Diagnostyka w poradnictwie i coachingu Konwersatorium. dr Justyna Śmietańska Zakład Metodologii Nauk o Edukacji Wydział Studiów Edukacyjnych UAM

Transkrypt

1 Diagnostyka w poradnictwie i coachingu Konwersatorium dr Justyna Śmietańska Zakład Metodologii Nauk o Edukacji Wydział Studiów Edukacyjnych UAM

2 PROGRAM ZAJĘĆ DYDAKTYKA MATERIAŁY DYDAKTYCZNE

3 WPROWADZENIE 3

4 Definicja Termin diagnoza wywodzi się od greckiego słowa diagnosis, co oznacza rozróżnianie, osądzanie i funkcjonuje jako specjalistyczny odpowiednik słowa rozpoznanie. Zdaniem S. Ziemskiego diagnoza oznacza rozpoznanie badanego stanu rzeczy poprzez zaliczenie go do znanego typu lub gatunku, przez przyczynowe, celowe wyjaśnienie tego stanu rzeczy, określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego dalszego rozwoju.

5 Diagnostyka w środowisku oświatowym Diagnoza pedagogiczna Diagnoza psychologiczna Diagnoza logopedyczna Specjalistyczna diagnoza medyczna diagnoza ma charakter interdyscyplinarny

6 Całościowa diagnoza pedagogiczna obejmuje: - ocenę poziomu czytania; - ocenę poziomu pisania; - diagnozę środowiska rodzinnego; - diagnozę prognostyczną.

7 Ocena poziomu czytania Badanie opanowania umiejętności czytania dotyczy oceny znajomości liter, sprawdzenia umiejętności czytania głośnego oraz rozumienia tekstu. Pierwszym krokiem w pedagogicznym działaniu rozpoznawczym jest sprawdzenie znajomości liter. Próba zwykle dokonywana jest w następującej kolejności: 1. uczeń nazywa wskazywaną literę; 2. uczeń wskazuje odpowiednik literowy wymawianej litery; 3. uczeń kopiuje litery. Sprawdzian umiejętności czytania odbywa się za pomocą tekstu bezsensownego oraz tekstu wiązanego.

8 Teksty co diagnozują? Tekst bezsensowny służy do badania tempa czytania. Tekst wiązany bada się technikę i tempo czytania, analizuje rodzaj popełnianych błędów oraz sprawdza stopień rozumienia tekstu. Często stosuje się również próbę cichego czytania, która wydaje się bardziej miarodajna podczas sprawdzania rozumienia tekstu, albowiem dziecko czytając, głównie koncentruje się na treści.

9 Ocena poziomu pisania Ocena poziomu pisania dokonywana jest zwykle poprzez trzy formy pisemnych sprawdzianów: 1. przepisywanie 2. pisanie ze słuchu 3. pisanie z pamięci Każda z tych form w różnym stopniu angażuje procesy percepcyjno motoryczne i intelektualne.

10 Ocena zdolności matematycznych Zabawy i zadania sprzyjające kształtowaniu umiejętności liczenia: ćwiczenia ułatwiające dziecku zrozumienie specjalnej roli ostatniego liczebnika -> liczenie znikających obiektów przejeżdżających samochodów, wkładanych do pudełka kasztanów organizowanie sytuacji zadaniowych i wykorzystanie sytuacji naturalnych do nauki dodawania i odejmowania -> zabawa w sklep, ćwiczenia i zabawy rozwijające umiejętność dodawania i odejmowania -> od rachowania konkretnych przedmiotów przez liczenie na palcach aż do pamięciowego wyznaczania sumy i różnicy konstruowanie gier wymagających umiejętności dodawania i odejmowania

11 Diagnoza środowiska rodzinnego Włączenie diagnozy środowiska rodzinnego do pedagogicznego postępowania rozpoznawczego uzasadnione jest rolą jakie ono odgrywa w rozwoju dziecka. Istnieje więc potrzeba uchwycenia tych elementów środowiska rodzinnego, które zaburzają rozwój zdolności, czy utrwalają istniejące deficyty. Do przeprowadzenia diagnozy środowiska rodzinnego służą takie techniki, jak: wywiad z rodzicami dziecka, rozmowa z dzieckiem, techniki projekcyjne.

