zmiana stopy procentowej ( S) oddziałuje na wielkość luki netto Li 2. Wyliczenie, o którym mowa w ust. 1 pkt 3, dokonywane jest przy następujących założeniach: 1) zmiana stopy procentowej następuje w połowie poszczególnych przedziałów terminów przeszacowania, z zastrzeżeniem zapisu 1 ust. 2, 2) zmiana stóp rynkowych i podstawowych NBP o określoną wartość pociąga za sobą jednakową co do kierunku i wartości zmianę oprocentowania wszystkich aktywów i pasywów wrażliwych z wyłączeniem produktów opartych bezpośrednio o stawki bazowe, których oprocentowanie korygowane jest zgodnie ze stosowaną dla nich formułą oprocentowania, 3) w konstrukcji wyliczenia: a) przy wzroście stóp procentowych uwzględnia się pozycje niewrażliwe, b) przy spadku stóp procentowych nie uwzględnia się pozycji nie generujących wyniku odsetkowego, tj. takich, których faktyczne oprocentowanie jest niższe niż przyjęte w wyliczeniach. 3. Wyliczenie, o którym mowa w ust. 1 pkt.3 dokonywane jest także w wariantach scenariuszowych, dotyczących szokowych sytuacji zmian stóp procentowych test warunków skrajnych. 4. W ramach testów warunków skrajnych, w oparciu o lukę terminów przeszacowania, Bank przeprowadza analizę wpływu na wartość ekonomiczną kapitału nieoczekiwanej zmiany stóp procentowych o 200 p.b. 5. Założenia, o których mowa w ust. 2, w tym w szczególności zasady ujmowania w luce stopy procentowej i szacunku zmiany wyniku odsetkowego pozycji o oprocentowaniu 17

18 niższym od zmiany stóp procentowych przyjętej w kalkulacji, podlegają corocznej weryfikacji przez ZRA. 6. Interpretację wyników dla wyliczonych zgodnie z ust. 1 wartości luk i współczynników wrażliwości zawiera załącznik nr 2 do Instrukcji. Część III. Zasady pomiaru i monitorowania ryzyka bazowego 8 1. Wprowadza się Raport luki ryzyka bazowego dla wszystkich pozycji aktywów i pasywów wrażliwych na zmianę stóp rynkowych i podstawowych NBP, którego wzór stanowi tabela nr 2 w załączniku nr 3 do Instrukcji 2. Raport luki ryzyka bazowego sporządza się z uwzględnieniem każdej stawki bazowej poprzez przyporządkowanie poszczególnych aktywów/pasywów Banku wrażliwych na zmianę stóp rynkowych i podstawowych NBP do odpowiadających im terminów przeszacowania, z zastrzeżeniem zapisów ust.3 i Jako stawki bazowe Bank przyjmuje: 1) stopę redyskontową weksli przyjmowanych od banków do redyskonta przez Narodowy Bank Polski, łącznie ze stopą redyskonta uwzględnia się również stopę lombardową, 2) stawkę WIBID/WIBOR, w grupie tej uwzględnia się również pozycje powiązane z rentownością bonów skarbowych, jako stawki o bardzo zbliżonym charakterze, 4. Dla potrzeb sporządzenia Raportu luki ryzyka bazowego przyjmuje się, że: 1) termin przeszacowania dla aktywów/pasywów wrażliwych o stopie zmiennej jest równy dacie najbliższego posiedzenia Rady Polityki Pieniężnej po dniu sprawozdawczym, dla pozycji, których wysokość oprocentowania zmienia się wraz ze zmianą stóp podstawowych NBP, 2) termin przeszacowania dla pozostałych pozycji o stopie płynnej, w tym pozycji o oprocentowaniu ustalanym w oparciu o stopy rynku międzybankowego, odpowiada dacie zmiany oprocentowania wskazanej w umowie i wynikającej z charakterystyki danego produktu W celu pomiaru ryzyka bazowego w oparciu o sporządzony Raport luki ryzyka bazowego wylicza się: 1) lukę netto stanowiącą różnicę pomiędzy wartością aktywów i pasywów wrażliwych na ryzyko bazowe w poszczególnych przedziałach terminów przeszacowania, 2) potencjalną stratę/zysk z tytułu wahań stopy procentowej, rozumianą jako potencjalną zmianę wyniku odsetkowego z tytułu ryzyka bazowego w okresie roku zgodnie z formułą: 18

