Aktywność fizyczna pacjentów sanatorium wojskowego w Krynicy-Zdroju przed i po sześciu miesiącach od kuracji uzdrowiskowej

Transkrypt

1 Zwolińska-Mirek Probl Hig Epidemiol K. Aktywność 2014, 95(3): fizyczna pacjentów sanatorium wojskowego w Krynicy-Zdroju Aktywność fizyczna pacjentów sanatorium wojskowego w Krynicy-Zdroju przed i po sześciu miesiącach od kuracji uzdrowiskowej Physical activity of patients of military spa resort in Krynica-Zdrój before and after six months of spa treatment Katarzyna Zwolińska-Mirek Zakład Nauk Biomedycznych, Instytut Kultury Fizycznej, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Wprowadzenie. Dobroczynny wpływ aktywności fizycznej na organizm człowieka znalazł potwierdzenie w licznych publikacjach. Regularne wykonywanie ćwiczeń fizycznych powoduje zmniejszenie stężenia glukozy we krwi, poprawia tolerancję glukozy, przyczynia się także do zmniejszenia masy ciała i zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Aktywność fizyczna o cechach treningu zdrowotnego jest znaczącym czynnikiem doskonalenia potencjału zdrowotnego, ma kluczowe znaczenie w profilaktyce licznych chorób przewlekłych i może pomóc w opóźnianiu występowania związanego z wiekiem pogarszania sprawności oraz zaburzeń koordynacji ruchowej. Cel. Analiza aktywności fizycznej pacjentów z dysfunkcjami narządów ruchu oraz schorzeniami współistniejącymi przebywających na turnusach uzdrowiskowo-rehabilitacyjnych w 20 Wojskowym Szpitalu Uzdrowiskowo- Rehabilitacyjnym w Krynicy-Zdroju podczas i w okresie sześciu miesięcy po kuracji. Materiał i metody. W badaniu udział wzięło 450 pacjentów przebywających na turnusach uzdrowiskowo-rehabilitacyjnych w Krynicy- Zdroju. Wykorzystano autorski kwestionariusz ankiety składający się z pytań podzielonych na bloki tematyczne. Przeanalizowano dokumentację medyczną, która dostarczyła obiektywnych informacji na temat wyników badań laboratoryjnych, obecnych schorzeń i dolegliwości oraz przebiegu dotychczasowego leczenia. Wyniki i wnioski. Wykazano brak istotnych statystycznie zależności pomiędzy poziomem wykształcenia i statusem ekonomicznym badanych a podejmowaniem aktywności fizycznej. Poziom wykształcenia oraz status ekonomiczny badanych ma istotny statystycznie wpływ na wybór form podejmowanej aktywności ruchowej w badanej grupie. Po sześciu miesiącach od leczenia uzdrowiskowego stwierdzono wysoce statystycznie istotne: zmiany subiektywnych ocen kondycji fizycznej, a także wzrost częstości podejmowania aktywności fizycznej bez istotnej zmiany czasu poświęcanego na ową aktywność. Introduction. The irreplaceable influence of physical activity on a human organism has found its confirmation in numerous publications. Regular physical activity reduces the concentration of blood glucose, improves glucose tolerance, reduces body mass and the risk of cardiovascular diseases. Physical activity with the elements of training is a significant factor in perfecting the heart potential, is of key importance in numerous chronic diseases prevention and can help to delay the age-induced lower state of fitness and motor coordination disorders. Aim. The analysis of physical activity of the patients with motor organs dysfunctions and coexisting diseases staying on spa-rehabilitation holidays at the 20th Spa-Rehabilitation Military Hospital in Krynica-Zdrój during and after six months after treatment. Material & Methods. The survey included 450 patients staying on sparehabilitation holidays in Krynica-Zdrój. The original questionnaire consisting of theme questions was used in the survey. Medical