ISBN X. Muzeum Geologiczne... Upowszechnianie wiedzy o środowisku geologicznym... Wydawnictwa... Wybrane publikacje naukowe...

Transkrypt

1 ISBN X ul. Rakowiecka 4, Warszawa tel. (+48-22) , fax ODDZIAŁ POMORSKI ul. Wieniawskiego 20, Szczecin tel. (+48-91) , fax ODDZIAŁ DOLNOŚLĄSKI Al. Jaworowa 19, Wrocław tel. (+48-71) , fax ODDZIAŁ ŚWIĘTOKRZYSKI ul. Zgoda 21, Kielce tel. (+48-41) , fax ODDZIAŁ GEOLOGII MORZA ul. Kościerska 5, Gdańsk tel. (+48-58) , fax ODDZIAŁ GÓRNOŚLĄSKI ul. Królowej Jadwigi 1, Sosnowiec tel. (+48-32) , fax ODDZIAŁ KARPACKI ul. Skrzatów 1, Kraków tel. (+48-12) , fax Samodzielna Pracownia Geologii Regionu Lubelskiego ul. Mełgiewska 7-9, Lublin tel. (+48-81) fax (+48-81) Samodzielna Pracownia Geologii Regionu Wielkopolskiego ul. Wenedów 4, Poznań tel. (+48-61) fax (+48-61) Dane podstawowe... Najważniejsze wydarzenia Budżet... Pracownicy... Badania regionalne... Geologia morza... Geologia gospodarcza... Geologia środowiskowa... Kartografia geologiczna... Hydro i inżynierska... Geozagrożenia... Informacja geologiczna... Centralne Archiwum Geologiczne... Bazy danych... Biblioteka Geologiczna... Infrastruktura informatyczna... Badania laboratoryjne... Współpraca z zagranicą... REA... Muzeum Geologiczne... Upowszechnianie wiedzy o środowisku geologicznym... Wydawnictwa... Wybrane publikacje naukowe... II Opracowanie: Monika Cyrklewicz, Maja Kowalska, Izabella Sadowa, Ilona Śmietańska, Barbara Żbikowska (na podstawie sprawozdań rocznych kierowników tematów i jednostek organizacyjnych Państwowego Instytutu Geologicznego) Projekt graficzny: Joanna Kaczmarzyk Okładka: Wydmy Słowińskiego Parku Narodowego, fot. Marek Ostrowski Zdjęcia lotnicze: Marek Ostrowski Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2005 Skład, druk i oprawa: Agencja Reklamowo-Wydawnicza Arkadiusz Grzegorczyk, Babice Stare, ul. Gen. Kutrzeby 15, I

2 ISBN X ul. Rakowiecka 4, Warszawa tel. (+48-22) , fax ODDZIAŁ POMORSKI ul. Wieniawskiego 20, Szczecin tel. (+48-91) , fax ODDZIAŁ DOLNOŚLĄSKI Al. Jaworowa 19, Wrocław tel. (+48-71) , fax ODDZIAŁ ŚWIĘTOKRZYSKI ul. Zgoda 21, Kielce tel. (+48-41) , fax ODDZIAŁ GEOLOGII MORZA ul. Kościerska 5, Gdańsk tel. (+48-58) , fax ODDZIAŁ GÓRNOŚLĄSKI ul. Królowej Jadwigi 1, Sosnowiec tel. (+48-32) , fax ODDZIAŁ KARPACKI ul. Skrzatów 1, Kraków tel. (+48-12) , fax Samodzielna Pracownia Geologii Regionu Lubelskiego ul. Mełgiewska 7-9, Lublin tel. (+48-81) fax (+48-81) Samodzielna Pracownia Geologii Regionu Wielkopolskiego ul. Wenedów 4, Poznań tel. (+48-61) fax (+48-61) Dane podstawowe... Najważniejsze wydarzenia Budżet... Pracownicy... Badania regionalne... Geologia morza... Geologia gospodarcza... Geologia środowiskowa... Kartografia geologiczna... Hydro i inżynierska... Geozagrożenia... Informacja geologiczna... Centralne Archiwum Geologiczne... Bazy danych... Biblioteka Geologiczna... Infrastruktura informatyczna... Badania laboratoryjne... Współpraca z zagranicą... REA... Muzeum Geologiczne... Upowszechnianie wiedzy o środowisku geologicznym... Wydawnictwa... Wybrane publikacje naukowe... II Opracowanie: Monika Cyrklewicz, Maja Kowalska, Izabella Sadowa, Ilona Śmietańska, Barbara Żbikowska (na podstawie sprawozdań rocznych kierowników tematów i jednostek organizacyjnych Państwowego Instytutu Geologicznego) Projekt graficzny: Joanna Kaczmarzyk Okładka: Wydmy Słowińskiego Parku Narodowego, fot. Marek Ostrowski Zdjęcia lotnicze: Marek Ostrowski Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2005 Skład, druk i oprawa: Agencja Reklamowo-Wydawnicza Arkadiusz Grzegorczyk, Babice Stare, ul. Gen. Kutrzeby 15, I

3 dane podstawowe dane podstawowe Państwowy Instytut Geologiczny (PIG) został powołany 7 maja 1919 r. na mocy uchwały Sejmu Ustawodawczego. Jest najstarszym polskim instytutem naukowym o zasięgu ogólnokrajowym. Od chwili powstania pełni funkcję państwowej służby geologicznej, od roku 2003 bezterminowo. Instytut pełni również funkcję państwowej służby hydrogeologicznej na mocy ustawy Prawo wodne z 2001 r. Państwowy Instytut Geologiczny z główną siedzibą w Warszawie ma sześć oddziałów regionalnych: Dolnośląski im. prof. H. Teisseyre a we Wrocławiu, Górnośląski im. prof. S. Doktorowicza-Hrebnickiego w Sosnowcu, Karpacki im. prof. M. Książkiewicza w Krakowie, Świętokrzyski im. J. Czarnockiego w Kielcach, Geologii Morza w Gdańsku-Oliwie, Pomorski w Szczecinie, a także dwie Samodzielne Pracownie Geologii: Regionu Wielkopolskiego w Poznaniu i Regionu Lubelskiego w Lublinie. Misja Państwowego Instytutu Geologicznego: działalność naukowo-badawcza we wszystkich działach nowoczesnej geologii; pełnienie funkcji państwowej służby geologicznej i państwowej służby hydrogeologicznej; ocena stanu bezpieczeństwa państwa w zakresie gospodarowania zasobami złóż kopalin i wód podziemnych oraz monitorowanie stanu środowiska abiotycznego. Zakres działań Instytutu: wszechstronne badania budowy geologicznej Polski; kartografia geologiczna, geośrodowiskowa i hydrogeologiczna; ocena perspektyw zasobowych krajowych surowców mineralnych; badanie jakości i określanie zasobów wód podziemnych, w tym także wód mineralnych i termalnych; monitorowanie i analiza różnorodnych geologicznych aspektów środowiska naturalnego, w tym wód podziemnych; gromadzenie, przetwarzanie i udostępnianie informacji geologicznej i geologiczno-środowiskowej o całym terytorium Polski, włącznie z obszarem morskim; opracowywanie ekspertyz z zakresu szeroko pojętej geologii dla administracji państwowej i samorządowej; współpraca ze służbami geologicznymi innych krajów oraz placówkami prowadzącymi badania geologiczne; redakcja i wydawanie map, atlasów, periodyków i serii wydawniczych z zakresu geologii. Akty prawne stanowiące podstawę działalności Instytutu: Ustawa o jednostkach badawczo-rozwojowych z dnia 25 lipca 1985 r. Prawo geologiczne i górnicze z dnia 1 marca 1994 r. Prawo wodne z dnia 11 października 2001 r. 725 pracowników Zysk netto w 2004 r ,0 tys. zł Status prawny: Jednostka Badawczo-Rozwojowa Jednostka nadzorująca: Ministerstwo Środowiska Dyrekcja Instytutu Dyrektor, dyrektor ds. służby geologicznej prof. dr hab. Leszek MARKS I Zastępca dyrektora, dyrektor ds. naukowych, dyrektor ds. służby hydrogeologicznej prof. dr hab. Andrzej SADURSKI Zastępca dyrektora, dyrektor ds. ekonomicznych mgr Maria Magdalena STACEWICZ Dyrektor ds. geoekologii dr Ryszard STRZELECKI Dyrektor ds. zasobów informacji geologicznej prof. dr hab. Marek GRANICZNY Rada Naukowa Przewodniczący Rady Naukowej prof. dr hab. Krzysztof JAWOROWSKI, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa Zastępcy Przewodniczącego: prof. dr hab. Aleksander GUTERCH, Instytut Geofizyki PAN, Warszawa prof. dr hab. Marcin PIWOCKI, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa Członkowie: doc. dr hab. Andrzej BER, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa mgr Wojciech BOBIŃSKI, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Dolnośląski doc. dr hab. Izabela BOJAKOWSKA, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa dr inż. Zbigniew BUŁA, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Górnośląski dr inż. Józef CHOWANIEC, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Karpacki mgr Ryszard DOBRACKI, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Pomorski dr Zbigniew FRANKOWSKI, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa mgr Waldemar GOGOŁEK, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa mgr inż. Martyna GUZIK, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Górnośląski mgr Gertruda HERMAN, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Świętokrzyski prof. dr hab. inż. Andrzej JASIŃSKI, KGHM Polska Miedź S.A. prof. dr hab. inż. Zdzisław KŁECZEK, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków doc. dr hab. Zbigniew KOWALCZEWSKI, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Świętokrzyski mgr Olimpia KOZŁOWSKA, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa mgr Regina KRAMARSKA, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Geologii Morza mgr Anna KRZYŻ, do , Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Dolnośląski mgr inż. Anna MAKSYMOWICZ, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa prof. dr hab. Anna MALISZEWSKA, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa prof. dr hab. Ryszard MARCINOWSKI, Uniwersytet Warszawski prof. dr hab. Leszek MARKS, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa doc. dr hab. Hanna MATYJA, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa doc. dr hab. Zdzisław MODLIŃSKI, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa mgr Teresa MROZEK, od , Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Karpacki doc. dr hab. Barbara OLSZEWSKA, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Karpacki doc. dr hab. Sławomir OSZCZEPALSKI, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa prof. dr hab. Tadeusz PERYT, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa prof. dr hab. inż. Joanna PINIŃSKA, Uniwersytet Warszawski prof. dr hab. Krystyna PIOTROWSKA, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa mgr Ewa POPIOŁEK, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa dr hab. inż. prof. PŚ Krystian PROBIERZ, Politechnika Śląska, Katowice dr inż. Wojciech RYŁKO, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Karpacki prof. dr hab. Andrzej SADURSKI, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa doc. dr hab. Magdalena SIKORSKA-JAWOROWSKA, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa dr hab. inż. prof. AGH Tadeusz SŁOMKA, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków prof. dr hab. Stanisław SPECZIK, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa dr Andrzej STACHOWIAK, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Dolnośląski prof. dr hab. inż. Andrzej SZCZEPAŃSKI, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków dr Szymon UŚCINOWICZ, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Geologii Morza Petrychenko O. Y., PERYT TADEUSZ MAREK Geochemical conditions of deposition in the Upper Devonian Prypiac and Dnipro-Donets evaporite basins (Belarus and Ukraine). J.Geol : PIEŃKOWSKI GRZEGORZ The epicontinental Lower Jurassic of Poland. PGI Special Papers,12: CD Piotrowska N., Bluszcz A. J, Demske D., GRANOSZEWSKI WOJCIECH, Heumann G. Extraction and AMS radiocarbon dating of pollen from Lake Baikal sediments. Radiocarbon, 46.1: PRZENIOSŁO STANISŁAW (red.) Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31.XII.2003 r. Państwowy Instytut Geologiczny: 429 PRZYTUŁA ELŻBIETA, RAZOWSKA-JAWOREK LIDIA (red.) International conference on Hydrogeological transboundary problems, West and East European Bridge November 2004, Warsaw, Poland. Abstracts and field trip guide-book. Państwowy Instytut Geologiczny: 89 RAZOWSKA-JAWOREK LIDIA, SADURSKI ANDRZEJ (red.) Nitrates in Groundwater. Selected papers from the European meeting of the International Association of Hydrogeologists. Selected Papers on Hydrogeology, 5, IAH. A.A.Balkema Publishers: 295 Safanda J., SZEWCZYK JAN, Majorowicz J. Geothermal evidence of very low glacial temperatures on a rim of the Fennoscandian ice sheet. Geophysical Research Letters, 31.7: L07211 SCHIEWE MAŁGORZATA, DOBRACKI RYSZARD, PIOTROWSKI ANDRZEJ Geotourismuskarte Pomerania 1: Mapa geoturystyczna Pomerania 1: Ministerstwo Ochrony Środowiska i Geologii Meklemburgii i Przedniego Pomorza Skridlaite G., WISZNIEWSKA JANINA, Bagiński B., Taran L. Late/post-collisional AMCG magmatism in Western Baltica (crossborder cooperation). GFF, 126.1: 36. (The 26th Nordic Geological Winter Meeting) SŁODKOWSKA BARBARA Palynological studies of the Paleogene and Neogene deposits from the Pomeranian Lakeland area (NW Poland). PGI Special Papers, 14: 73 UŚCINOWICZ SZYMON, Balabanis P., KRAMARSKA REGINA, ZACHOWICZ JOANNA (red.) Proceedings of the Conference Rapid transgressions into semi-enclosed basins. Gdańsk-Jastarnia, Poland, May 8-10, PGI Special Papers, 11: 112 Vysotskiy E. A., Makhnach A. A., PERYT TADEUSZ MAREK, Kruchek S. A. Marine and continental Lower Permian evaporites of the Prypiac Trough (Belarus). Sediment.Geol : WINTER HANNA, PRZASNYSKA JOANNA (red.) Reconstuction of Quaternary palaeoclimate and palaeoenvironments and their abrupt changes. 29 September-2 October Białowieża, Poland. Abstracts and field trip guidebook. Państwowy Instytut Geologiczny: 74 WRÓBLEWSKI TYMOTEUSZ (red.) Ochrona przyrody nieożywionej w Górach Świętokrzyskich. Materiały z konferencji naukowej. Kielce, Państwowy Instytut Geologiczny: 48 s.

