KOMISJA EUROPEJSKA Dyrekcja Generalna ds. Rynku Wewnętrznego i Usług

Transkrypt

1 PL PATSTRAT

2 KOMISJA EUROPEJSKA Dyrekcja Generalna ds. Rynku Wewnętrznego i Usług Gospodarka oparta na wiedzy Własność przemysłowa Bruksela, 9 stycznia 2006 r. Kwestionariusz dotyczący systemu patentowego w Europie

3 WPROWADZENIE Zgodnie z treścią wydanego 5 października 2005 r. Komunikatu Komisji, dziedzinę praw własności intelektualnej uznano za jedną z siedmiu głównych międzysektorowych inicjatyw nowej polityki przemysłowej UE. Stymulowanie wzrostu i innowacji oznacza poprawę ramowych warunków dla przemysłu, a częścią tych działań jest stworzenie skutecznego systemu praw własności intelektualnej. W 1997 r. w Zielonej Księdze w sprawie promowania innowacji, Komisja zainicjowała koncepcję Patentu Wspólnotowego. Przyłączyli się do niej szefowie państw i rządów w treści wniosków do posiedzenia Rady Europejskiej w Lizbonie w marcu 2000 r., wyrażając potrzebę wprowadzenia Patentu Wspólnotowego do końca 2001 r. Propozycja Patentu Wspólnotowego, która ustanawia jednolity system ochrony patentowej dla jednolitego rynku, już od 2000 r. stanowi oficjalny przedmiot rozważań Rady, jednak wciąż czeka na osiągnięcie ogólnego porozumienia. Komisja pozostaje przekonana, że niedrogi Patent Wspólnotowy zaoferowałby największe korzyści dla biznesu. Jesteśmy bowiem zobowiązani do zapewnienia przemysłowi, inwestorom oraz kręgom naukowym skutecznego systemu patentowego w UE. Komisarz McCreevy oznajmił, iż ma zamiar podjąć ostateczne starania na rzecz przyjęcia powyższej propozycji podczas sprawowanego przez siebie mandatu. Jednak takie starania muszą być podjęte we właściwym terminie oraz w odpowiednich warunkach. Do tego czasu należy zwrócić się do reprezentantów zainteresowanych stron o opinie na temat kształtu skutecznego systemu praw własności intelektualnej w UE. W związku z tym, gromadzi się opinie na temat systemu patentowego w Europie, a także na temat ewentualnych zmian niezbędnych do poprawy innowacyjności i konkurencyjności oraz wzrostu i zatrudnienia w gospodarce opartej na wiedzy. Proszę zauważyć, że konsultacje, o których mowa powyżej, skupiają się na ogólnych ramach prawnych. Nie obejmują one działań towarzyszących, takich jak szkolenia w zakresie informacji, podnoszenia świadomości bądź wsparcia. W poniższym dokumencie zawarto szereg pytań. Prosimy, aby podczas udzielania odpowiedzi zachować jak największy stopień szczegółowości. Mile widziane będą także wszelkie dowody źródłowe oraz dane statystyczne. Komisja ma zamiar wykorzystać otrzymane informacje jako tło dla dyskusji, która odbędzie się w Brukseli wczesnym latem 2006 r. Powyższe konsultacje są otwarte dla wszystkich, a ich zakończenie przewidziano na 31 marca 2006 r. Odpowiednie służby Komisji opublikują raport na temat wyników przeprowadzonych konsultacji. Będzie on dostępny na witrynie internetowej Dyrekcji Generalnej ds. Rynku Wewnętrznego i Usług. Prosimy o kontakt pocztą Markt-D2-patentstrategy@cec.eu.int Bądź przesyłanie odpowiedzi zwykłą pocztą na adres: Pan Erik Nooteboom Dyrektor Jednostki Jednostka ds. Własności Przemysłowej Dyrekcja Generalna ds. Rynku Wewnętrznego i Usług Komisja Europejska

4 1049 Bruksela Belgia POLITYKA PRYWATNOŚCI Proszę pamiętać o umieszczeniu stosownej informacji, jeżeli nie wyrażają Państwo zgody na publikowanie swoich danych osobowych bądź informacji dotyczących Państwa organizacji wraz z opublikowaniem Państwa odpowiedzi. Dane kontaktowe przekazane przez zainteresowane strony umożliwiają kontakt z danym podmiotem w celu uzyskania ewentualnych wyjaśnień na temat dostarczonych informacji. Biorąc udział w przedmiotowych konsultacjach, zezwalają Państwo Komisji na opublikowanie przekazanych opinii, chyba że w przesłanych odpowiedziach umieszczony będzie wyraźny brak zgody na opublikowanie dostarczonych informacji. Komisja dąży do ochrony prywatności użytkowników dokładne informacje na temat polityki w sprawie ochrony danych osobowych można uzyskać pod adresem: Dodatkowych informacji udziela Pani Grażyna Piesiewicz, pod adresem grazyna.piesiewicz@cec.eu.int lub numerem telefonu