documentation was analyzed, which gave objective information about laboratory tests results, existing diseases and ailments as well as the history of the treatment applied so far. Results & Conclusions. The lack of statistically important correlation between the level of education and the economic status of the examined in undertaking physical activity was stated. The level of education and the economic status of the examined has a statistically important influence on the choice of physical activity forms in the examined group. The results after six months of the spa treatment revealed highly statistically important self-assessment changes of fitness, the increase in the frequency of undertaking fitness without a significant change of time devoted on a given activity. Key words: fitness, spa-rehabilitation treatment Słowa kluczowe: aktywność fizyczna, kuracja uzdrowiskoworehabilitacyjna Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Adres do korespondencji / Address for correspondence dr Katarzyna Zwolińska-Mirek Zakład Nauk Biomedycznych, Instytut Kultury Fizycznej, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu ul Staszica 1, Nowy Sącz tel , k.z.mirek@interia.pl

2 654 Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): Wstęp Istnieje coraz więcej dowodów wskazujących, jak ważna jest aktywność fizyczna wśród osób w wieku średnim i starszych [1-7]. Pomimo, że u tych osób stan zdrowia może być, w dużej mierze, wynikiem stylu życia prowadzonego w okresie młodości i dzieciństwa, to poziom aktywności fizycznej stanowi istotny czynnik wysokiej jakości ich życia [8]. Pozytywne efekty regularnej aktywności fizycznej obejmują zarówno fizyczne, psychiczne jak i społeczne aspekty życia. Cel badań Analiza aktywności fizycznej pacjentów z dysfunkcjami narządów ruchu oraz schorzeniami współistniejącymi przebywających na turnusach uzdrowiskowo-rehabilitacyjnych w 20 Wojskowym Szpitalu Uzdrowiskowo-Rehabilitacyjnym w Krynicy-Zdroju podczas i w okresie sześciu miesięcy po kuracji. Materiał i metody Materiał badawczy stanowiło 450 pacjentów (300 kobiet i 150 mężczyzn) przebywających na turnusach uzdrowiskowo-rehabilitacyjnych w 20 Wojskowym Szpitalu Uzdrowiskowo-Rehabilitacyjnym w Krynicy- Zdroju. Pacjenci skierowani na leczenie sanatoryjne w przeważającej większości z powodu dysfunkcji narządów ruchu, a także dolegliwości współistniejących jak np. schorzenia metaboliczne. W II badaniu odbywającym się w okresie sześciu miesięcy po kuracji wzięło udział 364 pacjentów (240 kobiet i 124 mężczyzn). Jako metodę badawczą wybrano sondaż diagnostyczny z wykorzystaniem opracowanego w tym celu autorskiego kwestionariusza ankiety składającego się z 84 pytań podzielonych na bloki tematyczne. Pytania dotyczyły przede wszystkim niektórych aspektów stylu życia badanej grupy (aktywność fizyczna, żywienie, stosowanie substancji psychoaktywnych, wykonywanie badań profilaktycznych), ale także przebiegu dotychczasowego leczenia sanatoryjnego, wartości ciśnienia tętniczego krwi, wyników podstawowych badań laboratoryjnych (stężenie cholesterolu całkowitego i jego frakcji, trójglicerydów, poziom cukru we krwi) oraz subiektywnej oceny stanu zdrowia. W końcowej części kwestionariusza zamieszczono pytania dotyczące cech socjoekonomicznych respondentów (wiek, wykształcenie, stan cywilny, miejsce zamieszkania, charakter pracy zarobkowej). Analiza dokumentacji medycznej dostarczyła obiektywnych informacji na temat wyników badań laboratoryjnych, obecnych schorzeń i dolegliwości oraz przebiegu dotychczasowego leczenia. Analizy wyników przeprowadzono za pomocą