4 dane podstawowe dane podstawowe Państwowy Instytut Geologiczny (PIG) został powołany 7 maja 1919 r. na mocy uchwały Sejmu Ustawodawczego. Jest najstarszym polskim instytutem naukowym o zasięgu ogólnokrajowym. Od chwili powstania pełni funkcję państwowej służby geologicznej, od roku 2003 bezterminowo. Instytut pełni również funkcję państwowej służby hydrogeologicznej na mocy ustawy Prawo wodne z 2001 r. Państwowy Instytut Geologiczny z główną siedzibą w Warszawie ma sześć oddziałów regionalnych: Dolnośląski im. prof. H. Teisseyre a we Wrocławiu, Górnośląski im. prof. S. Doktorowicza-Hrebnickiego w Sosnowcu, Karpacki im. prof. M. Książkiewicza w Krakowie, Świętokrzyski im. J. Czarnockiego w Kielcach, Geologii Morza w Gdańsku-Oliwie, Pomorski w Szczecinie, a także dwie Samodzielne Pracownie Geologii: Regionu Wielkopolskiego w Poznaniu i Regionu Lubelskiego w Lublinie. Misja Państwowego Instytutu Geologicznego: działalność naukowo-badawcza we wszystkich działach nowoczesnej geologii; pełnienie funkcji państwowej służby geologicznej i państwowej służby hydrogeologicznej; ocena stanu bezpieczeństwa państwa w zakresie gospodarowania zasobami złóż kopalin i wód podziemnych oraz monitorowanie stanu środowiska abiotycznego. Zakres działań Instytutu: wszechstronne badania budowy geologicznej Polski; kartografia geologiczna, geośrodowiskowa i hydrogeologiczna; ocena perspektyw zasobowych krajowych surowców mineralnych; badanie jakości i określanie zasobów wód podziemnych, w tym także wód mineralnych i termalnych; monitorowanie i analiza różnorodnych geologicznych aspektów środowiska naturalnego, w tym wód podziemnych; gromadzenie, przetwarzanie i udostępnianie informacji geologicznej i geologiczno-środowiskowej o całym terytorium Polski, włącznie z obszarem morskim; opracowywanie ekspertyz z zakresu szeroko pojętej geologii dla administracji państwowej i samorządowej; współpraca ze służbami geologicznymi innych krajów oraz placówkami prowadzącymi badania geologiczne; redakcja i wydawanie map, atlasów, periodyków i serii wydawniczych z zakresu geologii. Akty prawne stanowiące podstawę działalności Instytutu: Ustawa o jednostkach badawczo-rozwojowych z dnia 25 lipca 1985 r. Prawo geologiczne i górnicze z dnia 1 marca 1994 r. Prawo wodne z dnia 11 października 2001 r. 725 pracowników Zysk netto w 2004 r ,0 tys. zł Status prawny: Jednostka Badawczo-Rozwojowa Jednostka nadzorująca: Ministerstwo Środowiska Dyrekcja Instytutu Dyrektor, dyrektor ds. służby geologicznej prof. dr hab. Leszek MARKS I Zastępca dyrektora, dyrektor ds. naukowych, dyrektor ds. służby hydrogeologicznej prof. dr hab. Andrzej SADURSKI Zastępca dyrektora, dyrektor ds. ekonomicznych mgr Maria Magdalena STACEWICZ Dyrektor ds. geoekologii dr Ryszard STRZELECKI Dyrektor ds. zasobów informacji geologicznej prof. dr hab. Marek GRANICZNY Rada Naukowa Przewodniczący Rady Naukowej prof. dr hab. Krzysztof JAWOROWSKI, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa Zastępcy Przewodniczącego: prof. dr hab. Aleksander GUTERCH, Instytut Geofizyki PAN, Warszawa prof. dr hab. Marcin PIWOCKI, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa Członkowie: doc. dr hab. Andrzej BER, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa mgr Wojciech BOBIŃSKI, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Dolnośląski doc. dr hab. Izabela BOJAKOWSKA, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa dr inż. Zbigniew BUŁA, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Górnośląski dr inż. Józef CHOWANIEC, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Karpacki mgr Ryszard DOBRACKI, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Pomorski dr Zbigniew FRANKOWSKI, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa mgr Waldemar GOGOŁEK, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa mgr inż. Martyna GUZIK, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Górnośląski mgr Gertruda HERMAN, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Świętokrzyski prof. dr hab. inż. Andrzej JASIŃSKI, KGHM Polska Miedź S.A. prof. dr hab. inż. Zdzisław KŁECZEK, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków doc. dr hab. Zbigniew KOWALCZEWSKI, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Świętokrzyski mgr Olimpia KOZŁOWSKA, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa mgr Regina KRAMARSKA, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Geologii Morza mgr Anna KRZYŻ, do , Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Dolnośląski mgr inż. Anna MAKSYMOWICZ, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa prof. dr hab. Anna MALISZEWSKA, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa prof. dr hab. Ryszard MARCINOWSKI, Uniwersytet Warszawski prof. dr hab. Leszek MARKS, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa doc. dr hab. Hanna MATYJA, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa doc. dr hab. Zdzisław MODLIŃSKI, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa mgr Teresa MROZEK, od , Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Karpacki doc. dr hab. Barbara OLSZEWSKA, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Karpacki doc. dr hab. Sławomir OSZCZEPALSKI, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa prof. dr hab. Tadeusz PERYT, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa prof. dr hab. inż. Joanna PINIŃSKA, Uniwersytet Warszawski prof. dr hab. Krystyna PIOTROWSKA, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa mgr Ewa POPIOŁEK, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa dr hab. inż. prof. PŚ Krystian PROBIERZ, Politechnika Śląska, Katowice dr inż. Wojciech RYŁKO, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Karpacki prof. dr hab. Andrzej SADURSKI, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa doc. dr hab. Magdalena SIKORSKA-JAWOROWSKA, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa dr hab. inż. prof. AGH Tadeusz SŁOMKA, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków prof. dr hab. Stanisław SPECZIK, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa dr Andrzej STACHOWIAK, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Dolnośląski prof. dr hab. inż. Andrzej SZCZEPAŃSKI, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków dr Szymon UŚCINOWICZ, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Geologii Morza Petrychenko O. Y., PERYT TADEUSZ MAREK Geochemical conditions of deposition in the Upper Devonian Prypiac and Dnipro-Donets evaporite basins (Belarus and Ukraine). J.Geol : PIEŃKOWSKI GRZEGORZ The epicontinental Lower Jurassic of Poland. PGI Special Papers,12: CD Piotrowska N., Bluszcz A. J, Demske D., GRANOSZEWSKI WOJCIECH, Heumann G. Extraction and AMS radiocarbon dating of pollen from Lake Baikal sediments. Radiocarbon, 46.1: PRZENIOSŁO STANISŁAW (red.) Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31.XII.2003 r. Państwowy Instytut Geologiczny: 429 PRZYTUŁA ELŻBIETA, RAZOWSKA-JAWOREK LIDIA (red.) International conference on Hydrogeological transboundary problems, West and East European Bridge November 2004, Warsaw, Poland. Abstracts and field trip guide-book. Państwowy Instytut Geologiczny: 89 RAZOWSKA-JAWOREK LIDIA, SADURSKI ANDRZEJ (red.) Nitrates in Groundwater. Selected papers from the European meeting of the International Association of Hydrogeologists. Selected Papers on Hydrogeology, 5, IAH. A.A.Balkema Publishers: 295 Safanda J., SZEWCZYK JAN, Majorowicz J. Geothermal evidence of very low glacial temperatures on a rim of the Fennoscandian ice sheet. Geophysical Research Letters, 31.7: L07211 SCHIEWE MAŁGORZATA, DOBRACKI RYSZARD, PIOTROWSKI ANDRZEJ Geotourismuskarte Pomerania 1: Mapa geoturystyczna Pomerania 1: Ministerstwo Ochrony Środowiska i Geologii Meklemburgii i Przedniego Pomorza Skridlaite G., WISZNIEWSKA JANINA, Bagiński B., Taran L. Late/post-collisional AMCG magmatism in Western Baltica (crossborder cooperation). GFF, 126.1: 36. (The 26th Nordic Geological Winter Meeting) SŁODKOWSKA BARBARA Palynological studies of the Paleogene and Neogene deposits from the Pomeranian Lakeland area (NW Poland). PGI Special Papers, 14: 73 UŚCINOWICZ SZYMON, Balabanis P., KRAMARSKA REGINA, ZACHOWICZ JOANNA (red.) Proceedings of the Conference Rapid transgressions into semi-enclosed basins. Gdańsk-Jastarnia, Poland, May 8-10, PGI Special Papers, 11: 112 Vysotskiy E. A., Makhnach A. A., PERYT TADEUSZ MAREK, Kruchek S. A. Marine and continental Lower Permian evaporites of the Prypiac Trough (Belarus). Sediment.Geol : WINTER HANNA, PRZASNYSKA JOANNA (red.) Reconstuction of Quaternary palaeoclimate and palaeoenvironments and their abrupt changes. 29 September-2 October Białowieża, Poland. Abstracts and field trip guidebook. Państwowy Instytut Geologiczny: 74 WRÓBLEWSKI TYMOTEUSZ (red.) Ochrona przyrody nieożywionej w Górach Świętokrzyskich. Materiały z konferencji naukowej. Kielce, Państwowy Instytut Geologiczny: 48 s.