12 SCHEMAT WYWIADU (uproszczony) 1. dane: imię, dokładny wiek rozwojowy, etap edukacyjny 2. wywiad okołoporodowy: przebieg ciąży i porodu, skala Apgar, waga, wcześniactwo, inkubator, poród / choroby matki podczas ciąży, nastrój, sytuacja rodzinna 3. sytuacja rodzinna: informacje dot. matki, ojca, rodzeństwa, innych osób zamieszkujących wspólnie / jeśli mieszkają jeszcze jakieś inne osoby (np. babcia) o jej udział w procesie wychowawczym 4. sytuacja ekonomiczna rodziny, warunki mieszkaniowe 5. sytuacja szkolna: problemy edukacyjne i wychowawcze (jakie? gdzie się przejawiają: dom/szkoła), warunki domowe do odrabiania lekcji 6. czy uczestniczy w jakiś zajęciach w szkole lub poza szkołą 7. zainteresowania dziecka, relacje z rówieśnikami

13 Diagnoza prognostyczna Ostatnim, a zarazem najtrudniejszym etapem pedagogicznego postępowania diagnostycznego jest diagnoza prognostyczna. Polega ona na przewidywaniu tego, jak dane zjawisko może lub powinno się rozwijać. Stanowi konfrontację wszystkich spostrzeżeń i wniosków interdyscyplinarnego badania dziecka.

14 Diagnoza obrazuje: tempo rytm (przebieg) dynamikę rozwoju dziecka

15 Tempo rozwoju może być: opóźnione adekwatne (normalne) przyspieszone

16 Rytm rozwoju może być: harmonijny (harmoniczny) nieharmonijny (dysharmoniczny)

17 Dynamika rozwoju może być: zahamowana przyspieszona cofnięta

18 Obliczanie WIEKU ROZWOJOWEGO DZIECKA

19 Etapy edukacyjne polski system oświaty I. Etap wychowania przedszkolnego II. I etap edukacji podstawowej* (kl. I-III) III. II etap edukacji podstawowej (kl. IV-VI) IV. Etap edukacji gimnazjalnej V. Etap edukacji ponadgimnazjalnej * Nauczanie zintegrowane

20 FUNKCJE PERCEPCYJNO- MOTORYCZNE

21 Funkcje percepcyjno-motoryczne: Koordynacja wzrokowo ruchowa Dominacja stronna ciała (lateralizacja) Orientacja przestrzenna Percepcja wzrokowa Percepcja słuchowa Umiejętności matematyczne Wymowa

22 Koordynacja wzrokowo-ruchowa jest to umiejętność łączenia tego, co oczy widzą z tym, co dłonie wykonują. Prawidłowa koordynacja wzrokowo-ruchowa jest niezbędna do wykonywania wielu czynności takich jak: pisanie, rysowanie, manipulowanie, ćwiczenia gimnastyczne. U dzieci w wieku przedszkolnym zaburzona koordynacja wzrokowo-ruchowa objawia się małą precyzją ruchów i trudnościami w czasie wykonywania prostych zadań.

23 Dzieci z zaburzoną koordynacją wzrokoworuchową mają trudności w zakresie: ubierania się, prawidłowego chwytania i rzucania piłki, utrzymywania równowagi przy staniu na jednej nodze, skakania, posługiwania się podstawowymi narzędziami i przedmiotami codziennego użytku, wykonywania prac plastycznych takich jak: rysowanie, wycinanie, wydzieranie, naklejanie, nauki pisania (utrzymywanie się w liniaturze zeszytu, silny nacisk ołówka lub długopisu), zabaw manipulacyjnych