pakietu statystycznego Statistica for Windows 9.0. Za istotne przyjęto prawdopodobieństwo testowe na poziomie p=0,05; a za wysoce istotne przyjęto prawdopodobieństwo testowe na poziomie p=0,01. Wyniki Badaniu poddano grupę 450 pacjentów przebywających na turnusach uzdrowiskowych w sanatorium wojskowym w Krynicy-Zdroju, w przedziale wiekowym od lat (średnia wieku 58,7 lat). Średnia masa ciała wynosiła 76,5 kg, a wskaźnik BMI 27,5 kg/m 2, średnie wartości ciśnienia tętniczego oraz podstawowych parametrów krwi podano w tabeli I. Blisko połowa badanej grupy charakteryzowała się nieprawidłowymi wartościami ciśnienia tętniczego krwi, ponad 40% podwyższonymi stężeniami cholesterolu całkowitego i frakcji LDL, 1/5 respondentów zwiększonym poziomem trójglicerydów, a ponad 30% hiperglikemią (tab. II). Ponad połowę pacjentów stanowili mieszkańcy dużych miast (powyżej 200 tys.), z wykształceniem średnim (43,1%) lub wyższym (42,2%). Tylko 16,2% kuracjuszy na co dzień zamieszkuje wieś, a niecałe 3% legitymuje się wykształceniem podstawowym. Większość badanych (70%) pozostaje w związku Tabela I. Charakterystyka grupy badawczej (a) Table I. Characteristics of examined group (a) Kategorie badawcze Statystyki opisowe Średnia Mediana Minimum Maksimum Dolny kwartyl Górny kwartyl Odch. std Wiek (lata) 58,7 59,0 45,0 70,0 55,0 64,0 6,1 Masa ciała (kg) 76,5 74,0 44,0 176,0 65,0 86,0 15,9 Wysokość ciała (cm) 166,3 164,0 104,0 190,0 160,0 172,0 9,0 BMI (kg/m 2 ) 27,5 27,1 18,4 59,2 24,2 29,7 4,6 Ciśnienie tętnicze skurczowe (mm Hg) 132,3 130,0 100,0 170,0 120,0 140,0 14,5 Ciśnienie tętnicze rozkurczowe (mm Hg) 79,9 80,0 60,0 100,0 70,0 85,0 10,2 Cholesterol całkowity (mg%) 197,6 204,5 1,4 317,3 176,5 230,0 61,8 Frakcja LDL (mg%) 116,4 113,0 1,2 209,0 96,8 142,0 43,6 Trójglicerydy (mg%) 109,4 102,0 0,8 258,0 70,0 137,0 56,3 Glukoza (mg%) 91,4 94,0 5,5 140,0 86,0 100,0 24,1

3 Zwolińska-Mirek K. Aktywność fizyczna pacjentów sanatorium wojskowego w Krynicy-Zdroju małżeńskim. Nieco ponad połowa to emeryci, z dochodem miesięcznym na jednego członka rodziny powyżej 1500 zł. Zdecydowana większość respondentów (96,2%) skierowana została na leczenie sanatoryjne z powodu schorzeń narządów ruchu, w tym przede wszystkim zmian zwyrodnieniowo-przeciążeniowych kręgosłupa i stawów; u 3,1% badanych rozpoznano Reumatoidalne Zapalenie Stawów, a w dwóch przypadkach Stwardnienie Rozsiane. W grupie badawczej zaobserwowano również leczone schorzenia współistniejące, m.in. nadciśnienie tętnicze (34,4%), cukrzycę (7,1%), osteoporozę (3,5%), chorobę niedokrwienną serca (3,1%), schorzenia układu oddechowego (2,9%), czy żylaki kończyn dolnych (2,7%). Zdecydowana większość kuracjuszy (82%) stwierdziła, iż podejmuje aktywność ruchową każdego dnia, a jednak tylko 26% badanych określiło poziom swojej kondycji fizycznej jako wysoki. Niemalże połowa pacjentów (46,2%) podejmowała różne formy aktywności ruchowej z częstotliwością kilku razy w tygodniu, poświęcając ruchowi średnio trzy godziny. Wśród form aktywności fizycznej najczęściej wymieniano: spacer oraz gimnastykę. Dobre samopoczucie i dążenie do poprawy kondycji, a także względy zdrowotne, stały się głównymi motywami uprawiania jakiejkolwiek formy ruchu przez badanych kuracjuszy kolejno 44,5% i 34,3%. Tylko dwoje pacjentów (0,5%) przyznało, iż do podjęcia systematycznej aktywności ruchowej namówił ich pracownik ochrony zdrowia. Nieco ponad połowa (50,2%) pacjentów przyznała, że w ich najbliższym otoczeniu istniała tradycja aktywnego spędzania czasu wolnego. Niemalże 30% kuracjuszy deklarowało czynne uprawianie sportu w