5 Część 1 Podstawowe zasady i założenia systemu patentowego Zgodnie ze swoją koncepcją, system patentowy powinien służyć przedsiębiorstwom oraz organizacjom naukowym jako środek wspierający innowacje, wzrost oraz jakość życia wszystkich członków społeczeństwa. Zasadniczo, dzięki tymczasowym prawom nadawanym wraz z patentem, firma zyskuje chwilę oddechu na rynku, pozwalającą jej odzyskać nakłady inwestycyjne poniesione na działalność badawczo-rozwojową, która zaowocowała opatentowanym wynalazkiem. Ponadto dzięki patentowi organizacje naukowe nieprowadzące działalności eksploatacyjnej mogą czerpać korzyści z wyników własnych działań w obszarze badań i rozwoju. Jednakże, aby system patentowy był atrakcyjny dla użytkowników oraz cieszył się stałym poparciem wszystkich części społeczeństwa, musi on opierać się na następujących założeniach: - jasne materialno-prawne zasady dotyczące kwestii, które mogą bądź nie mogą być objęte patentami, wprowadzające odpowiednie proporcje pomiędzy interesami właścicieli praw a ogólnymi celami systemu patentowego; - przejrzyste, ekonomiczne i łatwo dostępne procesy służące uzyskiwania patentu - przewidywalne, szybkie i niedrogie rozwiązywanie sporów pomiędzy właścicielami praw a innymi osobami; - należyte poszanowanie innych interesów polityki społecznej, w tym konkurencji (przepisów antymonopolowych), etyki, środowiska, służby zdrowia, dostępu do informacji, z myślą o zagwarantowaniu skuteczności i wiarygodności wśród społeczeństwa. 1.1 Czy zgadzają się Państwo, że powyższe kwestie stanowią podstawowe, wymagane cechy systemu patentowego? Wydaje się, że wskazane cechy, w istocie są podstawowymi, których należy wymagać od systemu patentowego. Wskazać można jedynie na pewną nieścisłość związaną z pierwszą ze wskazanych cech, która to nieścisłość może wynikać z niejednoznacznego sformułowania tejże. Otóż, jeśli rozumieć materialno-prawne zasady dotyczące kwestii, które mogą bądź nie mogą być objęte patentami jako zasady, na podstawie których ustala się, czy dane rozwiązanie (wytwór bądź proces) może zostać opatentowane (przy czym, moim zdaniem, tak właśnie należy to sformułowanie rozumieć), to wtedy należy uznać, iż mianem materialno-prawnych zasad dotyczących... określa się przesłanki zdolności patentowej (nowość, nieoczywistość, zdolność do przemysłowego zastosowania, jak i techniczny charakter rozwiązania), wraz z ustawowymi zakazami patentowania określonych rozwiązań (Art. 29 ust. 1 polskiego Prawa własności przemysłowej, czy art. 53 Konwencji o udzielaniu patentów europejskich dalej EPC) oraz z wyłączeniami określonych kategorii rozwiązań z zakresu wynalazków mających zdolność patentową (m.in.: odkrycia i teorie naukowe, metody matematyczne, metody prowadzenia działalności umysłowej wraz z metodami prowadzenia działalności gospodarczej, rozwiązania niemożliwe do zrealizowania, programy do maszyn cyfrowych).