5 Państwowy Instytut Geologiczny prowadzi wszechstronne badania budowy geologicznej kraju, których celem jest praktyczne wykorzystanie zgromadzonej wiedzy w gospodarce narodowej i ochronie środowiska. Obok działalności naukowej, we wszystkich dziedzinach nowoczesnej geologii, Państwowy Instytut Geologiczny wypełnia zadania służby geologicznej i hydrogeologicznej kraju. Zapewnia bezpieczeństwo państwa w zakresie gospodarki zasobami surowców mineralnych i wód podziemnych, monitoruje stan środowiska geologicznego i ostrzega o zagrożeniach naturalnych. Prace Instytutu umożliwiły odkrycie najważniejszych polskich złóż surowców mineralnych: miedzi, srebra, żelaza, cynku i ołowiu, siarki rodzimej, węgla kamiennego, węgla brunatnego, soli kamiennej, soli potasowych oraz gazu ziemnego i ropy naftowej. Instytut nadal dostarcza dane umożliwiające dalsze poszukiwania surowców mineralnych, a także monitoruje zmiany w bazie zasobowej sporządzając coroczny Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce. Państwowy Instytut Geologiczny jest czołowym wykonawcą map geologicznych; zarówno podstawowych jak i tematycznych: paleogeograficznych, hydrogeologicznych, geologiczno-gospodarczych i geochemicznych. Polska, dzięki badaniom Instytutu, jako jedno z niewielu państw na świecie, dysponuje tak obszerną i szczegółową wiedzą o swoim środowisku naturalnym. Instytut, w imieniu Skarbu Państwa, gromadzi w Centralnym Archiwum Geologicznym dane geologiczne z terenu całego kraju. W cyfrowych bazach danych, archiwach i magazynach rdzeni przechowywane są miliony próbek, dokumentów, map, zdjęć lotniczych i obrazów satelitarnych. Informacje geologiczne po przetworzeniu i opracowaniu są udostępniane odbiorcom za pośrednictwem sieci internetowej i w postaci klasycznych wydruków. Materiały zgromadzone w Instytucie są podstawą do prowadzenia wszelkiego typu prac geologicznych w Polsce od poszukiwań złóż surowców mineralnych do analiz lokalizacji inwestycji przemysłowych i urbanistycznych. Centralne Laboratorium Chemiczne akredytowane laboratorium geochemiczne Państwowego Instytutu Geologicznego należy do największych i najnowocześniejszych nie tylko w kraju, ale również w Europie. Placówka wyposażona w zautomatyzowaną aparaturę analityczną najnowszej generacji wykonuje setki tysięcy oznaczeń rocznie, zarówno dla potrzeb Instytutu i dla odbiorców zewnętrznych. Instytut współpracuje z ośrodkami geologicznymi w 30 krajach świata. Uczestniczy w programach ramowych Unii Europejskiej oraz w programach Leonardo da Vinci, INTERREG, e-content i PHARE. Jest aktywnym członkiem organizacji zrzeszającej europejskie służby geologiczne EuroGeoSurveys. Dyrekcja Państwowego Instytutu Geologicznego (stan na dzień r.) Od lewej: dr inż. Józef Chowaniec p.o. dyrektor Oddziału Karpackiego w Krakowie; dr Andrzej Stachowiak dyrektor Oddziału Dolnośląskiego we Wrocławiu; dr Jan Prażak p.o. dyrektor Oddziału Świętokrzyskiego w Kielcach; doc. dr hab. Andrzej Gąsiewicz p.o. dyrektor ds. geoekologii, p.o. dyrektor ds. zasobów informacji geologicznej; dr inż. Albin Zdanowski dyrektor Oddziału Górnośląskiego w Sosnowcu; mgr Ryszard Dobracki dyrektor Oddziału Pomorskiego w Szczecinie; dr Joanna Zachowicz dyrektor Oddziału Geologii Morza w Gdańsku; mgr Maria Magdalena Stacewicz zastępca dyrektora, dyrektor ds. ekonomicznych; prof. dr hab. Tadeusz Peryt p.o. dyrektor PIG, dyrektor ds. służby geologicznej; doc. dr hab. Jerzy Nawrocki p.o. I zastępca dyrektora, dyrektor ds. naukowych, dyrektor ds. służby hydrogeologicznej 1

6 2 Okres lat wyróżniają zmiany uregulowań prawnych, w istotny sposób normujące działalność Państwowego Instytutu Geologicznego. Nowelizacja w 2003 roku ustawy Prawo geologiczne i górnicze zniosła horyzont czasowy sprawowania przez Instytut roli państwowej służby geologicznej, zaś zadania państwowej służby hydrogeologicznej zamieszczone w ustawie Prawo wodne uzyskały wreszcie bardziej stabilne finansowanie. Z kolei rok 2004 był rokiem historycznym dla Polski. Wejście naszego kraju do Unii Europejskiej zaznaczyło się również lawinowymi zmianami, dostosowującymi nasze prawo do warunków wspólnotowych. W rezultacie wzrosły wymagania wobec instytucji pragnących utrzymać się na rynku. W przypadku naszego Instytutu nie obyło się to bez przejściowych trudności, wywołanych napiętym harmonogramem realizacji tematów, przede wszystkim jednak wskutek nierównomiernego pozyskiwania środków finansowych na działalność podstawową. W 2004 roku minęła 85. rocznica powstania Państwowego Instytutu Geologicznego. Obchodami Jubileuszu zainaugurowaliśmy tradycję majowego Święta Państwowego Instytutu Geologicznego, uroczystości służącej integracji środowiska, a jednocześnie kultywującej szacunek dla przeszłości. Lata były okresem kolejnych ważnych osiągnięć w działalności Państwowego Instytutu Geologicznego. W 2003 roku realizowano w Instytucie 600, a w tematów badawczych. Wśród programów wieloletnich najważniejsze były tematy kartograficzne, a z nich na szczególną uwagę zasługuje zakończenie poprzedniego i rozpoczęcie kolejnego etapu realizacji Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, ukończenie pierwszej w świecie edycji Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1: oraz kolejnych etapów realizacji Mapy geologiczno-gospodarczej Polski i Mapy geośrodowiskowej Polski. Uczestniczyliśmy w dużych, regionalnych opracowaniach o charakterze interdyscyplinarnym, wykonywanych przez zespoły z różnych ośrodków badawczych. Wśród pozostałych dokonań należy przede wszystkim wymienić organizację od podstaw państwowej służby hydrogeologicznej, intensywny rozwój współpracy z administracją rządową i samorządową wszystkich szczebli oraz szeroką działalność edukacyjną, wystawienniczą i promocyjną w zakresie geologii i ochrony środowiska. Znacznie rozszerzono zakres akredytacji Centralnego Laboratorium Chemicznego, umacniając jego pozycję wśród 30 najlepszych laboratoriów branży geologicznej na świecie. Pracownicy Instytutu opublikowali łącznie 1772 monografie, artykuły i komunikaty, z tego 55 w czasopismach z listy filadelfijskiej. Niewątpliwym sukcesem jest, że począwszy od 2003 roku, nasze czasopismo Geological Quarterly jest indeksowane na tej elitarnej liście. Doroczne prestiżowe Nagrody Ministra Środowiska otrzymali Profesor Bronisław Paczyński, redakcja Przeglądu Geologicznego oraz autorzy Atlasu skamieniałości przewodnich i charakterystycznych: młodszy paleozoik. W latach nastąpił burzliwy rozwój współpracy międzynarodowej, szczególnie w ramach projektu realizowanego przez Centrum Doskonałości Badań Środowiska Abiotycznego REA. Instytut uczestniczył w realizacji grantów unijnych w 5. i 6. Programie Ramowym, był organizatorem 20 międzynarodowych konferencji i warsztatów. Pracownicy Instytutu wzięli udział w ponad 560 wyjazdach zagranicznych. Podsumowując minione dwulecie należy podkreślić, że okres ten stanowił ważny etap w zwiększaniu roli Państwowego Instytutu Geologicznego jako wiodącej jednostki geologicznej w Polsce. Poprzez działania mające na celu ograniczenie kosztów funkcjonowania oraz usprawnienie zarządzania wzrosła nasza konkurencyjność. W znaczący sposób zwiększyła się aktywność większości pracowników w pozyskiwaniu nowych tematów oraz wzrosły przychody Instytutu. Wobec wstąpienia naszego kraju do jednoczącej się Europy, mimo wielu obaw, możemy z ufnością patrzeć w bliższą i dalszą przyszłość. prof. dr hab. Leszek Marks dyrektor Państwowego Instytutu Gelogicznego w latach

7 najważniejsze wydarzenia najważniejsze wydarzenia Wizyta Premiera RP Leszka Millera w PIG w Warszawie 5.02 Wizyta J.M. Rektora Uniwersytetu Warszawskiego Piotra Węgleńskiego w PIG w Warszawie V Międzynarodowe Targi Analityki i Technik Pomiarowych EUROLAB w Warszawie ekspozycja PIG VIII Międzynarodowe Targi Kamienia i Maszyn Kamieniarskich INTERKAMIEŃ w Kielcach ekspozycja PIG Jubileusz 50-lecia Przeglądu Geologicznego miesięcznika państwowej służby geologicznej 6.05 Polsko-niemiecka konferencja Geopark Łuk Mużakowa w Łęknicy Konferencja międzynarodowa Rapid Transgressions Into Semi-Enclosed Basins w Gdańsku I Międzynarodowe Targi GEOLOGIA w Warszawie ekspozycja PIG czerwiec Pierwszy numer Informatora biuletynu informacyjnego Centrum Doskonałości REA I Bałtycki Festiwal Nauki piknik naukowy w Trójmieście Geological Quarterly indeksowane przez Instytut Informacji Naukowej w Filadelfii (tzw. lista filadelfijska) X Konferencja Stratygrafia plejstocenu Polski plejstocen Kotliny Raciborsko- -Oświęcimskiej na tle struktur morfotektonicznych podłoża czwartorzędu w Rudach k/raciborza VII Ogólnopolski Festiwal Nauki prelekcje i pikniki naukowe w Warszawie i Kielcach Konferencja międzynarodowa Geological heritage concept, conservation and protection policy in Central Europe w Krakowie Sesja z okazji 150. rocznicy wynalezienia lampy naftowej przez Ignacego Łukasiewicza Formalne rozpoczęcie realizacji zadań państwowej służby hydrogeologicznej (PSH) V Ogólnopolskie Forum Edukacji Ekologicznej EKO MEDIA FORUM podczas Międzynarodowych Targów Ekologicznych POLEKO w Poznaniu Nowelizacja Prawa geologicznego i górniczego Państwowy Instytut Geologiczny bezterminowo pełni obowiązki państwowej służby geologicznej VI Międzynarodowe Targi Analityki i Technik Pomiarowych EUROLAB w Warszawie ekspozycja PIG IX Międzynarodowe Targi Kamienia i Maszyn Kamieniarskich INTERKAMIEŃ w Kielcach ekspozycja PIG Dzień Ziemi na Polach Mokotowskich w Warszawie ekspozycja Instytutu Dary z głębi Ziemi 7.05 Jubileusz 85-lecia Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie; otwarcie plenerowej wystawy fotograficznej Gea znaczy Ziemia Rozgrywki sportowe europejskich służb geologicznych GEOSPORT Praga drugie miejsce drużyny siatkarek Konferencja międzynarodowa Risks Caused by the Geodynamic Phenomena in Europe w Wysowej II Międzynarodowe Targi GEOLOGIA w Warszawie Konferencja Woda surowiec XXI wieku zorganizowana przez PIG II Bałtycki Festiwal Nauki piknik naukowy w Trójmieście Dni Polski na Ukrainie stoiska PIG na wystawie prezentującej polsko-ukraińskie projekty naukowo-badawcze we Lwowie i Kijowie Wizyta Ministra Środowiska Jerzego Swatonia w PIG w Warszawie XI Konferencja Stratygrafia Plejstocenu Polski na Ziemi Białostockiej w Supraślu 3.09 Podpisanie kontraktu z Komisją Europejską na realizację projektu Mapa morfotektoniczna Niżu Europejskiego (MELA) Otwarcie wystawy fotograficznej National Geographic Wyprawy na krańce świata w Muzeum Geologicznym PIG wizyta Roberta Ballarda VIII Ogólnopolski Festiwal Nauki prelekcje i pikniki naukowe w Warszawie i Kielcach Konferencja IV Spotkanie Jurassica w Sudółce k/bałtowa Polsko-białoruska wystawa naukowo- -techniczna w Centrum Konferencyjnym Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie XVI Międzynarodowe Targi Ekologiczne POLEKO w Poznaniu ekspozycja PIG Konferencja międzynarodowa Hydrogeological Transboundary Problems West and East European Bridge w Warszawie 3