przeszłości, a wymienianą najczęściej dyscypliną były gry zespołowe. Blisko 70% respondentów zauważyło, że najczęstszymi przeszkodami w podejmowaniu systematycznej, regularnej aktywności fizycznej był brak właściwych nawyków oraz brak czasu. Badanie potwierdziło istotną statystycznie zależność (p=0,0297) pomiędzy częstością korzystania z leczenia uzdrowiskowego a podejmowaniem przez pacjentów aktywności fizycznej. Wykazano, iż osoby przebywające na kuracjach sanatoryjnych z regularnością raz na dwa lata częściej podejmują codzienną, systematyczną aktywność ruchową blisko 90% badanych (ryc. 1). Analizy testem χ 2 wykazały, iż osoby z wykształceniem podstawowym, jak i wyższym, zdecydowanie częściej podejmowały aktywność ruchową, niż jej zaniechały (tab. III). Wszyscy pacjenci od najniżej do najwyżej zarabiających częściej wskazywali podejmowanie codziennej aktywności ruchowej (tab. IV). Stwierdzono wysoce istotną statystycznie zależność (p=0,0004) pomiędzy formami podejmowanej aktywności a dochodem miesięcznym netto na jednego członka rodziny (tab. V) % sporadycznie regularnie 0 tak nie Ryc. 1. Częstość korzystania z leczenia uzdrowiskowego a podejmowanie codziennej aktywności ruchowej (*p=0,0297) Fig. 1. Frequency of spa treatment as opposed to everyday fitness activities (*p=0,0297) Tabela II. Charakterystyka grupy badawczej (b) Table II. Characteristics of examined group (b) Lp. Kategorie badawcze Odsetek osób posiadających wartości nieprawidłowe (%) 1. Ciśnienie tętnicze skurczowe 53,8 2. Ciśnienie tętnicze rozkurczowe 43,3 3. Cholesterol całkowity 41,1 4. Frakcja LDL 40,0 5. Trójglicerydy 21,0 6. Glukoza 32,5 1. >140 mm Hg, 2. >90 mm Hg, 3. >190 mg/dl, 4. >115 mg/dl, 5. >150 mg/dl, 6. >110 mg/dl Tabela III. Podejmowanie codziennej aktywności ruchowej a poziom wykształcenia Table III. Everyday fitness activities and level of education Codzienna Wykształcenie aktywność podstawowe zawodowe średnie wyższe ruchowa nie 3 23, , , ,7 tak 10 76, , , ,3 *p=0,4397 Tabela IV. Podejmowanie codziennej aktywności ruchowej a status ekonomiczny Table IV. Everyday fitness activities and economic status Dochód miesięczny netto na jednego członka rodziny Codzienna powyżej aktywność do 500 zł do 1000 zł do 1500 zł 1500 zł fizyczna nie 5 27, , , ,5 tak 13 72, , , ,5 *p=0,5649 Potwierdzono również istotną statystycznie zależność (p=0,0202) pomiędzy rodzajem podejmowanych aktywności a poziomem wykształcenia kuracjuszy. Osoby o dochodach przeciętnych częściej spacerują. Gimnastykę leczniczą podejmują często osoby z dochodem netto powyżej 1500 zł. Gry zespołowe to forma aktywności ruchowej, której nigdy nie wybierają

4 656 Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): pacjenci sanatorium wojskowego w Krynicy-Zdroju o najniższym dochodzie miesięcznym, ale także ci z grupy najlepiej zarabiających. Osoby z podstawowym i zawodowym wykształceniem nigdy nie podejmują systematycznych ćwiczeń siłowych, a gier zespołowych dodatkowo osoby z wykształceniem wyższym. Wśród badanych prezentujących wykształcenie podstawowe aż do wyższego preferowaną formą codziennej aktywności ruchowej był spacer (tab. VI). Istotnym elementem badania zachowań zdrowotnych stała się analiza jak zmieniają się one pod wpływem kuracji uzdrowiskowo-rehabilitacyjnej. W niniejszych badaniach wykazano, że pobyt w sanatorium znacząco kształtuje wiedzę i świadomość sporej części pacjentów w zakresie zdrowego stylu życia, a co najważniejsze niektóre z jego elementów powielane są w codziennym życiu. Po 6 miesiącach od leczenia sanatoryjnego ponad połowa badanych (54,7%) uznała