6 W takiej sytuacji należy uznać, iż zadaniem omawianych zasad nie będzie wprowadzanie odpowiednich proporcji pomiędzy interesami właścicieli praw a ogólnymi celami systemu patentowego. Zasady te będą bowiem regulowały jedynie kwestię podziału ogółu rozwiązań na te, które mogą zostać opatentowane i te, na które patent nie zostanie udzielony. Omawiane sformułowanie, moim zdaniem należy rozumieć we wskazany wyżej sposób. Przy czym, podkreślenia wymaga, iż oczywistym dążeniem prawodawcy powinno być sformułowanie tychże zasad materialno-prawnych jak najbardziej przejrzyście, pozwalając z dużą dozą pewności oddzielać materię patentowalną od tej, która nie może zostać opatentowana. Jednocześnie trzeba mieć jednak na uwadze, iż postulat przejrzystego sformułowania tych zasad nie oznacza dążenia do sformułowania ich w sposób jednoznaczny, co zresztą kłóciłoby się z naturą zasad prawnych, pozostających na pewnym poziomie ogólności, wymagających dookreślenia w procesie stosowania prawa. Takie rozumienie pojęcia zasad materialno-prawnych dotyczących kwestii, które mogą bądź nie mogą być objęte patentami niejako wyłącza dalszą cześć omawianego punktu. Dzieje się tak, ponieważ celem zasad, w rozumieniu przedstawionym powyżej, jest oddzielenie materii patentowalnej od takiej, która nie może być przedmiotem ochrony patentowej. Poza zakresem celów stawianych wskazanym wyżej zasadom leży wprowadzenie odpowiednich proporcji między interesami uprawnionych z patentów a ogólnymi celami systemu patentowego. Podstawowym interesem wynalazcy jest bowiem uzyskanie ochrony patentowej, a celem systemu patentowego przyznanie tejże, o ile zgłaszane rozwiązanie na taką ochronę zasługuje. Omawiane zasady znajdują zastosowanie właśnie w chwili badania, czy zgłaszane rozwiązanie może uzyskać ochronę patentową, to jest w momencie, gdy nie ma jeszcze osoby uprawnionej z patentu, a jest jedynie zgłaszający. Niemożliwe jest więc, by zasady te dbały o proporcję między celami systemu patentowego a prawami podmiotów uprawnionych z patentów. Proporcję tę ma za zadanie uwzględniać całe prawo własności przemysłowej w rozumieniu ustawy, czy też Rozporządzenia (jak w przedmiotowym przypadku). 1.2 Czy istnieją inne cechy, które Państwa zdaniem są istotne? System patentowy powinien przyczyniać się do poszerzania stanu wiedzy społeczeństwa czy też stanu techniki (state of the art), co jest podstawowym i najważniejszym przejawem publicznego interesu. Należy przy tym odróżnić pojęcie poszerzania stanu wiedzy od pojęcia rozwoju technologicznego. Rozwój technologiczny następuje przez samo zrealizowanie wynalazku będącego nowym rozwiązaniem, poszerzenie stanu wiedzy ma natomiast miejsce, jeśli wraz z urzeczywistnieniem wynalazku społeczeństwo otrzymuje informację co do sposobu działania wynalazku, bądź też w przypadku substancji, co do jej składu. Waga tych informacji przejawia się nie tylko w możliwości odtworzenia wynalazku i jego swobodnej produkcji po zakończeniu okresu ochrony, ale także w tym, że mogą one stać się bodźcem dla kolejnych wynalazców. 1.3 Co może uczynić Wspólnota, aby w lepszy sposób uwzględnić szerszy publiczny interes podczas opracowywania swojej polityki w sprawie patentów? Jak wskazałem wyżej, interes publiczny w odniesieniu do systemu patentowego przejawia się między innymi w poszerzaniu stanu wiedzy społeczeństwa.

7 W celu zapewnienia poszerzenia stanu wiedzy konieczne jest odpowiednie ujawnienie wynalazku w opisie patentowym. Wymóg ujawnienia wynalazku znajduje się w dzisiejszym systemie patentowym. Wynalazek musi być w zgłoszeniu patentowym opisany w sposób wystarczająco jasny i pełny, tak by osoba wyszkolona w danej dziedzinie techniki mogła go przeprowadzić (art. 83 EPC). Obowiązek ujawnienia wynalazku powinien być z całą mocą egzekwowany od zgłaszających. Niewątpliwie cechą systemu patentowego pożądaną z punktu widzenia interesu społecznego, ale również z punktu widzenia interesu każdego z uprawnionych z patentu, jest stabilność przyznanych praw patentowych. Stabilność patentów przejawiać się jednak powinna nie w braku możliwości czy też utrudnianiu unieważniania tychże, a w wysokiej jakości przyznanych praw opierającej się na rzetelnym badaniu zdolności patentowej wynalazku. Sprawdzanie nowości i nieoczywistości rozwiązania odbywa się na podstawie odniesienia do istniejącego stanu techniki (state of the art). Pełne wskazanie obecnego stanu techniki pozwala stwierdzić, w jakim stopniu zgłaszane rozwiązanie jest jego nowym rozwinięciem, a w jakim tenże stan powiela. Im lepiej określony jest dotychczasowy stan techniki, tym patent przyznany na rozwiązanie będzie w nim znajdował lepsze uzasadnienie, a co za tym idzie zmniejszy się ryzyko unieważnienia patentu. Rozwiązanie godne polecenia mogące ułatwić osiągnięcie omawianego celu zaproponował Jay P. Kessan 1 wskazując na możliwość wyczerpującego wskazywania dotychczasowego stanu wiedzy przez zgłaszającego, wraz ze wskazaniem, w jaki sposób zgłaszane rozwiązanie odnosi się do tegoż. W zamian za takie wskazanie dotychczasowego stanu wiedzy oraz analizę relacji do tego stanu zgłaszanego wynalazku zgłaszający uzyskiwałby wraz z patentem specjalne domniemanie ważności (presumption of validity) w odniesieniu do wskazanego stanu techniki. Kessan pozostawił również możliwość zgłaszania wynalazków bez takiego dogłębnego wskazania dotychczasowego stanu wiedzy, jednakże wtedy zgłaszający nie zyskiwałby domniemania ważności, co mogłoby oznaczać większe ryzyko unieważnienia patentu. Takie rozwiązanie skutkowałoby wyrównaniem pozycji zgłaszającego, będącego osobą najlepiej znającą dotychczasowy stan wiedzy w danej dziedzinie, i pozycji egzaminatora z urzędu patentowego, mającego obowiązek badać zgłaszane rozwiązanie w odniesieniu do stanu wiedzy. Konsekwencją takiego podejścia byłoby: - przyspieszenie rozpatrywania zgłoszenia patentowego, z oczywistym pożytkiem zarówno dla interesu publicznego, jak i dla zgłaszającego, - obniżenie kosztów rozpatrywania zgłoszenia patentowego, - systematyzowanie dotychczasowego stanu techniki, co miałoby wpływ również na rozpatrywanie innych zgłoszeń z danej dziedziny techniki, będąc jednocześnie bazą dla innych wynalazców, - wreszcie, od czego zacząłem zwiększenie pewności sytuacji prawnej opatentowanego wynalazku, zwiększając tym samym bezpieczeństwo obrotu. 1 Jay P. Kessan Carrots and Sticks to create a better patent system Illinois Law and Economics Working Papers Series. Working Paper No. LE02-005, March 2002 [