8 budżet / pracownicy budżet Lata były kolejnym trudnym okresem w działalności finansowej Instytutu. Utrzymywała się tendencja do zmniejszania wpływów środków z budżetu państwa. Dotyczyło to także finansowania zadań służb państwowych geologicznej i hydrogeologicznej, pomimo zachowania dotychczasowego zakresu prac, a niekiedy przy ich zwiększeniu. Od 2003 roku Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej podjął się finansowania jednego z zadań państwowej służby geologicznej (przygotowywania materiałów do bilansu zasobów kopalin i obsługi rejestru tych zasobów) oraz niemal wszystkich zadań państwowej służby hydrogeologicznej. W 2003 r. rozpoczęto realizację tematów finansowanych z tzw. środków specjalnych Ministerstwa Środowiska. Pochodziły one z rachunku Informacja Geologiczna, który powstał w związku z przekazaniem z dniem 1 stycznia 2003 r. ministrowi środowiska uprawnień z zakresu rozporządzania informacją geologiczną, do której prawa przysługują Skarbowi Państwa. Wyraźne zmniejszenie wpływów środków z budżetu państwa oraz konieczność dokonania niezbędnych inwestycji, zmusiły Instytut do podjęcia działań zmierzających do intensyfikacji pozyskiwania nowych zleceń, poza tradycyjnymi źródłami finansowania, jakimi są Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Ministerstwo Nauki i Informatyzacji oraz Ministerstwo Środowiska. Pozyskano zlecenia z administracji samorządowej szczebla powiatowego i gminnego oraz od podmiotów gospodarczych. W rezultacie konsekwentnych działań mających na celu zracjonalizowanie wydatków i zmniejszanie kosztów zarówno rok bilansowy 2003, jak i 2004 zamknięto z zyskiem netto, wynoszącym odpowiednio 5,87 i 2,29 mln zł. Wypracowany zysk, także w poprzednich latach, umożliwił dalsze unowocześnianie infrastruktury, zakupy sprzętu, oprogramowania, aparatury badawczej i inwestowanie w remonty budynków, magazynów rdzeni i stacji terenowych. Funkcjonujący w Państwowym Instytucie Geologicznym system rachunkowości i prowadzona ewidencja finansowo-księgowa zostały pozytywnie ocenione przez Najwyższą Izbę Kontroli, która dokonała weryfikacji gospodarki finansowej Instytutu w roku Sprawozdania finansowe Instytutu za rok 2003 i 2004 były badane przez biegłych rewidentów uzyskując każdorazowo pozytywną opinię. Od maja 2004 r. zapisy księgowe całego Instytutu prowadzone są w Warszawie. Taki sposób prowadzenia scentralizowanej ewidencji księgowej został wymuszony przez zmianę prawa dotyczącego podatku od towarów i usług VAT. Rozdział środków finansowych na poszczególne źródła finansowania w 2004 r. oraz procentowy udział liczby realizowanych tematów i przyznanych na nie środków pracownicy W roku 2004 zaznaczył się niewielki wzrost liczby zatrudnionych w stosunku do lat ubiegłych. Pod koniec 2003 i 2004 roku Instytut zatrudniał odpowiednio 700 i 725 osób (w przeliczeniu na etaty 679,57 i 705,28). Stan zatrudnienia w trzech podstawowych grupach, w porównaniu do lat ubiegłych, utrzymuje się na podobnym poziomie. Pracownicy działalności podstawowej stanowią około 85%, pracownicy administracyjno-biurowi 12%, zaś pracownicy obsługi 3% ogółu zatrudnionych. Kadra z wyższym wykształceniem stanowi 70% ogółu zatrudnionych, w tym 12 osób posiada tytuł profesora, 24 stopień doktora habilitowanego, a 108 stopień doktora. W latach Prezydent RP nadał tytuł profesora nauk o Ziemi 4 osobom, zaś Minister Środowiska mianował 4 osoby na stanowisko docenta. Rada Naukowa PIG nadała stopień naukowy doktora nauk o Ziemi w dziedzinie geologii 8 osobom, w tym 1 osobie spoza Instytutu oraz 6 osobom stopień naukowy doktora habilitowanego, w tym 1 osobie spoza Instytutu. 4

9 2003 rok 700 zatrudnionych średnia wieku ~48 lat 2004 rok 725 zatrudnionych średnia wieku ~47 lat Struktura wieku pracowników Państwowego Instytutu Geologicznego (stan na r. i r.) Podział pracowników Państwowego Instytutu Geologicznego wg rodzaju prowadzonej działalności (stan na r.) Nagrody i wyróżnienia ODZNACZENIA PAŃSTWOWE Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej przyznał najwyższe odznaczenia państwowe: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski: Danucie Poprawie; Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski: Franciszkowi Józefowi Lisowi, Tadeuszowi Perytowi, Marcinowi Piwockiemu, Jędrzejowi Pokorskiemu; Złoty Krzyż Zasługi: Andrzejowi Berowi, Barbarze Olszewskiej; Srebrny Krzyż Zasługi: Marii Audyckiej, Andrzejowi Bellokowi, Józefowi Chowańcowi, Ewie Madurowicz, Marii Magdalenie Stacewicz, Aleksandrze Walkiewicz, Albinowi Zdanowskiemu, Maryli Zembaty. NAGRODY MINISTRA ŚRODOWISKA Nagrodę Ministra Środowiska za szczególne osiągnięcia naukowo-badawcze w zakresie ochrony, kształtowania i użytkowania środowiska oraz jego zasobów otrzymali: Ewa Madurowicz, Magdalena Mizerska, Jacek Śniegowski i Aleksandra Walkiewicz z okazji Jubileuszu 50-lecia Przeglądu Geologicznego; Bronisław Paczyński za całokształt działalności w dziedzinie geologii; Ryszard Wagner, Lech Miłaczewski, Tatiana Woroncowa-Marcinowska, Janina Małecka i Elżbieta Sarnecka za opracowanie: Atlas skamieniałości przewodnich i charakterystycznych. Młodszy paleozoik. ODZNACZENIA RESORTOWE Odznakę honorową Ministra Środowiska Zasłużony dla polskiej geologii otrzymali: Lucyna Aleksandrowicz, Barbara Bańkowska-Zajączkowska, Andrzej Bellok, Paweł Brański, Jolanta Czerwińska-Tomczyk, Maria Dąbrowska, Jadwiga Dreger- -Płachcińska, Iwona Duliban, Lidia Dziewińska, Marek Fert, Piotr Fuszara, Grzegorz Gorzelniak, Jacek Grabowski, Adam Ihnatowicz, Andrzej Jackowicz, Magdalena Jakóbczak, Janina Janicka, Anna Jurczak-Drabek, Bogusław Kazimierski, Jacek Koźma, Zofia Krysiak, Elżbieta Krystkiewicz, Marta Kuberska, Małgorzata Lewkowicz, Mirosław Lidzbarski, Teresa Lipnicka, Stanisław Lisicki, Janusz Łyszkowski, Anna Mikołajczyk, Mieczysław Muranowicz, Jolanta Paruch-Kulczycka, Anna Piątkowska, Grzegorz Pieńkowski, Teresa Podhalańska, Marian Podstawski, Paweł Poprawa, Ewa Prussak, Elżbieta Przytuła, Elżbieta Rathman, Teresa Rudzińska-Zapaśnik, Krystyna Rywocka-Kenig, Henryk Siech, Leszek Siejda, Jolanta Smoleń, Zbigniew Szczepanik, Adam Szeląg, Eugeniusz Sztromwasser, Aleksandra Sztuczyńska, Ilona Śmietańska, Sylwia Tarwid-Maciejowska, Elżbieta Tołkanowicz, Ewa Tomalak, Marcin Żarski, Kazimierz Żółciński. Odznakę honorową Ministra Środowiska Za zasługi dla ochrony środowiska i gospodarki wodnej otrzymali: Zofia Ćwiertniewska, Piotr Herbich, Maria Kreczko, Wojciech Wołkowicz. Odznakę honorową Ministra Infrastruktury Za zasługi dla geodezji i kartografii otrzymali: Waldemar Gogołek, Zofia Klimczak, Małgorzata Sikorska-Maykowska, Antoni Wójcik. NOMINACJE Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej nadał tytuł naukowy profesora nauk o Ziemi Markowi Granicznemu, Markowi Narkiewiczowi, Marcinowi Piwockiemu oraz Ryszardowi Wagnerowi. INNE WYRÓŻNIENIA W dniu 14 marca 2003 r., podczas uroczystego posiedzenia Prezydium Polskiej Akademii Nauk, prof. Jerzy Znosko uhonorowany został Medalem im. Mikołaja Kopernika najwyższym odznaczeniem Polskiej Akademii Nauk, przyznawanym za wybitne osiągnięcia naukowe. Złotą Odznakę Państwowego Instytutu Geologicznego otrzymali: Barbara Bańkowska-Zajączkowska, Izabela Bojakowska, Zbigniew Buła, Zbigniew Cymerman, Jolanta Czerwińska- -Tomczyk, Maria Dąbrowska, Ryszard Dobracki, Izabella Grotek, Tadeusz Hordejuk, Hubert Kiersnowski, Marta Kuberska, Jan Kwarciński, Leszek Marks, Stanisław Mikulski, Ewa Miłaczewska, Marek Narkiewicz, Sławomir Oszczepalski, Marcin Podstawski, Andrzej Sadurski, Lesław Skrzypczyk, Ryszard Strzelecki, Jan Szewczyk, Andrzej Wykowski. Dyrektor Państwowego Instytutu Geologicznego nadał okolicznościową odznakę Za zasługi dla Państwowego Instytutu Geologicznego Markowi Bartosikowi, Markowi Hoffmannowi, Henrykowi Jackowi Jezierskiemu, Bogdanowi Neyowi oraz emerytowanym pracownikom Instytutu: Ryszardowi Dadlezowi i Marii Modłkowskiej. 5

10 badania regionalne badania regionalne badania regionalne morza gospodarcza Badania regionalne stanowią podstawę dla wstępnego planowania prac geologicznych i górniczych oraz szczegółowych badań wgłębnej budowy obszaru. Współczesna regionalna opiera się na zintegrowanych, interdyscyplinarnych badaniach geologicznych i wykorzystuje zarówno klasyczne metody badawcze, jak też najnowsze techniki. Podstawą rozpoznania wgłębnej budowy geologicznej są otwory wiertnicze i regionalne badania geofizyczne (sejsmiczne, grawimetryczne i magnetyczne) oraz zdjęcia lotnicze i satelitarne. Komputerowe metody konstruowania map przy pomocy modeli numerycznych pozwalają tworzyć dokładne powierzchniowe i wgłębne mapy: litofacjalne, strukturalne, miąższości i przedstawiające rozkład parametrów zbiornikowych, jak również umożliwiają dwu- i trójwymiarową interpretację stratygraficzną, strukturalną i litofacjalną w obrębie analizowanych regionów. Do modelowania dynamiki i ewolucji struktur geologicznych są stosowane cyfrowe metody analizy i obróbki danych. W wyniku badań regionalnych powstają przede wszystkim regionalne syntezy kartograficzne, analizy basenów sedymentacyjnych, regionalne opracowania monograficzne syntetyzujące budowę geologiczną oraz regionalne bazy danych geologicznych. środowiskowa kartografia geologiczna hydro i inżynierska Wybrane projekty Neoproterozoiczno-dolnokambryjski ryft obszaru podlasko-lubelskiego Analiza sybsydencji i analiza facjalna pozwoliły na wydzielenie czterech głównych etapów tektonicznej ewolucji górnoproterozoiczno- -dolnopaleozoicznego basenu lubelsko-podlaskiego o odmiennych mechanizmach subsydencji. Stwierdzono, że depozycja na lubelskim skłonie kratonu wschodnioeuropejskiego w najwyższym neoproterozoiku i najniższym dolnym kambrze była determinowana na przedłużeniu aulakogenu Orsza-Wołyń przez ekstensyjnie wynoszone brzegi ryftowe na NW i SE od basenu oraz przez układ ekstensyjnych rowów i półrowów w jego obrębie. Segmenty (mikropłyty) proterozoicznego superkontynentu Rodinii informacja geologiczna geozagrożenia Schematyczny przekrój przez górnoproterozoiczno-kambryjski, ryftowy basen lubelsko-podlaskiego skłonu kratonu wschodnioeuropejskiego 6