19 gdzie: D potencjalna niekorzystna zmiana wyniku odsetkowego, Li wartość luki netto dla danej stawki bazowej w i-tym okresie, S przewidywana zmiana stopy procentowej w punktach bazowych, Ti czas pozostający do końca 12 miesięcznego okresu analizy, liczony w dniach z uwzględnieniem końca i-tego okresu, w którym zmiana stopy procentowej ( S) oddziałuje na wielkość luki netto Li 2. Wyliczenie, o którym mowa w ust. 1 pkt.2, dokonywane jest przy następujących założeniach: 1) zmiana stopy procentowej w punktach bazowych przyjęta jest na poziomie 10, 2) zmiana stopy procentowej następuje na koniec poszczególnych przedziałów terminów przeszacowania, 3) zmiana stóp podstawowych NBP i rynkowych o określoną wartość pociąga za sobą jednakową co do kierunku zmianę oprocentowania wszystkich: a) aktywów wrażliwych na ryzyko bazowe, b) pasywów wrażliwych na ryzyko bazowe, z wyłączeniem produktów opartych bezpośrednio o stopy podstawowe NBP, których oprocentowanie korygowane jest zgodnie ze stosowaną dla nich formułą oprocentowania, 3. Wyliczenie, o którym mowa w ust. 1 pkt. dokonywane jest także w wariantach scenariuszowych, dotyczących szokowych sytuacji zmian stóp procentowych test warunków skrajnych. Dla potrzeb analizy stress test zmiana stóp procentowych wynosi 35 pb. Część IV. Zasady pomiaru i monitorowania ryzyka opcji klienta Pod pojęciem ryzyka opcji klienta rozumie się ryzyko wynikające z wpisanego w produkty bankowe prawa (opcji) klienta do: 1) skutkującej całkowitym wygaśnięciem zadłużenia klienta wobec Banku, spłaty należności (kredytu/ pożyczki) przed terminem określonym w umowie, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3; 2) zerwania depozytu, tj. wycofania środków depozytowych w dowolnym momencie. 1.2 Bank dokonuje analizy poziomu wykorzystania opcji klienta w zakresie depozytów i kredytów o zmiennej i stałej stopie procentowej. 2. Nie uznaje się za spłacone przedterminowo należności zwróconych w okresie 30 dni przed umownym terminem ich zapadalności. 19