8 Część 2 Patent Wspólnotowy jako priorytet dla UE Propozycje Komisji dotyczące Patentu Wspólnotowego stanowią przedmiot rozważań od 2000 r., a znaczącym wydarzeniem na drodze ku ich realizacji było przyjęcie przez Radę wspólnego podejścia politycznego w marcu 2003 r. [ zobacz także Jednym z powodów, dla którego nie osiągnięto jeszcze ostatecznego porozumienia w zakresie regulacji w sprawie Wspólnotowego Patentu, są różnice zdań dotyczące dokładnego prawnego skutku tłumaczonych tekstów. Zgodnie z agendą spotkania w Lizbonie, Patent Wspólnotowy jest dla europejskiego przemysłu źródłem wartości dodanej. Oferuje jednolity, niedrogi i konkurencyjny patent oraz większą pewność prawną dzięki zunifikowanej jurysdykcji wspólnotowej. Przyczynia się także do umocnienia pozycji UE na forach zewnętrznych oraz uwzględnia przystąpienie Wspólnoty do Konwencji o Patencie Europejskim (EPC). Z wyliczeń przeprowadzonych na podstawie wspólnego podejścia politycznego wynika, że Patent Wspólnotowy mógłby być wprowadzony w całej UE w oparciu o koszty bardzo zbliżone do kosztów ochrony patentowej istniejącej w ramach obecnego systemu Patentu Europejskiego dla zaledwie pięciu państw. Pytanie 2.1 Czy - w porównaniu ze wspólnym podejściem politycznym - istnieją założenia alternatywne bądź dodatkowe, które Państwa zdaniem powinien oferować skuteczny system Patentu Wspólnotowego? Wydaje się, że alternatywą, jakkolwiek trudną do pogodzenia z zasadami równego traktowania wszystkich krajów członkowskich, byłoby ograniczenie konieczności tłumaczenia zastrzeżeń patentowych na wszystkie języki Wspólnoty (punkt 2.3 Common Aproach wskazuje na wymóg dostarczenia takiego tłumaczenia przez Zgłaszającego). W mojej opinii naczelnym dobrem w odniesieniu do systemu patentowego powinna być pewność prawna. Na to dobro wskazuje się także w Common Approach, jednakże argumentacja odnosząca się do tłumaczeń, jako zwiększających tę pewność wydaje się być chybiona. Od razu narzuca się przykład aktów prawa europejskiego, które wydawane są we wszystkich oficjalnych językach Unii. Szczytnej idei, aby akty prawa ukazywały się we wszystkich językach oficjalnych Wspólnoty, co ma pozwalać na stosowanie tychże aktów w języku ojczystym zainteresowanego (przy czym tłumaczenia są sobie równe), nie towarzyszy niestety jej praktyczna realizacja. Tłumaczenia unijnych aktów prawnych mają, w mojej opinii, niejednokrotnie bardzo niską jakość, co zmusza do odwoływania się do innych wersji językowych w celu wydobycia z tekstu polskiego rzeczywistej treść normy 2. 2 Przykładem bardzo uderzającym, choć pozostającym de facto bez wpływu na polski system prawa, a to ze względu na dokonanie implementacji Dyrektywy w sprawie prawnej ochrony wzorów (Dz. U. L 289, 28/10/1998 P ) do polskiego prawa przed przystąpieniem Polski do UE na podstawie angielskiego tekstu Dyrektywy, niech będzie transponowanie przepisu art. 5 tejże Dyrektywy dotyczącego stwierdzania, czy wzór posiada indywidualny charakter. Przepis ten, zarówno w wersji angielskiej, jak i w polskiej ustawie wskazuje na zorientowanego użytkownika, jako podmiot, na którym wzór ma wywierać całościowe wrażenie różniące się od wrażenia wywieranego przez inny udostępniony wcześniej wzór, podczas gdy polski tekst Dyrektywy odnosi się do użytkownika niezorientowanego. [ polski tekst Dyrektywy].