11 Wybrane projekty Kambryjski materiał okruchowy jednostki łysogórskiej i kratonu wschodnioeuropejskiego Badania petrologiczno-sedymentologiczne wykazały, że osady kambryjskie zarówno jednostki łysogórskiej, jak i brzeżnej części kratonu wschodnioeuropejskiego, reprezentują epikontynentalną asocjację silikoklastyczną. Asocjacja ta powstała w płytkim morzu poddanym działaniu pływów i sztormów. Podobnie jest w przypadku osadów kambru jednostki kieleckiej, położonej na SSW od jednostki łysogórskiej. Osady kambru Gór Świętokrzyskich (jednostki łysogórska i kielecka) powstały w obrębie pasywnego brzegu kratonu wschodnioeuropejskiego (Baltiki). Odrzucono pogląd o terranowej strukturze Gór Świętokrzyskich. Szarogłazy syluru Gór Świętokrzyskich i bloku małopolskiego Osady szarogłazowe z obu regionów powstały w głębokomorskim środowisku sedymentacji, obejmującym środkową i dolną część podmorskiego stożka oraz równię basenową. Obszarem źródłowym był reaktywowany orogen oraz łuk magmatyczny. Zróżnicowany skład wulkanoklastów w szarogłazach obojętnych w rejonie Zawiercia i kwaśnych w Górach Świętokrzyskich wskazuje wraz z wynikami badań paleontologicznych na ich różną pozycję w profilu stratygraficznym, od wenloku po ludlow. Czerwony spągowiec paleowyniesienia brandenbursko-wolsztyńskiego W rekonstrukcji strukturalnej paleowyniesienia brandenbursko-wolsztyńskiego i otaczających go osadów czerwonego spągowca wykorzystano materiały z nowych i starych wierceń, analizy zdjęć sejsmiki 2D i 3D oraz map grawimetrycznych i magnetycznych. Budowa geologiczna tej struktury jest rezultatem wielofazowej przebudowy tektonicznej w późnym karbonie i permie. Zarejestrowane kontrowersyjne struktury koliste dały podstawę dla hipotezy o nie rejestrowanej dotąd w Polsce późnej aktywności wulkanicznej w czasie depozycji osadów górnego czerwonego spągowca. Wytypowano obszary perspektywiczne dla poszukiwań gazu. 1 2 Okruch skały wylewnej w piaskowcu. Łopienniki IG 1 kraton. 1. w świetle przechodzącym; 2. w katoluminescencji Struktura kolista prawdopodobnie pozostałość zerodowanego stożka wulkanicznego na obszarze paleowyniesienia brandenbursko-wolsztyńskiego. Mapa głębokościowa granicy Z1 (wg W. Górska, M. Trela, Geofizyka Toruń,1997) 7

12 badania regionalne Wybrane projekty badania regionalne morza gospodarcza Paleogen i neogen północnej Polski i Okręgu Kaliningradzkiego W ramach projektu współpracy polsko-rosyjskiej zbadano utwory paleogenu w nowym otworze wiertniczym Jantarnyj P 1, wykonanym w likwidowanej kopalni bursztynu Plażowa, utwory serii złożowej w czynnej kopalni Primorskoje oraz osady paleogenu i neogenu w klifach sambijskich. Badania sedymentologiczne, palinostratygraficzne, mikrofaunistyczne i analiza minerałów ciężkich pozwoliły na rozpoziomowanie litostratygraficzne badanych profili, które następnie porównano z profilami 41 archiwalnych otworów wiertniczych z całego badanego obszaru. Przeprowadzono szczegółową korelację wydzieleń lito- i chronostratygraficznych paleogenu i neogenu w Polsce północnej z podobnymi wydzieleniami stosowanymi w Okręgu Kaliningradzkim. Kopalnia bursztynu Primorskoje Sambia środowiskowa Geofizyka w badaniach osadów kenozoicznych i zaburzeń glacitektonicznych W ramach poszukiwania nowych metod badawczych dla rozpoznawania głęboko zakorzenionych struktur glacitektonicznych w osadach kenozoicznych południowej Warmii, opracowano metodykę kompleksowego zastosowania badań grawimetrycznych, geoelektrycznych i sejsmicznych dla łącznej interpretacji tych samych przekrojów geologicznych. kartografia geologiczna Przykładowy przekrój geologiczny wykonany na podstawie kompleksowej analizy badań geofizycznych hydro i inżynierska informacja geologiczna geozagrożenia Paraliczny karbon Lubelszczyzny Przeprowadzono analizę facjalną i analizę sekwencji utworów paralicznego karbonu z północno-zachodniej i centralnej Lubelszczyzny. Odtworzono architekturę depozycyjną ze szczególnym uwzględnieniem potencjalnie zbiornikowych litosomów piaskowcowych. Skonstruowano schemat sekwencji i krzywe względnego poziomu morza, które skorelowano z profilem karbonu Europy Zachodniej oraz podziałem globalnym. Na tej podstawie oznaczono wiek sekwencji, jak również pozycję i rozpiętość czasową luk stratygraficznych. Architektura depozycyjna, schemat sekwencji i krzywa względnego poziomu morza dla utworów paralicznego karbonu basenu lubelskiego 8

13 Projekt kluczowy PAP - Paleozoiczna Akrecja Polski Trzyletni projekt Paleozoiczna Akrecja Polski, zamówiony przez Ministerstwo Środowiska został ukończony w połowie 2004 roku. Uczestniczący w nim zespół wykonawców liczył ponad 70 osób z PIG i innych instytucji prowadzących regionalne badania geologiczne, w tym również z Czech, Ukrainy i Litwy. Wykonano badania zgromadzonego w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat materiału wiertniczego ze skał wieku od ediakaru do karbonu, w tym m.in. oznaczenia geochemiczne i datowania materiału detrytycznego izotopowymi metodami K-Ar i U-Pb. Celem badań było opracowanie założeń do modelu rozwoju paleogeograficznego obszaru polskiej części platformy paleozoicznej. Wyniki prac analitycznych posłużyły określeniu obszarów źródłowych materiału detrytycznego, zdefiniowaniu charakteru geotektonicznego obszarów alimentacyjnych oraz paleoszerokości geograficznych miejsc, w których uzyskano pozytywne wyniki badań paleomagnetycznych. Nowe dane geochemiczne i petrologiczne z bloku małopolskiego wskazują, że kambr i dolny ordowik tworzą osady drugiego cyklu, których źródłem był pasywny brzeg kontynentu, natomiast skały ediakaru należą do osadów pierwszego cyklu pozyskanych ze środowiska aktywnego tektonicznie. Zapis geochemiczny z regionów kieleckiego i łysogórskiego Gór Świętokrzyskich wskazuje na geotektonicznie aktywne środowisko (łuk wysp), które alimentowało materiał detrytyczny. Na obszarze eksternidów waryscyjskich nie stwierdzono żadnych różnic w składzie geochemicznym skał karbońskich położonych na północ i na południe od uskoku Dolska. Osady ordowickie i sylurskie strefy Koszalin Chojnice oraz równowiekowe utwory detrytyczne zachodniego basenu bałtyckiego posiadają bardzo zbliżoną charakterystykę geochemiczną. Obszary te zasilane były przez ten sam obszar źródłowy, bądź przez obszary źródłowe wzajemnie powiązane genetycznie. Elementem budowy obszaru źródłowego dla materiału detrytycznego strefy Koszalin Chojnice i basenu bałtyckiego, dominującym w sygnale geochemicznym, jest kontynentalny łuk wyspowy, który można wiązać z ordowickim rozwojem strefy kolizji między Awalonią i Baltiką. Znajdujący się na zachód od Gór Świętokrzyskich sylurski łuk wyspowy posiadał wczesnokadomskie zaplecze skorupowe. Datowania metodą Ar Ar przyniosły między innymi potwierdzenie, zakładanego przez część geologów sylurskiego wieku kształtowania się intruzji diabazowej z synkliny bardzkiej (region kielecki Gór Świętokrzyskich). Datowania populacji ziaren cyrkonu metodą U Pb na urządzeniu SHRIMP mogą przemawiać za bliskością paleogeograficzną bloków platformy paleozoicznej i kratonu wschodnioeuropejskiego począwszy od późnego ediakaru oraz wspierają koncepcje, w których zakłada się, że struktury Pomorza Zachodniego rozwinęły się na podłożu bałtyckim. Stwierdzono, że w pełni egzotyczny charakter posiada tylko blok Brunovistulikum, który zajął swoją współczesną pozycję przy bloku małopolskim jeszcze przed emsem. Bloki pomorski i małopolski uznano w kategorii terranów proksymalnych. Istotnym przesłaniem projektu PAP jest wniosek, że bardzo ważnym, do tej pory nie zawsze zauważanym etapem rozwoju geologicznego strefy TESZ był właśnie etap neoproterozoiczny. Rekonstrukcje położenia kontynentów w późnym ediakarze, kambrze, ordowiku i sylurze z naniesionymi terranami platformy paleozoicznej Europy Centralnej (BVT terran egzotyczny brunovistulikum, MT proksymalny terran małopolski, LT proksymalny terran łysogórski, PT proksymalny terran pomorski, WT egzotyczny terran Wielkopolski, DT proksymalny terran Dobrudży, MO egzotyczny terran Moezji) 9

14 badania regionalne Projekt kluczowy badania regionalne morza gospodarcza środowiskowa kartografia geologiczna hydro i inżynierska informacja geologiczna geozagrożenia Budowa litosfery północnej części Polski (obszar projektu Polonaise 97) na podstawie zintegrowanej analizy danych geofizycznych i geologicznych Modelowanie grawimetryczne i magnetyczne wzdłuż profilu sejsmicznego P4 (D gęstość w kg/m 3, S podatność magnetyczna w jednostkach SI, M namagnesowanie resztkowe w A/m, MI inklinacja resztkowa w stopniach, MD deklinacja resztkowa w stopniach) W oparciu o głębokie refrakcyjne profile sejsmiczne pomierzone w ramach projektu Polonaise 97 oraz inne dostępne dane geofizyczne przeprowadzona została zintegrowana, kompleksowa interpretacja danych skoncentrowana na zagadnieniach budowy skorupy i litosfery w centralnej i północnej Polsce. Projekt zrealizowany został na zlecenie Ministerstwa Środowiska i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przez zespół pracowników PIG oraz Polskiej Akademii Nauk, Uniwersytetu Warszawskiego, Akademii Górniczo-Hutniczej, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Przedsiębiorstwa Badań Geofizycznych, Northern Geothermal (Kanada) i University of North Dakota (USA). Wykorzystując dane sejsmiki refrakcyjnej opracowano modele petrologiczno-sejsmiczne dolnej skorupy i najwyższego płaszcza. Środkowa i dolna skorupa TESZ (strefa szwu transeuropejskiego) stanowią prawdopodobnie ścienione i o intensywniejszej foliacji przedłużenie środkowej i dolnej skorupy platformy wschodnioeuropejskiej. Zalega na nich zespół niskometamorficznych skał awalońskiej pryzmy akrecyjnej. Dolna skorupa położonej na SW platformy waryscyjskiej ma prawdopodobnie warstwowany charakter zbliżony do dolnej skorupy odsłoniętej w strefie Ivrea. Zalega na niej gruba środkowa skorupa ukształtowana we względnie gorącym środowisku, zawierająca liczne intruzje granitowe. Lokalizacja wyinterpretowanych stref uskokowych (A I) w podłożu pre-cechsztyńskim na tle mapy czterokrotnego gradientowego inklinacyjnego obrazu grawimetrycznego (A) i na tle mapy czterokrotnego gradientowego inklinacyjnego obrazu magnetycznego (B) Wykorzystując dane sejsmiczne oraz metody obliczeniowe różnic skończonych opracowano dwuwymiarowe modele termiczne litosfery wzdłuż wszystkich profili sejsmicznych. Wykreślone zostały mapy strumienia i temperatury na powierzchni Moho oraz miąższości termicznej litosfery. Analiza modeli dwuwymiarowych dowodzi istnienia rozległego podwyższenia temperatur na granicy skorupa płaszcz, zgodnego z anomalią zlokalizowaną w rejonie uskoku Dolska i czoła frontu waryscyjskiej deformacji. Zintegrowane modelowanie danych grawimetrycznych i magnetycznych profilu P4 umożliwiło rozpoznanie budowy litosfery w obszarze kontaktu kratonu wschodnioeuropejskiego z jego przedpolem. Stwierdzono, że w obszarze centralnym występuje basen wypełniony skałami o niskich gęstościach, który osiąga znaczne głębokości (do 20 km) oraz wysokogęstościowa dolna skorupa, która może stanowić klin skorupy kratonicznej w obrębie skorupy platformy paleozoicznej (Wschodnia Avalonia?). Dla profili P2 i P4 wykonano dwuwymiarowe modele termiczno- -gęstościowe, uwzględniające zmienność gęstości skał ze wzrostem temperatury. Uzyskano bardzo dobrą zgodność pomierzonego i modelowego pola grawitacyjnego. Przedstawiono nową koncepcję tektoniczną kontaktu kratonu z platformą paleozoiczną na obszarze NW Polski. Stwierdzono istnienie trzech ważnych granic, charakteryzujących złożoność tektoniczną całej strefy szwowej. Pierwsza to znana od dawna linia Teisseyre a-tornquista, wyznaczona na podstawie analizy anomalii magnetycznych. Drugą granicę, o charakterze magnetycznym i tektonicznym, wyznacza SW skraj anomalii magnetycznej Pomorza Zachodniego. Trzecia wyróżniona granica związana jest z SW zasięgiem wysokoprędkościowej skorupy dolnej kratonu. Określono położenie domniemanych stref uskokowych rozwiniętych w obrębie podłoża podcechsztyńskiego i odpowiedzialnych za ekstensję i inwersję bruzdy. Wyniki interpretacji danych sejsmicznych skorelowano z mapami geologicznymi oraz z przetworzonymi mapami grawimetrycznymi i magnetycznymi, uzyskując bardzo dobrą zgodność między zaproponowanym regionalnym układem tektonicznym podłoża podcechsztyńskiego a innymi danymi geologicznymi i geofizycznymi. Modelowanie zmienności reologicznej w obrębie litosfery przeprowadzono wzdłuż 5 przekrojów sejsmicznych projektu Polonaise oraz profili TTZ i LT-7. Opracowano charakterystykę mechaniczną litosfery łącznie ze wskazaniem poziomów możliwego mechanicznego odkłucia. Oszacowano również całkowitą wytrzymałość litosfery oraz przedstawiono dystrybucję wytrzymałości pomiędzy skorupą a płaszczem. Streszczenie wyników cząstkowych znajduje się na stronie internetowej pod adresem Całość wyników zaprezentowana zostanie w tomie Prac PIG. 10