swoją kondycję fizyczną za wysoką, niespełna 10% jako bardzo wysoką, a tylko niecałe 3% za niską. Zdecydowana większość badanych (91,2%) deklarowała podejmowanie codziennej aktywności ruchowej, a blisko połowa respondentów (45,0%) poświęcała jej w ciągu tygodnia około 3 godzin i więcej. Wśród form aktywności ruchowej najczęściej wprowadzanych przez badanych po kuracji sanatoryjnej, znalazły się kolejno: gimnastyka 52,2%, spacer 37,6%, a także pływanie 30,5% (tab. VII). W subiektywnej ocenie poziomu kondycji fizycznej kuracjuszy nastąpiła również wyraźna poprawa po sześciu miesiącach od leczenia sanatoryjnego. Ponad połowa pacjentów oceniła poziom swojej kondycji fizycznej jako wysoki (poprzednio tylko niecałe 30% ogółu). Na niski poziom swojej kondycji po kuracji sanatoryjnej wskazało tylko 2,5% pacjentów (w I badaniu 11,1%). Zdecydowana większość 90% ogółu deklarowało podejmowanie aktywności ruchowej (około 1/10 więcej niż zdeklarowanych podczas I badania). Blisko połowa 45,6%, a poprzednio tylko 30,7% deklarowała codzienne podejmowanie systematycznej aktywności ruchowej. Ponad 1/4 pacjentów w I badaniu wskazywała, iż w ciągu całego tygodnia poświęca około 1 godziny na aktywność ruchową, po pobycie na kuracji tylko 15% badanych. Dwie godziny na aktywność przeznaczało około 10% więcej respondentów niż zdeklarowanych podczas kuracji. W przypadku subiektywnych ocen stanu zdrowia, kondycji fizycznej w badaniu I i II stwierdzono wysoce istotne (p<0,0001) różnice, co oznacza że po 6 miesiącach od leczenia zaobserwowano znaczną poprawę wyników. Wykazano wysoce istotny (p<0,0001) wzrost częstości podejmowania aktywności fizycznej po Tabela V. Rodzaje aktywności ruchowej a status ekonomiczny badanych Table V. Forms of fitness and economic status of the examined Formy Dochód miesięczny netto na jednego członka rodziny aktywności do 500 zł do 1000 zł do 1500 zł powyżej 1500 zł ruchowej gimnastyka 3 20, , , ,3 spacer 6 40, , , ,7 pływanie 0 0,0 2 1, ,0 15 8,2 jazda na rowerze 5 33,3 5 4,7 11 9,4 16 8,7 ćwiczenia siłowe 1 6,7 1 0,9 1 0,8 2 1,1 gry zespołowe 0 0,0 2 1,9 0 0,0 0 0,0 * p=0,0004 Tabela VI. Rodzaje podejmowanych aktywności ruchowych a poziom wykształcenia Table VI. Forms of fitness and level of education Wykształcenie Formy aktywności ruchowej podstawowe zawodowe średnie wyższe gimnastyka 2 16,7 9 20, , ,2 spacer 6 50, , , ,4 pływanie 0 0,0 4 8,9 12 6,5 15 8,4 jazda na rowerze 4 33,3 9 20,0 17 9,2 7 3,9 ćwiczenia siłowe 0 0,0 0 0,0 3 1,6 2 1,1 gry zespołowe 0 0,0 0 0,0 2 1,1 0 0,0 *p=0,0202 Tabela VII. Formy aktywności ruchowej wprowadzanej przez pacjentów po pobycie w sanatorium Table VII. Forms of fitness introduced by patients after spa holidays Formy aktywności ruchowej wprowadzanej po kuracji N % gimnastyka ,2 spacer 85 37,6 pływanie 69 30,5 jazda na rowerze 33 14,6 jogging 3 1,3 gry zespołowe 2 0,9 *test wielokrotnego wyboru 6 miesiącach od leczenia w stosunku do pierwszego badania. Nie stwierdzono jednak istotnej (p=0,1610) zmiany czasu poświęcanego na aktywność ruchową w ciągu każdego tygodnia. Odnotowano wysoce istotną statystycznie (p<0,0001) zmianę wyników w zakresie podejmowania codziennej aktywności ruchowej przed i po 6 miesiącach od pobytu na kuracji uzdrowiskowo-rehabilitacyjnej. Spośród osób, które początkowo deklarowały, że nie podejmują na co dzień jakiejkolwiek aktywności ruchowej, większość (66,7%) po 6 miesiącach deklarowała, że aktywność taką podejmuje. Natomiast pacjenci, którzy aktywność taką deklarowali przy pierwszym badaniu, jedynie w przypadku 3,4% po 6 miesiącach od leczenia jej zaprzestały.