9 Można oczywiście podnieść, że w interpretacji prawa europejskiego, ze względu na występujące różnice (m.in. kulturowe), decydujące znaczenie ma interpretacja funkcjonalna, a nie jak w przypadku prawa narodowego językowa, którą dopiero uzupełnia się o interpretację funkcjonalną w przypadku niejasności. Oczywistym jest też, że jako prawnik, zawodowo dokonuję tego typu działań. Pragnę jednak zwrócić uwagę na fakt, iż konieczność dokonywania skomplikowanych porównań między różnymi wersjami językowymi aktu prawnego nijak ma się do zwiększania pewności sytuacji prawnej osoby zainteresowanej, która primo nie musi być prawnikiem i secundo nie musi znać języków obcych w stopniu pozwalającym na analizowanie delikatnych zawiłości językowych występujących w różnych wersjach tego samego aktu prawnego. O ile kwestia wersji językowych aktów prawnych Wspólnoty pozostaje bardzo delikatną i ze względu na naczelną zasadę równości wszystkich państw europejskich, trudną do podważania, o tyle konieczność tłumaczenia opisów patentowych na tyle samo języków wydaje się być wymogiem kosztownym i w gruncie rzeczy zbędnym. Zgadzam się z tezą stawianą m.in. przez François Lèvêque i Yann Ménière, iż w praktyce język angielski jest uniwersalnym językiem patentów 3. Ogromna liczba patentów przyznawanych w Stanach Zjednoczonych wymusza niejako na profesjonalistach (mam na myśli rzeczników patentowych i prawników zajmujących się kwestiami prawa własności intelektualnej) posługiwanie się tym językiem, choćby w celu odpowiedniego badania dotychczasowego stanu techniki. Jak wskazują Lèvêque i Ménière, we Francji tylko w 2% przypadków bierze się pod uwagę tłumaczenia. Cytowani autorzy zaznaczają, iż w projektowanym systemie patentu wspólnotowego patent będzie kosztował , w porównaniu z kwotą średnich kosztów dzisiaj, co w odniesieniu do i odpowiednio za patent amerykański i japoński 4. Łatwo zauważyć, że koszty te nadal pozostają na wysokim poziomie, przy relatywnie małej korzyści z udostępnienia tłumaczeń zastrzeżeń patentowych we wszystkich językach Wspólnoty. Jak wskazałem wyżej, tłumaczenie opisów patentowych na wszystkie języki oficjalne UE jest zabiegiem drogim i niekoniecznie realizującym cel przed nim postawiony, jakim miałoby być zwiększenie pewności prawnej osób zainteresowanych. Wobec tego, a także wobec faktu, iż w praktyce to angielski jest językiem najczęściej wykorzystywanym w odniesieniu do patentów, postulowałbym jako alternatywę dla rozwiązania zawartego w Common Approach wprowadzenie języka angielskiego, jako jedynego języka, w którym publikowano by opisy patentowe. Rozwiązanie to uprościłoby system dzięki jednej, autentycznej wersji opisu patentowego, do której odwoływano by się przy rozstrzyganiu sporów, co doprowadziłoby także do zwiększenia pewności sytuacji prawnej oraz stabilności systemu patentu wspólnotowego. Oczywistym plusem byłoby także wynikające z tego zabiegu obniżenie kosztów przyznania patentu, co mogłoby pozytywnie wpłynąć na pozycję konkurencyjną podmiotów europejskich wobec głównych partnerów gospodarczych (USA i Japonii). 3 François Lèvêque, Yann Ménière The Economics of Patents and Copyright Paryż 2004, s tamże