24 LATERALIZACJA (dominująca stronność ciała): oznacza większą sprawność jednej strony ciała od drugiej, która nie ogranicza się wyłącznie do pracy rąk dotyczy również oka, nogi, ucha - choć najwyraźniej zaznacza się właśnie w czynnościach manualnych. Lateralizacja, tj. stronność półkulowa mózgu może być: jednorodna - (prawo lub lewostronna), jest to norma skrzyżowana - gdy co najmniej jeden z organów ciała człowieka jest zdominowany po stronie przeciwnej niż pozostałe, np. prawe oko i noga, a lewa ręka nieustalona może być słaba lub silna

25 Nieprawidłowości wynikające z zaburzeń lateralizacji: trudności w określaniu gdzie prawa a gdzie lewa strona, obniżone tempo pracy, mała dynamika ruchu (mała aktywność ruchowa), mała precyzja ruchu, często niezręczność (głównie ręczna), obniżony poziom graficzny pisma, obniżony poziom sprawności manualnej. słaba koordynacja ruchów (rąk), brak swobody ruchu - nadmierne lub słabe napięcie (tonus) mięśni ręki, wzmożona męczliwość rąk, słaba koncentracja uwagi na ruchu, słaba pamięć ruchu (motoryczna), nadwrażliwość emocjonalna, słaba orientacja przestrzenna, trudności w rozumieniu i posługiwaniu się pojęciami czasowoprzestrzennymi ( przedtem, potem, za, nad, pod itp.)

26 Orientacja przestrzenna to umiejętność określania lewej i prawej strony w odniesieniu do własnego ciała oraz przestrzeni. Jest to również zdolność określania położenia przedmiotów w przestrzeni oraz wyznaczania prawej i lewej strony ciała u osoby znajdującej się naprzeciwko.

27 Nieprawidłowości wynikające z zaburzeń orientacji przestrzennej: RYSOWANIE zmiany kierunku w rysunkach, np. rysowanie szlaczków od strony prawej do lewej, rysowanie linii pionowych z dołu do góry, a kolistych ruchem zgodnym z ruchem wskazówek zegara), nieprawidłowe odwzorowywanie kształtów geometrycznych, nieprawidłowe określenie stosunków przestrzennych, rysunki chaotyczne, ubogie w szczegóły. CZYTANIE przestawianie i opuszczanie liter, sylab, wyrazów, a nawet całych linijek druku. PISANIE elementy pisma lustrzanego, zmiana kolejności liter w wyrazach i cyfr w liczbach wielocyfrowych, opuszczanie końcówek w wyrazach, a nawet całych wyrazów, pomyłki w zapisie liczb w słupkach i tabelkach, niewłaściwe rozplanowanie znaków graficznych w zeszycie.

28 PERCEPCJA (spostrzeganie) to złożony proces zachodzący w mózgu, który pozwala człowiekowi na odbiór bodźców z otoczenia poprzez narządy zmysłów (oko, ucho, dotyk, słuch, węch). Percepcja wzrokowa to umiejętność spostrzegania barwy, kształtu, skupiania wzroku, wyodrębniania elementów i szczegółów. Percepcja słuchowa to umiejętność odbioru dźwięków - ich spostrzeganie, rozpoznawanie, zapamiętywanie.

29 Percepcja wzrokowa przykłady ćwiczeń usprawniających i stymulacyjnych (1) obliczanie liczby ukrytych figur geometrycznych wśród różnych figur ułożonych na różnej płaszczyźnie względem siebie oraz nakładające się na siebie, puzzle, segregowanie obrazków w grypy tematyczne (owoce, pojazdy, warzywa), uzupełnianie brakujących elementów w obrazku, szukanie różnic pomiędzy dwoma podobnymi obrazkami, różniącymi się kilkoma szczegółami, zapamiętywanie przedmiotów pokazujemy dziecku drobne przedmioty, zapamiętuje je, a po zasłonięciu przez nas wymienia.