5 Zwolińska-Mirek K. Aktywność fizyczna pacjentów sanatorium wojskowego w Krynicy-Zdroju Dyskusja Zdecydowaną większość kuracjuszy sanatorium wojskowego w Krynicy-Zdroju stanowiły osoby aktywne ruchowo, podejmujące różnorodne formy aktywności fizycznej z częstotliwością kilku razy w tygodniu, poświęcające ruchowi średnio 3 godziny. Preferowanymi formami aktywności ruchowej okazały się spacer, ale także gimnastyka lecznicza. W podejmowaniu regularnej i systematycznej aktywności badani upatrywali dobre samopoczucie i poprawę kondycji ale także element rehabilitacji występujących w tej grupie schorzeń narządów ruchu. Połowa badanych zdeklarowała, iż w swoim najbliższym środowisku domowym istniała tradycja aktywnego spędzania czasu wolnego. Blisko 35% kuracjuszy zauważyło, że najczęstszą przeszkodą w podejmowaniu systematycznej aktywności ruchowej jest brak właściwych nawyków. Jak wynika z badań Marchewki i Jungiewicz wychowanie w rodzinie utrzymującej wzorce aktywności ruchowej, ewentualnie przynależność w młodości do organizacji propagującej aktywność fizyczną zasadniczo wpływają na stopień sprawności w wieku średnim oraz świadomość zdrowotną w tym zakresie. Osoby podejmujące przed 35 rokiem życia intensywną bądź umiarkowaną aktywność fizyczną, są w wieku średnim nadal bardziej aktywni od osób, które tego nie robiły [8]. Aktywność fizyczna jest nieodzownym elementem racjonalnego stylu życia, podlegająca licznym uwarunkowaniom, zależy m.in. od: stanu zdrowia oraz sprawności osób ją podejmujących, czasu wolnego, barier uniemożliwiających, ale najistotniejsza wydaje się być wiedza o jej korzystnym działaniu na zdrowie [9]. Polskie społeczeństwo cechuje niski poziom aktywności fizycznej. Można szacować, że około 10% dorosłych uprawia formy ruchu, których rodzaj oraz intensywność obciążenia wysiłkowego zaspokajają potrzeby fizjologiczne organizmu. Wstępna analiza wyników badania WOBASZ wykazała, że aktywność fizyczna społeczeństwa polskiego oceniana w latach była co prawda wyższa, niż charakteryzowana na podstawie badań i sondaży prowadzonych w latach 90. XX w. Nadal 2/3 dorosłych kobiet i mężczyzn nie osiąga zalecanego przez ekspertów poziomu aktywności, zaś połowa nie wykonuje żadnych ćwiczeń fizycznych trwających przynajmniej 30 minut lub czyni to bardzo rzadko [10]. Większość podejmowanych aktywności ruchowych przypada na prace związane z wykonywaniem czynności codziennych, a wraz z postępem cywilizacyjnym wydatek energetyczny stale się zmniejsza. W porównaniu z innymi krajami europejskimi aktywność Polaków jest sporadyczna, niesystematyczna, a jej unikanie nie spotyka się z dezaprobatą większości środowisk społecznych. Odpowiednia do wieku i sprawności fizycznej aktywność ruchowa staje się jednym z lepszych sposobów na zachowanie zdrowia i dobrego samopoczucia. Stanowi fundamentalny, ale jakże często niedoceniany element zdrowego stylu życia. Jest też istotnym czynnikiem warunkującym prawidłowy rozwój organizmu człowieka w każdym okresie życia. Niski poziom aktywności fizycznej, sedenteryjny tryb życia dorosłych mieszkańców Polski zaobserwowano w badaniach Drygasa i wsp., gdzie 35% uczestników nie wykonuje jakichkolwiek systematycznych