10 Część 3 System Patentu Europejskiego ze szczególnym uwzględnieniem Europejskiego Porozumienia w sprawie Patentowych Sporów Sądowych Od 1999 r. państwa będące stronami Konwencji o Patencie Europejskim (EPC), w tym państwa członkowskie UE, prowadzą prace nad porozumieniem w sprawie patentowych sporów sądowych (EPLA). Porozumienie EPLA pełniłoby rolę fakultatywnego systemu procedur spornych, wspólnego dla państw EPC, które przyjęły na siebie jego zobowiązania. W ramach EPLA miałby powstać Europejski Sąd Patentowy, którego kompetencja obejmowałaby kwestie związane z ważnością oraz naruszaniem Patentów Europejskich (w tym powództwa o stwierdzenie braku naruszenia, powództwa bądź roszczenia wzajemne o anulowanie, a także powództwa o odszkodowanie bądź wynagrodzenie szkody, wywodzące się z tymczasowej ochrony przyznanej przez opublikowane zgłoszenie Patentu Europejskiego). Sądy krajowe zachowałyby kompetencję w zakresie nakazywania działań tymczasowych i ochronnych, a także w zakresie tymczasowej konfiskaty towarów na zabezpieczenie. Dodatkowe informacje są dostępne pod adresem [ Niektóre z państw-stron EPC podjęły również realizowane w ramach Protokołu Londyńskiego prace nad kwestiami związanymi z kosztami patentów, zmierzające do uproszczenia obecnych wymagań językowych dla uczestniczących państw. Jest to ważny projekt podnoszący atrakcyjność Patentu Europejskiego. Wspólnota Europejska nie jest stroną Konwencji o Patencie Europejskim. Funkcjonuje w niej jednak prawo wspólnotowe obejmujące te same obszary, które weszły w zakres projektu Porozumienia w sprawie Sporów Sądowych, zwłaszcza brukselskie Rozporządzenie o uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń sądowych (Rozporządzenie Rady nr 44/2001) oraz Dyrektywa w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej na drodze postępowania cywilnego (Dyrektywa 2004/48/EC) [ Wydaje się, że można wyróżnić 3 kwestie, które należy wziąć pod uwagę, zanim państwa członkowskie UE będą mogły stać się stronami projektu Porozumienia w sprawie Sporów Sądowych: (1) tekst Porozumienia musi pozostawać w zgodzie z prawodawstwem wspólnotowym dotyczącym omawianego zakresu; (2) należy wyjaśnić relacje z Trybunałem Sprawiedliwości WE; (3) należy skupić się na kwestii przyznania Komisji przez Radę UE mandatu negocjacyjnego umożliwiającego udział w negocjacjach Porozumienia, z myślą o jego ewentualnym podpisaniu przez Wspólnotę oraz państwa członkowskie. Pytania 3.1. Jakie Państwa zdaniem wady i zalety miałyby paneuropejskie ustalenia w zakresie sporów sądowych, o których mowa w projekcie EPLA, dla podmiotów korzystających z patentów i nimi zainteresowanych? Zdecydowaną zaletą takiego systemu byłaby jego fakultatywność, pozwalająca stronom sporu (pochodzącym na przykład z różnych państw członkowskich) na uzyskanie bezstronnego rozstrzygnięcia. Wydaje się, że wobec postępującego ujednolicania Wspólnego Rynku powstawać będzie coraz więcej sporów obejmujących całość tego rynku, a co za tym idzie potrzebny będzie organ zdolny do

11 rozstrzygania na poziomie wynoszącym się ponad krajowe tradycje prawne, często ze sobą niezgodne. Ujednolicenie może jednak być postrzegane jako wada, szczególnie w sytuacji, gdy spór toczyłby się na linii: wielki koncern mały przedsiębiorca. A to ze względu na nieadekwatność ogólnoeuropejskiego charakteru rozstrzygnięcia do jedynie lokalnego charakteru działania małego przedsiębiorcy. Uwikłanie się w spór na arenie wspólnotowej wiązałoby się dla takiego małego przedsiębiorcy z na pewno większymi kosztami, które mogłyby być niewspółmierne do możliwych do osiągnięcia korzyści Zważywszy na ewentualne współistnienie trzech systemów patentowych w Europie (patent krajowy, wspólnotowy i europejski), jaki Państwa zdaniem byłby idealny system rozwiązywania sporów patentowych w Europie? System idealny składałby się z sądu europejskiego, zajmującego się sprawami dotyczącymi patentów wspólnotowych, jak i europejskich, oraz z sądów krajowych decydujących w kwestiach patentów krajowych (przy czym za sprawę dotyczącą patentu krajowego uważam również taki spór dotyczący patentu europejskiego, który powstaje jedynie na gruncie lokalnym). Do sądu europejskiego kierowane mogłyby być tylko sprawy, w których spór dotyczy więcej niż jednego kraju członkowskiego (np. czyjeś rozwiązanie naruszające patent wynalazcy jest stosowane w kilku krajach Wspólnoty), natomiast sprawy sporne rozgrywające się jedynie na obszarze jednego kraju członkowskiego powinny być rozpatrywane przez sąd tego kraju. Takie rozwiązanie pozwoliłoby na uniknięcie zagrożenia dla małych i średnich przedsiębiorstw działających lokalnie, pozywania przed organ wspólnotowy, co wiązałoby się niewątpliwie z większymi dla nich kosztami (chociażby zastępstwa prawnego). W przeciwnym razie (wobec wolności wyboru sądu) groźba wniesienia pozwu do sądu europejskiego mogłaby być skutecznym narzędziem stosowanym przez duże przedsiębiorstwa, w celu zawierania z małymi podmiotami ugód pozasądowych, często na niekorzystnych dla tych ostatnich warunkach. Sprawy dotyczące obszaru większego, niż jeden kraj członkowski, oraz sprawy dotyczące patentów wspólnotowych powinny być od razu rozstrzygane przez sąd europejski. Jest to sposób na uniknięcie kontrowersji między krajowymi systemami prawnymi, co miałoby zapewnić większą obiektywność rozstrzygnięć. O tym, jaki sąd jest właściwy do wniesienia sprawy decydować powinien obszar, w stosunku do którego ochrona została przyznana (tak w przypadku patentów krajowych sądy krajowe, a wspólnotowych sąd europejski) oraz obszar, na którym dochodzi się praw wynikających z patentu (w przypadku patentu europejskiego przyznanego np. na 10 państw, gdy roszczenia kieruje się jedynie do podmiotu naruszającego patent w jednym państwie sąd krajowy, jeśli natomiast podmiot narusza patent na terenie więcej niż jednego państwa sąd europejski). W odniesieniu do unieważnienia żądający unieważnienia patentu miałby, w odniesieniu do patentu europejskiego możliwość wyboru, czy sprawę skieruje do sądu europejskiego czy do sądu krajowego, natomiast o unieważnieniu patentu krajowego i wspólnotowego decydować powinny odpowiednio sąd krajowy i sąd europejski. Narzędziem mającym za cel zachowanie spójności linii orzeczniczej sądów krajowych i sądu europejskiego powinna być możliwość kierowania przez sąd krajowy do sądu europejskiego pytań prejudycjalnych. Sąd europejski byłby właściwy do rozstrzygania w trybie prejudycjalnym w sprawach wykładni Konwencji monachijskiej (zawierającej m.in. przesłanki zdolności patentowej), patentów objętych