20 3. Z analizy przedterminowych spłat kredytów wyłącza się należności o charakterze odnawialnym, w tym kredyty w rachunku bieżącym, kredyty obrotowe, kredyty płatnicze, kredyty rewolwingowe oraz zadłużenie na rachunkach kart kredytowych. 4. Jako znaczący poziom wykorzystania opcji klienta uznaje się sytuację gdy: 1) zrywalność depozytów przekroczy w okresie analizowanego miesiąca poziom 5% kwoty depozytów ogółem, przy czym nie uważa się depozytu za zerwany w przypadku jego wycofania w ciągu 7 dni od momentu założenia, 2) łączna kwota kredytów spłacanych przed terminem przekroczy w okresie analizowanego miesiąca 5 % kwoty obliga kredytowego z zastrzeżeniem ust W przypadku przekroczenia wyznaczonych wskaźników, działania Zarządu w zakresie ograniczania ryzyka opcji klienta będą sprowadzały się do : 1) wprowadzenia opłat za przedterminową spłatę kredytu, 2) zmiany oprocentowania produktów, w zakresie których zaobserwowano nasilenie zjawiska wykorzystywania opcji klienta, 3) zmiany warunków dla nowo wprowadzanych produktów, 4) renegocjowanie warunków kredytowania. 11 Bank wyznacza limit strat z tytułu ryzyka opcji klienta na poziomie 1% funduszy własnych, wyznaczony jako suma iloczynów: 1) kwoty depozytów zerwanych przed terminem, wyznaczonych zgodnie z 10 ust. 4 pkt. 1 i wskaźnika marży odsetkowej, wyznaczonej na datę analizy, 2) kwoty kredytów spłaconych przed terminem, wyznaczonych zgodnie z 10 ust. 4 pkt. 2 i wskaźnika marży odsetkowej, wyznaczonej na datę analizy. Część V. Zasady pomiaru i limitowania ryzyka krzywej dochodowości Pod pojęciem ryzyka krzywej dochodowości rozumie się ryzyko polegające na zmianie relacji pomiędzy stopami procentowymi danego rynku lub indeksu, odnoszącymi się do różnych terminów przeszacowania (w szczególności powyżej 1 roku), które może przyczynić się do nasilenia efektu niedopasowania terminów przeszacowania. 2. W ramach pomiaru ekspozycji na ryzyko krzywej dochodowości Bank dokonuje analizy luki stopy procentowej aktywów i pasywów indeksowanych do stawek rynku pieniężnego, uwzględniającej także saldo dłużnych papierów wartościowych dyskontowych i o stałym oprocentowaniu. 3. Luka, o której mowa w ust. 3, sporządzana jest według stanu na dzień kończący kwartał kalendarzowy, przy uwzględnieniu przedziałów przeszacowania do 1 roku włącznie. 20

21 4. W oparciu o lukę opisaną w ust. 2 i ust. 3, Bank dokonuje analizy stress test, tj. badania wpływu niekorzystnych zmian kształtu krzywej dochodowości na wynik odsetkowy, poprzez obliczenie sumy iloczynów wielkości luki w danym przedziale przeszacowania oraz odpowiedniej, założonej zmiany stopy procentowej, z jednoczesnym uwzględnieniem średniego czasu trwania danej luki (przeszacowanie następuje w połowie każdego z przedziałów). 5. Zakładana skala zmiany stopy procentowej, o której mowa w ust. 2, wynosi: 1) +12 pb dla ujemnej luki w danym przedziale przeszacowania; 2) 12 pb dla dodatniej luki w danym przedziale przeszacowania. Część VI. Zasady limitowania ryzyka stopy procentowej W celu ograniczenia ryzyka stopy procentowej w Banku, wprowadza się: 1) limit maksymalnej wartości względnego współczynnika luki, 2) limit dopuszczalnej zmiany wyniku odsetkowego Banku, 3) limit dopuszczalnej zmiany wyniku odsetkowego Banku z tytułu ryzyka bazowego, 4) limit rozpiętości odsetkowej, 5) limit zrywalności depozytów, 6) limit wcześniejszych spłat kredytów. 2. Limity, o których mowa w ust.1, wyrażone są w: 1) procentach, w odniesieniu do limitów wskazanych w pkt 1-3, 2) punktach procentowych, w odniesieniu do limitu wskazanego w pkt 4, przy czym do ich wyznaczania i monitorowania wykorzystania stosuje się wartości bezwzględne Limit dopuszczalnej zmiany wyniku odsetkowego Banku, o którym mowa w 14 ust 1 pkt. stanowi iloraz: 1) szacowanej zgodnie z 7 ust 1 pkt 3 niekorzystnej potencjalnej zmiany wyniku odsetkowego z tytułu zmiany stopy procentowej o wartość z przedziału {0;200} punktów bazowych, 2) zawartego w Planie ekonomiczno- finansowym wyniku odsetkowego Banku na rok, w którym dokonywana jest analiza. 2. Przy wyznaczaniu limitu dopuszczalnej zmiany wyniku odsetkowego Banku należy uwzględniać zawarty w Planie ekonomiczno -finansowym poziom zysku netto Banku na rok, w którym dokonywana jest analiza. 3. Wykorzystanie limitu dopuszczalnej zmiany wyniku odsetkowego Banku dokonywane jest na bazie Raportu luki terminów przeszacowania stopy procentowej w okresach miesięcznych, według stanu na ostatni dzień bilansowy każdego miesiąca. 21