15 morza morza Dziesiątą część terytorium Rzeczpospolitej Polskiej aż km 2 stanowi obszar morski. W skład tego obszaru wchodzą wody wewnętrzne Zalewu Szczecińskiego i Zalewu Wiślanego, część Zatoki Gdańskiej, pas wód terytorialnych o szerokości ok. 12 mil morskich oraz Wyłączna Strefa Ekonomiczna. Każda działalność gospodarcza na morzu (poszukiwanie i eksploatacja surowców, przedsięwzięcia hydrotechniczne, nawigacja, rybołówstwo), wymaga zebrania szczegółowej informacji o budowie dna morskiego, charakterze osadów pokrywających dno oraz o budowie geologicznej i procesach niszczenia wybrzeży. Dlatego sporządza się różnego rodzaju mapy i przekroje geologiczne, bada skład chemiczny osadów, prowadzi się badania budowy geologicznej wybrzeży i monitoruje tempo zachodzących zmian. Aby prawidłowo projektować prace poszukiwawcze oraz prognozować przyszłe zmiany, należy poznać procesy, zachodzące w morzu w przeszłości. Służą temu badania i rekonstrukcje historii rozwoju Bałtyku. W geologii morza, szczególnie w badaniach dna morskiego, rzadko wykorzystuje się klasyczne metody stosowane na lądzie. Wiele prac badawczych prowadzonych jest ze statku. Do rozpoznania budowy geologicznej głębszych warstw dna morskiego stosuje się profilowanie sejsmiczne i sejsmoakustyczne, w tym wysokorozdzielczą sejsmikę refleksyjną. informacja geologiczna badania regionalne morza gospodarcza środowiskowa geozagrożenia hydro i inżynierska kartografia geologiczna 11

16 morza Wybrane projekty badania regionalne morza gospodarcza środowiskowa kartografia geologiczna hydro i inżynierska informacja geologiczna geozagrożenia Model przestrzenny rozwoju form i osadów współczesnego ujścia Wisły Przeanalizowano rozwój stożka ujściowego Wisły w latach na podstawie wygenerowanych cyfrowo planów batymetrycznych i skonstruowano modele 3-D obecnego rejonu ujściowego. 105 lat po otwarciu Przekopu Wisły, ilość osadów zakumulowanych w stożku osiągnęła 133,39 mln m 3. Stożek ujściowy jest formą stale narastającą, przy czym przyrosty objętości stożka maleją w czasie. Stożek ujściowy Wisły stanowi przykład formy dynamicznej, progradującej w kierunku otwartego morza. Prawidłowości poziomego i pionowego następstwa litofacji uwarunkowane są czynnikami hydrodynamicznymi. Zmiany poziomu morza a zagospodarowanie przestrzenne W ramach międzynarodowego projektu SEAREG (Sea Level Change Affecting the Spatial Developement in the Baltic Sea Region) szczegółowymi badaniami objęty został Gdańsk. Przy pomocy oprogramowania GIS, z wykorzystaniem wysokorozdzielczych regionalnych modeli oceanograficznych, modeli powierzchni terenu, planów zagospodarowania przestrzennego i map użytkowania terenu wyznaczono zasięg stref zagrożonych w wyniku podnoszenia się poziomu morza. Opracowano 3 scenariusze wzrostu poziomu morza w ciągu następnych 100 lat. Identyfikacja skażeń geogenicznych południowego Bałtyku Obszary osadów powierzchniowych o podwyższonych wartościach strontu i wanadu znormalizowanych względem glinu (Sr/Al i V/Al) korelują ze strefami uskoków, strefami wyklinowań kompleksów osadowych i głębokimi wcięciami w powierzchni podczwartorzędowej. Może to wskazywać na miejsca drenażu wód podziemnych (solanek i wód termalnych) z utworów permskich i mezozoicznych. Obszary podwyższonych wartości V/Al w Zatoce Pomorskiej i w rejonie na północ od Łeby i Rozewia mogą wskazywać na migracje węglowodorów. Przekroje litofacjalne stożka ujściowego Wisły Model 3-D powierzchni dna w 1894 r. przed wykonaniem Przekopu Wisły 2. Model 3-D stożka ujściowego Wisły w 1933 r. 3. Model 3-D stożka ujściowego Wisły w 1970 r. 4. Model 3-D stożka ujściowego Wisły w 2000 r. Wzrost poziomu powierzchni Morza Bałtyckiego w odniesieniu do średniego poziomu z lat (zmodyfikowane, wg Meier at al. 2004) Zawartości strontu i wanadu w osadach powierzchniowych znormalizowane względem glinu (Sr/Al, V/Al) na tle elementów strukturalno-geologicznych podłoża czwartorzędu 12

17 Projekt kluczowy Geologiczne warunki ochrony i kształtowania południowego brzegu Bałtyku oraz obszarów ujściowych Odry i Wisły Nasilenie abrazji południowego brzegu Bałtyku, obserwowane nie tylko na odcinkach klifowych, ale również mierzejowych, spowodowało konieczność opracowania kompleksowej mapy geologicznej strefy brzegowej, łączącej obszary morskie do izobaty 15 m i lądowe do ekwidystanty 1 km. Trwające 10 lat prace zakończono w 2004 r. opracowaniem Mapy geodynamicznej strefy brzegowej. Powstał obraz kartograficzny strefy brzegowej od Świnoujścia po Piaski, przedstawiony na 65 mapach w skali 1: Pierwsze 32 arkusze wykonane w latach w formie analogowej obejmowały odcinek Międzywodzie Chłopy oraz Łeba Gdynia Port. Po opracowaniu koncepcji i struktury bazy mapa wykonana została w systemie ArcInfo i MapInfo. Obecnie przystąpiono do aktualizacji arkuszy mapy z lat i przygotowania ich edycji w systemie MapInfo. Dla każdego arkusza opracowano mapę dokumentacyjną, mapę wynikową, przekroje geologiczne wzdłuż brzegu i prostopadłe do brzegu oraz tekst objaśniający. Mapa wynikowa zawiera dane dotyczące budowy geologicznej, geodynamiki, waloryzacji geosozologicznej, hydrogeologii, geologii inżynierskiej i geologii surowców mineralnych. Zakres prac i wyniki badań (wiercenia, sondowania, sejsmoakustyka, mikrosejsmika, zdjęcia lotnicze, profile echosondażowe, zdjęcia geologiczno-geodynamiczne oraz różnorodne badania laboratoryjne) umożliwiły szczegółowe rozpoznanie geologiczne obszaru strefy brzegowej. Potwierdzono tezę, iż budowa geologiczna jest tym czynnikiem, który kształtował i kształtuje obraz wybrzeża i determinuje jego przyszłe zmiany. Styl budowy geologicznej nie tylko warunkuje i różnicuje przebieg i efekty procesów geodynamicznych, ale również uzależnia wyniki procesów hydrometeorologicznych, równie wyraźnie wpływających na rozwój i ewolucję wybrzeża morskiego. Zmiany w strefie brzegowej Bałtyku południowego wskazują, że nasilające się procesy niszczenia są nieodwracalne i bardzo trudne do spowolnienia. Polska traci rocznie na skutek abrazji ok. 500 ha lądu. Rozwój tych procesów, przy nasilającym się tempie wzrostu poziomu morza, ich tempo i strefowość intensyfikacji są zależne przede wszystkim od budowy geologicznej strefy brzegowej morza. Opracowana dla polskiego wybrzeża Bałtyku Mapa geodynamiczna strefy brzegowej jest dokumentem podstawowym dla racjonalnej i efektywnej realizacji Programu ochrony brzegów morskich przyjętego decyzją Sejmu RP ustawą z dn. 18.IV.2003r. (Dz. U. nr 67) i wprowadzającego zintegrowane zarządzanie w prowadzeniu gospodarki brzegiem morskim. 1. Pionowe ściany klifu w Gdyni-Orłowie 2. Prowizoryczne metody zabezpieczania przed abrazją

18 gospodarcza gospodarcza badania regionalne morza gospodarcza Badania i prace geologiczne odgrywają istotną rolę w życiu gospodarczym kraju. To dzięki nim korzystamy z najważniejszych zasobów Ziemi, jakimi są surowce mineralne i woda. Działalność badawcza Państwowego Instytutu Geologicznego w przeszłości przyczyniła się do odkrycia największych polskich złóż kopalin. Bez wkładu Instytutu nie można byłoby dziś eksploatować wielu złóż węgla kamiennego i brunatnego, gazu ziemnego, rud miedzi, a także surowców dla budownictwa i przemysłu chemicznego, mających strategiczne znaczenie dla gospodarki naszego kraju. Od czasu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej gospodarcza ma za zadanie przyczyniać się do prowadzenia wspólnotowej polityki zrównoważonego rozwoju, w tym racjonalnej eksploatacji bogactw naturalnych przy szczególnej dbałości o stan środowiska i ze świadomością, że zasoby surowców mineralnych są nieodnawialne. Wybrane projekty środowiskowa kartografia geologiczna hydro i inżynierska informacja geologiczna geozagrożenia Zasoby węgla kamiennego Ocena zasobów węgla kamiennego przeprowadzona w latach w związku z restrukturyzacją górnictwa wykazała duży ubytek jego zasobów bilansowych i przemysłowych. Pomimo zmniejszającego się wydobycia, w perspektywie lat nastąpi wyczerpanie się zasobów około 50% aktualnie eksploatowanych złóż. W najbliższych latach konieczne stanie się zagospodarowywanie nowych złóż oraz zweryfikowanie podejścia do złóż kopalń likwidowanych. Baza zasobów węgla brunatnego w Polsce Zestawiono bazę danych zasobów węgla brunatnego, w której ujęto 162 złoża, w tym 67 złóż rozpoznanych. Po aktualizacji i weryfikacji wyznaczono złoża do pozostawienia i usunięcia z Bilansu zasobów. Zwaloryzowano niezagospodarowane złoża, dokonano ich oceny rankingowej według możliwości zagospodarowania i oszacowano wystarczalność zasobów na lat. Zasoby perspektywiczne i prognostyczne surowców mineralnych na Dolnym Śląsku Przedstawiono aktualny stan zasobów perspektywicznych i prognostycznych surowców mineralnych na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie oraz dokonano po raz pierwszy klasyfikacji obszarów ich występowania na podstawie ograniczeń, wynikających z planów oraz studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Obszary perspektywiczne (nr 28 i 29) dla bazaltów, na tle uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego gminy Bogatynia (powiat zgorzelecki) 14