ćwiczeń fizycznych. Ci sami autorzy dowodzą, iż tylko 25% badanych podejmowało systematyczną, wysoką aktywność ruchową w czasie wolnym, a około 13% aktywność na poziomie umiarkowanym [10]. Szczęsna-Piecewicz ukazała niski poziom aktywności ruchowej blisko 50% dorosłych, którzy spędzali wolny czas oglądając programy TV czy przeglądając prasę [9]. W badaniu Mędreli-Kuder i Wójtowicza regularna aktywność dotyczyła tylko 13% respondentów, 33% z częstotliwością kilku razy w tygodniu, a tylko 1% badanych podejmowała ją codziennie [12]. Z kolei w grupie lekarzy wykazano niski poziom uczestnictwa w kulturze fizycznej, a dominowało podejmowanie aktywności fizycznej z częstotliwością jeden raz w tygodniu, co nie spełnia standardów treningu zdrowotnego [13]. Wnioski 1. Wykazano brak istotnych statystycznie zależności pomiędzy poziomem wykształcenia i statusem ekonomicznym badanych a podejmowaniem aktywności fizycznej. 2. Poziom wykształcenia oraz status ekonomiczny badanych ma istotny statystycznie wpływ na wybór form podejmowanej aktywności ruchowej w badanej grupie. 3. Po sześciu miesiącach od leczenia uzdrowiskowego stwierdzono wysoce statystycznie istotne: a. zmiany subiektywnych ocen kondycji fizycznej, b. wzrost częstości podejmowania aktywności fizycznej bez istotnej zmiany czasu poświęcanego na ową aktywność.

6 658 Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): Piśmiennictwo / References 1. Obmiński Z. Starzenie a wysiłek. Med Sport 2000, 10: Kwolek A, Stafin I. Rehabilitacja w kompleksowym leczeniu pacjenta z cukrzycą typu 2. Rehab Med 2001, 5(2): Szczeklik-Kumala Z, Czech A, Tatoń J. Tolerancja wysiłków fizycznych jako czynnik determinujący stosowanie leczenia treningiem fizycznym u osób z cukrzycą. Med Sport 2002, 6: Otto-Buczkowska E, Mazur U. Aktywność fizyczna ważny element w terapii cukrzycy. Lider 2006, 2: Szyguła Z, Pilch W, Borkowski Z, Bryła A. Wpływ stosowania dwutygodniowej dietetyczno ruchowej terapii odchudzającej na skład ciała u średnio otyłych kobiet i mężczyzn. Rocz PZH 2006, 57: Wilk B, Matuszewska M. Znaczenie aktywności fizycznej w procesie starzenia się osób w wieku powyżej 45 r.ż. Ann UMCS 2007, LXII, suppl. XVIII 9, 865: Kuński H. Trening zdrowotny osób dorosłych stosowany w praktyce. Medicina Sportiva 2003, 7(suppl. 1): Marchewka A, Jungiewicz M. Aktywność fizyczna w młodości a jakość życia w starszym wieku. Gerontol Pol 2008, 16(2): Szczęsna-Piecewicz H. Wybrane czynniki stylu życia rodzin-mieszkańców Sanoka i przyległych gmin. Probl Hig Epidemiol 2008, 89(3): Drygas W, Skiba A, Bielecki W i wsp. Ocena aktywności fizycznej mieszkańców 6-ciu krajów europejskich. Projekt Bridging East-West Health Gap. Medicina Sportiva 2001, 5(suppl. 2): Drygas W. Trening zdrowotny: bilans pięćdziesięciu lat. Czy znamy odpowiedzi na najważniejsze pytania? Medicina Sportiva 2003, 7(suppl. 1): Mędrela- Kuder E, Wójtowicz T. Antyzdrowotne zachowania pacjentów Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. Ludwika Rydygiera w Krakowie na przykładzie aktywności fizycznej. Ann UMCS 2007, LXII, suppl. XVIII: Gacek M. Zachowania żywieniowe i aktywność fizyczna w grupie lekarzy. Probl Hig Epidemiol 2011, 92(2):