12 zakresem prawa wspólnotowego (na wynalazki biotechnologiczne, czy w kwestii dodatkowych praw ochronnych). Sądy krajowy byłyby związane rozstrzygnięciem sądu europejskiego w konkretnej sprawie.

13 Część 4 Harmonizacja i wzajemna uznawalność patentów krajowych Proponowane rozporządzenie w sprawie Patentu Wspólnotowego opiera się na Artykule 308 Traktatu WE, który wprowadza wymóg konsultacji Parlamentu Europejskiego oraz jednomyślności Rady. Wysunięto propozycję poprawy materialnego systemu patentowego poprzez instrument zapewniający zbliżenie (harmonizację) w oparciu o Artykuł 95, który włączałby Radę oraz Parlament Europejski w procedurę współdecyzji, przy czym Rada stanowiłaby większością kwalifikowaną. Można rozważyć jedno bądź kilka z przedstawionych poniżej podejść, które w części są propozycjami członków Parlamentu Europejskiego: (1) Włączenie do prawa wspólnotowego głównych kryteriów Konwencji o Patencie Europejskim dotyczących zdolności patentowej, co pozwoli sądom krajowym kierować kwestie związane z interpretacją do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Mogłyby to być ogólne kryteria w zakresie nowości, poziomu wynalazczego oraz możliwości przemysłowego zastosowania, z wyjątkiem szczególnych merytorycznych i ściśle określonych zasad sektorowych, które tworzą wartość dodaną. (2) Ograniczona harmonizacja obejmująca kwestie niewchodzące ściśle w zakres Konwencji o Patencie Europejskim. (3) Wzajemna uznawalność przez urzędy patentowe patentów przyznanych przez inne państwo członkowskie UE, być może w powiązaniu z ustalonymi ramami standardów jakości, bądź legalizacja przez Europejski Urząd Patentowy, przy założeniu, że dokument patentowy jest dostępny w języku oryginalnym oraz w innym języku powszechnie stosowanym w biznesie. Aby uzasadnić celowość harmonizacji oraz zastosowania Artykułu 95, należy przedstawić dowody na ekonomiczne skutki związane z istnieniem różnic w krajowych przepisach bądź praktykach, które prowadzą do powstania przeszkód dla swobodnego przepływu towarów lub usług pomiędzy państwami bądź skutkują wypaczeniem konkurencji. Pytania 4.1 Jakie aspekty prawa patentowego prowadzą w Państwa odczuciu do powstania barier swobodnego przepływu towarów lub usług bądź do wypaczenia konkurencji wskutek różnic występujących pomiędzy państwami członkowskimi w obszarze prawa lub jego praktycznego stosowania? Wydaje się, że największą przeszkodą dla swobodnego przepływu towarów i usług w zakresie materii chronionej prawem patentowym są różnice w interpretacji tego prawa, szczególnie różnice wynikające z interpretacji zapisów Konwencji monachijskiej, oraz zapisów krajowych aktów prawnych. Należy zaznaczyć, że w sferze prawnej akty prawa krajowego zostały dopasowane do przepisów Konwencji monachijskiej. Pozostają jednakże różnice w interpretacji tych zapisów, które mogą prowadzić do różnic w zakresach przyznanej ochrony na ten sam wynalazek w różnych państwach członkowskich. Ograniczeniem wprowadzania swobodnego przepływu towarów i usług jest także system patentu europejskiego, jako taki. Mimo, iż system ten nie jest regulowany przez prawo wspólnotowe, stanowi on barierę dla swobodnego przepływu towarów i usług, a to ze względu na możliwość opatentowania wynalazku w wybranych jedynie krajach europejskich. Zgodnie bowiem z tym systemem,