19 Wybrane projekty Analiza bazy zasobowej kopalń Kompanii Węglowej S.A. w aspekcie efektywności produkcji Dla kopalń Kompanii Węglowej S.A. przeprowadzono szczegółową analizę bazy zasobowej oraz dokonano weryfikacji zasobów przemysłowych na podstawie przyjętych kryteriów charakteryzujących ich stan rozpoznania, parametry geometryczne, ilościowe i jakościowe. Analiza wykazała, że w perspektywie kilkunastu lat zasoby udostępnionych złóż węgla kamiennego będą barierą dla rozwoju energetyki na nich opartej. Z tego względu należy prowadzić prace studialne nad zasobami przemysłowymi tego surowca w złożach do tej pory nie eksploatowanych. Hercyńskie złoża złota w Sudetach geneza i wiek (Re-Os) Określono wiek mineralizacji złota metodą Re-Os w złotonośnych siarczkach. Jest to jedno z pierwszych tego typu datowań na świecie. Dla genetycznej interpretacji wyników wykorzystano również rezultaty kompleksowych badań izotopowych, geochemicznych i organicznych złotonośnych siarczków i skał goszczących mineralizację rudną. Wyniki badań odzwierciedlają rozwój geotektoniczny poszczególnych obszarów terranów sudeckich u schyłku paleozoiku w interwale czasowym od 330 do 280 Ma. Cechsztyńskie polihality W opracowaniu monograficznym przedstawiono rezultaty badań o istotnym znaczeniu dla weryfikacji obrazu budowy złóż polihalitów w rejonie Zatoki Gdańskiej. Na zbadanym obszarze pierwotny osad gipsowy ulegał syndepozycyjnej anhydrytyzacji, a następnie wskutek reakcji z solankami morskimi o zwiększonej koncentracji jonów K i Mg anhydryt został przekształcony w polihalit. Obszarami uprzywilejowanymi dla tworzenia polihalitu były platformy siarczanowe lub ich stoki. Powstanie polihalitu było prawie jednoczesne z depozycją najstarszej soli kamiennej. Koncentracje metali w czechsztyńskiej serii miedzionośnej Na zlecenie KGHM Polska Miedź S.A. przygotowano raport o przypuszczalnych zasobach metali w rejonie Ostrzeszowa. Dane z 75 otworów wiertniczych pozwoliły na wyznaczenie 2 obszarów perspektywicznych z zasobami kategorii D2, dla których było możliwe obliczenie zasobów z pominięciem kryterium głębokości (przy brzeżnej 1,0% Cu w próbce) oraz 5 obszarów perspektywicznych z zasobami prognostycznymi w kategorii D2, dla których było możliwe obliczenie zasobów z pominięciem kryterium głębokości (przy brzeżnej 0,7% Cu w próbce). Na wszystkich obszarach perspektywicznych w badanym rejonie znajduje się łącznie ok. 28 mln t Cu w rudzie o zasobach rzędu 1200 mln t. Dystrybucja Cu, Zn, Pb, Ag, Co, Mo, Ni, V, Au w cechsztyńskiej serii miedzionośnej otworu Surmin 1 Złoto (Au) zastępujące złotonośny Co-arsenopiryt. Radzimowice, Góry Kaczawskie Diageneza siarczanów cechsztyńskich a właściwości zbiornikowe dolomitu głównego W rejonie Kościan Międzychód Gorzów Wlkp. przeprowadzono kompleksowe badania petrologiczne i geochemiczne anhydrytów cechsztyńskich w 27 otworach wiertniczych, a w 3 wybranych wykonano również badania izotopowe dolomitu głównego. Wyniki badań wskazują, że w większości przypadków minerałem siarczanowym był gips, który ulegał anhydrytyzacji na różnych stadiach diagenezy. Anhydryty z poziomu A1d z otworu Bonikowo 2 na wyniesieniu wolsztyńskim. Wśród zdeformowanych listwowatych kryształów anhydrytu widoczne skupienie anhydrytu mikroziarnistego 15

20 gospodarcza Projekt kluczowy badania regionalne morza gospodarcza środowiskowa Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych Potrzeba ewidencjonowania i bilansowania zasobów kopalin, śledzenia eksportu i importu surowców, a także prowadzenia badań wspomagających system ochrony złóż i racjonalnego wykorzystania surowców mineralnych, jest jednym z głównych zadań geologii gospodarczej, prowadzonych w ramach zadań państwowej służby geologicznej. W roku 1987 utworzono w Państwowym Instytucie Geologicznym system informatyczny gospodarki i ochrony bogactw mineralnych Polski MIDAS. Informacje wprowadzone do systemu umożliwiły wykonanie analizy stanu udokumentowania i rozpoznania zasobów złóż i zaistniałych zmian w krajowej bazie kopalin. W opublikowanym Bilansie zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31 XII 2003 r. zasoby wynoszą 193,74 mld t kopalin stałych oraz 15,18 mln t ropy naftowej i 237,11 mld m 3 gazu ziemnego. Roczne wydobycie surowców mineralnych w 2003 r. wyniosło 351,1 mln t surowców stałych, 753 tys. t ropy naftowej i 4,92 mld m 3 gazu ziemnego. Zapotrzebowanie krajowego przemysłu na surowce mineralne jest komplementarnie uzupełniane poprzez import. Nadwyżki z krajowej produkcji stanowią eksport zmniejszający wydatki na pozyskanie deficytowych surowców. Od 1995 r. saldo wartości eksport import jest ujemne. Saldo polskiego eksportu i importu surowców mineralnych od roku 1995 jest ujemne i pod koniec 2004 r. wyniosło 14,8 mln PLN. Główna przyczyna to kosztowny, choć niezbędny import węglowodorów (ropy naftowej i gazu ziemnego) Dla kolejnej edycji Bilansu..., która ukaże się w 2005 r. przygotowano atlas map rozmieszczenia złóż kopalin w Polsce. Zawiera on 5 map w skali 1: (węgiel kamienny, rudy miedzi, rudy cynku i ołowiu oraz siarka rodzima), 2 mapy złóż kamieni drogowych i budowlanych w skali 1: oraz 7 map rozmieszczenia różnych kopalin w skali 1: hydro i inżynierska informacja geologiczna geozagrożenia kartografia geologiczna Mapa rozmieszczenia złóż węgla kamiennego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego wg stanu na 31 XII 2004 r. odzwierciedla stan zmian zagospodarowania złóż 16

21 środowiskowa środowiskowa Prawie połowa zadań realizowanych obecnie przez Państwowy Instytut Geologiczny dotyczy zagadnień związanych z ochroną środowiska, a zwłaszcza problematyki ochrony przyrody nieożywionej oraz oceny zagrożeń wywołanych przez zjawiska geo- i antropogeniczne. Badania geośrodowiskowe prowadzone przez Instytut pozwalają na rozpoznanie przyczyn i skutków degradacji powierzchni Ziemi oraz wskazanie działań, które zapewnią racjonalną gospodarkę zasobami naturalnymi. Instytut, pełniąc funkcję państwowej służby geologicznej oraz państwowej służby hydrogeologicznej, monitoruje stan środowiska abiotycznego oraz ostrzega przed zagrożeniami naturalnymi i antropogenicznymi. Badania w zakresie geologii środowiskowej umożliwiają także racjonalne planowanie przestrzenne i gospodarkę odpadami, kartowanie zagrożeń środowiska oraz opracowywanie map i atlasów geosozologicznych. badania regionalne morza Wybrane projekty Plan gospodarki odpadami dla województwa mazowieckiego Plan gospodarki odpadami dla województwa mazowieckiego został wykonany dla okresu Przedstawia stan aktualny i prognozy gospodarki odpadami, określa bieżące problemy i słabe strony systemu, wyznacza hierarchię postępowania z odpadami, priorytety, cele i zadania, a także ujmuje system gospodarki odpadami sektorowo: dla odpadów komunalnych, dla odpadów z sektora gospodarczego oraz dla odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w obu sektorach. Przy budowie systemu gospodarki odpadami zastosowano zasadę regionalizacji, oznaczającą łączenie się jednostek terytorialnych (gmin i powiatów) w grupy, w których prowadzone będzie kompleksowe zagospodarowanie wytwarzanych odpadów. Jednym z priorytetowych zadań w województwie mazowieckim jest rozwiązanie problemu odpadów komunalnych. Wśród zaproponowanych działań znalazła się konieczność zamknięcia i rekultywacji większości z prawie 140 składowisk odpadów komunalnych. Rekultywacja zanieczyszczonych gruntów pod inwestycję Arkadia Badania geośrodowiskowe, przeprowadzone na zlecenie inwestora pod planowaną zabudowę wielofunkcyjną Centrum Handlowego Arkadia w Warszawie, wykazały zanieczyszczenia gruntów lotnymi węglowodorami aromatycznymi z grupy BTEX. Pod nadzorem Państwowego Instytutu Geologicznego wydobyto skażone grunty i przeprowadzono proces rekultywacji biologicznej, co zapobiegło migracji szkodliwych substancji w nowo powstałych pomieszczeniach Centrum. Oczyszczono około 4500 m 3 zanieczyszczonych gruntów. Energia geotermalna zgromadzona w podziemnych zbiornikach kopalń węgla kamiennego W konsekwencji restrukturyzacji górnictwa węglowego całkowitej likwidacji uległy kopalnie Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego oraz ponad 30 kopalń węgla w obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego GZW. Kopalnie, w których wstrzymano eksploatację ulegają całkowitemu bądź częściowemu zatopieniu. Wody dołowe, retencjonowane w antropogenicznych zbiornikach utworzonych w obszarach górniczych nieczynnych kopalń węgla, mogą być wykorzystane jako źródło czystej ekologicznie energii. Szczególnie korzystne z punktu widzenia pozyskania energii geotermalnej są obszary górnicze byłych kopalń położone w obszarze GZW. gospodarcza środowiskowa kartografia geologiczna hydro i inżynierska geozagrożenia Zanieczyszczone grunty poddano rekultywacji biologicznej na specjalnie przygotowanych pryzmach informacja geologiczna 17

22 środowiskowa Wybrane projekty badania regionalne morza gospodarcza Geologia środowiskowa a plany zagospodarowania przestrzennego Na zlecenie Wojewódzkiego Biura Urbanistycznego we Wrocławiu zgromadzono w wersji cyfrowej GIS informacje opisowe i kartograficzne dotyczące budowy geologicznej, zasobów surowcowych, rzeźby terenu i wód podziemnych. Posłużyły one do wykonania dokumentacji ekofizjograficznej dla projektu planu zagospodarowania przestrzennego obszaru województwa dolnośląskiego. Mapy cyfrowe oraz tekst objaśniający zostaną udostępnione szerokiemu odbiorcy w formie publikacji, również w wersji internetowej. środowiskowa Opracowanie ekofizjograficzne dla województwa dolnośląskiego. Szkic geologiczny bez utworów czwartorzędowych hydro i inżynierska kartografia geologiczna informacja geologiczna geozagrożenia Opracowanie ekofizjograficzne dla województwa dolnośląskiego. Komunalne ujęcia wód podziemnych Przedkenozoiczne kopaliny ilaste w ochronie środowiska Dokonano przeglądu mezozoicznych i górnokarbońskich skał ilastych z obszaru południowej Polski i scharakteryzowano ich litologię, pochodzenie, skład chemiczny, granulometryczny, mineralny oraz wybrane właściwości fizyko chemiczne. W przeciwieństwie do większości iłów trzeciorzędowych, zbadane kopaliny przedkenozoiczne są niezbyt użyteczne dla celów ochrony i rekonstrukcji środowiska naturalnego, z powodu ubóstwa smektytów i zmian strukturalnych wynikających głów- nie z kompakcji. Nie stanowią one sorbentów naturalnych, ani dobrych surowców do izolowania odpadów niebezpiecznych. Niektóre spośród badanych kopalin ilastych mogą być przydatne do ekranowania wód (hydroizolacji) i rekultywacji powierzchni na obszarach zdegradowanych. 18

23 Wybrane projekty Badania geochemiczne osadów wodnych rzek i jezior Badania osadów rzek i jezior wykonywano w ramach państwowego monitoringu środowiska. Wyniki badań osadów rzecznych (301 punktów obserwacyjnych) potwierdziły utrzymywanie się wysokich zawartości metali ciężkich w osadach rzek, do których odprowadzane są ścieki z przemysłu wydobywczego i przetwórczego rud metali kolorowych i węgli kamiennych oraz ścieki komunalno-przemysłowe. Zaobserwowano utrzymywanie się wysokich zawartości wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w osadach rzek silnie zanieczyszczonych metalami ciężkimi oraz obecność związków chloroorganicznych. Wykazano podwyższone zawartości cynku, ołowiu, kadmu i rtęci w osadach jezior, nad którymi zlokalizowane są miasta, osady lub ośrodki wypoczynkowe, np. w jeziorach: Suskie, Dzieżgoń, Żnińskie, Zaborsko, Okonin, Czarnówek. Monitoring ujęcia Miedwie dla Szczecina w aspekcie zagrożeń ropopochodnych Wykonano sieć 23 otworów obserwacyjnych wód podziemnych pierwszego poziomu wodonośnego na obszarze pomiędzy rzeką Gowienicą na wysokości lotniska Kluczewo a Jeziorem Miedwie (na północ od drogi Koszewo Dębica). W żadnym z otworów nie stwierdzono wolnego paliwa ani jego składników rozpuszczalnych w wodzie. Na obszarach oddalonych od rzeki Gowienicy, wody poziomu gruntowego posiadają znacznie podwyższone zawartości azotanów, dochodzące nawet do 390 mg NO 3 /dm 3. Nie stanowią jednak zagrożenia dla wód Jeziora Miedwie dzięki warunkom geologicznym nie pozwalającym na bezpośredni kontakt wód poziomu gruntowego z wodami jeziora. Powolna wymiana wód w warstwie gruntowej sprzyja koncentracji związków azotu pochodzących z intensywnego nawożenia pól. Bezpośrednio przy Gowienicy i na zachód od wsi Dębica wymiana wód w warstwie wodonośnej jest szybsza, stąd zawartości azotanów w wodach podziemnych są poniżej 50 mg NO 3 /dm 3. Wpływ odpadów górniczych na środowisko oraz przegląd stosowanych regulacji prawnych Na podstawie danych statystycznych dotyczących produkcji i składowania odpadów pogórniczych wytypowano w Polsce 17 rejonów o największych zagrożeniach dla środowiska naturalnego. We współpracy z Institute for Environment and Sustainability Komisji Europejskiej w Isprze (Włochy) opracowano metodykę szacunkowej oceny wpływu odpadów pogórniczych na środowisko. Dla dwóch obszarów: Zagłębia Konińskiego, gdzie wydobywa się węgiel brunatny i Kopalni Bolesław, eksploatującej rudy cynku i ołowiu, opracowano szczegółową ocenę poziomu zagrożenia. Wyniki badań, obok danych z innych krajów UE, mają stanowić podstawy do opracowania ostatecznej wersji Dyrektywy unijnej na temat zagospodarowania odpadów pogórniczych. 19