30 Percepcja wzrokowa przykłady ćwiczeń usprawniających i stymulacyjnych (2) układanie obrazka z pociętych części, układanie według podanego wzoru patyczków, klocków, wyciętych figur geometrycznych, segregowanie figur ze względu na wielkość, kolor, kształt, układanie historyjek obrazkowych. Dziecko opisuje obrazki zgodnie z kolejnością zdarzeń, wyszukiwanie wyrazów z jednakową literą, domina obrazkowe szukanie pary takich samych obrazków. domina literowe oraz sylabowe szukanie pary takich samych liter/ sylab, zapamiętywanie i opowiadanie treści obrazka zapamiętywanie kolejności eksponowanych przedmiotów rysowanie z pamięci zapamiętanych wzorów

31 RYSUNEK DZIECKA

32 ROZWÓJ RYSUNKU DZIECKA

33 DO 2 LAT bazgroty bezładne dziecko w tym okresie zafascynowane jest czynnością rysowania jako ruchem, nie próbuje odtworzyć widzianego otoczenia chwyta kredkę całą pięścią rysuje ruchami zamaszystymi, wykracza poza kartkę

34 3 LATEK - bazgroty w wieku 3 lat dziecko stosuje chwyt zbliżony do tego, jakim posługują się dorośli, kontrola nad własnymi ruchami jest bardzo ważnym osiągnięciem dziecka w tym okresie w wieku około 3,5 lat dziecko nazywa bazgroty. Ma to ogromne znaczenie, gdyż potwierdza zmianę sposobu myślenia dziecka dziecko ma prawo bazgrać od 2-4 lat stopniowo pojawiają się GŁOWONOGI

35

36 4 LATEK rozpoznawalne kształty kredka znajduje się w uchwycie 3 palców (kciuka, wskazującego i środkowego) dziecko w tym wieku potrafi zamalować kredkami proste, wyraźne kontury potrafi rysować po śladzie, odwzorować linię prostą, koło, prostokąt, krzyżyk, a poszczególne części rysunku rozrzucone są po całej kartce, nie tworzą jednolitej całości 4 - latek rysuje rozpoznawalne kształty pierwszym symbolem jaki tworzy dziecko jest człowiek

37 5 LATEK rysunki tematyczne dziecko tworzy rysunki tematyczne (wiele elementów na rysunku ma rozpoznawalne cechy) potrafi poprawnie narysować postać ludzką, zaznaczając wszystkie ważniejsze części ciała. w rysunku postaci ludzkiej pojawiają się elementy ubrania (np. guziki, buty) przedstawia postać ludzką w ruchu (np. podczas zabawy) rysunki wykonuje, rozmieszczając starannie wszystkie elementy na całej powierzchni kartki. często rysuje już obrazki o określonej tematyce

38 Rysunek dziecka sukcesywnie dąży do wiernego odtworzenia spostrzeganej rzeczywistości 12 LATEK STADIUM FIZJOPLASTYKI

39 Opóźnienia w kształtowaniu się sprawności graficznych Prawidłowe kształtowanie się sprawności graficznych u dziecka może ulec opóźnieniom. Na opóźnienie mają wpływ następujące czynniki poznawcze i fizyczne: Napięcie mięśniowe Zdolności wzrokowo-percepcyjne Koordynacja wzrokowo-ruchowa Świadomość schematu własnego ciała Orientacja przestrzenna i kierunkowa Trwałość pamięci i uwagi Zdolność wizualizacji Lateralizacja Myślenie skojarzeniowe oraz wyobraźnia Dojrzałość emocjonalna Umiejętność dostosowania się do wskazówek i instrukcji

40 ROLA RODZICÓW I OPIEKUNÓW W każdym okresie twórczości dziecka, niezależnie od wieku i umiejętności dziecka, rodzice i nauczyciele powinni wykazywać zainteresowanie jego działalnością Warto pamiętać, że zadaniem rodziców i opiekunów nie jest uczenie dziecka rysować, ale wspieranie jego naturalnych spontanicznych działań Dorośli powinni inspirować wyobraźnię dziecka, stwarzać warunki do działania, doceniać włożony wysiłek. Dziecko potrzebuje uznania dla swoich prac.