22 15 1. Limit dopuszczalnej zmiany wyniku odsetkowego Banku z tytułu ryzyka bazowego, o którym mowa w 14 ust 1 pkt.3 stanowi iloraz: 1) szacowanej zgodnie z 9 ust 1 pkt.2 niekorzystnej potencjalnej zmiany wyniku odsetkowego z tytułu zmiany stopy procentowej na poziomie 10 punktów bazowych, 2) zawartego w Planie ekonomiczno-finansowym wyniku odsetkowego Banku na rok, w którym dokonywana jest analiza. 2. Przy wyznaczaniu limitu dopuszczalnej zmiany wyniku odsetkowego Banku z tytułu ryzyka bazowego należy uwzględniać zawarty w Planie ekonomiczno -finansowym poziom zysku netto Banku na rok w którym dokonywana jest analiza. 3. Wykorzystanie limitu dopuszczalnej zmiany wyniku odsetkowego Banku z tytułu ryzyka bazowego dokonywane jest na bazie Raportu luki ryzyka bazowego w okresach miesięcznych, według stanu na ostatni dzień bilansowy każdego miesiąca Wartość rozpiętości odsetkowej Banku dla potrzeb kalkulacji wykorzystania limitu, wylicza się docelowo jako różnicę średniego ważonego oprocentowania aktywów wrażliwych oraz średniego kosztu pasywów wrażliwych, rozumianych jako relacja odsetek otrzymanych/zapłaconych do średniego stanu aktywów/pasywów wrażliwych. 2. Wyliczeń, o których mowa w ust 1 dokonuje się za okres ostatnich 6 miesięcy na bazie danych: 1) dziennych w odniesieniu do stanu aktywów/pasywów wrażliwych, 2) kwartalnych o wyniku odsetkowym, ujętych narastająco. 17 Pomiar ekspozycji Banku na ryzyko stopy procentowej i wykorzystania limitów dokonywany jest wg stanu na ostatni dzień bilansowy każdego miesiąca dla ryzyka niedopasowania terminów przeszacowania i ryzyka bazowego. 22

23 Załącznik nr 2 do Instrukcji zarządzania ryzykiem stopy procentowej w Banku Spółdzielczym w Końskich Interpretacja wyników pomiaru ryzyka stopy procentowej w zakresie metody luki i metody badania elastyczności stóp procentowych Część I. Interpretacja wyników dla wyliczonych wartości luk i współczynników wrażliwości oraz zasady wyznaczania potencjalnej zmiany wyniku odsetkowego Banku 1 1. Bank narażony jest na ryzyko stopy procentowej w przypadku, gdy luka netto, o której mowa w 7 ust 1 pkt.1 lit. a załącznika nr 1 do Instrukcji, jest: 1) ujemna (pozycja krótka) tj. w danym przedziale terminu przeszacowania pasywa wrażliwe są większe od aktywów wrażliwych 2) dodatnia (pozycja długa) tj. w danym przedziale terminu przeszacowania występuje nadwyżka aktywów wrażliwych nad pasywami wrażliwymi. 2. Ujemna luka w danym przedziale terminu przeszacowania wskazuje na potencjalną możliwość: 1) zmniejszenia wyniku odsetkowego Banku w przypadku wzrostu stóp procentowych, 2) zwiększenia wyniku odsetkowego Banku w przypadku spadku stóp procentowych. 3. Dodatnia luka w danym przedziale terminu przeszacowania wskazuje na potencjalną możliwość: 1) zwiększenia wyniku odsetkowego Banku w przypadku wzrostu stóp procentowych, 2) zmniejszenia wyniku odsetkowego Banku w przypadku spadku stóp procentowych. 4. Równowaga aktywów i pasywów wrażliwych wskazuje na lukę zerową (pozycja neutralna) i brak ryzyka stopy procentowej w zakresie niedopasowania terminów przeszacowania pozycji wrażliwych Banku, w danym przedziale Raportu luki terminów przeszacowania stopy procentowej Analiza wartości luki skumulowanej, o której mowa w 7 ust 1 pkt 1 lit. b załącznika nr 1 do Instrukcji, umożliwia wskazanie terminów przeszacowania, w których przypada największa wrażliwość Banku na zmianę stóp procentowych (przedziały o wysokiej wartości bezwzględnej luki skumulowanej). 2. Kumulowanie luk od pozycji najbardziej wysuniętych w czasie kładzie nacisk na ryzyko stopy procentowej pozycji, którymi najtrudniej zarządzać, ponieważ ich termin przeszacowania jest najdłuższy. 23