14 rozwiązanie nie naruszające patentu we Francji, może naruszać czyjś patent we Włoszech, co uniemożliwi, bądź też zwiększy koszt oferowania francuskiego rozwiązania na terenie Włoch. 4.2 W jakim stopniu takie różnice dotyczą Państwa przedsiębiorstwa? Jakie są Państwa poglądy na temat wartości dodanej oraz wykonalności przedstawionych powyżej wariantów (1) - (3)? Najłatwiejszą do zrealizowania jest propozycja zawarta w punkcie 2 powyżej. Pozwalałaby ona także na zachowanie niezależności Europejskiego Urzędu Patentowego od Wspólnot Europejskich w zakresie orzekania o zdolności patentowej zgłaszanych rozwiązań. Wydaje się jednak, że propozycja zawarta w punkcie pierwszym pozwoliłaby na uporządkowanie zasad orzekania w kwestiach związanych z interpretacją prawa. Obecnie w zakres kompetencji Wspólnoty wchodzą wynalazki biotechnologiczne, jak i dodatkowe prawa ochronne. Pozostałe zaś kwestie na arenie europejskiej są rozstrzygane przez Europejski Urząd Patentowy. Wprowadzenie przesłanek zdolności patentowej do systemu prawa europejskiego ujednoliciłoby w dużym stopniu praktykę ich stosowania. To z kolei miałoby wpływ na rozwój swobodnego przepływu towarów i usług. 4.4 Czy istnieją propozycje alternatywne, które Komisja mogłaby rozważyć? -

15 Część 5 Kwestie ogólne Będziemy wdzięczni za Państwa opinie na temat ogólnego znaczenia systemu patentowego dla Państwa działalności. Proszę zaznaczyć odpowiedzi w skali od 1 do 10 (gdzie 10 oznacza znaczenie zasadnicze, 1 nieistotne): 5.1 Jakie znaczenie posiada system patentowy w Europie w porównaniu z pozostałymi obszarami ustawodawstwa mającymi wpływ na Państwa działalność? Jakie znaczenie posiada system patentowy w Europie w porównaniu z innymi obszarami własności intelektualnej, takimi jak znaki handlowe, wzory, prawa do różnorodności upraw, prawa autorskie i prawa pokrewne? Jakie znaczenie ma dla Państwa system patentowy w Europie w porównaniu ze światowym systemem patentowym? 3 Ponadto: 5.4 Jeżeli prowadzą Państwo działalność jako MŚP, w jaki sposób wykorzystują Państwo patenty obecnie, a jakiego ich wykorzystywania spodziewają się Państwo w przyszłości? Jakie problemy napotykają Państwo podczas korzystania z obecnego systemu patentowego? 5.5 Czy oprócz zagadnień omówionych w niniejszym dokumencie istnieją inne kwestie, które w Państwa odczuciu Komisja powinna uwzględnić w związku z systemem patentowym?

16 (1) Jeżeli chcieliby Państwo zapewnić Komisji możliwość kontaktowania się w celu wyjaśnienia przekazanych uwag, proszę podać swoje dane kontaktowe. (a) Czy udziela Pan/Pani odpowiedzi jako obywatel/osoba prywatna czy też w imieniu organizacji? Osoba prywatna we współpracy z organizacją (b) Nazwa organizacji/nazwisko osoby, z którą należy się kontaktować: Bartosz Jóźwiak oraz Instytut Globalizacji (c) Adres Bartosz Jóźwiak: Instytut Globalizacji instytut@globalizacja.org (d) Adres pocztowy: Bartosz Jóźwiak Instytut Globalizacji Ul. Opawska 1/ Gliwice, Polska (e) Adres witryny internetowej organizacji (w stosownych przypadkach): (2) Ponieważ gromadzimy informacje na temat rodzajów zainteresowanych podmiotów, prosimy o podanie następujących informacji: (a) W którym państwie członkowskim posiada Pan/Pani stałe miejsce zamieszkania/prowadzona jest w głównej mierze Państwa działalność? Polska (b) (c) (d) (e) (f) Czy są Państwo zaangażowani w działalność transgraniczną? tak Jeżeli są Państwo przedsiębiorstwem, jaka jest wielkość zatrudnienia w Państwa firmie? - W jakiej sferze prowadzą Państwo działalność? Bartosz Jóźwiak: usługi prawne, doradztwo Czy są Państwo właścicielami patentów? Jeżeli tak, proszę podać ich liczbę. Czy są to patenty krajowe/europejskie? - Czy udzielają Państwo licencji na swoje patenty?

17 - (g) (h) (i) Czy są Państwo licencjobiorcami patentów? - Czy uczestniczyli Państwo w sporze patentowym? - Czy posiadają Państwo jakiekolwiek inne doświadczenia związane z systemem patentowym w Europie? Bartosz Jóźwiak jest autorem pracy magisterskiej pod tytułem Status wynalazków urzeczywistnianych za pomocą komputera w wybranych systemach prawnych w świetle orzecznictwa i projektu Dyrektywy obronionej na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

18 Prosimy o kontakt pocztą Markt-D2-patentstrategy@cec.eu.int Bądź przesyłanie odpowiedzi zwykłą pocztą na adres: Pan Erik Nooteboom Dyrektor Jednostki Jednostka ds. Własności Przemysłowej Dyrekcja Generalna ds. Rynku Wewnętrznego i Usług Komisja Europejska 1049 Bruksela Belgia