41 ANALIZA RYSUNKU DZIECKA

42 Analiza rysunku dziecka Aby dokonać pełnej i poprawnej analizy rysunków dziecka należy wziąć pod uwagę pracę (rysunek) jako całość. Interpretacja musi również uwzględniać wiek, dojrzałość, stan emocjonalny oraz środowisko społeczne dziecka. Należy jednak ostrożnie wysuwać wnioski by uniknąć nadinterpretacji występujących w nich treści.

43 Fachowa analiza i ocena rysunku dziecka obejmować powinna: ANALIZĘ FORMALNĄ ANALIZĘ TREŚCIOWĄ

44 Analiza formalna Składa się z interpretacji następujących elementów: Kolorystyka Staranność wykonania Dynamika kreski Postać ludzka (kolejność rysowania, wielkość, proporcje) Kompozycja (rozmieszczenie elementów względem siebie oraz na kartce)

45 Kolorystyka Prawidłowo rozwijające się dziecko rysując używa od 4-6 kolorów. Kolory wybierane przez dziecko nie zawsze są przypadkowe. Dlatego jeśli dziecko stale używa jednego tego samego koloru mimo iż ma do dyspozycji wiele innych barw może to być nas dodatkowe źródło informacji o emocjach lub problemach dziecka (ale uwaga na nadinterpretację!)

46 Staranność wykonania Oceniając staranność wykonania prac dziecka należy uwzględnić jego wiek oraz umiejętności. Staranna - czyli dokładna, pełna dopracowanych szczegółów, praca dziecka świadczy o jego wszechstronnym oraz prawidłowym rozwoju społecznym oraz emocjonalnym.

47 Analiza treściowa polega na uchwyceniu specyfiki treści, a więc interpretacja tematu na jaki dziecko rysuje i odniesienie go do dziecka.

48 Co powinno nas zaniepokoić? Rysunek szczęśliwego i prawidłowo rozwijającego się dziecka jest barwny, kolorowy. Postacie na obrazie mieszą się na kartce, są uśmiechnięte zadowolone. Rysunek jest bogaty w treści i pogodny w nastroju. Kiedy rysunek dziecka powinien nas zaniepokoić? SFERA POZNAWCZA: wyraźne wychodzenie poza linie podczas kolorowania obrazka (niedbałość, niska sprawność grafomotoryczna) brak umiejętności rysowania na zadany temat nieumiejętność odwzorowywania rysunku (deficyty koordynacji wzrokowo-ruchowej, percepcji wzrokowej) SFERA EMOCJONALNA: stale przeważający czarny i czerwony kolor, mimo iż dziecko ma do dyspozycji wiele kredek niechęć do rysowania mimo wielokrotnego zachęcania i stwarzania dziecku możliwości swobodnego korzystania z przyborów plastycznych bohaterowie rysunków to postacie negatywne, złe, budzące lęk, przerażające w rysunkach występują sceny przemocy, wojny obrazki dziecka są ponure w treści i nastroju

49 FORMY POMOCY PSYCHOLOGICZNO- PEDAGOGICZNEJ (ZAJĘCIA SPECJALISTYCZNE W SZKOLE)

50 PODSTAWA PRAWNA Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach

51 FORMY POMOCY PSYCHOLOGICZNO- PEDAGOGICZNEJ Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne Zajęcia logopedyczne Zajęcia socjoterapeutyczne Inne zajęcia o charakterze terapeutycznym Zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu Klasy terapeutyczne Zajęcia rozwijające uzdolnienia Warsztaty, porady, konsultacje

52 Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze Dla kogo organizowane: uczniowie mający trudności w nauce w szczególności w spełnianiu wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej kształcenia ogólnego dla danego etapu edukacyjnego. Na jakiej podstawie: rozpoznanie indywidualnej potrzeby objęcia ucznia taką formą pomocy. Prowadzący: nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju prowadzonych zajęć. Ilość uczestników: do 8 uczniów. Czas trwania pojedynczej jednostki: 45 minut.