24 3. Realizując przyjętą politykę zarządzania ryzykiem stopy procentowej, dokonuje się operacji mających wpływ na zmianę wartości luki skumulowanej w wybranych przedziałach przeszacowania. 4. Interpretacja potencjalnego wpływu zmiany rynkowych stóp procentowych na wynik odsetkowy Banku w przypadku luki skumulowanej, która może przybierać wartość dodatnią, ujemną lub zerową, jest tożsama z interpretacją dla luki netto przedstawioną w 1 ust Względny współczynnik luki, o którym mowa w 7 ust 1 pkt.2 lit. c załącznika nr 1 do Instrukcji, umożliwia określenie, jaka część sumy bilansowej Banku jest wrażliwa na ryzyko stopy procentowej, przy czym gdy względny współczynnik luki: 1) jest ujemny wrażliwość Banku na wzrost stóp procentowych wzrasta tym bardziej im mniejsza jest wartość współczynnika, 2) jest dodatni wrażliwość Banku na spadek stóp procentowych wzrasta tym bardziej im większa jest wartość współczynnika. 2. Z punktu widzenia ograniczania ryzyka stopy procentowej, optymalna wielkość współczynnika względnego wynosi 0. 24

25 Załącznik nr 3 do Instrukcji zarządzania ryzykiem stopy procentowej w Banku Spółdzielczym w Końskich Tabelaryczne schematy raportów sporządzanych w ramach analizy luki stopy procentowej 1. Raport luki terminów przeszacowania stopy procentowej, wg stanu.. dane w tys. jednostek waluty Terminy przeszacowania Lp I Redyskonto weksli NBP 1 Aktywa stałe 2 Aktywa zmienne 3 Pasywa stałe 4 Pasywa zmienne II WIBID/WIBOR 1 Aktywa stałe 2 Aktywa zmienne 3 Pasywa stałe 4 Pasywa zmienne Wyszczególnienie III Stopy własne Banku >=2% 1 Aktywa stałe 2 Aktywa zmienne 3 Pasywa stałe 4 Pasywa zmienne IV Stopy własne Banku <=2% 1 Aktywa stałe 2 Aktywa zmienne 3 Pasywa stałe 4 Pasywa zmienne V LUKA VI ZMIANA DOCHODU RAZEM 1 dzień 2 dni- 30 dni 1-3 m-ce 3-6 m-cy 6-12 m-cy 1-3 lata > 3 lata 25

26 1 terminy przeszacowania mogą podlegać zmianie w zależności od potrzeb Banku i możliwości systemów informatycznych i/lub finansowo-księgowych. 2. Raport luki ryzyka bazowego wg stanu na dane w tys. jednostek waluty Terminy przeszacowania Lp Wyszczególnienie RAZEM 1 dzień 2 dni- 30 dni 1-3 m-ce 3-6 m-cy 6-12 m-cy 1-3 lata > 3 lata I Redyskonto weksli NBP 1 Aktywa zmienne 2 Pasywa zmienne II WIBID/WIBOR 1 Aktywa zmienne 2 Pasywa zmienne III LUKA IV ZMIANA DOCHODU *niepotrzebne skreślić 1 terminy przeszacowania mogą podlegać zmianie w zależności od potrzeb Banku i możliwości systemów informatycznych i/lub finansowo-księgowych 26