24 środowiskowa Projekt kluczowy badania regionalne Badania wpływu składowisk przeterminowanych środków ochrony roślin (mogilników) na środowisko geologiczne III etap morza gospodarcza środowiskowa kartografia geologiczna Badania wpływu składowisk przeterminowanych środków ochrony roślin (tzw. mogilników) na środowisko gruntowo- -wodne prowadzone były w trzech etapach, począwszy od 1995 r. w oparciu o metodykę opracowaną w Państwowym Instytucie Geologicznym. Po zakończeniu badań w 2004 r. PIG dysponuje najpełniejszą i najbardziej wiarygodną bazą danych. Pozwoliły one nie tylko na rozpoznanie ilości mogilników w Polsce i określenie zanieczyszczenia gruntów i wód podziemnych wokół najniebezpieczniejszych obiektów, ale stały się zaczątkiem procesu definitywnej likwidacji tych składowisk. Począwszy od 1999 roku zlikwidowano 125 mogilników, a do likwidacji pozostało jeszcze najprawdopodobniej 137, w których znajduje się około 5 tys. ton chemikaliów. Niewyjaśniona jest sytuacja szeregu niewielkich obiektów, tzw. dołów ziemnych, których lokalizacja jest niepewna. Biorąc pod uwagę, że powstały one przed 40 laty, szanse ich znalezienia są minimalne. W chwili obecnej najwięcej mogilników znajduje się na terenie województw: łódzkiego, zachodniopomorskiego, kujawsko-pomorskiego, wielkopolskiego i mazowieckiego. Na uwagę zasługuje fakt, że na zlikwidowanych i zrekultywowanych mogilnikach bardzo szybko następuje znacząca poprawa stanu środowiska gruntowo-wodnego, a monitoring wód podziemnych prowadzony na wybranych obiektach wskazuje na spadek zanieczyszczenia pestycydami, co najmniej o rząd wielkości. hydro i inżynierska Likwidacja mogilników informacja geologiczna geozagrożenia 20

25 kartografia geologiczne kartografia geologiczna Kartografia geologiczna jest jednym z podstawowych zadań działalności naukowej i statutowej Państwowego Instytutu Geologicznego. Wszelkie badania regionalne i intensywne poszukiwania surowców mineralnych prowadziły w rezultacie do tworzenia map. Dorobek kartograficzny ponad 86 lat działalności Instytutu to opracowanie i wydanie ponad 3000 map geologicznych: podstawowych, tematycznych, szczegółowych, przeglądowych, powierzchniowych i wgłębnych oraz atlasów tematycznych, a także objaśnień tekstowych do map i opracowań metodycznych, w tym instrukcji opracowania i wydania map. Działalność Instytutu koncentrowała się przede wszystkim na opracowaniu wieloarkuszowych seryjnych map w skalach od 1: do 1:10 000, na ogół pokrywających całe terytorium Polski, które prezentowały zagadnienia geologiczne, hydrogeologiczne, geologiczno-inżynierskie, geośrodowiskowe, geologiczno- -gospodarcze, geofizyczne, geochemiczne i geologiczno-morskie. Od połowy lat dziewięćdziesiątych XX wieku mapy powstają w oparciu o cyfrowe bazy danych w systemie GIS. Szeroko wykorzystuje się nowoczesne metody takie jak GPS dla lokalizacji i weryfikacji punktów dokumentacyjnych czy teledetekcję (obrazy satelitarne i zdjęcia lotnicze) dla wyznaczania granic litologicznych, struktur tektonicznych, zmian w charakterze wykorzystania gruntów, skutków działalności górniczej oraz dla oceny zagrożeń wynikających z rozwoju naturalnych procesów geodynamicznych. Nowoczesna cyfrowa technologia opracowywania map powoduje, że mapy i wszelkie zawarte na nich informacje są łatwo dostępne nie tylko dla geologów, ale też wykorzystywane w różnych dziedzinach gospodarki i administracji kraju. badania regionalne gospodarcza środowiskowa geozagrożenia informacja geologiczna hydro i inżynierska morza kartografia geologiczna Pracownia komputerowej wizualizacji kartograficznej Redakcja komputerowa map 21

26 kartografia geologiczna Wybrane projekty badania regionalne morza gospodarcza środowiskowa kartografia geologiczna hydro i inżynierska Mapa geologiczna Karpat zewnętrznych Mapa geologiczna Karpat zewnętrznych na obszarach przygranicznych Polski, Ukrainy i Słowacji w skali 1: jest podsumowaniem prac korelacyjnych na obszarze przygranicznym prowadzonych wspólnie z geologami Ukrainy i Słowacji. Korelacją objęto jednostki: Marmaroską, Magurską, Suchowską, Rachowską, Borkucką, Krasnoszorską, Dukielską, Świdowiecką, Czarnochorską i Howerlańską. Mapa jest pierwszym opracowaniem kartograficznym w tej skali na tym obszarze. Wykonana korelacja jest podstawą do dalszych badań Karpat, m.in. dla odtworzenia historii geologicznej basenu oraz górotworu. Może być wykorzystana także do badań dotyczących poszukiwania węglowodorów w całym obszarze Karpat. Mapa tektoniczna Sudetów i bloku przedsudeckiego w skali 1: Jednoarkuszowa Mapa tektoniczna Sudetów i bloku przedsudeckiego w skali 1: przedstawia główne wydzielenia litostratygraficzne, przebiegi najważniejszych dyslokacji, orientacje głównych elementów strukturalnych (foliacji Sm, lineacji ekstensyjnej Lm) i zwroty przemieszczeń tektonicznych. Dokonano pierwszej próby ujednolicenia nazewnictwa tektonicznego oraz podziału na różnego rzędu jednostki tektoniczne całego obszaru Sudetów i bloku przedsudeckiego. Instrukcja reambulacji Mapy geologicznej Polski w skali 1: Instrukcja składa się z części tekstowej i 21 załączników i zawiera aktualizację wydzieleń geologicznych i symboli skał osadowych, magmowych i metamorficznych. Aktualizacja zasadniczego podziału stratygraficznego oparta jest na podstawie International Stratigraphic Chart opracowanej przez Międzynarodową Komisję Stratygrafii (ICS) Międzynarodowej Unii Nauk Geologicznych (IUGS) oraz Komisję Mapy Geologicznej Świata (CGMW) UNESCO zestawionej przez Jurgena Remane (2002). Instrukcja zawiera również słowniki dostosowane do wersji cyfrowej, podaje zasady cyfrowania i tworzenia komputerowej bazy danych i komputerowego wydruku mapy. Wyspa Wolin Mapa geologiczno-turystyczna Dwujęzyczna (polsko-niemiecka) mapa w skali 1: popularyzuje wiedzę przyrodniczą i przedstawia obiekty oraz zjawiska geologiczne występujące na wyspie Wolin. Na tle uproszczonych wydzieleń geologicznych zaznaczono główne formy geologiczne, granice obszarów chronionych, szlaki turystyczne i inne elementy krajoznawcze. Uzupełniają ją teksty opisujące walory przyrodnicze wyspy oraz kolorowe fotografie. Mapa geoturystyczna Pomerania w skali 1: Mapa została opracowana wspólnie ze służbą geologiczną landu Meklemburgii i Pomorza Przedniego. Na uproszczony obraz mapy geologicznej w skali 1: naniesiono informacje geoturystyczne, w tym osobliwości geologiczne i geomorfologiczne oraz najcenniejsze obiekty dziedzictwa geologicznego, m.in. geoparki, moreny czołowe, ozy, kemy, rynny subglacjalne, meandrujące doliny rzeczne, zespoły wydm, wybrzeża klifowe i wybrzeża mierzejowe. Zaznaczono najcenniejsze obszary torfowisk, obszary źródliskowe, w tym słone źródła oraz głazy narzutowe (pomniki przyrody) a także obiekty archeologiczne. Największy głaz narzutowy na Niżu Polskim Trygław, Tychów koło Białogardu informacja geologiczna geozagrożenia 22

27 Projekt kluczowy Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1: Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1: (SMGP) stanowi najważniejsze, seryjne opracowanie kartograficzne realizowane przez Państwowy Instytut Geologiczny. Jest to mapa podstawowa, wykorzystywana do sporządzania wszystkich pochodnych map tematycznych, wykonywana w cięciu arkuszowym (wymiar arkusza ok. 75 x 60 cm). Opracowanie i edycja SMGP obejmuje 1069 arkuszy z obszarem Sudetów. Realizacja pierwszych arkuszy mapy rozpoczęła się w latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia. Mapa powstaje w wyniku szczegółowego zdjęcia geologicznego w skali 1:25 000, obejmującego polowe prace kartograficzno-dokumentacyjne, wiercenia badawcze i pomiary geofizyczne, jak też badania laboratoryjne. Efektem końcowym tych prac jest kompleksowe opracowanie geologiczne, w skład którego wchodzą: autorski czystorys mapy geologicznej podstawowej w skali 1:25 000, przekroje geologiczne, wielostronicowy tekst objaśniający oraz szkice tematyczne: geomorfologiczny i odkryty (bez czwartorzędu). SMGP odzwierciedla budowę geologiczną terenu w strefie przypowierzchniowej, przy równoczesnym uwzględnieniu budowy geologicznej w profilu pionowym. Określa możliwości występowania złóż surowców mineralnych oraz kierunki dalszego poszukiwania i pozyskiwania tych złóż, a także zawiera zasadnicze informacje z zakresu geologii gospodarczej, paleontologii, geologii dynamicznej, geomorfologii, paleogeografii, archeologii itp. Harmonogram realizacji SMGP Mapa realizowana jest przez liczny zespół geologów z PIG oraz z przedsiębiorstw geologicznych, wyższych uczelni, Polskiej Akademii Nauk i spółek prywatnych. Państwowy Instytut Geologiczny pełni rolę generalnego koordynatora i generalnego wykonawcy. Od 1994 r. dla SMGP tworzona jest cyfrowa baza danych w systemach ArcInfo i Oracle. Baza ta szeroko wykorzystuje możliwości systemu GIS. Umożliwia tworzenie warstw informacyjnych i uzupełnień o dodatkowe informacje (cyfrowy model terenu, infrastruktura, właściwości gruntów, hydrografia, ochrona przyrody, ekonomia i gospodarka), dając praktycznie nieograniczone możliwości w analizowaniu i prognozowaniu rozwoju regionów. Do końca 2004 roku opracowano 81,85% całości edycji mapy (875 arkuszy) a wydrukowano 55,28% edycji (591 arkuszy). W opracowaniu znajduje się 65 arkuszy, 9 arkuszy jest reambulowanych i 10 arkuszy sudeckich opracowywanych w skali 1: W 2004 r. ukazało się Wydanie II uzupełnione Instrukcji opracowywania i wydania Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1: W ramach komputeryzacji SMGP 1: w latach scyfrowano i wprowadzono do bazy danych treść 88 arkuszy mapy. Zredagowano i przygotowano wersję cyfrową 83 arkuszy nowych i reambulowanych. Są one udostępniane zależnie od bieżących potrzeb. SMGP fragment arkusza Jutrosin 23