53 Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne Dla kogo organizowane: uczniowie z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi lub specyficznymi trudnościami w uczeniu się. Na jakiej podstawie: rozpoznanie indywidualnej potrzeby objęcia ucznia taką formą pomocy. Prowadzący: nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju prowadzonych zajęć (terapeuci pedagogiczni) Ilość uczestników: do 5 uczniów. Czas trwania pojedynczej jednostki: 60 minut. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się prowadzenie zajęć specjalistycznych w czasie krótszym, zachowując ustalony dla ucznia łączny czas tych zajęć.

54 Zajęcia logopedyczne Dla kogo organizowane: uczniowie z zaburzeniami mowy, które powodują zaburzenia komunikacji językowej oraz utrudniają naukę. Na jakiej podstawie: rozpoznanie indywidualnej potrzeby objęcia ucznia taką formą pomocy. Prowadzący: nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju prowadzonych zajęć. Ilość uczestników: do 4 uczniów. Czas trwania pojedynczej jednostki: 60 minut. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się prowadzenie zajęć specjalistycznych w czasie krótszym, zachowując ustalony dla ucznia łączny czas tych zajęć.

55 Zajęcia socjoterapeutyczne Inne zajęcia o charakterze terapeutycznym Dla kogo organizowane: uczniowie z dysfunkcjami i zaburzeniami utrudniającymi funkcjonowanie społeczne. Na jakiej podstawie: rozpoznanie indywidualnej potrzeby objęcia ucznia taką formą pomocy. Prowadzący: nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju prowadzonych zajęć (UWAGA: socjoterapeutyczne tylko socjoterapeuta; inne o charakterze terapeutycznym np. pedagog szkolny Ilość uczestników: do 10 uczniów. Czas trwania pojedynczej jednostki: 60 minut. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się prowadzenie zajęć specjalistycznych w czasie krótszym, zachowując ustalony dla ucznia łączny czas tych zajęć.

56 Zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu Dla kogo organizowane: uczniowie gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych. Prowadzący: nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści. W przypadku braku doradcy zawodowego w szkole lub placówce dyrektor wyznacza nauczyciela planującego i realizującego zadania z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego. Ilość uczestników i czas trwania pojedynczej jednostki: brak informacji w rozporządzeniu. Należy domniemywać, że zarówno czas trwania jednostki zajęć jak i liczba ich uczestników będzie wynikać z organizacji doradztwa edukacyjno-zawodowego w szkole.

57 Klasy terapeutyczne Dla kogo organizowane: uczniowie wykazujący jednorodne lub sprzężone zaburzenia, wymagający dostosowania organizacji i procesu nauczania do ich specjalnych potrzeb edukacyjnych oraz długotrwałej pomocy specjalistycznej. Na jakiej podstawie: opinia Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, z której wynika potrzeba objęcia ucznia pomocą w tej formie. Prowadzący: nauczyciele właściwych zajęć edukacyjnych. Ilość uczestników: do 15 uczniów. Czas trwania pojedynczej jednostki: nauczanie jest prowadzone według realizowanych w danej szkole programów nauczania, z dostosowaniem metod i form ich realizacji do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów.

58 Zajęcia rozwijające uzdolnienia Dla kogo organizowane: uczniowie szczególnie uzdolnieni. Zajęcia te prowadzi się przy wykorzystaniu aktywnych metod pracy. Na jakiej podstawie: rozpoznanie indywidualnej potrzeby objęcia ucznia taką formą pomocy. Prowadzący: nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju prowadzonych zajęć. Ilość uczestników: do 8 uczniów. Czas trwania pojedynczej jednostki: 45 minut.

59 Warsztaty, porady, konsultacje Te formy pomocy prowadzą nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści. Występuje również osobna forma pomocy: porady, konsultacje, warsztaty, szkolenia dla rodziców uczniów i nauczycieli - działania te mają wspierać rodziców i nauczycieli w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych oraz rozwijaniu ich umiejętności wychowawczych w celu zwiększenia efektywności pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów.